Grupa A Klasa .................... Data ................

Imię .................................................................................. Liczba punktów ...... / 33 p. Ocena .............

7. Odkrywamy tajemnice życia w wodzie i na lądzie

1 Skreśl w poniższych zdaniach błędne określenia. ( ... / 3 p.)
1. W wodach górnego/dolnego biegu rzeki żyją organizmy przystosowane do dużej prędkości płynącej wody.
2. Tatarak to roślina przystosowana do życia w strefie przybrzeżnej/strefie wód głębokich jeziora.
3. Rośliny zanurzone w wodzie mają elastyczne/łatwe do rozerwania łodygi, dzięki czemu łatwo poddają się
ruchom wody.
2 Przyporządkuj rozpoznane rośliny z zadania 10 wymienionym poniżej grupom. ( ... / 2 p.)

Grupy roślin Przykłady

Rośliny zbożowe

Rośliny warzywne

Rośliny oleiste

Chwasty

3 Utwórz łańcuchy pokarmowe na łące i w polu. Wykorzystaj nazwy organizmów podane w ramce. ( ... / 4 p.)

mszyca, biedronka, stonka, czajka, bocian, lis, zaskroniec, jastrząb, żyto, nornik, jaskier, trawa, żaba
trawna, kapusta, sikora, ziemniak, bażant

Łąka ......................→......................→......................→......................
Pole ......................→......................→......................→......................
4 Podpisz rysunki odpowiednimi nazwami podanymi w ramce. Pod każdą rośliną uprawną dopisz po ( ... / 3 p.)
jednym przykładzie jej wykorzystania przez człowieka.
pszenica, owies, kukurydza, cebula, słonecznik, len, chaber, mak

5 Przeczytaj tekst, a następnie uzupełnij puste miejsca. Wpisz w nie po jednej literze z kolejnej kolumny ( ... / 2 p.)
tabeli.
1 2 3 4 5

A. sosny A. świerka A. maślaka A. brzozę A. buraka

B. dębu B. cisu B. jaskra B. konika polnego B. rzepak
C. lipy C. klonu C. kreta C. dzięcioła C. ziemniaka

Gatunki (1) ……… możesz spotkać głównie w lasach iglastych, a gatunki (2) ……….. – głównie w lasach
liściastych.
Wybierając się na łąkę, możesz się spodziewać, że nie spotkasz (3) ……….., jednak prawdopodobnie
zobaczysz (4)……………….. . Na polu możesz zobaczyć (5) ……..……., z którego jest wytwarzany olej.

Grupa A | strona 1 z 4
6 Przyporządkuj podane przykłady zwierząt odpowiednim warstwom lasu. Wpisz znak X we właściwe ( ... / 2 p.)
miejsca tabeli.

Warstwy lasu
Przykłady organizmów

Ściółka Runo Podszyt Korony drzew

Dżdżownica

Wiewiórka

Wilk

Dzięcioł

Żmija
Kuna

7 Uzupełnij rysunek nazwami właściwych warstw lasu oraz opis jednej z tych warstw. ( ... / 2 p.)

Runo tworzą rośliny zielne (np. ………… , …………..), krzewinki (np. poziomki, jagody), …………… oraz
mszaki i paprotniki. W tej warstwie panuje zdecydowanie …………… temperatura niż w wyższych piętrach
lasu, a bogactwo organizmów jest największe. Żyją tu m.in. ślimaki, węże oraz gryzonie, np.
……………………. .W tej warstwie wilgotność jest ……………………. niż w warstwie koron drzew.
8 Porównaj warunki, które panują w środowisku wodnym i w środowisku lądowym. Następnie uzupełnij ( ... / 2 p.)
tabelę – użyj określeń zamieszczonych w nawiasach.
Czynnik środowiska Środowisko wodne Środowisko lądowe
Opór (duży / mały)
Ilość tlenu (mniejsza / większa)
Wahania temperatury (małe / duże)
Dostęp do światła (łatwy / utrudniony)

Grupa A | strona 2 z 4
9 Przyporządkuj podanym warunkom życia na lądzie cyfry odpowiadające przystosowaniom ( ... / 2 p.)
organizmów do tych warunków.
1. Pokrycie skóry tarczkami. 6. Gromadzenie wody w liściach.
2. Gruba kora. 7. Sen zimowy.
3. Pokrycie skóry włosami i piórami. 8. Długie korzenie.
4. Sezonowe wędrówki. 9. Obracanie liści brzegiem do Słońca.
5. Gromadzenie się w stada.

A. Ograniczony dostęp do wody: ………………………..

B. Wahania temperatury: …………………………………
C. Dostęp do światła: …………………………………….
D. Silny wiatr: …………………………………………….
10 Zaznacz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
U większości roślin lądowych na liściach i łodygach znajdują się aparaty szparkowe, które służą do
A. rozsiewania nasion.
B. pobierania wody i soli mineralnych.
C. wabienia owadów w celu zapylenia kwiatów.
D. pobierania lub usuwania dwutlenku węgla, tlenu i pary wodnej.

11 Przeczytaj podany tekst. Następnie ułóż z wymienionych w nim organizmów łańcuch pokarmowy. ( ... / 2 p.)
W strefie przybrzeżnej jeziora obficie występuje plankton. Żyją tu także ryby, m.in. wszystkożerne karpie i
płocie oraz drapieżne szczupaki. W głębszej wodzie można spotkać grzybienie i moczarkę kanadyjską,
natomiast na brzegach – wydry, które polują na ryby.
.......................→.......................→.......................→.......................
12 Wykonaj polecenia. ( ... / 3 p.)
a) Rozpoznaj środowisko życia (woda lub ląd) dwóch wybranych gatunków roślin, których opis
zamieszczono poniżej.
Gatunek 1. Rozchodnik biały Gatunek 2. Rdestnica drobna
Ta wieloletnia roślina osiąga wysokość 10–20 cm. Ta wieloletnia roślina o pełzającym kłączu i
Tworzy rozległe kobierce. Jej wałeczkowate liście są wiotkiej, elastycznej łodydze osiąga długość
pokryte dodatkową warstwą wosku ograniczającego do 1 m. Jej liście na szczycie są zaostrzone,
parowanie. Wewnątrz liści znajduje się tkanka cienkie, mają szerokość najwyżej 1 mm, a
gromadząca wodę. Łodygi są wzniesione, sztywne. długość do 5 cm, taśmowate. Kwiaty tej
Kwiaty mają barwę białą lub jasnoróżową. rośliny są zebrane w kłos.
Środowisko życia: ………………….. Środowisko życia: …………………..

b) Podaj 3 cechy, które pozwoliły ci rozpoznać środowisko życia opisanych roślin.

Woda Ląd

Grupa A | strona 3 z 4
13 Przyporządkuj podane przykłady organizmów właściwym odcinkom rzeki. Wpisz znak X w ( ... / 2 p.)
odpowiednie miejsca tabeli.

Odcinki biegu rzeki

Przykłady organizmów

górny środkowy dolny

Organizmy posiadające przyssawki, haczyki, szczecinki, np. pijawki,

małże, pstrągi, lipienie, trocie.

Rośliny wyrastające ponad lustro wody, np. pałka wodna,

trzcina pospolita, lub rośliny o liściach pływających, a także ryby, np.
karp, szczupak, leszcz.

Liczne organizmy planktonowe, larwy komarów, liczne

ryby, np. brzana, okoń, oraz rośliny całkowicie zanurzone
w wodzie.

14 Wykonaj polecenia. ( ... / 3 p.)

a) Podkreśl te spośród wymienionych narządów i cech, które są przykładami przystosowania szczupaka
do życia w wodzie.
1. Śluz pokrywający ciało. 6. Łuski na skórze.
2. Płetwy. 7. Skrzela.
3. Płuca. 8. Pęcherz pławny.
4. Opływowy kształt ciała. 9. Umięśnione kończyny.
5. Błona między palcami. 10. Linia naboczna.
b) Przyporządkuj wymienione wyżej narządy odpowiednim przystosowaniom. Wpisz we właściwe
miejsca odpowiednie cyfry.
A. Pokonywanie oporu wody: ……………………….
B. Utrzymanie ciała w odpowiednim położeniu: ……………
C. Oddychanie tlenem rozpuszczonym w wodzie: …………………..

Grupa A | strona 4 z 4
Grupa B Klasa .................... Data ................
Imię .................................................................................. Liczba punktów ...... / 33 p. Ocena .............

7. Odkrywamy tajemnice życia w wodzie i na lądzie

1 Skreśl w poniższych zdaniach błędne określenia. ( ... / 3 p.)
1. Trzcina to roślina przystosowana do życia w strefie przybrzeżnej/strefie wód głębokich jeziora.
2. Rośliny zanurzone w wodzie mają elastyczne/łatwe do rozerwania łodygi, dzięki czemu łatwo poddają się
ruchom wody.
3. W wodach górnego/dolnego biegu rzeki żyją organizmy przystosowane do dużej prędkości płynącej wody.

2 Przyporządkuj rozpoznane rośliny z zadania 10 wymienionym poniżej grupom. ( ... / 2 p.)

Grupy roślin Przykłady

Rośliny zbożowe
Rośliny warzywne
Rośliny oleiste
Chwasty

3 Utwórz łańcuchy pokarmowe na łące i w polu. Wykorzystaj nazwy organizmów podane w ramce. ( ... / 4 p.)

mszyca, biedronka, stonka, czajka, bocian, lis, zaskroniec, jastrząb, żyto, nornik, jaskier, trawa, żaba
trawna, kapusta, sikora, ziemniak, bażant

Łąka ......................→......................→......................→......................
Pole ......................→......................→......................→......................
4 Podpisz rysunki odpowiednimi nazwami podanymi w ramce. Pod każdą rośliną uprawną dopisz po ( ... / 3 p.)
jednym przykładzie jej wykorzystania przez człowieka.
pszenica, owies, kukurydza, cebula, słonecznik, len, chaber, mak

5 Przeczytaj tekst, a następnie uzupełnij puste miejsca. Wpisz w nie po jednej literze z kolejnej kolumny ( ... / 2 p.)
tabeli.
1 2 3 4 5

A. sosny A. klonu A. jaskra A. dzięcioła A. rzepak

B. lipy B. cisu B. maślaka B. konika polnego B. buraka
C. dębu C. świerka C. kreta C. brzozę C. ziemniaka

Gatunki (1) ……… możesz spotkać głównie w lasach iglastych, a gatunki (2) ……….. – głównie w lasach
liściastych.
Wybierając się na łąkę, możesz się spodziewać, że nie spotkasz (3) ……….., jednak prawdopodobnie
zobaczysz (4)……………….. . Na polu możesz zobaczyć (5) ……..……., z którego jest wytwarzany olej.

Grupa B | strona 1 z 4
6 Przyporządkuj podane przykłady zwierząt odpowiednim warstwom lasu. Wpisz znak X we właściwe ( ... / 2 p.)
miejsca tabeli.

Warstwy lasu
Przykłady organizmów

Ściółka Runo Podszyt Korony drzew

Dżdżownica

Wiewiórka

Wilk

Dzięcioł

Żmija
Kuna

7 Uzupełnij rysunek nazwami właściwych warstw lasu oraz opis jednej z tych warstw. ( ... / 2 p.)

Runo tworzą rośliny zielne (np. ………… , …………..), krzewinki (np. poziomki, jagody), …………… oraz
mszaki i paprotniki. W tej warstwie panuje zdecydowanie …………… temperatura niż w wyższych piętrach
lasu, a bogactwo organizmów jest największe. Żyją tu m.in. ślimaki, węże oraz gryzonie, np.
……………………. .W tej warstwie wilgotność jest ……………………. niż w warstwie koron drzew.
8 Porównaj warunki, które panują w środowisku lądowym i w środowisku wodnym. Następnie uzupełnij ( ... / 2 p.)
tabelę – użyj określeń zamieszczonych w nawiasach.
Czynnik środowiska Środowisko lądowe Środowisko wodne
Opór (duży / mały)
Ilość tlenu (mniejsza / większa)
Wahania temperatury (małe / duże)
Dostęp do światła (łatwy / utrudniony)

Grupa B | strona 2 z 4
9 Przyporządkuj podanym warunkom życia na lądzie cyfry odpowiadające przystosowaniom ( ... / 2 p.)
organizmów do tych warunków.
1. Pokrycie skóry tarczkami. 6. Gromadzenie się w stada.
2. Sen zimowy. 7. Gruba kora.
3. Długie korzenie. 8. Pokrycie skóry włosami i piórami.
4. Sezonowe wędrówki. 9. Obracanie liści brzegiem do Słońca.
5. Gromadzenie wody w liściach.

A. Ograniczony dostęp do wody: ………………………..

B. Silny wiatr: …………………………………………….
C. Dostęp do światła: …………………………………….
D. Wahania temperatury: …………………………………
10 Zaznacz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
U większości roślin lądowych na liściach i łodygach znajdują się aparaty szparkowe, które służą do
A. rozsiewania nasion.
B. wabienia owadów w celu zapylenia kwiatów.
C. pobierania wody i soli mineralnych.
D. pobierania lub usuwania dwutlenku węgla, tlenu i pary wodnej.

11 Przeczytaj podany tekst. Następnie ułóż z wymienionych w nim organizmów łańcuch pokarmowy. ( ... / 2 p.)
W strefie przybrzeżnej jeziora obficie występuje plankton. Żyją tu także ryby, m.in. wszystkożerne karpie i
płocie oraz drapieżne szczupaki. W głębszej wodzie można spotkać grzybienie i moczarkę kanadyjską,
natomiast na brzegach – wydry, które polują na ryby.
.......................→.......................→.......................→.......................
12 Wykonaj polecenia. ( ... / 3 p.)
a) Rozpoznaj środowisko życia (woda lub ląd) dwóch wybranych gatunków roślin, których opis
zamieszczono poniżej.
Gatunek 1. Rozchodnik biały Gatunek 2. Rdestnica drobna
Ta wieloletnia roślina o pełzającym kłączu i Ta wieloletnia roślina osiąga wysokość 10–20 cm.
wiotkiej, elastycznej łodydze osiąga długość Tworzy rozległe kobierce. Jej wałeczkowate liście są
do 1 m. Jej liście na szczycie są zaostrzone, pokryte dodatkową warstwą wosku ograniczającego
cienkie, mają szerokość najwyżej 1 mm, a parowanie. Wewnątrz liści znajduje się tkanka
długość do 5 cm, taśmowate. Kwiaty tej gromadząca wodę. Łodygi są wzniesione, sztywne.
rośliny są zebrane w kłos. Kwiaty mają barwę białą lub jasnoróżową.
Środowisko życia: ………………….. Środowisko życia: …………………..

b) Podaj 3 cechy, które pozwoliły ci rozpoznać środowisko życia opisanych roślin.

Woda Ląd

Grupa B | strona 3 z 4
13 Przyporządkuj podane przykłady organizmów właściwym odcinkom rzeki. Wpisz znak X w ( ... / 2 p.)
odpowiednie miejsca tabeli.

Odcinki biegu rzeki

Przykłady organizmów

górny środkowy dolny

Rośliny wyrastające ponad lustro wody, np. pałka wodna, trzcina

pospolita, lub rośliny o liściach pływających, a także ryby, np. karp,
szczupak, leszcz.

Liczne organizmy planktonowe, larwy komarów, liczne ryby, np.

brzana, okoń, oraz rośliny całkowicie zanurzone
w wodzie.

Organizmy posiadające przyssawki, haczyki, szczecinki,

np. pijawki, małże, pstrągi, lipienie, trocie.

14 Wykonaj polecenia. ( ... / 3 p.)

a) Podkreśl te spośród wymienionych narządów i cech, które są przykładami przystosowania szczupaka
do życia w wodzie.
1. Śluz pokrywający ciało. 6. Opływowy kształt ciała.
2. Skrzela. 7. Umięśnione kończyny.
3. Płetwy. 8. Błona między palcami.
4. Linia naboczna. 9. Łuski na skórze.
5. Płuca. 10. Pęcherz pławny.
b) Przyporządkuj wymienione wyżej narządy odpowiednim przystosowaniom. Wpisz we właściwe
miejsca odpowiednie cyfry.
A. Utrzymanie ciała w odpowiednim położeniu: ……………
B. Pokonywanie oporu wody: ……………………….
C. Oddychanie tlenem rozpuszczonym w wodzie: …………………..

Grupa B | strona 4 z 4