ANG REPUBLIKA AT

IMPERYONG
ROMANO
 LOKASYON AT
HEOGRAPIYA
ITALY – DITO
MATATAGPUAN
ANG LUNGSOD NG
ROME. ITO AY
HUGIS BOTA AT
NAPAPALIGIRAN NG
DAGAT ADRIATIKO,
DAGAT
MEDITERANEO AT
ANG DAGAT
 ANG SIMULA NG
ROME
ROMULUS AT REMUS – ANG KAMBAL NA NAGTATAG NG
ROME. SILA AY ANAK NG DIYOS NA SI MARS AT DIYOSANG
VENUS.
AMULIUS – TIYUHIN NG KAMBAL NA NAGTAPON SA KANILA
SA ILOG TIBER UPANG MAMATAY.
LOBO (SHE-WOLF) – ANG UMAMPON AT NAG-ALAGA SA
KAMBAL.
NAGTAYO ANG KAMBAL NG LUNGSOD SA TABI NG ILOG TIBER.
RUMULUS – NAPATAY ANG KAMBAL NA SI REMUS.
 ANG UNANG PAMAYANAN
SA ITALY
MAYROONG TATLONG PANGKAT NA
NANIRAHAN SA TANGWAY NG ITALY:
1. LATINO – MGA MAGSASAKA AT PASTOL
2. GRIYEGO – NAGTATAG NG 50 KOLONYA SA
BAYBAYIN NG ITALY.
3. ETRUSKANO – AY ANG MGA KATUTUBO NG
HILAGANG ITALY NA SUMAKOP SA ROME.
 ANG
REPUBLIKA NG
ROME
ROME – ISANG MALIIT PAMAYANAN NA NAPASAILALIM NG ISANG
HARING ETRUSKANO.
INIUTOS NG HARI NA MAGPATAYO NG MGA TEMPLO,
PAMPUBLIKONG GUSALI, SA LATIAN (SWAMP) SA IBABA NG
PALATINE HILL UPANG MAGING SENTRO NG PAMAYANAN.
TARQUIN THE PROUD – ANG HULING HARI NA ETRUSKANO NG
ROME.
LUCIUS JUNIUS BRUTUS – ANG NANGUNA SA PAG-ALSA UPANG
WAKASAN ANG SISTEMANG MONARKIYA.
RES PUBLICA – NANGANGAHULUGANG “PAMPUBLIKONG GAWAIN”
 ANG PAMAHALAAN SA
ILALIM NG REPUBLIKA
KONSUL – OPISYAL NA NAMUMUNO SA PAMAHALAAN AT
HUKBO SA LOOB NG ISANG TAON.
MAYROONG DALAWANG KONSUL ANG MGA ROMANO.
BINIGYANG KARAPATANG VETO ANG DALAWANG KONSUL NA
NANGANGAHULUGANG MAARI NILANG IPAGWALANG BAHALA
ANG DISISYON O KAUTUSAN NG BAWAT ISA.
SENADO – SANGAY NG PAMAHALAAN NA MAY
KAPANGYARIHANG GUMAWA NG BATAS AT MAGPATUPAD
NITO.
 ANG TUNGGALIAN NG MGA
PATRICIO AT PLEBEYO
PATRICIO – AY MGA MAYAYAMANG MAY-ARI NG
LUPA NA ANG MGA NINUNO AY KINIKILALA BILANG
MGA TAPAGTATAG NG ROME.
PLEBEYO – KINABIBILANGAN NG MGA
MAGSASAKA, ARTISANO, AT MGA MANGANGALAKAL
NA BUMUBUO SA 80 PORSIYENTO NG
POPULASYONG ROMANO.
INUKIT ANG MGA BATAS SA 12 MALALAKING
TABLET AT INILAGAY SA FORUM UPANG MABASA NG
MGA MAMAMAYAN . LAW OF THE TWELVE
 ANG HUKBONG
ROMANO
LEGION – ANG TAWAG SA MGA
HUKBONG ROMANO NA BINUBUO NG
6000 SUNDALO AT ISANG MALIIT NA
PANGKAT NG KABALYERIYA.
CENTURIA – MALIIT NA PANGKAT NA
MAY 100 SUNDALO.
 PANANAKOP SA ITALY
NOONG IKA-4 NA DAANTAON BCE, NASAKOP NG
MGA ROMANO ANG KALAGITNAAN NG TANGWAY
NG ITALY AT PAGSAPIT NG 265 BCE, NASA
KONTROL NA NILA ANG KABUUANG ITALY.
CARTHAGE – AY ISANG POLIS NG MGA
PHOENICIANO NA MATATAGPUAN SA HILAGANG
AFRICA NA BAHAGI NGAYON NG BANSANG
TUNISIA.
 DIGMAANG
PUNIC
NAGSIMULA ANG UNANG DIGMAANG PUNIC NANG KUMAMPI
ANG ROME SA LUNGSOD-ESTADO NG MESSINA LABAN SA
CARTHAGE.
NABIGO ANG CATHAGINIAN SA DIGMAAN AT NAPILITAN SILANG
ISUKO ANG SICILY AT MAGBIGAY NG MALAKING BAYAD SA
PINSALA.
ANG IKALAWANG DIGMAAN SA PAGITAN NG ROME AT CARTHAGE
NA PINAMUNUAN NI HANNIBAL MULA SA SPAIN TINAWID NILA
ANG ALPS UPANG SORPRESAHIN ANG MGA ROMANO.
NAGANAP ANG IKATLONG DIGMAAN SA PAG-UUDYOK NG
SENADOR NA SI CATO THE ELDER SA KANYANG TALUMPATI NA
KAILANGANG WASAKIN ANG CARTHAGE.
 MGA SULIRANIN SA REPUBLIKA

NAGDALA NG MALAKING SULIRANIN ANG TAGUMPAY AT

PAGLAWAK NG TERITORYO NG MGA ROMANO.
NALUGI AT NAGHIRAP ANG MGA MALILIIT NA MAGSASAKA
DAHIL SA NAGING KAKOMPETENSIYA NILA ANG MALALAKING
SAKAHANG PAGMAMAY-ARI NG MAYAYAMANG ROMANO.
TIBERIUS GRACCHUS AT GAIUS GRACCHUS – MAGKAPATID
NA TINANGKANG TULUNGAN ANG MGA MAHIHIRAP NA
MAMAMAYANG ROMANO.
HALOS 100 TAON NAKARANAS ANG ROME NG DIGMAANG SIBIL.
GAIUS MARIUS AT LUCIUS CORNELIUS SULLA –
ANG MGA MAKAPANGYARIHANG HENERAL NA
NAGTUNGGALI PARA MAGING PINUNO NG ROME.
SA PAGKAPANALO NI SULLA NAGKAROON NG
PANSAMANTALANG KATAHIMIKAN ANG ROME.
NGUNIT NANG SIYA AY MAGRETIRO MULING
NAGPATULOY ANG DIGMAAN NG MGA LEHIYON PARA
MAKUHA ANG PANGKALAHATANG KAPANGYARIHAN
SA ROME.
 ANG PAMAMAHALA NI
JULIUS CAESAR
JULIUS CAESAR – ISANG OPISYAL NG HUKBONG ROMANO AT LIDER
POLITIKAL.
CRASSUS – ISANG MAYAMANG ROMANO
POMPEY – ISANG HENERAL.
TRIUMVIRATE – PAMAHALAAN NA PINAMUMUNUAN NG TATLONG LIDER.
NILAYON NG TRIUMVIRATE NA PIGILAN ANG PANGGUGULONG GINAGAWA
NG MGA HENERAL NA NAGHAHANGAD NG PANGKALAHATANG
KAPANGYARIHAN SA ROME.
NAGSILBING GOBERNADOR SI JULIUS CAESAR NG GAUL.
DAHIL SA KASIKATAN NI CAESAR, NAGING KARIBAL NIYA SI POMPEY NA
KAKAMPI NIYA SA TRIUMVIRATE.
ENERO 10, 49 BCE – TINAWID NI CAESAR AT NG KANIYANG MGA
LEHIYON ANG ILOG RUBICON AT MABILIS NILANG TINUNGO ANG ROME
UPANG LUPIGIN ANG PUWERSA NI POMPEY.
NAG LABAN ANG PUWERSA NI CAESAR AT POMPEY. NAGTAGUMPAY SA
HULI SI CAESAR AT INILUKLOK SIYA NG SENADO BILANG DIKTADOR NG
ROME.
NAGSAGAWA NG REPORMA SI CAESAR SA ROME.
1. PAGGAWAD NG PAGKAMAMAMAYAN SA MGA NANINIRAHAN SA
LALAWIGAN NG REPUBLIKA.
2. PINALAKI ANG BILANG NG MGA KASAPI NG SENADO SA
PAMAMAGITAN NG PAGHIRANG NG KANYANG MGA KAIBIGAN AT
KAALYADO.
3. PROYEKTONG PAMPUBLIKO, TULAD NG PAGGAWA NG MGA BAGONG
LANSANGAN AT GUSALI,
4. NAKATULONG RIN SIYA SA PAGKAKAROON NG TRABAHO SA MGA
NABAHALA ANG MGA ARISTOKRATA AT
SENADOR SA LUMALAKS NA KAPAGYARIHAN
NI CAESAR.
NAGPLANO ANG MGA ITO NA PASLANGIN SI
CAESAR.
GAIUS CASSSIUS AT MARCUS
BRUTUS – ANG MGA KAIBIGAN NI CAESAR
AT NAMUNO SA PAGPASLANG SA KANYA
HABANG SIYA AY PAPASOK SA SENADO.
 IKALAWANG TRIUMVIRATE
NAGKAROON MULI NG DIGMAANG SIBIL ANG ROME. NAKIPAG-ALYANSA SI
OCTAVIAN – (PAMANGKIN AT AMPON NI CAESAR) KINA MARK ANTONY AT
SA POLITIKONG SI LEPIDUS UPANG MAPARUSAHAN ANG MGA PUMATAY KAY
CAESAR. NAGTAGUMPAY ANG TATLO SA KANILANG PLANO AT NAMAHALA SILA
SA ROME NG 10 TAON.
ANG ALYANSA NILANG TATLO AY KINILALA BILANG IKAWALANG TRIUMVIRATE.
LEPIDUS- UNANG NATANGGAL SA PUWESTO DAHIL SA PAGTANGKANG
PAGREBELDEHIN ANG MGA SUNDALO NI OCATAVIAN.
MARK ANTONY - ANG NAMUNO SA LEHIYON NG ROME SA ANATOLIA AT
NAKILALA SI CLEOPATRA.
CLEOPATRA – ANG REYNA NG EGYPT.
NAGKAROON NG PANIBAGONG DIGMAANG
SIBIL SA PAGITAN NG PUWERSA NINA
OCTAVIAN AT MARK ANTONY AT CLEOPATRA.
KALAUNAN, NAPASAKAMAY NI OCTAVIAN
ANG KAPANGYARIHAN SA BUONG REPUBLIKA
NG ROME. TINAWAG SI OCTAVIAN NA
AUGUSTUS.
AUGUSTUS – NANGANGAHULUGANG
“DAKILA”
IMPERATOR –IBIG SAGIHIN AY
“PANGKALAHATANG PINUNONG MILITAR”
 ANG IMPERYONG
ROMANO
UMABOT SA 207 TAON ANG KAPAYAPAAN SA ROME.
PAX ROMANA – PAHAON NG KAPAYAPAAN SA
LUAPAING SAKOP NG PAMAMAHALA NG MGA ROMANO.
SA PANAHONG ITO, TINATAYANG 3 MILYONG
KUWADRADO ANG LAWAK SA TERITORYONG SAKOP SA
IMPERYO.
SA PANAHONG PAX ROMANA, NAGKAROON NG IBA’T-
IBANG EMPERADOR NA MAITUTURING NA MAHUSAY AT
MABUTI O KAYA MALUPIT AT MAPANGANIB.
 KALAKALAN AT
URBANISASYON SA ILALIM
NG IMPERYO
NAGING SPECIALIZED AT COMMERCIALIZED ANG PRUDOKSIYON SA
SEKTOR NG AGRIKULTURA.
DAHIL ITO SA MGA NADAGDAG NA TERITORYO NG ROME NA SENTRO
NG PAGTATANIM NG MGA BUTIL. ANG IBANG REHIYON NA SAKOP NG
ROME AY NAGTATANIM NG IBANG PAGKAIN O KAYA NAKAKALIKHA
NG MGA YARING PRODUKTO (MANUFACTURED FOODS).
1. GREECE – NAGTATANIM NG OLIBO AT PAGLIKHA NG ALAK.
2. ITALY – GUMAGAWA NG PALAYOK, SALAMIN AT PRODUKTONG
GAWA SA BRONZE.

MARE NOSTRUM – NANGANGAHULUGANG “ AMING DAGAT”

ANG MGA BUWIS AT KARAGDAGANG KITA MULA SA
NANGANGAHULUGAN SA KALAKALAN SA
MEDITERANEO AY GINAMIT UPANG PAGANDAHIN ANG
LUNGSOD NG ROME. MALAKING PERA ANG GINUGOL
UPANG MAKAPAGPATAYO NG MGA:
1. TEMPLO
2. PAMPUBLIKONG PALIGUAN (BATHHOUSE)
3. ISTADYUM (STADIUM)
4. MALALAKING KANAL (AQUEDUCT)
5. 10,000 ESTATWA
6. 700 POOL
 ANG PAMILYANG
ROMANO
PATERFAMILIAS – NANGANGAHULUGANG “AMA NG
PAMILYA”.
MAY TAGLAY NA KAPANGYARIHAN ANG ISANG
PATERFAMILIAS TULAD NG:
1. PAGPILI KUNG KANINO IKAKASAL ANG KANIYANG ANAK.
2. PAGBIGAY SA KANYANG ANAK NG MGA GAWAIN.
3. PAGAPARUSA SA KANIYA KAPAG HINDI NIYA
NAISAKATUPARAN ANG GAWAIN.
4. MAARI RIN NIYANG IBENTA ANG KANYANG ANAK
BILANG ALIPIN.
PAGBIBIGAY NG MGA PANGALAN NG MGA ANAK:
1.PANGANAY NA LALAKI – KAPANGALAN NG AMA
2.SUMUNOD NA ANAK NA LALAKI – KAPANGALAN
ANG TIYUHIN O NINUNO.
3.BABAE – HALAW SA PANGALAN NG AMA NA
DINUDUGTUNGAN NG “ELDER O YOUNGER.
ANG EDUKASYON NILA AY NAGPAPATULOY
HANGGANG SA IKA-16 NA TAON KUNG KAILAN
ITINUTURING NA SILA BILANG ISANG TIGULANG
(ADULT).
 ANG PANGHALILI NG
PAMUMUNO SA IMPERYO
LAGING NASA BINGIT NG DIGMAANG SIBIL ANG ROME
TUWING MAY MAMAMARAY NA EMPERADOR.
PANSAMANTALANG NALUTAS ANG SULIRANING ITO NG
MGA PINUNO NA TINAWAG NILANG LIMANG
MABUTING EMPERADOR.
MULA KAY NERVA, NAG-AMPON ANG EMPERADOR NG
MAHUHUSAY NA LIDER UPANG SANAYIN BILANG
SUSUNOD NA EMPERADOR.
MARCUS AURELIUS – ANG IKALIMANG EMPERADOR NA
HULING NAMUNO SA IMPERYO NG ROME.
 ANG PAGBAGSAK
NG IMPERYO
MGA DAHILAN KUNG BAKIT HUMINA AT
BUMAGSAK ANG IMPERYONG ROMANO:
1. ANG PAGHINA NG KAKAYAHANG MILITAR NG
ROME.
2. KULANG SA DISIPLINA AT PAGSASANAY ANG
MGA LEHIYON NG IMPERYO.
3. KALAGAYANG PAMPOLITIKA AT
PANGKABUHAYAN NG IMPERYO.
4. KALAGAYANG PANLIPUNAN.
 ANG PAGKAHATI
NG IMPERYO
DIOCLETIAN – ANG BAGONG EMPERADOR NG ROME AT
NAGPATUPAD NG REPORMA TULAD NG MULING
PAGPAPALAKAS NG LEHIYON AT PAGPAPAUNLAD NG
AGRIKULTURA.
HINATI NI DOCLETIAN ANG IMPERYO SA DALAWA BAHAGI:
1. SILANGANG BAHAGI – GREECE, ANATOLIA, SYRIA AT
EGYPT
2. KANLURANG BAHAGI – ITALY, GAUL, BRITAIN AT SPAIN.
 KABIHASNANG
GREKO-ROMANO
SUMIBOL ANG GREKO-ROMANO SA ILALIM NG IMPERYONG
ROMANO.
ITO AY ANG PAGSASANIB NG HUSAY NG MGA GRIYEGO SA
LARANGAN NG:
1. SINING
2. PANITIKAN
3. PILOSOPIYA
4. AGHAM
5. KAGALINGAN SA PAMAMAHALA TULAD NG PAGLIKHA NG
BATAS AT PAGTATAYO NG MGA GUSALI.
 SINING AT
ARKITEKTURA
- MALAKI ANG IMPLUWENSIYA NG MGA
GRIYEGO SA MGA ROMANO PAGDATING SA
SINING NG PAGLILILOK KAYA TINULARAN
NILA ANG REALISMO NG MG ESTATWA NG
MGA GRIYEGO.
- NAGING BIHASA RIN ANG MGA ROMANO
SA PAGGAMIT NG MARMO; AT BRONSE
BILANG MGA MATERYAL SA PAGLILILOK.
 SINING AT
ARKITEKTURA
FRESCO – PARAAN O SINING NG PAGPIPINTA SA
BASA AT BAGONG LAGAY NA PLASTER UPANG MANUOT
ANG KULAY.
-MAKIKITA SA MGA ARKITEKTURA ANG PINAGSAMANG
KAALAMAN NG MGA GRIYEGO AT ROMANO. SA
PAMAMAGITAN NG ARKO (ARCH), SIMBORYO (DOME),
AT SEMENTO, NAKALIKHA ANG MGA ROMANO NG MGA
NATATANGING GUSALI.
1. AMPHITHEATRUM FLAVIUM
2. PONT DU GARD - NA ISANG AQUEDUCT
 PANITIKAN AT KASAYSAYAN

NAGING INSPIRASYON NG MGA ROMANO ANG LIKHA

NG MGA MANUNULAT NA GRIYEGO.

AENID – ISANG EPIKO NA SINULAT NI VIRGIL NA

TUMATALAKAY SA PAGKAKATATAG NG ROME.

OVID – SINULAT NIYA ANG TULANG AMORES

TUNGKOL SA PAG-IBIG. AT SINULAT DIN NIYA ANG
METAMORPHOSES NA KALIPUNAN NG MGA KWENTO
MULA SA PAGKAKALIKHA NG MUNDO.
HORACE – LUMIKHA NG KAAKIT-AKIT NA TULA NG
ODES NA PUMUPURI SA PAG-IBIG AT SIMPLENG
 AGHAM
PTOLEMY – ANG SUMULAT NG ALGAMEST. ISA
ITONG 13 TOMONG AKDA NA TUMATALAKAY
SA ASTRONOMIYA AT HEOGRAPIYA.
GALEN – ANG GRIYEGONG MANGGAGAMOT NA
NAGPANUKALA NA KAILANGAN SA MEDISINA
ANG MAG-EKSPERIMENTO UPANG
MAPATUNAYAN ANG ISANG TEORYA.
PLINY THE ELDER – ANG MAY AKDA NG
NATURAL HISTORY.