Kü thuËt SẢN XuẤT DƯỢC PHẨM

PhÇn I:
C¸c qu¸ tr×nh ho¸ häc c¬ b¶n cña
Kü thuËt Ho¸ dîc

PGS.TS. NguyÔn §×nh LuyÖn

Tài liệu học tập:
Bộ môn Công nghiệp Dược, Kỹ thuật sản xuất Dược phẩm, NXB Y học -2015
Tài liệu tham khảo:
1. Fogassy E., Kadas I., Szabo G. T., Gyogyszerkemiai alapfolyamatok, Muegyetemi
Kiado, 1993.
2. Deak G., Morgos J., Gyurkovics I., Szerves vegyipari alapfolyamatok, Muegyetemi
Kiado, 1993.
3. List P. H. and Schmidt P. C., Phytopharmaceutical Technology, CRC Press. Inc.,
1989.
4. Leon Lachman, The Theory and Practice of Industrial Pharmacy, Lea & Febiger,
1986.
5. Michael E. Aulton, Pharmaceutics – The Science of dosage form design, Churchill
Livingstone, 1988.
6. James Swarbrick, Encyclopedia of Pharmaceutical Technology, Second edition, CRC
Press. Inc., 2013.
7. Arthur H. Kibbe, Handbook of Pharmaceutical Excipients, American Pharmaceutical
Association Washington DC, 2000.
8. Graham Cole, Pharmaceutical Coating Technology, Taylor & Francis Ltd, UK, 1995
9. Herbert A. Lieberman, Leon Lachman, Joseph B. Schwartz, Pharmaceutical dosage
forms, Vol. 3, Marcel Dekker INC, 1990.
10. John E. S., Biotechnology, Third edition, Cambridge University Press, 1996.
11. Lantini D., Parenti F., Antibiotics, Springer-Verlag New York Inc, 1982 (Bản tiếng
Nga).
 Ch¬ng 1

MéT Sè kiÕN THøC CHUNG VÒ

C¤NG NGHIÖP HO¸ D¦îC

Môc tiªu häc tËp:

1. Bèn ®Æc ®iÓm cña c«ng nghiÖp Ho¸ dîc.

2. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu s¶n xuÊt thuèc míi trong kü
thuËt Ho¸ dîc.
3. C¸c nguån nguyªn liÖu v« c¬ vµ h÷u c¬ cña c«ng
nghiÖp Ho¸ dîc.
1. §¹i c¬ng:

• Kü thuËt tæng hîp Ho¸ dîc h×nh thµnh vµ ph¸t

triÓn trªn c¬ së Kü thuËt tæng hîp H÷u c¬.

• Do nhu cÇu ®iÒu trÞ vµ lîi Ých kinh tÕ, c¸c h·ng
Dîc phÈm ®Çu t m¹nh mÏ vµo lÜnh vùc nµy.

• ViÖc s¶n xuÊt ra nguyªn liÖu lµm thuèc víi gi¸ rÎ

vµ nghiªn cøu t×m kiÕm thuèc míi lµ hai nhiÖm
vô chÝnh cña ngµnh C«ng nghiÖp Ho¸ dîc hiÖn
nay.
- C¸c hãa dîc cã ph©n tö lîng kh«ng lín (≤500 g/mol),
cÊu tróc phøc t¹p, dÔ bÞ ph©n huû.
- §îc ®iÒu chÕ b»ng nhiÒu ph¶n øng ho¸ häc kh¸c
nhau.

V× vËy, c¸c nhµ nghiªn cøu cÇn ph¶i:

- Am hiÓu s©u s¾c vÒ c¸c qu¸ tr×nh ho¸ häc c¬ b¶n.
- HiÓu vÒ c¸c nhãm thuèc vµ ph¬ng ph¸p tæng hîp
chóng.
- Cã kiÕn thøc vÒ thiÕt bÞ, vËt liÖu chÕ t¹o thiÕt bÞ
vµ vÊn ®Ò ¨n mßn thiÕt bÞ... ®Ó tr¸nh ®a t¹p chÊt
vµo thuèc.
 2. §Æc §IÓm cña C¤NG NGhiÖP HãA DîC:

a) ChÊt lîng s¶n phÈm ph¶i ®¹t tiªu chuÈn Dîc ®iÓn
quèc gia.

§ßi hái nhµ m¸y Hãa dîc ph¶i ®¹t GMP.

Chó ý c¸c yªu cÇu sau:
- VÖ sinh c«ng nghiÖp.
- ThiÕt bÞ s¶n xuÊt ph¶i chèng ¨n mßn tèt .
- Nguyªn liÖu ph¶i cã chÊt lîng cao, râ nguån gèc.
- Sö dông quy tr×nh liªn tôc vµ tù ®éng ho¸.
- §ãng gãi thµnh phÈm vµ lu kho ph¶i ®óng thñ tôc
vµ yªu cÇu kü thuËt.
b) Khèi lîng sản xuất HD kh«ng lín vµ kh¸c
xa nhau, gi¸ trÞ rÊt kh¸c nhau.

- Ph¶i nghiªn cøu kü (kü thuËt, hiÖu qu¶ kinh

tÕ) ®Ó ®¶m b¶o s¶n xuÊt æn ®Þnh vµ hiÖu
qu¶ cao.
- Ph¶i triÖt ®Ó khai th¸c d phÈm cña nhiÒu
ngµnh kh¸c.
c) Thµnh phÈm nhiÒu lo¹i lµ c¸c chÊt cã ®éc
tÝnh, nhiÒu nguyªn phô liÖu lµ nh÷ng chÊt
®éc, sö dông nhiÒu lo¹i dung m«i dÔ ch¸y næ.

 Ph¶i nghiªm tóc tu©n theo nh÷ng qui ®Þnh

vÒ an toµn lao ®éng.
 Ph¶i cã hiÓu biÕt cao vÒ chuyªn m«n, cã
tÝnh kû luËt vµ tinh thÇn tr¸ch nhiÖm trong
s¶n xuÊt.
d) NhiÒu qui tr×nh s¶n xuÊt thuèc lµ nh÷ng
tæng hîp tinh vi, sö dông nguyªn liÖu ®¾t vµ
hiÕm, thiÕt bÞ tù ®éng phøc t¹p.

 §éi ngò c¸n bé vµ c«ng nh©n ph¶i cã tr×nh

®é cao, thµnh th¹o vµ chuyªn nghiÖp hãa.

 ViÖc tæ chøc, vµ qu¶n lý s¶n xuÊt ph¶i th-

êng xuyªn n©ng cao, c¶i tiÕn vµ hîp lý ho¸.
 3. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ®Ó ®a mét ho¸ dîc
vµo s¶n xuÊt:

- Nghiªn cøu t×m kiÕm hîp chÊt míi dïng lµm

thuèc:

- Dùa trªn c¸c ph¸t minh míi vÒ c¸c hîp chÊt tù nhiªn cã
t¸c dông sinh häc.
- Ph©n lËp, x¸c ®Þnh cÊu tróc ph©n tö.
- Tæng hîp hãa häc.
- Thö t¸c dông sinh häc, dîc lý, ®éc tÝnh. …
- Lùa chän nh÷ng hîp chÊt ®¸p øng yªu cÇu ®iÒu trÞ.
- Nghiªn cøu x©y dùng qui tr×nh s¶n xuÊt
míi:

- Quy tr×nh s¶n xuÊt cò l¹c hËu, kh«ng kinh tÕ.

- Nguån nguyªn liÖu c¹n kiÖt.
- Do kh«ng mua ®îc b¶n quyÒn s¸ng chÕ.
ViÖc ®a mét thuèc míi vµo s¶n xuÊt cÇn
thùc hiÖn c¸c bíc sau:

- Nghiªn cøu qui m« phßng thÝ nghiÖm.

- Nghiªn cøu triÓn khai ë quy m« pilot.
- Nghiªn cøu s¶n xuÊt ë quy m« c«ng nghiÖp.
 Nghiªn cøu ë qui m« phßng thÝ nghiÖm:

- Tra cøu, thu thËp tµi liÖu.

- Ph©n tÝch, chän läc néi dung phï hîp.
- ThÝ nghiÖm ë qui m« nhá.
- Thö ho¹t tÝnh sinh häc, t¸c dông dîc lÝ, ®éc tÝnh, thö
tiÒn l©m sµng vµ l©m sµng.
- X©y dùng quy tr×nh ®iÒu chÕ ho¹t chÊt ®¹t tiªu chuÈn
dîc dông.

Néi dung quy tr×nh PTN (®äc)

Nghiªn cøu triÓn khai ë qui m« pilot:
- Gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kü thuËt vÒ:
- Dung m«i,
- Ph¬ng thøc n¹p nguyªn liÖu,
- VÊn ®Ò liªn tôc ho¸ qu¸ tr×nh,
- Ph©n lËp vµ tinh chÕ s¶n phÈm,
- Theo dâi ®iÓm kÕt thóc ph¶n øng,
- Thao t¸c, ph¬ng ph¸p gia nhiÖt,
- ThiÕt bÞ,
-Thu håi, xö lý dung m«i vµ s¶n phÈm phô,
- §Þnh møc nguyªn liÖu vËt t, thêi gian cho
mét qui tr×nh s¶n xuÊt.
X©y dùng qui tr×nh s¶n xuÊt ë qui m« c«ng
nghiÖp:

- M« t¶ c¸c giai ®o¹n s¶n xuÊt rÊt cô thÓ.

- Mçi giai ®o¹n gåm c¸c thao t¸c kü thuËt lý, ho¸ häc t¹o
ra s¶n phÈm trung gian hoÆc thµnh phÈm.
- §Þnh møc vËt t nguyªn liÖu, n¨ng lîng, thêi gian.
- Lùa chän vµ bè trÝ thiÕt bÞ,
- Ph¬ng ph¸p xö lý, thu håi dung m«i vµ s¶n phÈm
phô...
4. Nguån nguyªn liÖu cña c«ng nghiÖp Ho¸ dîc:

4.1. Nguồn nguyên liệu từ biển và các khoáng sản

4.1.1. Nguyên liệu từ biển và các nguồn vô cơ tự nhiên

- Níc biÓn: NaBr, KBr, NaI, KI, NaCl, KCl.

- Rong biÓn lµ nguån iod h÷u c¬.
- Níc ãt: MgSO4.7H2O; MgCO3, Mg(HCO3)2,
MgCO3.Mg(OH)2.3H2O.
- QuÆng Pyrolusit: KMnO4.
- QuÆng Barytin: BaSO4.
- QuÆng Dolomi: s¶n xuÊt muèi magie lµm t¸ dîc.
- Th¹ch cao: CaSO4.1/2H2O.
4.1.2. Các acid và kiềm vô cơ
-Acid sulfuric.
-Acid clorosulfuric.
-Acid clorhydric.
-Natri hydroxyd.
-Amoni hydroxyd.
-Acid nitric…
4.1.3. Than đá và dầu mỏ
- Sản phẩm chưng cất than đá tạo nguyên liệu
cho ngành công nghiệp hoá học.
- Dầu mỏ thô chứa nhiều loại hydrocarbon như:
parafin, cycloparafin và các hydrocarbon thơm.
Sau qu¸ tr×nh chng cÊt thu ®îc c¸c s¶n phÈm vµ
dung m«I tïy môc ®Ých sö dông.
,
4.2. C¸c nguyªn liÖu ®éng vËt vµ thùc vËt:
4.2.1. Nguyên liệu động vật
4.2.2. Nguyên liệu thực vật