SPORCU SAĞLIĞI

SPORCU SAĞLIK HİZMETLERİ

Bilindiği gibi sporcu sağlığıyla ilgili çalışmalar üç başlık altında irdelenir :
1-Koruyucu sporcu sağlığı hizmetleri.

2-Hastalık/yaralanmalarda tanı ve tedavi .

3-Sportif rehabilitasyon hizmetleri.

Bu üç başlık altında ortaya konulan çerçevede ideal

sporcu sağlığı hizmetleri verilebilir.
1-KORUYUCU SPORCU
SAĞLIĞI HİZMETLERİ
Genel sağlık hizmetleri içinde yapılan
aşılamalar sporcular açısından da
yaşamsaldır.örneğin tetanoz aşısı birçok açık
yaralanmaya uğrayan sporcular için böyle bir
öneme sahiptir. Sporcu sağlık muayeneleri daha
çok lisans vizeleri sırasında yapılan ve spor
yapmaya uygunluğa onay veren bir
uygulamadır.Çerçevesi geniştir.Profesyonel
futbolcular için birçok tahlil ve tetkik zorunluluğu
varken amatör branşlarda bu istenmez. Sporcu
sağlık eğitimi koruyucu sağlık hizmetleri içinde
etkili bir yöntem olarak sürdürülür.
1-KORUYUCU SPORCU
SAĞLIĞI HİZMETLERİ
Bu eğitim süreklilik arz eder.Sporcular insan
vücuduyla ilgili,koruyucu malzemenin kullanımı ile ilgili,
beslenme,ilkyardım ve genel olarak sportif risklerle ilgili
bilgilendirilirler. Bilimsel araştırmaların belirttiği gibi
sporcu sağlık eğitimi alan sporcuların daha az
sakatlandıkları ve oluştuğunda da sakatlanmalarla daha
kolay baş edebildikleri gösterilmiştir. Fiziksel uygunluk
testleri ile sporcunun kuvvet,dayanıklılık,esneklik,
çabukluk gibi özellikleri ile vücut tipi(somatotip)
saptanır.Bu testler kişinin uygun spor branşına
yönlendirilmesi ya da sporcunun antrenman kapasitesinin
belirlenmesinde önemlidir. Bilindiği gibi özellikle spor
branşlarına uygun yapıdaki kişilerin belirlenmesi olası
sakatlıklardan koruyucudur Yanı sıra elit sporcuların
yetişmesine imkan verir.
2-HASTALIK/YARALANMALARDA
TANI VE TEDAVİ
Spor sakatlanmaları çoğu zaman kas-iskelet
sistemi hasarları şeklinde görülmekle beraber
çok daha ciddi yaşamı tehdit eden yaralanmalar
seyrekte olsa görülebilir.Bununla beraber
toplumsal popülasyona uyan çeşitli hastalıklar
sporcularda da ortaya çıkabilir. Birinci basamak
teşhis-tedavide sporcunun giderilebilir sağlık
sorunları belirlenerek tedavisi yapılır.Ya da uzman
müdahalesinin gerekliliği belirlenerek hastaneye
sevk edilir. Spor sahalarındaki basit
yaralanmalarda ilkyardım ve ön tedavi
yöntemleriyle baş edilmeye çalışılır. Komplike
hastalık ve yaralanmaların teşhis ve tedavisi ise
geniş olanaklara sahip hastanelerdeki teşhis ve
tedavi olanaklarıyla sağlanabilir.
3-SPORTİF REHABİLİTASYON
HİZMETLERİ
Sporcuların normal yapıdaki kişilere göre fiziksel
yapılarının daha gelişmiş olduğu ortadadır.Dolayısıyla bir
sakatlanma veya hastalanma durumunda spordan uzak
kalan sporcunun fiziksel kayıpları da fazla olacaktır.
Rehabilitasyonu yeniden inşaa etme,yeniden
yapılandırma olarak tanımlarsak,sportif rehabilitasyonun
sakat/hasta sporcunun sahalara dönme den önceki son
sağlık aşaması olduğu anlaşılabilir.
Sporcu yaptığı spora uygun olarak çeşitli yöntemlerle
fiziksel ve ruhsal olarak güçlendirilmeye çalışılır.Optimal
bir düzeye ulaştığında da sahalara dönmesine izin verilir.
Ne yazık ki rehabilitasyon aşamasının değişik nedenlerle
geçiştirilmesi kronik spor sakatlıklarının en önemli
nedenidir.
SPOR VE SAKATLIKLAR
Spor sakatlıkları
doğrudan hekimi
ilgilendiren bir konudur.
Unutulmaması gereken
bir spor yaralanması
veya sakatlığı durumunda
ilk yapılması gereken
uzman bir hekime
başvurmaktır.
SPOR VE SAKATLIKLAR
Sportif yaralanmalar, genelde spor dallarına özgü
özellikler içerir. Çeşitli spor dallarından bazı örnekler
verirsek, şöyle bir tablo ile karşılaşırız: Ege Üniversitesi
Tıp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji Kliniği’nde yapılan
bir araştırmada, beş yıllık periyot süresince kliniğe
başvuran 1560 spor yaralanması vakası incelenmiştir.
Yaralanmaların yüzde 22’si kontüzyon (ezilme), yüzde
20’si fraktür (kırık) olarak bulunmuştur. En sık yaralanan
bölgenin ise yüzde 60 ile alt ekstremite (alt taraf) olduğu
belirlenmiştir. Ayrıca sporcularda sportif yaralanmaların
dışında, bir de overuse (aşırı kullanma) kökenli çok
sayıda yaralanma görülmektedir.
SPOR VE SAKATLIKLAR
Futbolcularda genellikle sıyrıklar, ezikler,
yüzeysel ekimozlar (çürükler), basit kas
travmaları, kas krampları, basit ayak bileği
burkulmaları, basit burun kanamaları, bel ve sırt
bölgesinde geçici yaralanmalar, boyun bölgesi
travmaları, kaş ve baş bölgesi yaralanmaları
görüldüğünü belirtmektedir. Dagarov ve
Slanchev ise araştırmalarında, futbolcularda
sıklıkla distorsiyon (burkulma), kontüzyon
(ezilme), menisküs lezyonları ve kas rüptürlei
(kopmaları) görüldüğüne de işaret etmektedir.
SPOR VE SAKATLIKLAR
• Futbolcularda sık görülen yaralanmalardan biri de
kasıkta uyluğun iç-üst kısmında meydana gelen ağrılardır.
Burada futbolcuların dizlerinin tam ekstansiyonda iken
(gerilmiş iken) bacağın kalça ekleminde aşırı abduksiyonu
(uzaklaşması) ile dirence karşı topa çıkarak savunma
yapması, yada bu pozisyonda topa kayarak müdahalesi
adduktör(yaklaştırıcı) kasların aşırı gerilmesi ve hareketin
sonucu tendon (bağ) kopmalarına veya kemiksel
değişikliklere neden olur.
• Basketbolcularda ise yumuşak doku lezyonları
(kontüzyon, hematom, yüz yaralanmaları,
lif kopmaları, kramplar vb), eklem travmaları (bağ
lezyonları, menisküs lezyonları, omuz çıkıkları), kırıklar ve
büyük yaralanmalar görülebilmektedir
SPOR VE SAKATLIKLAR
• Atletler üzerinde yapılan bir çalışmada da
sporcularda en çok kas ve tendon zorlanmaları, eklem ve
bağ yaralanmaları ile menisküs lezyonları görüldüğü
saptanmıştır. Bunların nedeni olarak da antrenman
(yanlış antrenman, ağır antrenman ve antrenman
sırasındaki ani değişiklikler), anatomik faktörler ile
ayakkabı ve zemin gösterilmiştir.
• Halterde daha çok yumuşak doku yaralanmaları
sıklıkla görülmektedir. Bu yaralanmalar haltercilerin
gövde ve göğüs kafesi kaslarında, sırt kaslarında ve el
bileğinde ortaya çıkabilir.
• Judocularda el bileği ve parmakla ilgili yumuşak
doku yaralanmaları, diz bölgesinde sathi sıyrık, intra ve
ekstra artiküler hematom (eklem içi ve dışına kan
birikmesi), bağ, kapsül ve menüsküs lezyonları
(yaralanmaları) ile çeşitli kafa travmaları görülebilir.
SPOR VE SAKATLIKLAR
 Boks sporunda en çok yaralanan bölge yüzdür.
Bilindiği gibi boks sporunda öncelikle yumrukların
hedefi yüz ve çenedir. Bu nedenle yüzde hafif
ekimozlardan (çürüklerden) başlamak üzere, önemli
kırıklara ve yüzdeki organların ciddi yaralanmalarına
kadar değişik derecelerde yaralanmalar görülebilir.
En çok yaralanma kas yarılmalarıdır. Ayrıca ikinci
planda ve zamanla oluşan yaralanma ise boksörlerde
burun kemiğinin kırılması, çökmesi ve burundaki
konkaların deviasyonudur. Bilindiği gibi boksta geçici
şuur kayıpları sık görülür. Bu alınan darbenin
şiddetine, sporcunun dayanıklılığına ve tecrübesine
bağlı olarak farklı sürelerle devam eder. Geçici ve
kalıcı beyin zedelenmeleri boksta görülen olaylardır.
SPOR VE SAKATLIKLAR
 Kayakçılarda ise ayak bileği yaralanmaları, krus
(bacak) yaralanmaları, diz eklemi
yaralanmaları,kafa travmaları, omurga
yaralanmaları, donmalar ve ultraviyole yanıkları
görülmektedir.
1-SPOR SAKATLIĞI NEDİR?
Spor sakatlıkları genel olarak sportif
aktiviteler sırasında meydana gelen her türlü
hasarın kolektif adıdır. Groh’a göre spor yapan
40 kişi başına aşağı yukarı büyük bir kaza, 4000
kişide bir sakatlık durumu ve 40. 000 kişide bir
de ölüm vakası düşer. Spor dallarına göre
kazalarda başta %10 ile futbol gelmektedir bunu
% 6 ile güreş % 3ile hentbol ve boks izler
atletizmde % 1 kayakta ise % 0. 5 tir.
2-SPOR SAKATLIKLARININ
NEDENLERİ NELERDİR?
Spor sakatlıklarının oluşma nedenlerini iki ana
grupta toplayabiliriz. Bunlar internal (kişisel) ve eksternal
(çevresel) nedenlerdir.

Kişisel nedenler: Fiziksel eksiklikler, fiziksel

uygunluk ‘aerobik dayanıklılık, kuvvet, sürat, beceri,
çeviklik), psikolojik faktörler ‘konsantrasyon, riski
kabullenme), fiziksel yapı ‘boy, kilo, eklem stabilitesi,
vücut yağ dokusu yüzdesi), yaş, cinsiyet.
Çevresel nedenler: Sporun tipi, sportif aktivite
süresi, hadisenin yapısı, rakibin ve takım arkadaşlarının
rolü, zeminin durumu, ışık, emniyet tedbirleri. ,
yavaşlama için yeterli mesafe, malzemeler, iklim koşulları
‘ısı, nem, rüzgar) antrenör, maç yönetimi ‘kurallar ve
hakemlerin kuralları uygulaması).
3-SPOR SAKATLIĞININ
CİDDİYETİ NEDİR?
Bir spor sakatlığının ciddiyet
derecesini anlayabilmek için altı temel
olguyu değerlendirmek gerekir. Bu olgular;
spor sakatlığının tabiatı, tedavi şekli ve
süresi, sporda uzak kalınan süre,
kaybedilen işgünü, kalıcı hasar, maliyet.
İşte, bir spor sakatlığının ciddiyeti bu
olguların tek tek ele alınıp,
değerlendirilmesi sonucu anlaşılır
4-SPOR SAKATLIKLARININ
ÖNLENMESİNDEKİ GENEL
KURALLAR NELERDİR?
Öncelikle ilk yapılması gereken konu
sporcuların periyodik sağlık kontrollerdir.
Bu kontroller ile sezon başında sporcunun
mevcut durumu ortaya konulur. Eksiklikleri
belirlenir ve o eksikliklerin giderilmesi için
gerekli önlemler hekimin önerisi
çerçevesinde alınır. Bu noktada belirlenen
eksiklikler hem fizyolojik parametreler,
hem fiziksel uygunluk, hem de direkt
sağlık ile ilgili eksiklerdir.
4-SPOR SAKATLIKLARININ
ÖNLENMESİNDEKİ GENEL
KURALLAR NELERDİR?
Spor sakatlıklarının oluşmasında
en önemli etkenlerden biri yetersiz
ısınmadır. Bu nedenle ısınmaya,
özellikle stretch ‘germe)
egzersizlerine büyük önem
verilmelidir. Burada fiziksel aktivite
sonrası yapılacak soğuma da önem
taşımaktadır. Her aktivite sonrası
mutlaka soğuma da önem
taşımaktadır. Her aktivite sonrası
mutlaka soğuma egzersizleri
yapılmalıdır.
5-KAS YORGUNLUĞU NEDİR?
Antrenmansız sporculara da ağır ve alışmamış kas
kasılmalarından 1-2 gün sonra ortaya çıkar.Aynı zamanda
ağır sportif yarışmalardan sonra da sporcularda görülen
akut (kısa süreli) kas ağrılarıdır. Söz konusu kaslar her
hareket denemesi sırasında ve dokununca ağrılı, bazen
şiş ve serttir. Sporcular arasında “hamlık” olarak
adlandırılır.Kas yorgunluğu ile ilgili çeşitli hipotezler
ortaya sürülmüştür. Bunlardan bazılar şunlardır:
a. Metabolizma bozukluğu hipotezi: Laktik asit (süt asidi)
ve diğer asitli metabolizma artıklarının birikmesi.
b. İltihap hipotezi: Aseptik, asidoza bağlı iltihap.
c. Kas sertleşmesi hipotezi: Kasın aşırı derecede
sertleşmesi.
d. Mekanik hasar hipotezi: Kas zorlanması, kas gerilmesi.
Kas yorgunluğunun özellikle negatif iş (fren görevi)
yapan kaslarda meydana geldiği gözlenmiştir.
Baldır kaslarına kramp girmesi

• Nedeni:
Baldır kasların kramp
girmesi yada spazmlara
neden olacak
derecede aşırı zorlanması.
Önlem:
Beslenme ile uygun
Magnezyum alınması
sorunlara karşı
önlemlerden birisi olcaktır.
Bağ Zedelenmeleri
Nedeni
Eklemi doğal sınırları ötesinde
harekete zorlayan
herhangi bir kuvvet bağ
zedelenmesine yol açabilir.
Özel Belirtiler
Etkilenen eklemde ağrı fonksiyon
bozukluğu ve eklem
içi kanamaya ve sıvı artışına bağlı
olarak şişme.
Bu durumlarda yapılacak ilk önlem
soğuk (buz)uygulama
yapılması.Ayrıca maruz kalmaması
için bandajlama. ciddi
durumda İlgili bir uzman hekime baş
vurunuz.
Sakatlığın ciddiyet derecesine bağlı
olarak geçici
bir süre için sportif aktivitelerden
uzak kalınmalı.
Kasık Zorlanması
Nedeni:
Spora katılım öncesi yetersız ısınma ve gerdirme
donucu uyluğun iç kısmındaki kas ve tendonların
aşırı zorlanması
Özel Bulgular: Uyluğun üst ve iç kısmında
şiddetli gittikce artan ağrı
İlk Uygulamalar: Etkilenen bölgeye 20 dakkika
kadar buz uygulanır ve baskılı bandaj yapılır.
Tedavi sonrası 3 gün içinde gerdirme-gevşetme
egzersizlerine başlanabilir.Kasık ağrısı için hergün
özel kremler uygulanır (eczanelerde
bulunur).Gerdirme-gevşetme egzersizleri ağrısız
olarak yapılmaya başlandığında tedricen koşu
içeren çalışmalara geçilebilir.Eğer ağrı hisedilirse
egzersizlere devam edilmeli ve ara
verilmelidir.Ayrıca önlemler için antreman ya
dayarışmalar öncesinde uyluk ve kasık bölgesinde
kaslarınuygun bir şekilde ısıtılması ve gerdirme
egzersizlerininyapılması önlem açısından önemlidir
Diz Eklemleri Kıkırdak
Zedelenmeleri
Nedeni:
Yerde sabit ve diz bükülü
durumdayken iç ya da dış
kuvvetlerin etkisiyle diz ekleminin
zorlanması
Özel bulgular:
Dizin bükülme ve dönme
hareketlerinde eklem bölgesinde
ağrı duyulur.Ağrı nedeniyle dizin
tam olarak gerilme pozisyonuna
gelmesi hemen hemen imkansızdır
.
Diz Eklemleri Kıkırdak
Zedelenmeleri
Yapılacak ilk uygulamalar:
Buz ile soğuk-baskılı bandaj yapılır
ayrıca zaman kaybetmeden hekime
başvurulmalıdır. Bu tip sakatlıklar
genellikle operatör gerektiren
durumlardandır.Tedavi sonrası uygun
bir şekilde planlanmış kassal egzersiz
programıyla dizin kuvvet desteği
sağlanmalıdır.
Düzenli olarak operasyondan 6 hafta
sonra yumuşak bir zeminde hafif koşu
antremanlara başlanabilir.
Masajın spor
yaralanmalarındaki rolü nedir?
Sportif kas yaralanmalarından
korunmada ve yaralanmanın
tedavisinden sonra masaj bir rol
oynamaktadır. Masaj, kasları
maksimum çalışmaya hazırlamakta
ve kas yaralanmalarından
korumaktadır. Ayrıca, antrenman
veya yarışma sonrası oluşan
yorgunluk verici maddelerin kas
hücrelerinden daha süratli
uzaklaşmasına yardım eder.
Masajın spor
yaralanmalarındaki rolü nedir?
Masajın fizyolojik etkileri şunlardır:
a. Kan ve lenf dolaşımını düzenler:
Burada refleks yoluyla arteriol
(küçük atardamar) ve kapillerin
genişlemesini sağlamak suretiyle
aktif rol oynar. Venlerin
‘toplardamarlar) boşalmasına
yardımcı olmak suretiyle de
mekanik olarak görev yapar.

b. Uyarma ve sakinleştirme yoluyla

sporcunun kendini subjektif olarak
daha iyi hissetmesini sağlar.
Soğuk tedavisi ne zaman
yapılmalıdır?
Soğuk tedavisi, sportif
sakatlıkların tedavisinde
kullanılan ana tedavi
yöntemlerinden biridir.
Soğuk tedavisi
yaralanmadan sonraki ilk
48-72 saat içinde
yapılmalıdır.
Soğuk tedavisinin yararı nedir?

Soğuk uygulama ile yaralanan bölgede

kan akımı azalır. Dolayısıyla kanama azalır.
Tüm spor yaralanmalarından veya
sakatlanmalarından sonra şişlik ve
kanamaya ait işaretler kaybolana kadar
soğuk tedavisi yapılmalıdır.
Soğuk tedavisi nasıl
yapılmalıdır?
• Soğuk uygulaması 2 saatte bir, 20 dakikayı
geçmemek kaydıyla buz torbaları ile
uygulanabilir. Bir günde toplam uygulama
süresi 2 saati geçmemelidir.
• Eğer soğuk tedavisi derin dondurulmuş jellerle
yapılıyorsa, 20 dakika yerine 13-14 dakika
yeterlidir. Soğuk uygulanan alanda deri direkt
temastan korunmalıdır.
Bandajlamanın önemi nedir?
Eklemde instabilite (sabitliğini
yitirmesi) olması spor sakatlığı
için hazırlayıcı bir faktörü
oluşturmaktadır. Bandaj
özellikle instabil eklemlerde
fizyolojik hareketlilik
sınırlarının ötesinde olabilecek
hareketlere karşı eklemi
korur.