PINGGIR

LAUT

TANAH
TINGGI
TANAH
PAMAH

SALIRAN

Bentuk Muka Bumi

Malaysia mempunyai pelbagai

bentuk muka bumi (BMB) yang
istimewa.

Kepelbagaian bentuk muka ini

ini memberi pelbagai kelebihan
kepada Malaysia.

 Gunung lipat muda

Dataran

Gunung lipat tua

Lembah

Banjaran

Lembangan

Dataran tinggi

Delta

Kawasan tanah
pamah
Ketinggian kawasan ini kurang daripada
180 meter dari aras laut.
Di Semenanjung, kawasan tanah pamah
paling luas terletak di Pantai Barat
Dataran Kedah dan Dataran Kerian.
Kawasan tanah pamah ialah kawasan
datar @ beralun.

Dataran Pantai Timur sempit,

terputus-putus dan berpasir kerana
dikelar oleh Banjaran Pantai Timur
yang menganjur ke pantai.
Di Selatan, kawasan tanah
pamahnya beralun terutama Johor.
Ditanami getah, kelapa sawit dan
nanas.

Di Sabah dan Sarawak..

Kawasan tanah pamah terbentang luas
di kawasan delta & dataran pinggir
laut.
Dataran pantai timur Sabah lebih lebar
berbanding dataran pantai baratnya.
Meliputi lembah Kinabatangan,
Lembah Kalabakan dan kawasan delta
seperti Delta Labuk dan Delta Segama.

Di Sarawak, dataran pantai

menyusur sepanjang pantai.
Meliputi Dataran Rajang,
Dataran Baram dan Dataran
Lupar.

Memahami Sistem
Gunung Lipat

Di Semenanjung
Malaysia..
Kawasan tanah tinggi terletak di
bahagian tengah.
Terdiri daripada banjaran dan gunung.

Di Sabah Dan Sarawak..

Kawasan tanah tinggi terletak di
kawasan pedalaman.
Terdiri daripada banjaran dan
gunung.
..???? Apakah yang dikatakan sebagai
banjaran dan gunung..?

Banjaran..
Kawasan tanah tinggi yang menganjur
dan menjadi pemisah kepada
sesuatu bahagian.
Contohnya: Banjaran Titiwangsa, Banjaran
Banjaran Keledang, Banjaran Banjaran Bintang
dan Banjaran Kedah-Singora (Semenanjung)
Banjaran Crocker (Sabah)
Banjaran Tama Abu (Sarawak)

Gunung..
Kawasan kemuncak
(tanah tinggi) yang
terdapat di atas
banjaran gunung.

Puncak paling
tinggi.

Banjaran Kedah-Singgora

Banjaran Titiwangsa
Banjaran Brassey
Banjaran Pantai Timur
Banjaran Crocker

Banjaran Bintang
Banjaran Keledang

Banjaran Tama Abu

Pergunungan Iran

Banjaran Benom
Banjaran Kapuas Hulu

Banjaran-banjaran utama di Malaysia

Gunung Chamah
(2170 m)

Gunung Bintang
(1880 m)

Gunung Tahan
(2190 m)
Gunung Kinabalu
(4101 m)

Gunung Korbu
(2182 m)
Gunung Benom
(2108 m)

Gunung Ledang
(1276 m)

Gunung Murud
(2438 m)

Taburan Gunung di Malaysia

Pembentukan banjaran
gunung
Terbentuk daripada proses lipatan.
Proses lipatan terjadi apabila bumi
menerima kuasa himpitan.

Sambungan
Bahagian lipatan yang melengkung ke atas

dinamakan lintap mungkum @ antiklin.

Bahagian inilah yang membentuk gunung
lipat.

Bahagian lipatan yang melengkung ke

bawah dinamakan lintap lendut @ siklin.
Bahagian ini boleh membentuk lembangan
saliran.

Potensi tanah pamah di

Malaysia

kawasan tanah pamah sesuai

untuk :
Petempatan
Pertanian
Pelombongan
Penyediaan infrastruktur
Kegiatan industri
Perbandaran

Petempatan
Kawasan

tanah pamah yang

mendatar sangat sesuai
dijadikan kawasan petempatan.
Contohnya kawasan tanah
pamah di :
Dataran kelantan
Johor selatan

Pertanian
Kawasan

tanah pamah yang

bertanih aluvium sesuai untuk
penanaman padi.
Contohnya seperti di kawasan :
Dataran Kedah Perlis
Dataran Kelantan
Dataran Kerian
Dataran Tanjung Karang

Sambungan

Dataran Kedah pula merupakan

contoh kawasan penanaman padi
yang utama di Semenanjung
malaysia.

Perlombongan
Lembah

klang dan lembah kinta

terkenal dengan perlombongan
bijih timah pada masa dahulu
Bijih timah aluvium banyak telah
menggalakkan kemajuan
kawasan ini.

Penyediaan infrastruktur
Penyediaan

infrastruktur sangat
dipengaruhi oleh bentuk muka
bumi.
Tanah pamah yang datar
memudahkan pembinaan jalan
perhubungan seperti :
Jalan raya
Jalan kereta api

Kegiatan industri
Banyak

melibatkan memproses
bahan mentah.
Pengeluaran bahan untuk
dieksport seperti :
Perabot
Alat ganti jentera
Barangan elektronik.

Perbandaran
Kebanyakan bandar bandar
utama seperti Kuala Lumpur
terletak di kawasan tanah
pamah.
Bandar seperti ini merupakan
pusat pentadbiran,
pengangkutan dan tumpuan
kegiatan industri.

Kawasan pertanian.
Tanah aluvium (padi)
Tanah beralun (getah
dan kelapa sawit)

Kawasan petempatan.
Contoh: Bandar dan
Pinggir bandar

Kepentingan
Kawasan
Tanah
Pamah

Tumpuan rangkaian
Pengangkutan.
Cth: jalan raya, jalan
Keretapi dan LRT

Kawasan Industri.
(mengeluarkan barang
Kegunaan dalam negeri
Dan eksport

Potensi kawasan tanah

tinggi
Kegiatan

yang dilakukan di
kawasan tanah tinggi seperti :
Pelancongan
Penjanaan kuasa hidroelektrik
Pertanian jenis hawa sederhana

Pelancongan
Tanah tinggi cameron merupakan
destinasi pelancongan yang
popular.
Mempunyai udara yang bersih,
segar dan sejuk.
Mempunyai kemudahan
infrastruktur yang baik.

Pertanian

Tanah Tinggi Cameron juga dikenali

sebagai mangkuk hijau Malaysia
kerana menjadi pengeluar sayur
sayuran yang utama bagi negara
kita.
Kawasan ini juga terkenal dengan
penanaman:
Teh
Buah buahan

Hidroelektrik
Sungai yang mengalir deras dari
kawasan tanah tinggi berpotensi
untuk penjanaan kuasa
hidroelektrik.
Contohnya seperti :
Empangan kenyir
Empangan temenggor
Empangan chenderoh

Air terjun
Di

kawasan tanah tinggi juga

terdapat air terjun yang jernih
dan sejuk seperti:

Air terjun kota tinggi, johor

Air terjun hutan lipur lentang,
pahang

Mendaki
Kawasan tanah tinggi juga
penting untuk mendaki seperti :

Gunung kinabalu
Gunung tahan
Gunung ledang

Pinggir laut Malaysia

sepanjang 4800km
Pantai barat Semenanjung
Malaysia menghadap ke Selat
Melaka
Pantai timur Semenanjung Malaysia ,
pantai Sarawak dan pantai barat Sabah
menghadap ke Laut China Selatan

Pantai timur Sabah

menghadap ke Laut Sulu

Tebing tinggi
Batu sisa
Batu
tunggal

Pentas hakisan
ombak

Teluk
Bentuk Muka
Bumi Pinggir Laut

Gerbang
laut

Tanjung
Geo

Gloup

Gua

BENTUK MUKA BUMI PINGGIR LAUT

Kedalaman laut ini berbeza-beza

iaitu antara 70-180 meter
Membolehkan cahaya matahari
menembusi ke dasar laut
Sebahagiannya terbentuk kira-kira
550juta tahun dahulu
Keadaan ini menggalakkan pertumbuhan
plankton dan ikan.
Sangat sesuai untuk kegiatan perikanan.

Pentas Benua ialah bahagian laut cetek yang

berhampiran dengan pantai.

Pulau merupakan tanah daratan yang dikelilingi

oleh laut.
Di luar pinggir laut Malaysia terdapat
kira-kira 270 buah pulau.
Kebanyakan pulau mempunyai pantai yang
berpasir dan berair jernih yang menjadi
tempat tarikan pelancong.
Pulau amat penting sebagai kawasan
pelancongan, kawasan perikanan, lokasi
pelabuhan dan petempatan.

Pulau Bidong Laut,

Terengganu
Contoh pulau terpencil

Pulau Langkawi
Contoh gugusan
pulau yang terdiri
daripada 99 buah
pulau.

CONTOH KAWASAN
PELANCONGAN

Pulau Tioman

Pulau Pangkor

Tebing Tinggi

Pembentukan Tebing Tinggi

lekukan atau rekahan yang terdapat di lereng cerun
batuan yang menganjur ke laut.
tindakan hidrol, lagaan dan geselan

lekukan menjadi besar

Semakin lama

runtuh
tebing tinggi
(batu-batan yang curam di pinggir laut yang terdiri
daripada batuan keras yang tahan hakisan)

Pembentukan Pentas Hakisan

Ombak
Tebing tinggi

Mengundur melalui pembesaran lubang

dan runtuhan batu
satu pentas yang rata

pentas hakisan ombak.

Kawasan hakisan ombak

Aras air pasang
Aras air surut

Daratan

Bahan timbunan

Lekukan

Aras air pasang

Aras air surut

Daratan

Teres luar pesisir

Teres hakisan ombak

Cenuram

Aras air pasang

Aras air surut

Daratan
Apabila cenuram/tebing tinggi mengundur ke
daratan, sebuah teras hakisan ombak terbentukdi
hadapan cenuram baru.
Bahan-bahan yang terhakis dimendapkan dipinggir
teres hakisan ombak sebagai teres luar pesisir

Pembentukan Tanjung dan Teluk

Susunan batuan keras dan batuan lembut (berselangseli) yang menganjur ke arah laut di kawasan pinggir
pantai
Kadar hakisan ombak yang tinggi
batuan lembut
lekukan yang menghala
ke pedalaman

TELUK

batuan keras
lekukan yang
menganjur ke laut.

TANJUNG

Teluk

Batuan lembut

Tanjung

Batuan keras
Ombak

Pinggir laut dengan

batuan keras dan lembut
tersusun berselang-seli

Tanjung dan teluk yang

tehasil

Tanjung Tuan di
Negeri Sembilan.
.

Teluk Ramunia
di Johor

Tanjung Datu
Di Sarawak

Teluk Marudu
di Sabah

Proses Pembentukan
Batuan yang lembut di bahagian tebing tinggi

Hakisan ombak
GUA
Damparan ombak menyebabkan
proses hidraul menghakis
bumbungnya

Gua tertimbus di permukaan agak jauh dari pinggir laut

GLOUP

Proses hakisan

Bumbung lohong ombak runtuh

GEO

PROSES
PEMBENTUKAN
Dua buah
gua yang terbentuk
secara bertentangan di sesuatu
tanjung

Hakisan yang giat

GERBANG LAUT

Hakisan yang berterusan

Runtuh
BATU TUNGGUL
Lama-kelamaan
BATU SISA

Pandangan Atas

Gua
Tanjung

Tanjung

Ombak

Pandangan Tepi
Gerbang Laut
Tanjung

Tanjung

Pandangan Atas

Pandangan Tepi
Gerbang laut runtuh

Tanjung

Batu
tunggul
Tanjung

Batuan lembut di kaki cenuram akan dihakis oleh ombak

sehingga membentuk gua
Gerbang laut terbentuk apabila dua buah gua yang terletak di
bersebelahan bercantum akibat pengunduran dinding gua
Hakisan ombak berterusan akan menyebabkan bumbung
gerbang laut runtuh dan membentuk batu tunggul

Gerbang laut

Batu sisa

Batu tunggul

Satu kawasan yang

terletak antara aras air
pasang paling tinggi
dengan aras air surut
paling rendah.
Terbentuk akibat
pemendapan pasir,
kelikir dan batu-batu di
sepanjang pinggir laut

BETING PASIR

Terbentuk daripada timbunan pasir yang berhampiran

dengan pantai
Beting pasir terbentuk sama ada selari dengan
garisan pantai atau bersudut tepat dengannya.

ANAK TANJUNG
Terbentuk daripada
pemendapan pasir dan kelikir
di hadapan teluk dan muara
sungai dengan sebahagiannya
bercantum dengan pantai
Satu hujung anak tanjung
akan bercantum dengan
pantai, manakala yang satu
lagi akan menganjur ke laut.

Merupakan kesan pembentukan anak

tanjung yang paling ketara
Kawasan perairan yang dilindungi anak tanjung

Proses pembentukan tetanjung, beting pasir

dan lagun
Hanyutan susur pesisir
Angin

Hanyutan susur pesisir

Daratan

Tanjung

Daratan

Tetanjung

Ombak

Lagun

Beting
pasir

TOMBOLO

Beting pasir yang menyambungkan

kawasan daratan dengan pulau.

Di Malaysia mempunyai
pantai berpasir yang indah
Tumpuan utama kegiatan
rekreasi dan pelancongan.

Kawasan rekreasi dan

pelancongan

Tanjung Aru Resort

Tanjung Bunga

Hotel bertaraf
antarabangsa telah dibina
untuk menggalakkan
industri pelancongan

Pinggir pantai yang

dalam dan berlindung
sesuai dibina sebagai
pelabuhan

Perikanan menjadi
sumber ekonomi yang
penting

Laut membekalkan
sumber makanan dan
protein yang penting
kepada manusia

Sumber air tawar

Garam di dalam air
lautan boleh
dikeluarkan melalui
proses
penyahgaraman

Pengangkutan dan
perhubungan

Sumber Mineral
Petroleum, gas asli, mangan, nikal dan
kuprum boleh diperoleh dari dasar laut
Air laut boleh disejat untuk mengeluarkan
garam untuk kegunaan manusia
Sumber Tenaga Alternatif
Ombak dan pasang surut boleh
menghasilkan tenaga elektrik

Penyederhanaan Suhu
Pertukaran bayu laut dan
bayu darat mengimbangi
suhu di kawasan pinggir
pantai
Bayu laut bertiup ke
arah darat pada waktu
siang dan
menyederhanakan suhu di
kawasan itu
Pada waktu malam, bayu
darat bertiup le laut dan
menyederhanakan suhu di
kawasan laut

Kawasan tanah tinggi

yang diliputi hutan
merupakan kawasan
tadahan hujan.

Menerima hujan
yang banyak
sepanjang tahun

Sungai

Air hujan ini mengalir di permukaan bumi

dan membentuk sungai-sungai yang
banyak terdapat di seluruh negara

Punca Air Sungai

Semenanjung Malaysia

Sarawak dan Sabah

kawasan tanah tinggi di

bahagian tengahnya.

tanah tinggi di kawasan

pedalaman

ALIRAN SUNGAI
Di daratan pantai
barat
mengalir masuk
ke Selat Melaka

Di daratan pantai
timur
mengalir masuk
ke Laut China
Selatan

Sarawak

Mengalir ke Laut China Selatan

di sebelah barat

Mengalir ke Laut Sulu di sebelah

timur, dan Laut Sulawesi di
sebelah tenggara.

Sabah

Sungai terpanjang
di Malaysia ?
Sungai Rajang (563km)
iaitu terdapat di Sarawak

Sungai terpanjang di
Semenanjung Malaysia ?

Sungai Pahang (475km)

iaitu di Pahang
Tasik terdalam
di Malaysia ?
Tasik Dayang Bunting di
Pulau Langkawi

Tasik buatan terbesar di Malaysia ?

Tasik Kenyir (369km persegi) di

Terengganu

Sistem saliran terbentuk di permukaan bumi

apabila air hujan mengalir di atasnya
Terdiri daripada sungai-sungai
Di Semenanjung, kebanyakan sungai berpunca
daripada Banjaran Titiwangsa manakal di Sabah
dan Sarawak, sungai berpunca dari kawasan tanah
tinggi di pedalaman.

Terdapat 7 jenis pola saliran iaitu :

Pola saliran reranting

Pola

saliran jejala

Pola saliran sepunca (jejari)

Pola saliran bawah tanah

Pola saliran sejajar

Pola

saliran bersirat

Pola saliran darat

Pola saliran reranting

Terbentuk di lembangan sungai yang
mempunyai struktur batuan yang sama
kekerasannya
Kelihatan seperti pokok yang mempunyai
batang, dahan dan ranting
Kebanyakan sungai di Malaysia berbentuk
ranting. Contohnya, Sungai Rajang,
Sungai Baram, Sungai Pahang dan Sungai
Kelantan

Pola saliran jejala

Terbentuk di lembangan
sungai yang mempunyai
batuan keras dan batuan
lembut yang berselang-seli
Anak-anak sungai dan sungai utama
membentuk lurah dan mengalir di
kawasan batuan lembut

Pola saliran reranting

Sungai
utama

Pola saliran jejala

Alur
sungai

Batuan keras
Batuan lembut
Cawangan sungai asal

Pola saliran sepunca (jejari)

Terbentuk apabila sungai-sungai
mengalir ke semua arah dari satu
kawasan tanah tinggi yang
berbentuk kubah (dom)
Contohnya di Gunung Benom dan Gunung Kinabalu.
Kon bukit

Anak sungai

Pola saliran bawah tanah

Dapat dilihat di kawasan batu kapur
Sungai mengalair masuk ke kawasan batu kapur yang poros
Air keluar semula ke permukaan bumi sebagai mata air
atau sungai apabila sampai di batuan yang tidak poros

Pola saliran sejajar

Terbentuk apabila anak-anak sungai mengalir dan
bercantum dengan sungai utama di sebelah sungai
utama saja
Anak-anak sungai adalah selari

sungai
Kawasan batu kapur

Pola saliran sejajar

Pola saliran bawah tanah

Aliran
sungai

Pola saliran bersirat

Biasanya terbentuk di kawasan delta sungai atau
daratan mendap
Jenis saliran ini mempunyai banyak alur sungai

Pola saliran darat

Terbentuk apabila anak-anak sungai atau sebarang
sungai mengalir masuk ke sesuatu kawasan dan
membentuk tasik

Alur
delta

Pola saliran bersirat

Delta

Tasik

Pola saliran darat

Proses Yang Terlibat

PERINGKAT
HULU

PERINGKAT
TENGAH

PERINGKAT
HILIR

Proses hakisan
sangat aktif

Proses
pengangkutan
aktif

Proses
pemendapan
aktif

PERINGKAT HULU
Lurah bentuk V
Terbentuk akibat proses
hakisan tegak berlaku di dasar
sungai

Hakisan menegak lebih giat

daripada hakisan tebing

Cerun
curam

Lurah sungai
menjadi
sempit dan
dalam dengan
bentuk V
yang nyata.

Jeram
Terbentuk apabila sungai
mengalir dengan derasnya
melalui batuan yang
berselang keras dan
lembut

Aliran sungai
Jeram

Batuan keras
Batuan lembut

Jurang

Air terjun

Hakisan menegak
yang berterusan
akan membentuk
jurang

Terbentuk apabila
air sungai mengalir
turun dari aras
yang tinggi secara
tiba-tiba

Proses pembentukan air

Apabila terjun
air sungai mengalir melintasi sesuatu
kawasan yang batuan kerasnya menonjol dari dasar
sungai secara menegak, mendatar, atau condong ke
atas.
Air sungai akan menjunam ke lapisan batuan lembut
di bawah dan menghasilkan air terjun sertalubuk
junam di dasar sungai.
Aliran sungai

Batuan keras menonjol secara

mendatar

Aliran sungai

Batuan keras menonjol secara

menegak

Tawanan Sungai
Berlaku jika terdapat perbezaan kadar hakisan
mengundur ke hulu di antara dua sungai
Dua sungai itu mengalir bersebelahan dari
legeh yang sama
Lubuk Pusar
Terbentuk apabila hakisan geselan atau
pusaran air sungai berlaku di kawasan yang
tidak rata

PERINGKAT TENGAH
Lurah bentuk U
Aliran sungai di peringkat tengah tidak
begitu deras
Tindakan hakisan melebar lebih pesat daripada
hakisan menegak
Likuan Sungai
Air mengalir terpengaruh oleh daya tarikan graviti
Air sungai jarang dapat mengalir dengan lurus

PERINGKAT HILIR
Tetambak
Terbentuk apabila mendapan
tertimbun di tebing sungai

Lurah landai
Terbentuk akibat proses pemendapan yang
aktif di dasar dan tebing sungai

Tasik Ladam
Liku sungai di peringkat hilir
yang berbentuk hampir
bulat membentuk segenting
yang sempit
Apabila banjir berlaku,
segenting terputus lalu
menghasilkan liku terpenggal
Apabila pemendapan terus
berlaku, liku terpenggal
terputus daripada aliran
sungai utama

Proses pembentukan liku terpenggal dan tasik ladam

Pemendapan

Liku terpenggal

Enapan

Tasik ladam

Aliran
sungai
yang
baru

Dataran Mendap
Pemendapan
menyebabkan dasar
sungai semakin cetek
Air sungai mudah banjir
pada musim hujan
Semasa banjir berlaku, bahan
mendapan termendap di permukaan
lembah lalu membentuk dataran
mendap

Delta
Delta
Dataran banjir
Sungai

Laut

Merupakan tanah rata

yang luas akibat
pemendapan pasir,
kelodak dan lumpur di
samping disaliri alur
sungai yang tidak
terkira banyaknya

1. Kegunaan domestik.
(seperti Sg. Kelang di
Empangan Kelang Gates
7. Pengairan.

(kebanyakan sg.
dan tasik

(Sg. Mudan dan Sg.

Kelantan
6. Kawasan rekreasi.
(Tasik Kenyir di
Terengganu

5. Sempadan negeri s/jadi

(Sg. Bernam di sempadan
Selangor dan Perak

2. Sumber protein

Kepentingan
Saliran Di
Malaysia

3. Penjanaan kuasa
hdroelektrik.
(Sg. Kenyir di
Terengganu
4. Jalan perhubungan &
pengangkutan
(Sg. Rajang di Sarawak, Sg.
Kinabatangan di Sabah

Kegunaan dometik

Mengalir tanaman

Penternakan ikan
air tawar, kerang
udang

Empangan untuk
membekal air dan
menjana kuasa
hidroelektrik

Aktiviti sukan air

Pusat rekreasi dan
eko-pelancongan

Sumber makanan
dan protein

Pengangkutan
Sungai Rajang dan
Sungai
Kinabatangansebagai laluan untuk
membawa
penumpang dan
mengangkut
barangan pukal

POTENSI & HALANGAN BMB

Potensi

Tanah Tinggi
Penjanaan kuasa
Pelancongan
Kawasan Tadahan
Pertanian

Pinggir Laut
Perikanan
Pelancongan
rekreasi

Tanah Pamah
Petempatan
Pertanian
Perindustrian
Perlombongan
infrastruktur

Sungai
Perikanan
Sumber air
Jalan perhubungan
Sempadan
Rekreasi
pengairan

Halangan

Cerun Curam

Sungai Aliran Deras

Langkah Mengatasi

Langkah Mengatasi

Peneresan
Pembinaan
terowong
Penarahan bukit
Pertanian
Ikut kontur

Pembinaan
empangan
Pembinaan
tembok
Meluruskan
sungai

Penebangan pokok dan kesannya

Asalnya kawasan ini adalah hutan yang tebal
kemudiannya ditebang untuk tujuan:

Pembinaan jalan raya

Perlombongan Mineral

Pembalakan

Perkilangan

Petempatan

Pertanian
Rumusan

Pembalakan
Pembalakan merupakan penebangan hutan
secara berleluasa sehingga menyebabkan
kemusnahan dan kepupusan haiwan dan
tumbuh- tumbuhan.
Pembalakan haram juga turut menyebabkan
hakisan tanih berlaku dan sungai menjadi cetek.
Selain itu, pembalakan
haram juga menyebabkan
banjir lumpur berlaku
dan menjejaskan
kawasan tadahan air.

Hujan

Pemendapan air berlumpur

Mencetekkan dasar sungai
-banjir mudah berlaku.
Sungai
Tanih mudah dibawa
menuruni cerun

Dasar sungai
menjadi cetek

Perlombongan Mineral
Kebanyakan operasi perlombongan
meninggalkan kesan buruk terhadap alam
sekitar
Penyelidikan menunjukkan perlombongan
emas menyebabkan masalah pemendapan yang
teruk di bahagian hilir operasi dan
menyebabkan saliran lombong berasid.

Perlombongan Mineral
Perlombongan pasir dan pembangunan di pinggir pantai
pula meningkatkan ancaman kepada ekologi marin.
Perlombongan petroleum pula menyebabkan berlaku tumpahan
minyak dan mencemarkan laut serta memusnahkan hidupan marin.
Terumbu karang, hutan bakau
dan rumput laut sepanjang pantai
yang menjadi sumber perikanan.

Petempatan
Bilangan penduduk yang semakin
Meninigkat menyebabkan permintaan
Kawasan petempatan semakin bertambah

Banyak kawasan hutan

ditebang untuk didirikan
kawasan petempatan

Perkilangan
Aktiviti perkilangan
menyebabkan alam
sekitar tercemar.
Contohnya kilang-kilang
kayu mengeluarkan
asap dan habuk
mencemarkan udara.

Perkilangan

Pembuangan sisa-sisa
industri dari kawasan
kilang ke lautan telah
mencemarkan air laut
dan lautan dan mengancam
hidupan laut
serta rumpai air.

Aktiviti perkilangan
asap dan habuk mencemarkan udara

Pembuangan sisa-sisa
industri dari kawasan kilang
mencemarkan air laut

Pertanian
Manusia menggunakan teknik moden untuk meningkatkan pengeluaran hasil
tanaman. Baja kimia digunakan untuk meningkatkan kesuburan tanih. Racun
serangga digunakan untuk mengawal makhluk perosak.
Penggunaan baja kimia, racun serangga, racun kulat dan herba akan
Meninggalkan bahan toksik yang tidak larut air di kawasan sekitar menyebabkan
bahan asal dalam tanah meningkat.
Apabila hujan, bahan tersebut dibawa air hujan ke sungai.

Aktiviti pertanian
Penyemburan
racun serangga
Penggunaan
Baja kimia

Apabila hujan, bahan

tersebut dibawa air
hujan ke sungai.

Plumbum dan zink

tidak mudah lupus
Dan akan terkumpul
di dalam tanah

Pembinaan Jalan Raya

Pembinaan lebuh raya dan jalan raya di
cerun curam adalah kerja yang berbahaya
dan sukar dilaksanakan.
Kerja memotong cerun bukit untuk membina
jalan raya ini menyebabkan kejadian hakisan
cerun oleh air hujan.
Gelongsoran tanah dan tanah runtuh sering
berlaku
di kawasan ini.

Agen hakisan

Kesan hujan

Sebelum

Selepas

HAKISAN CERUN
Satu proses pengukiran permukaan bumi dan
pemindahan bahan oleh agen-agen hakisan seperti
hujan.

batuan dan tanih yang laju

ke bawah cerun
secara tiba-tiba

Sebelum

Selepas

GELONGSORAN CERUN
Pergerakan batuan dan tanih yang laju ke bawah cerun
secara tiba-tiba selepas hujan lebat turun berterusan

Penebangan hutan menyebabkan:

@

Pelbagai jenis tumbuhan semula jadi musnah.

Hidupan liar kehilangan habitatnya.

Kesimpulannya ekosistem
di hutan tergugat.

Pelbagai Jenis Tumbuhan Semula Jadi

Musnah.

Pelbagai Jenis Tumbuhan Semula Jadi Musnah.

Haiwan yang terdapat di hutan

Hidupan turut diancam kepupusan

Langkah-langkah mengurangkan kesan kegiatan

manusia terhadap alam sekitar
Pemeliharaan cerun
tinggi

Penanaman semula

Penggunaan kaedah
biologi dalam pertanian

Melindungi Hutan

Penyelidikan

Penanaman Semula
Usaha pemuliharaan hutan dijalankan melalui penanaman
semula pokok-pokok.
Jabatan perhutanan memastikan kawasan yang telah ditebang
secara haram atau secara sah ditanam semula.
Hal ini memastikan bekalan kayu yang bermutu berterusan.
Hutan semulajadi dipelihara supaya dapat hidup
dengan baik dan tidak diceroboh.

Kawasan hutan paya air masin

yang telah ditebang juga
ditanam semula.

Penggunaan kaedah biologi dalam pertanian

Petani-petani digalakkan menggunakan baja
organik atau baja asli untuk menggantikan
penggunaan baja kimia.
Baja organik dapat diperolehi daripada najis
haiwan dan sisa tanaman.
Baja jenis ini murah dan tidak
perlu diproses.

 Pengusaha

ladang kelapa sawit di Malaysia sudah

menggunakan kaedah biologi untuk mengawal
makhluk perosak.

Ular

dan burung hantu digunakan di ladang kelapa sawit

untuk menangkap tikus yang memakan buah kelapa sawit.

Di

ladang kelapa sawit dan koko sejenis ulat

digunakan untuk mengawal ulat karung (larva kupu-kupu)
yang memakan daun pokok-pokok. Lalat ini akan bertelur
di dalam badan ulat karung. Apabila menetas larva akan
memakan ulat karung tersebut.

Pemeliharaan cerun tinggi

Langkah 1
Pembinaan jalan raya di kawasan cerun curam kini
dilaksanakan dengan lebih terancang.
Kawasan cerun curam akan dilandaikan.
Tebing curam kaki bukit akan ditarah untuk mengurangkan
kecerunan jalan raya.
Cerun bukit yang telah ditarah
mudah mengalami hakisan.

Langkah 2
Aliran air di kawasan tersebut diperbaiki
melalui pembinaan longkang konkrit di cerun.
Telaga dikorek dicerun untuk mengeluarkan
air yang berlebihan.
Paip dimasukkan ke dalam tanah di cerun tersebut
untuk memangkinkan air mengalir keluar
(mengelakkan air bertakung dan gelongsoran tanah
dapat dielakkan)

MELINDUNGI HUTAN
Jabatan Perlindungan Hidupan Liar dan Taman Negara
( PERHILITAN ) ditubuhkan untuk memberikan
perlindungan kepada flora dan fauna supaya tidak
diganggu oleh aktiviti manusia.
PERHILITAN diberi kuasa untuk menguruskan 39
buah kawasan perlindungan di Malaysia.
Contoh :
Taman Negara di Pahang
Hutan Simpanan Endau-Rompin

Lokasi taman negara

PENYELIDIKAN
Dilakukan oleh FRIM
FRIM bertanggungjawab menjalankan
penyelidikan terhadap semua aspek
perhutanan dan keluaran hutan.
FRIM juga memperluaskan pengetahuan
dan pemahaman terhadap ekologi dan
dinamik hutan serta tindak balasnya
terhadap pembalakan dan gangguan manusia.

RUMUSAN
Dalam pembangunan sesebuah negara, pelbagai kegiatan
dilakukan manusia.
Kegiatan-kegiatan ini ada yang mendatangkan kesan
buruk terhadap alam sekitar.
Penebangan hutan yang tanpa kawalan boleh menjadikan
negara kita kawasan yang kontang.
Alam sekitar adalah sebahagian daripada hidup kita.
Pemeliharaan dan pemuliharaan alam sekitar perlu diberi
perhatian serius agar kita dan generasi akan datang dapat
hidup dengan selesa.

BENTUK MUKA BUMI

DI MALAYSIAN DENGAN
NEGARA LAIN

PULAU JAWA

SWITZERLAND

KAJIAN KES

TONLE SAP
KAMPUCHEA

THAILAND

SWITZERLAND
Terletak di benua Eropah.
Bentuk muka bumi bergunung-ganang.
Terdapat pergunungan Jura di bahagian
barat laut dan Banjaran Alps di bahagian
Selatan dan Timur.
Mempunyai gunung dan tasik yang
cantik dan indah.

Kawasan tanah tingginya dimajukan sebagai

kawasan pelancongan.
Gunung-gunung yang bersalji, tasik-tasik dan
ciri fizikal akibat hakisan glasier menjadi
tarikan pelancongan.
Dikunjungi pelancong tempatan dan luar negara
sepanjang tahun.
Pelancong terdiri daripada rakyat:
=Jerman,
=United Kingdom,
=Amerika Syarikat
=Perancis.

KAWASAN PELANCONGAN

AKTIVITI
AKTIVITI
MUSIM
MUSIM
PANAS
PANAS

 Musim panas di Switzerland sederhana

panas iaitu suhu kira-kira 14C.
Kawasan luar bandar Interlaken yang
terletak antara Tasik Brienz dengan
Tasik Thun di Pergunungan Alps menjadi
tapak perkhemahan.
Pusat peranginan kesihatan di St.
Moritz dan Arosa mempunyai mata air
panas dan ada nilai perubatan.

TASIK DI KAKI GUNUNG SESUAI

UNTUK BERPERAHU
Tasik Brienz
dan Tasik
Thun sesuai
untuk
berperahu.

PEMANDANGAN PUNCAK GUNUNG

MATTERHORN YANG INDAH
Pelancong
boleh
mendaki
gunung di
Gunung
Matterhorn.

WIND SHEAR DI MATTERHORN

AKTIVITI MUSIM SEJUK

KAWASAN PELANCONGAN
TANAH TINGGI DI MALAYSIA
Malaysia juga mempunyai kawasan
tanah tinggi yang menarik untuk
pelancongan seperti Tanah Tinggi
Cameron, Tanah Tinggi Genting
Sama seperti di Switzerland kawasan
tanah tinggi di Malaysia turut
dikunjungi oleh pelancong tempatan
dan asing seperti dari Jepun, Taiwan
dan Eropah.

GENTING HIGHLAND
CAMERON HIGHLAND

PULAU JAWA, INDONESIA

Pertanian penting di Pulau Jawa.
Kawasan pertanian dijalankan di
tanah pamah dan cerun-cerun
bukit.
Kawasan tanah pamah digunakan
untuk pembinaan petempatan,
pertanian dan sebagainya.
Pulau Jawa mempunyai gunung
berapi yang aktif.

PERTANIAN DIPULAU JAWA

TANAH
PAMAH

Petempatan
pertanian

CERUN
BUKIT

pertanian

 Letusan gunung berapi meninggalkan lapisan

tanih jenis lava bes di cerun-cerun bukit di

Pulau Jawa.

Antara gunung berapi yang aktif di Pulau Jawa

termasuklah Gunung Semeru dan Gunung Merapi.

Lava bes daripada gunung berapi menyuburkan

tanah

Oleh itu, pertanian secara teres di cerun-cerun bukit

dijalankan kerana tanahnya yang subur.

 Cerun-cerun dipotong untuk membentuk

rangkaian teres bagi penanaman padi.
Di tepi teres terdapat dinding luar untuk
menakung air dan untuk mempelahankan
aliran air hujan di lereng bukit tersebut.
Penanaman padi
di kawasan cerun
dan lereng bukit
banyak dijalankan
di selatan Surabaya.

PERTANIAN DIJALANKAN DI
KAWASAN GUNUNG BERAPI

MALAYSIA
Aktiviti pertanian giat dijalankan di
kawasan tanah pamah.
Malaysia tidak mengalami masalah
kekurangan kawasan tanah pamah untuk
pertanian.
Contoh tanaman: padi dan buah-buahan
tropika.

 Terdapat juga aktiviti pertanian yang

dilakukan di kawasan cerun dan lereng
bukit khusunya di Tanah Tinggi Cameron
untuk tanaman teh, bunga dan sayursayuran.
Penanaman secara teres dilakukan bagi
mengelakkan hakisan tanah.
Tanah di kawasan cerun bukit di Malaysia
tiada lava bes kerana Malaysia tidak
mempunyai gunung berapi.

TANAH TINGGI CAMERON

MENJADI KAWASAN PENANAMAN TEH
UTAMA DI MALAYSIA

THAILAND
Thailand merupakan negara yang berjiran
dengan Malaysia dan terletak di bahagian utara
Malaysia.

PENGANGKUTAN AIR PENTING

DI THAILAND
Sungai merupakan
jalan pengangkutan
yang penting kerana
jalan raya dan jalan
kereta api di
Thailand adalah
terhad.
Sungai yang utama
ialah sungai Menam
Chao Phraya

 Sungai Menam Chao

Phraya boleh
dimudiki oleh kapalkapal sederhana
besar sejauh 402km
pada musim lembap
dan 190km pada
musim kering.

MEMBAWA HASIL
PADI
KE BANGKOK

MENGANGKUT
BARANG PUKAL

MEMBAWA
PENUMPANG

KEPENTINGAN SUNGAI DI THAILAND

MENGHANYUTKAN
KAYU JATI

Di bahagian Semenanjung Malaysia pengangkutan

sungai tidak banyak digunakan.
Di Sarawak, sungai-sungai utama seperti Sungai
Rajang dan Sungai Baram merupakan jaan
pengangkutan yang utama menghubungkan
kawasan pedalaman dengan bandar-bandar utama.
Di Sabah, Sungai Kinabatangan penting untuk
pengangkutan.

 Dikenali juga sebagai tasik besar yang

terletak di bahagian barat Kampuchea.
Menjadi empangan semula jadi untuk
Sungai Mekong.
Merupakan tasik air tawar terbesar di Asia
Tenggara
Menjadi kawasan untuk kegiatan
perikanan yang penting.

 Lebih separuh daripada hasil tangkapan ikan di

Kampuchea adalah dari Tasik Tonle Sap.
Pada musim hujan antara bulan Jun hinga bulan
November, isipadu air Tonle Sap akan
bertambah.
Saiz tasik menjadi kira-kira 4700km dan
mencapai kedalaman 10 hingga 15 meter.
Pada musim kering tasik menjadi semakn kecil
iaitu kira-kira 1600km dan cetek iaitu
kira-kira 1 hingga 3 meter sahaja.
Kegiatan perikanan
giat dijalankan pada waktu ini.

 Kawasan tasik yang kering ditanam

dengan padi.
Jumlah ikan bertambah banyak selepas
musim hujan.
Aktiviti penangkapan ikan adalah kerja
sambilan bagi golongan petani.

 Di Malaysia terdapat juga tasik yang berubah

saiz mengikut musim hujan.
Contohnya lebar Loagan Bunut di Miri,
Sarawak bertambah kira-kira 1km pada
musim hujan dan menjadi dataran berlumpur
pada musim kering.
Pada musim kering kaum Perawan yang
mendiami kawasan tersebut mudah menangkap
ikan dan jumlah tangkapan adalah banyak.

 Tasik di Malaysia bukan sahaja berfungsi untuk

perikanan malah sesuai dijadikan kawasan
pelancongan.
Contohnya Tasik Kenyir dan Tasik Chini dimajukan
sebagai kawasan pelancongan.
Selain itu tasik-tasik seperti Tasik Kenyir turut
membekalkan sumber air kepada rumah dan kilang.
Tasik di Empangan Pedu

dan Empangan Muda

Membekalkan air untuk
mengairi kawasan sawah padi.

MENGAIRI
KAWASAN
SAWAH PADI

BEKALAN AIR
KE RUMAH
DAN KILANG

PERIKANAN
PELACONGAN

KEPENTINGAN
SUNGAI DI MALAYSIA

KAWASAN TANAH TINGGI

Kawasan tanah tinggi yang bercerun
curam menyukarkan manusia untuk
membina petempatan.
Penebangan pokok di kawasan cerun
bukit akan mendedahkan permukaan
bumi kepada hakisan tanah.
Gelongsoran tanah berlaku terutama pada
musim hujan.

 Kawasan tanah tinggi perlu direndahkan

dan diratakan bagi membina sesuatu
petempatan.
Cerun bukit dipotong dalam bentuk teres
bagi mengelak hakisan.
Asas pembinaan bangunan mestilah
kukuh bagi memastikan bangunan atau
rumah tidak runtuh.

SUNGAI YANG DERAS

Sungai yang deras menyukarkan
perjalanan dan berbahaya untuk
pengangkutan air.
Contoh sungai dan jeram yang berbahaya
seperti Sungai Tutoh dan Sungai Melinau
iaitu cawangan daripada Sungai Baram.
Kemahiran dan pengalaman yang baik
diperlukan untuk mengendalikan bot
kecil melalui jeram.

SUNGAI YANG DERAS

MENGHALANG KEGIATAN
MANUSIA