UNIVERZITET U NOVOM SADU

POLJOPRIVREDNI FAKULTET

Student: Igor Harhaji

Mentor: dr Miodrag Zoranovi, docent

Stepen efikasnosti toplotne pumpe u sistemu za

vlano preiavanje vazduha stoarskih
objekata
-DIPLOMSKI RAD -

Novi Sad, 2012.

 Cilj rada je formiranje originalnog modela toplotne
pumpe, kao modifikacije dva sanduasta zamrzivaa
u interakciji sa sistemom za preiavanje i
kondicioniranje ambijentalnog vazduha-vlani filter,
uz regeneraciju njegove osetne i latentne toplote.
Nakon formiranja sistema izvrie se merenje baznih
veliina za definisanje njegove efikasnosti, a na
osnovu uoenih nedostataka utvrditi koraci za njihovu
korekciju, tj. usavravanje sistema u svrhu njegove
praktine primene.
U svrhu odreivanja brzine hlaenja vode, kao
posrednog medijuma za prenos toplote od sunevog
kolektora ili latentne toplote iz vazduha, oduzetoj u
vlanom filteru, tj. koeficijenta hlaenja formiranog
sistema od sanduastih zamrzivaa ili koeficijenta
grejanja u reimu toplotne pumpe, koriena je
plastina kanta zapremine Vk = 25 l u tri varijante:
 AMB2

R
DT1
AT1 Z1

IS1

0
VP
K1
KM1

KP1

Sl.3.1. Merenje vremena hlaenja vode sa 20 C na 10 C u rezervoaru zamrzivaa Z1 pri originalno instaliranim
cevima isparivaa IS1 u perifernim kanalima vertikalnih zidova termoizolatora, ispod zaptivene aluminijumske obloge
Z1- sanduasti zamrziva aktivne zapremine 410 l; KM1- klipni kompresor snage 150 W; KP1- kapilara ekspanzioni
ventil; IS1- ispariva; K1- kondenzator; VP- posuda za vodu; AT1- analogni kapilarni termostat temperaturnog
histerezisa 4 C; DT1- digitalni termometar temperaturnog histerezisa 2 C; AMB2- analogno / monofazno
elektrino brojilo
 AMB2

R
DT1
AT1 Z1

IS1

0
VP
K1
KM1

KP1

Sl. 3.2. Merenje vremena hlaenja vode sa 20 C na 10 C u rezervoaru zamrzivaa Z1 putem zarobljenog
vazduha hlaenog isparivakim cevima van aluminijumskog omotaa
 AMB2

R
DT1
AT1 Z1

VP

0
IS1

K1
KM1

KP1

Sl. 3.3. Merenje vremena hlaenja vode sa 20 C na 10 C u rezervoaru zamrzivaa Z1 pri direktno uronjenom
segmentu isparivakih cevi u PVC posudu
Merenje koeficijenata grejanja formiranog sistema toplotne
pumpe od dva sanduasta zamrzivaa, prema vrsti i stanju
toplotnih izvora, obavljeno je u tri varijane:
Korienje ukupne toplote vazduha u kontrolisanim
laboratorijskim uslovima, tj. njegovo dovoenje u podeena
stanja u interakciji sa vlanim filterom, sl. 3.5.
Korienje toplote vode simulacijom njenog zagrevanja
elektrinim grejaem, kao opis ponaanja sistema na
primenu predviene varijante korienja suneve energije
preko panelnog sunevog kolektora podesivog azimuta, sl.
3.6.
Korienjem toplote spoljnog vazduha sa mogunou
njegovog kontrolisanog produvavanja aksijalnim
ventilatorom i prikondicioniranja pre ulaska u zonu
isparivaa rezervoara zamrzivaa Z2 bez prisustva vode, sl.
3.7.
 TVT
DF

AMB2
Ph KDF
DTB

R
AT2
AT1 DVP
Z1 Z2
R
RST0 AMB1
DT2 DT3
AR 0 0
DT1
IS1 CP4 IS2
K1 K2 CP2
KM1 0 0 KM2

RT 0 PDF

KP1 CP1 KP2

KDP
CP3

Sl. 3.5. Funkcionalna ema akumulacionog sistema toplotne pumpe sanduastih zamrzivaa za korienje latentne
toplote kontrolisanog vazduha laboratorijskog ambijenta po sadraju apsolutne vlage u njemu:
Z1, Z2- sanduasti zamrzivai aktivne zapremine Vz=410 l; KM1, KM2- kompresori snage 150 W; IS1, IS2-
isparivai; K1, K2- kondenzatori; KP1, KP2- kapilare-ekspanzivni ventil; AT1, AT2- analogni termostati; AR-
akumulacioni rezervoar tople vode zapremine Vr=1000 l; RT- spiralni razmenjiva toplote od alpeks cevi; DT1,
DT2 i DT3- digitalni termometri; DF- Vlani filter za vazduh; KDF- razmenjiva toplote voda/vazduh za
dogrevanje ili hlaenje tretiranog vazduha u vlanom filteru; PDF- posuda za vodu kao radni medijum u vlanom
filteru; KDP- razmenjiva toplote voda/voda za preuzimanje toplote u interakciji tretiran vazduh/voda radni
medijum; CP1- cirkulaciona pumpa demineralizovane vode kao radnog medijuma razmenjivaa toplote RT; CP2-
cirkulaciona pumpa za preuzimanje toplote u zoni isparivaa IS1 i IS2 kao interakcija materija voda vlanog
filtera sa tretiranin vazduhom (regenerisana koliina toplote); CP3- cirkulaciona pumpa za distribuciju vode
radnog medijuma vlanog filtera do rasprivaa u njemu; CP4- cirkulaciona pumpa za distribuciju podeeno
podhlaene vode do predhladnjaka za prikondicioniranje vazduha pre ulaska u vlani filter; Ph- predhladnjak;
DTB- digitalno elektrino-trofazno brojilo; AMB1 i AMB2- monofazna elektrino-analogna brojila; DVP-
elektrini ispariva; TVT- vlani termometar
 AMB2
DTB

R
AT2
AT1 Z1 Z2
R
RST0 AMB1
DT2 DT3
AR 0 0
DT1 G1 G2
IS1 IS2
K1 K2
KM1 KM2

RT 0

KP1 CP1 KP2

Sl. 3.6. Funkcionalna ema akumulacionog sistema toplotne pumpe sanduastih zamrzivaa pri zagrevanju
vode putem elektrinih grejaa, kao simulacije za mogue alternative toplotnih resursa:
G1, G2- elektrini grejai parcijalne snage 4 kW
 Q V const.

Ph
AMB2
TVT
DTB
AV
R
AT2
PK
AT1
GK OD
R
RST0 AMB1
DT2 DT3
AR 0 0
DT1
IS1 CP4 IS2
K1 K2
KM1 0 Z1 Z2 KM2
RT 0

KP1 CP1 KP2

Sl. 3.7. Merenje koeficijenta grejanja particije TP-Z2 za spoljnji vazduh kao toplotni izvor:
AV- aksijalni ventilator za kontrolisano doziranje prikondicioniranog laboratorijskog vazduha u sanduk
zamrzivaa Z2 sa slobodnim isparivakim cevima IS2; GK- gravitaciona klapna; OD- oduni otvor; PK-
podesivi zasun za finu kontrolu toka vazdune struje u zoni isparivaa IS2, CP4- cirkulaciona pumpa za
distribuciju vode podeene temperature do predhladnjaka Ph za podeavanje temperature ulaznog vazduha u
zonu isparivaa IS2
Osnovni principi i parametri kompresorskog rashladnog ureaja

Karnoov kruni proces

QO T0 s T0
k
3 2 L ( T T0 ) s ( T T0 )
T
Q
T
K 3 2

L
EM KM
T0
4 1 X=1
Q0 X=0
Q0
IS
4 1 s

Sl..4.1. Funkcionalna ema rashladnog ureaja sa klipnim kompresorom, propratnim komponentama i T-s dijagramom levokretnog
Kornoovog krunog ciklusa
KM- klipni konpresor; EM- ekspanziona maina, IS- ispariva i K- kondenzator
Teorijski ciklus kompresorski jednostepene parne maine za hlaenje
3 2
T p=const.

K h=const. s=const.
2
P,T
P,T
3

PV KM

P 0,T0 l P 0,T0 1
4 4 X=1
X=0

q 0 q0
IS
4 1

log p
h=const.

s=const.
2
3
p=const.

4 1 p 0=const.
X=0 X=1

Sl. 4.2. Funkcionalna ema, T-s i log p-h dijagrami kod kompresorski jednostepene parne maine za hlaenje
PV-priguni ventil
 Poboljanja bazno rashladnog ciklusa
K
5 T
4

2
K p ,VP 4 l

5 p, T
3 TPH 2
6
pm 3
p 0 ,T0
Ph Mh

0
X=
7 5 1

X=
1
q0
q 0Ph
6 2
K p ,NP
s

7
1

q0 q0 Ph
PV IS

log p
tPH

5 p 4
l
6

pm

3 2

p m p p0
p0
7 1

Sl. 4.3. Funkcionalna ema sa dijagramima dvostepene rashladne maine

Ph- prehlaiva; Kp, NP- kompresor niskog pritiska, Mh- meuhladnjak; KpVP- kompresor visokog pritiska
Odstupanje stvarnog od teorijskog rashladnog ciklusa
T 2

4
4 3
4
1
5
1
5 1

Sl. 4.4. Stvarni ciklus rashladnog ureaja u T-sdijagramu

Osnove o komponentama istraivanog kompresorskog
rashladnog sistema

Klipni kompresor
Priguivai
ileri
Rashladni fluidi
Toplotna pumpa
 Toplotna pumpa

Koeficijent grejanja toplotne pumpe

Podela TP
Vazduh kao toplotni izvor
 Suv vazduh u interakciji sa vodom
Apsolutni i maksimalni pritisak vodene pare u vazduhu
Relativna vlanost vazduha, %

10 20 30 40 50
Entalpija, kJ/kg
50 55 60 65 70 75 80 85 90 95

40 60
Sl. 4.7. Odreivanje stvarnog i
35
70

80
maksimalnog pritiska vodene
30
90

100
pare u i-x dijagramu
25

20

15

10

5
3,5
0
3,0

-5 2,5

2,0
-10
1,5
T ST. C
1,0

0,5
p
0 5 8 10 15 20 25
Apsolutna vlanost vazduha, g/kg vazduha
Napomena:
T ST. C - temperatura suvog termometra
P - pritisak vodene pare, kPa
 Temperatura vlanog termometra

Relativna vlanost vazduha, %

10 20 30
Entalpija, kJ/kg
40 50 Sl. 4.10. Oitavanje temperature
45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95
vlanog termometra TVT
40 60
70
35 80
90
30 100

25 25

20 20

15 15

10
TVT 12,5
TVT == 12,5
1 CC
0
5 5
3,5
0 0 3,0
-5 2,5

-10 2,0
1,5
T ST.
C 1,0

0,5

0 5 8 10 15
2 25p
0
Apsolutna vlanost vazduha, g/kg vazduha
 Sadraj toplote
tC

140

120

100

80
75

60
Toplota isparahanja - Latentna toplota (2500 kJ)

40

20 418 2918

Qo 314 1000 2000 3000

Sadraj toplote, kJ/kg vode

Sl. 4.12. Odnos izmeu sadraja toplote i temperature vode

 Sadraj toplote vazduha u objektu
Sadraj toplote u suvom vazduhu.
Evaporativna toplota
Sadraj toplote u vodenoj pari
0 C 20
C
Sl. 4.13. Ssadraj toplote suvog vazduha i vodene
pare
Suv vazduh Suv vazduh

0 C x 1,00 kJ/kg x 1 kg = 0,00 kJ 20 C x 1,00 kJ/kg x 1 kg = 20,00 kJ

0 C 20 C

Vodena para Vodena para

0 C x 1,86 kJ/kg x 1 kg = 0,00 kJ 20 C x 1,86 kJ/kg x 1 kg = 37,20 kJ

Oitavanje sadraja toplote u Molierovom dijagramu
Relativna vlanost vazduha, %
10 20 30 40 50
Entalpija, kJ/kg
45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95

40 60
70
35 80
90
30 100

25

20
i= 55,6 kJ/kg
15

10

5
3,5

0
3,0

-5 2,5

2,0
-10
1,5

1,0

0,5
p
0 5 10 15 20 25

Apsolutna vlanost vazduha, g/kg vazduha

 Zagrevanje vlanog vazduha
Hlaenje vlanog vazduha
Suenje vazduha hlaenjem
Vlaenje vazduha vodom
Vlaenje vazduha vodenom parom
Evaporativno hlaenje vazduha (vlani jastuk), sl.
4.24.
 Zagrevanje vlanog vazduha
h
h
t2 2 Qlat.
2` 2

t1 Qtot.
Qos
h2
1 1

h2`
X=const.

h1

X=const.
x x

Q1 / 2 c p V t 2 t 1
Realna promena stanja vazduha sa prisustvom
latentne toplote

Q1/ 2 V h2 h1
Hlaenje vlanog vazduha

h
1

2 X=const.
 Suenje vazduha hlaenjem
h
h
t1 1
1

4
ttr 2
2
tph tph
3 3

x x

W m x1 x2 Krajnje stanje vazduha iza hladnjaka

 Vlaenje vazduha vodom
h
1 h
1
1

1
2 2
2
3 2

x x1 x2 x2 x2 x

Uticaj temperature vazduha na njegovu apsolutnu

vlanost pri ovlaivanju vodom
Qr mw r m L x2 x1 r m L c p t 1 t 2

x 2 x1 t t
1 2
x 3 x1 t1 t3
 h
h
1
1 4 tvl
4
3 tvl
3 2
2
2
2
3
3

x x3 x1 x2 x
a
b
Promena vlanosti vazduha povienjem (a) i
snienjem temperature (b)
 Vlaenje vazduha vodenom parom
h
t3
3
1 2
3

h
a
mD
0
x 2 x1
mL
x1 x2 x3 x

Tok meanja vodene pare sa tretiranim

vazduhom
h t3 h
3 1 2
1 2
3

h
a

x1 x2 x3 x x
x1 x2
a b

Stanje vazduha pri ekstremnim vrednostima koliine (a) i pritiska priblino 1 bar (b)
dozirane pare u tretirani vazduh kontrolisanog ambijenta
Evaporativno hlaenje vazduha (vlani jastuk), sl. 4.24.

Relativna vlanost vazduha, %

10 20
Entalpija, 30
kJ/kg 40 50

45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95

40 60
70
35 80
90
30 100

25

20
i = 55,56 kJ/kg
15

10

5
3,5
30
0 20
3,0
0,6 0,5
-5 2,5 25 35

-10 2,0

1,5

1,0 Osetna toplota suvog vazduha

Osetna toplota vodene pare

0,5
Latentna toplota vodene pare
0 5 10 13,7 15 20 25p

Apsolutna vlanost vazduha, g/kg vazduha

 Produkcija vlage i korekcioni faktori za osetnu toplotu

Produkcija toplote

s= AT s s=0,8-1,8510-7(t+10)4 F 4 105 (20 t )3 1

Sl. 4.26. Raspodela ukupne toplote na osetnu i latentnu za JTP

Korekcioni faktori za proraun stvarne osetne toplote

1 f s ks 1 (1 f s ) k1
k1 ks
1 fs fs

Sl 4.27. Zakon promene korekcionog faktora za

krave muzare:
Prinos 7500 kg godina-1; Prinos 9000 kg
godina-1 ( Ehrlemark, 1989); Vezane krave- zima
1984/95; Vezane krave- jesen 1985; Nevezane
krave- zima 1984/95 (Pedersen, 1989)
 Rezultati brzina hlaenja vode kao posrednog medijuma i
toplotnog izvora
30
Sl. 4. 28 Varijante hlaenja vode u
25
rezervoaru sanduastog zamrzivaa Z1:
I-temperatura vode indirektno hlaene
20 vazduhom u varijanti II; II- temperatura
I
vazduha hlaenog cevima isparivaa ispod
15
III Al-obloge u kanalima termoizolatora; III-
temperatura vode indirektno hlaene
10 vazduhom u varijanti IV; IV- temperatura
vazduha hlaenog slobodnim cevima
Temperatura, oC

5
isparivaa; V- temperatura vode hlaene
uronjenim cevima isparivaa direktno u nju
V
0
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130

-5

II
-10
IV

-15

-20
Vreme, min
 Keficijent grejanja TP za elektrini greja kao kontrolisan
toplotni resurs

8 Sl. 4.29 Keficijent grejanja formiranog sistema

toplotne pumpe u varijanti simulacije
7 alternativnog toplotnog resursa upotrebom
A 11
elektrinih grejaa
Koeficijent grejanja, G1

6 A 12 A11 - temperatura kondenzatorske vode 40 C

5 A12 - temperature kondenzatorske vode 45 C
A 13
A13 - temperatura kondenzatorske vode 50 C
4
11 =1,24
3 12 =1,21
13 =0,93
2
y 11 = 0,156x + 1,22 y 12 = 0,152x + 0,58 y 13 = 0,118x + 0,71
1 2 2
R 11 = 0,98 R 12 = 0,981 R 2 13 = 0,9968
0
10 15 20 25 30 35 40

Temperatura ulazne vode-To 1 , o C

Tmperatura toplotnog izvora Temperatura toplotnog ponora - T, C

- T o, C 40 45 50 Tab. 3. Keficijent grejanja TP za elektrini greja kao
15 3,4 2,9 2,5 kontrolisan toplotni resurs
20 4,6 3,4 3
25 5 4,6 3,7
30 6 5,2 4,3
35 6,6 5,8 4,8
 Keficijent grejanja TP u interakciji sa vlanim filterom
Relativna vlanost vazduha, %
10 20 30 40 s 50
Entalpija, kJ/kg
45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95

40 60 Sl. 4.30. Prikondicioniranje vazduha na

h2

1,15
35
70

80
Tomin 15 C const. sa dvostepenim
30
90
100
oduzimanjem toplote u vlanom filteru
h5 DF
25 25
0

1,20 C
T,
20
20 TV

QL Temperatura toplotnog ponora - T, C

1 2 Tmperatura toplotnog
T0min const. 15
15
ttr Qo
izvora - To, C
TVT- temperatura vlanog termometra 40 45 50
3
10 5 TST- temperatura suvog termometra
1,25 tv 10
4
15 3,8 3,2 2,7
th
5
5
3,5
20 4,4 3,7 3,1

0 0
25 4,6 4 3,4
1,30 3,0
Pritisak vodene pare, kPa

30 4,9 4,2 3,7

-5 2,5
Gustina vazduha, kg/m

35 5,5 4,6 4,1

2,0
-10

1,5
T ST. C

1,0
Tab. 4. Keficijenti grejanja TP u
0,5
interakciji sa vlanim filterom
0 5 x5 x2 10 15 20 25
Apsolutna vlanost vazduha, g/kg suvog vazduha
Keficijent grejanja TP u interakciji sa laboratorijskim vazduhom

Temperatura toplotnog ponora - T, C

Tmperatura toplotnog izvora - To, C

40 45 50

15 2,5 2,25 2

20 2,8 2,5 2,2

25 3 2,92 2,6

30 3,4 3,1 2,94

35 3,8 3,2 3,03

Tab. 5. Keficijenti grejanja TP u interakciji sa laboratorijskim vazduhom

 Varijanta vlanog filtera u interakciji sa formiranom TP

AV4
EM1
RT
AV2,3

R
CV

AV1 EM2
Z

M PK
P F PV
RR
RP1 RP2
`
`

Sl. 4.34 Funkcionalna ema vlanog filtera:

M- mreica za ulaz vazduha iz laboratorije, PK- pomerljiva klapna za podeavanje protoka vazduha iz prostorije ili spolja, EM1- elektromotor
rasprivaa, R- raspriva, AV1- aksijalni ventilator, RR- rezervoar za vodu kao radni medijum, P- plovak za kontrolu nivoa vode, F- filter za
povratnu vodu, RP1- cirkulaciona pumpa, PV- posuda za sakupljanje rasprene vode, EM2- elektromotor centifugalnog ventilatora, CV-
centrifugalni element, AV4- aksijalni ventilator za recirkulaciju tretiranog vazduha, RT (KDF)- razmenjivai toplote, AV2,3- aksijalni
ventilatori, Z- zamrziva i RP2- cirkulaciona pumpa
 Zakljuci

Primena efekata toplotne pumpe u domaem stoarstvu neopravdano je

nesretljiva. U interakciji vlanog filtera sa toplotnom pumpom mogua je znaajna
energetska uteda na raun odnosa osetne i latentne toplote ambijentalnog
vazduha uzgojnih prostora u stoarstvu, posebno svinjarskih.
Pored efekta hlaenja evaporacijom, izraena je mogunost relativno
jeftinog konvektivnog hlaenja vazduha zraenjem, kao sastavnog dela kompleksa
operacija u meniju vlanog filtera: preiavanje ulaznog i izlaznog vazduha, uz
efekte kontrolisane recirkulacije, odravanje njegove apsolutne i relativne
vlanosti, redukcije organske i anorganske praine kao i mikrosveta itd.
Na osnovu smanjenog broja izmena vazduha u kontrolisanom ambijentu,
naroito u ekstremnim periodima godine (leto i zima), ostvaruje se znaajna
uteda toplotne energije.
Preiavanje vazduha na ulazu i njegova kontinualna kontrola unutar
objekta prua mogunost znaajnog poveanja odnosa input/output posmatranog
uzgojnog ciklusa, ime su humanom faktoru ostvareni optimalni uslovi po ve
postojeim, kao i dolazeim zakonskim regulativama. Na izlazu, preien vazduh
ne zagauje neposredno okruenje.
 Alpex
razmenjiva
toplote
L=200 m

Cu ili inox
ispariva sa
probno
definisanom
duinom
Predlog upotrebe toplotne pumpu u
sistemu za direktno i indirektno hlaenje
objekta u svinjarstvu i peradarstvu