7.

0 Pemilihan Bahan
Dr. Faizal Amin Nur Yunus
PM. Dr. Badaruddin Ibrahim
Dr. Hasyamuddin Othman
Dr. Irwan Mahazir Ismail
Dr. Mohd Erfy Ismail
Saiful Hadi Masran
Mohd. Fairuz Marian

BBP30102 | REKA BENTUK INDUSTRI

PENGENALAN

Pemilihan bahan yang betul merupakan aspek yang penting untuk

dititikberatkan dalam sesuatu rekabentuk yang dihasilkan.

Pemilihan bahan merangkumi nilai estetika, ergonomik, memenuhi ciri-ciri

keselamatan serta mengikut piawai yang dikehendaki dalam menghasilkan
rekabentuk yang berkualiti dan mempunyai nilai pasaran.

Kestabilan sesebuah struktur binaan juga bukan sahaja bergantung kepada

rekabentuk struktur tersebut tetapi pada kualiti bahan yang digunakan.
Bahan mempunyai dua kategori iaitu :
 bahan semulajadi – batu, kayu dan sebagainya
 bahan buatan manusia – plastik, seramik, aloi dan sebagainya

Perekabentuk akan menentukan bahan mana yang patut digunakan

untuk produk yang direkanya dengan mengenalpasti sifat sesuatu bahan
tersebut sesuai ataupun tidak dengan fungsi dan kegunaan produk yang
direka.

Logam, plastik, kayu dan getah merupakan bahan industri termaju dan
sering menjadi pilihan perekabentuk.

Jenis-jenis bahan :
 Kayu – kayu keras dan kayu lembut
 Logam – logam ferus dan logam bukan ferus
 Plastik – termoset dan termoplastik
JENIS-JENIS BAHAN

1. Aluminium
2. Keluli lembut (mild steel)
3. PVC (Poly Vinyl Chloride)
4. Perspek
 CIRI- CIRI BAHAN
1. Aluminium

Sejenis logam bukan ferus(tidak mengandungi besi).

Ringan,pengalir elektrik dan haba yang baik, lembut, mudah
dipotong, dibentuk dan tidak berkarat.
Kegunaan : Badan kapal terbang , peralatan memasak dan
sebagainya.
2. Keluli lembut (Mild Steel)

Logam jenis ferus yang diperolehi daripada campuran besi

dan karbon.
Mudah dipotong, dibentuk, dibengkok dan boleh dikimpal.
Didapati dalam pelbagai bentuk .
Contoh : tiub, bar , kepingan (yang mempunyai pelbagai
ketebalan) .
3. PVC (Poly Vinyl Chloride)

Didapati dalam bentuk serbuk, pasta dan kepingan.

Ringan, keras, kukuh, tahan lama, mudah dipotong dan dibentuk tetapi tidak tahan
haba.
Saiz ( di pasaran ) : 13mm, 20mm dan 25 mm.
Kegunaan PVC jenis keras : Membuat paip air, penyambung paip dan sesalur
pendawaian elektrik.
Kegunaan PVC jenis lembut : Barang permainan, botol dan penebat wayar
elektrik.
4. PERSPEK ( acrylic)

Sejenis plastik keras dan tahan lasak.

Ringan, kuat, tahan lama, mudah dibersihkan, tidak berkarat dan
mudah dipotong
Boleh didapati dalam bentuk lutsinar, pelbagai warna dan
ketebalan.

Kelemahan : Tidak tahan haba dan mudah calar.

 KENAPA PENTINGNYA
KESESUAIAN BAHAN..??
Ia akan mempengaruhi pelbagai elemen seperti KOS,
MEREKABENTUK, KETAHANAN dan sebagainya.

Terdapat pelbagai jenis bahan yang boleh digunakan seperti

KAYU, PLASTIK, LOGAM dan sebagainya.

Kesemua bahan yang diperlukan PERLULAH MEMBUAT

ANALISIS semasa pemilihan bahan untuk mendapatkan bahan
yang sesuai dari segi rekabentuk, kewangan dan penyediaan
bahan.
 PERBANDINGAN
KOS
KEBOLEHDAPATAN

KEFUNGSIAN
KEBOLEHKERJAAN

KETAHANAN ERGONOMIK
 KENAPA PENTINGNYA
PENGGUNAAN BAHAN..??
Dipengaruhi oleh FAKTOR PERSEKITARAN dan KEPERLUAN
MANUSIA
Terdapat pelbagai jenis bahan yang boleh digunakan seperti
KAYU, PLASTIK, LOGAM dan sebagainya.

Kesemua bahan yang diperlukan PERLULAH MEMBUAT

ANALISIS semasa pemilihan bahan untuk mendapatkan bahan
yang sesuai dari segi rekabentuk, kewangan dan penyediaan
bahan.
 ASPEK
PEMILIHAN BAHAN
 KOS PRODUK

SIFAT FIZIKAL BAHAN A

S
KETAHANAN BAHAN P
E
TEKNIK PEMBUATAN K

KEBOLEHDAPATAN
 Penghasilan sesuatu produk selalunya melibatkan
proses yang dinamakan sebagai kos. Dalam erti kata
lain, seorang jurutera perlulah menimbangkan sebarang
penglibatan kos-kos yang diperuntukkan untuk produk
yang akan dihasilkannya. Peruntukkan kos-kos ini boleh
diambil kira berdasarkan faktor-faktor yang akan
mempengaruhi perjalanan penghasilan produk yang
terlibat. Terdapat beberapa elemen yang penting dalam
kos produk. Antaranya ialah:

 PERBELANJAAN
BAHAN BURUH
LAIN
 BAHAN

BURUH
KOS
PRODUK
PERBELANJAAN
LAIN
 PERBELANJAAN
BAHAN BURUH
LAIN

• Bahan mentah yang • Kos upah atau gaji • Semua kos

digunakan dalam bagi pekerja yang pengeluaran yang
proses pengeluaran terlibat secara terus tidak langsung
dalam pengeluaran
• Bahan-bahan fizikal produk • Upah buruh dan
lain yang digunakan bahan yang terlibat
sehingga produk • Tentukan upah kos secara tidak langsung,
tersebut disiapkan yang sesuai dan kuasa elektrik, insuran
berpatutan dan sebagainya
• Tentukan produk yang
ekonomik dan
munasabah

• Membuat bandingan
dari bekalan bahan
dan bahan tidak terus
 Setiap bahan mempunyai sifat fizikal yang
tertentu seperti kekenyalan, keapungan, kegilapan, dan
kebolehan menyerap air. Bahan-bahan ini perlu diketahui
sifatnya bagi memudahkan proses pemilihan kelak.
Kesilapan dalam menentukan sifat-sifat bahan akan
menyukarkan pemilihan bahan dan sekaligus akan
menyebabkan kerugian. Antara sifat-sifat bahan adalah:

 KEKENYALAN KEGILAPAN

KEAPUNGAN MENYERAP AIR

 KEKENYALAN

SIFAT
KEBOLEHAN
MENYERAP FIZIKAL KEAPUNGAN
AIR
BAHAN
KEGILAPAN
 • Bermaksud sifat bahan yang mudah
berubah bentuk apabila dikenakan daya
dan akan kembali kepada bentuk asal
apabila daya dilepaskan.
KEKENYALAN
• Contohnya getah

• Bermaksud sifat bahan sama ada

tenggelam atau terapung apabila
dimasukkan ke dalam air.

KEAPUNGAN • Contohnya bahan yang kurang sifat

keapungannya akan tenggelam,
manakala bahan yang mempunyai daya
keapungan yang lebih akan terapung di
permukaan air.
 • Bermaksud sifat berkilau atau
berkilau yang ada pada logam
apabila digosok
KEGILAPAN
• Contohnya emas dan perak

• Bermaksud sifat yang

KEBOLEHAN menunjukkan sama ada bahan
mudah menyerap air atau tidak.
MENYERAP
• Contoh bahan yang mudah
AIR menyerap air ialah kertas dan
kain.
 ALOI

BESI TUANG KETAHANAN

BAHAN

POLIMER SINTETIK
 MEMPERBAIKI RUPA

A
L MENCEGAH KAKISAN

O
I MENAMBAH KEKERASAN
DAN KEKUATAN
B Besi tuang hampir boleh dicetak dalam pelbagai
bentuk.
E
S Tahan terhadap tekanan yang besar.

I
Boleh digarap dengan peralatan mesin (pahat dan kikir).

T
Besi itu tidak haus kerana zat karbon bersifat seperti
U pelumas

A
Sangat tahan terhadap karat.
N
G
 Getah Sintetik
S
P
I
O Plastik
N
L
T
I
E
M Gentian Sintetik
T
E
I
R
K Alastomer
 GETAH SINTETIK
No. Aspek Penerangan
1.  Disediakan melalui proses pempolimeran bahan-bahan
hidrokarbon.
Definisi
 Mempunyai kelebihan-kelebihan tertentu dan sifatnya hampir sama
dengan getah asli.
2.  Tahan terhadap cuaca buruk dan suhu tinggi

Kelebihan  Tidak mudah terbakar dan tahan panas

 Penebat haba dan elektrik yang baik

 Tidak mudah diresapi oleh gas dan air

 Mempunyai rintangan yang sangat tinggi terhadap bahan kimia

3.  Kebolehan serap getaran, bunyi, kejutan adalah lebih rendah

berbanding getah asli.
Kekurangan
 Sifat kenyal dan regang adalah lebih rendah berbanding getah asli.
 PLASTIK
No. Aspek Penerangan
1.  Plastik merupakan sejenis polimer sintetik

Definisi  Terbahagi kepada dua iaitu:

A) termoplastik

B) plastik termoset
2.  Plastik yang cair apabila dipanaskan.

Termoplastik  Boleh digunakan semula dan diacu semula.

 Boleh dikitar semula

 Contoh: Beg plastik, botol mineral plastik

3.  Tidak boleh cair dan tidak boleh diacu semula.

Plastik Termoset atau  Apabila dipanaskan, plastik akan “blister”

termoset
 Kuat, keras, tahan kepada haba.

 Contoh: Pinggan melamin, cawan, penebat pada barang elektrik

 GENTIAN
No. Aspek Penerangan

1. Definisi  Polimer panjang yang boleh diregangkan

2.  Poliamida Nilon

Contoh gentian  Terilena

 Phenol-Formaldehyde (Pf)

 Acrylic Polymers
 ELASTOMER
No. Aspek Penerangan

1. Definisi  Polimer yang boleh kembali ke keadaan asal apabila

diregang atau ditekan.

2.  Styrene-Butadiene Rubber(SBR)

Contoh elastomer  Poli Isoprena (IR)

 Poli Butadiena (BR)

 Chloroprene Rubber (CR)

 TEKNIK
PEMBUATAN

PENGGUNAAN
SECARA MANUAL
MESIN
 KEBOLEHDAPATAN

DAPATAN TERUS PENGORDERAN

 KESIMPULAN
Pemilihan bahan merupakan aspek yang amat penting
yang perlu diambil kira. Ini kerana tanpa pemilihan bahan yang
bersesuaian boleh menyebabkan sesuatu produk yang akan
dihasilkan tidak berkualiti dan tidak tahan lama. Terdapat
banyak aspek yang perlu diambilkira dalam memilih bahan yang
bersesuian.

Kualiti sesuatu produk yang dihasilkan amat bergantung

terhadap hasil pemilihan bahan yang bersesuaian. Pelbagai
jenis bahan yang terdapat di Negara kita yang boleh di pilih
mengikut kesesuaian produk yang ingin dihasilkan. Semuanya
bergantung kepada pereka produk bagaimana kaedah dan cara
yang ingin dipilih bagi menghasilkan produk yang benar-benar
berkualiti.