ΟΙ ΔΟΥΛΟΙ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΡΩΜΗ

Της μαθήτριας Κωνσταντίνας Τσαρδάκα- Μυλωνά

Οι δούλοι στην αρχαία Ρώμη ήταν πολυάριθμοι.
Ένας μέσος Ρωμαίος διέθετε πάνω από 10
δούλους και κάποιος πλούσιος περίπου 400.

ελεύθεροι

Πατρίκιοι Συγκλητικοί
Πελάτες Ιππείς
Πληβείοι Προλετάριοι

απελεύθεροι

δούλοι
 Δούλοι ήταν και τα παιδιά που
γεννιούνταν από δούλους, τα οποία
ονομάζονταν «οικογενείς», αλλά και
παιδιά απόρων οικογενειών που
δίνονταν σε άλλες οικογένειες και οι
οποίες μεγαλώνοντάς τα είχαν το
δικαίωμα να τα χρησιμοποιούν ως
δούλους.
 Οι τιμές απόκτησής τους κυμαίνονταν μεταξύ 800 και
2.500 σηστερτίων και διαμορφώνονταν με βάση κάποια
κριτήρια των δούλων, όπως:
• το φύλο -οι γυναίκες κόστιζαν λιγότερο από τους
άντρες-
• την ηλικία
• και τη μόρφωση που είχαν.

Οι δούλοι δεν είχαν δικαιώματα

και σύμφωνα με το ρωμαϊκό
κράτος ήταν «res», δηλαδή
πράγματα. Η ζωή τους ήταν
άθλια και οι συνθήκες δουλειάς
απάνθρωπες. Ανήκαν στους
αφέντες τους, οι οποίοι είχαν
δικαίωμα ζωής και θανάτου
πάνω του.
 Για την ακρίβεια, ανήκαν είτε σε ιδιώτες είτε στο κράτος.
 Στον ιδιωτικό τομέα μπορούσαν να είναι υπηρέτες,
καθαρίστριες, μονομάχοι, εργάτες, βιοτέχνες, κομμωτές,
αγρότες, ιπποκόμοι...
 υπήρχαν και κάποιοι με δυσεύρετα προσόντα, όπως
γιατροί, δάσκαλοι, λογιστές κ.λπ., οι οποίοι, όπως είναι
φυσικό, ασκούσαν κοινωνική επιρροή.
 Στον κρατικό τομέα μπορούσαν να είναι αγρότες,
συντηρητές, εργάτες στην οδοποιία, μεταφορείς, εργάτες
του «δήμου» (π.χ. οδοκαθαριστές), μεταλλωρύχοι κ.λπ.
 Στην πραγματικότητα, λοιπόν, οι
δούλοι, παρ’ότι ανήκαν στην
κατώτατη τάξη, κατείχαν θέσεις-
κλειδιά για την οικονομία, με
αποτέλεσμα κάθε εξέγερσή τους (αν
και αριθμούνται μόλις τρεις μεγάλες)
να έχει αρνητικές συνέπειες για όλη
τη Ρώμη.
 Γι αυτό, η ρωμαϊκή νομοθεσία έγινε
σταδιακά να γίνεται πιο ελαστική με τους
δούλους και πιο αυστηρή με τους αφέντες
τους.
 Π.χ. : αν ο αφέντης αφήνε τον άρρωστο
δούλο του αφρόντιστο και αυτός γινόταν
καλά, θεωρείτο ελεύθερος.
 Οι δούλοι απέκτησαν το δικαίωμα να
καταφεύγουν στη δικαιοσύνη όταν τους
βασάνιζε ο αφέντης τους.
 Αργότερα, εκδόθηκε νόμος που όριζε ότι ο
αφέντης που σκότωνε δούλο χωρίς σοβαρή
αφορμή, θεωρείτο πια εγκληματίας.
•Ανάμεσα στους απελεύθερους δούλους υπήρχαν
και κάποιοι οικονομικά ευκατάστατοι, που είχαν
ευνοϊκή μεταχείριση και ανήκαν στις ανώτερες
κοινωνικές τάξεις.
•Πηγές πλούτου τους ήταν η βιοτεχνία, το εμπόριο
και η γαιοκτησία.
•Οι απελεύθεροι, πέρα από ελάχιστες εξαιρέσεις,
λόγω του ότι ήταν δούλοι, δεν μπορούσαν να
γίνουν δεκτοί στη βουλευτική τάξη.
•Ωστόσο, μπορούσαν να τιμηθούν για τις
υπηρεσίες τους με τα εξωτερικά διακριτικά του
αξιώματος του βουλευτή.
•Επίσης, στους εύπορους απελεύθερους δινόταν
συχνά η ονομασία Αυγουστάλιοι, εξαιτίας των
υπηρεσιών τους στην αυτοκρατορική λατρεία της
πόλης.
•Η απελευθέρωση των δούλων στις πόλεις
ήταν συχνή κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους,
πολλές φορές σε σημείο που αποτελούσε
κοινωνικό και πολιτικό κίνδυνο για το κράτος.

•Αντιθέτως, η απελευθέρωση των δούλων στις

αγροτικές περιοχές ήταν σπανιότερη, αφού οι
μεγαλοκτηματίες ήθελαν να διατηρήσουν
ακέραιο τον αριθμό των δούλων που είχαν
στην ιδιοκτησία τους.
•Υπήρχαν όμως και οι απελεύθεροι και οι δούλοι του
αυτοκράτορα. Αυτοί βρίσκονταν σε καλή οικονομική κατάσταση
και βοηθούσαν οικονομικά τις πόλεις. Επίσης, διέθεταν κύρος, το
οποίο προερχόταν από τις υπηρεσίες που προσέφεραν στον
αυτοκράτορα και στην αυλή του.
•Η προνομιακή θέση τους σε σχέση με των απλών απελεύθερων
και των δούλων φαίνεται από το γεγονός ότι είχαν τη
δυνατότητα να παντρευτούν γυναίκα ελεύθερης καταγωγής,
καθώς και από το ότι σε σπάνιες περιπτώσεις μπορούσαν να
ενσωματωθούν στην τάξη των ιππέων, ποτέ όμως στη
συγκλητική.