Ένα

διαχρονικό
πρόβλημα.

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ
Η σύγκρουση με τους «Δυνατούς»

Βάνα Δουληγέρη
 1 α. Νομοθετική δραστηριότητα

Σκηνή από τη διδασκαλία των νόμων στο Πανεπιστήμιο της Κων/πολης

(Μικρογραφία από το Χρονικό Σκυλίτζη, Μαδρίτη, Εθνική Βιβλιοθήκη)

Αναθεώρησαν τη νομοθεσία των Ισαύρων

 Εύρυθμη λειτουργία Διοίκησης

 Επίλυση επειγόντων προβλημάτων
 Προσαρμογή νόμων στις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες της εποχής
Πολύ έντονη ήταν η νομοθετική δραστηριότητα στα χρόνια των δύο πρώτων Μακεδόνων.

Ο Βασίλειος και ο γιος του Λέων ΣΤ' στο Χρονικό του Σκυλίτζη.

Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδόνας 867-886 Λέων ο Στ’ ο Σοφός 886-912

 MakeΔonikh Δynasteia
Βασίλειος Α' 867-886
15
Λέων ΣΤ' 886-912
Αλέξανδρος 912-913
Κωνσταντίνος Ζ' 913-959
Ρωμανός Α’ Λακαπηνός 920-944
Ρωμανός Β' 959-963
Νικηφόρος Β’ Φωκάς 963-969
Ιωάννης Α' Τζιμισκής 969-976
Βασίλειος Β' 976-1025
Κωνσταντίνος Η' 1025-1028
Ρωμανός Γ' Αργυρός 1028-1034
Μιχαήλ Δ' 1034-1041
Ζωή και Θεοδώρα 1042
Κωνσταντίνος Θ' Μονομάχος 1042-1055
Θεοδώρα 1055-1056
2 Εκδόθηκαν οι ακόλουθες συλλογές ή μεμονωμένοι νόμοι:
Πρόχειρος Νόμος: εύχρηστο απάνθισμα νόμων που αντικατέστησε την Εκλογή, νομική συλλογή των
Ισαύρων. Κυρίως οικογενειακό, κληρονομικό, ενοχικό δίκαιο και κατά δεύτερο λόγο ποινικό και
δημόσιο δίκαιο. Βασίλειος ο Α΄

Εισαγωγή (Επαναγωγή εκ λάθους): εισαγωγή στον Πρόχειρο Νόμο που καθόριζε με ακρίβεια τις
αρμοδιότητες του αυτοκράτορα και του πατριάρχη. Φώτιος: προσπάθεια του βυζαντινού κλήρου να
αναγνωριστεί η ανεξαρτησία του από τον αυτοκράτορα = δεν ίσχυσε ποτέ. Βασίλειος ο Α΄

Βασιλικά: συλλογή νόμων, η οποία αντλεί κυρίως από τις νομικές συλλογές του Ιουστινιανού (60
βιβλία). Λέων Στ΄

Επαρχικόν Βιβλίον: διατάξεις που ρύθμιζαν τη λειτουργία των συντεχνιών της Κωνσταντινούπολης.
Λέων Στ΄

Νεαρές: νέοι νόμοι που απέβλεπαν κυρίως στον περιορισμό της μεγάλης γαιοκτησίας.


3 Β. Νόμοι και αγώνας κατά των δυνατών
Οι δυνατοί επιδίωκαν
• να ιδιοποιηθούν τη γη των φτωχών

• να αποσπάσουν προνόμια

• να κατακτήσουν την πολιτική εξουσία Ο Βασίλειος ο Α΄ επιλύει διαφορές ανάμεσα σε στρατιωτικούς

Χρονικό Σκυλίτζη, Μαδρίτη


μέσω της δίκαιης
επιθυμίας μας
για ελευθερία,
καθώς και μέσω της
αδυσώπητης
εφαρμογής
τούτου του νόμου;»

Νεαρά 934
Ρωμανού Λακαπηνού
4 Το Βυζαντινό Κράτος δεν μπορούσε να ανεχθεί
αυτές τις επιδιώξεις.
Οι ελεύθεροι αγρότες υπηρετούσαν
στους στρατούς των θεμάτων

Οι φόροι που πλήρωναν αποτελούσαν

Μόνο εμείς στρατιώτες,
την κύρια πηγή κρατικών εσόδων. Μόνο εμείς αγρότες,
Μόνο εμείς φορολογούμενοι;
ΔΕΝ ΠΑΕΙ ΑΛΛΟ!!!


 Αυτό σημαίνει ότι η
άμυνα και η οικονομία
του Βυζαντίου ήταν
αδιανόητα χωρίς τη
μικρή και μεσαία
αγροτική ιδιοκτησία.


 Να προστατεύσουμε από τις
Γι' αυτό και εμείς την αγροτική καταχρήσεις
επί80 προσπαθήσαμε κοινότητα των
ολόκληρα χρόνια με τις Νεαρές και τους ελεύθερους δυνατών.
(922-1002) μας (εγώ περισσότερο καλλιεργητές
απ' το Λακαπηνό) Μία λέξη θα
πω:
ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΟΝ

Νεαρά Εγώ ευνόησα

Πρόχειρος Νόμος
τους
Εισαγωγή Δυνατούς…

Βασιλικά
Επαρχικό Βιβλίο
Νεαρές
 «Με τους νόμους τους οι Μακεδόνες αυτοκράτορες επέβαλαν ή επέτυχαν τα εξής:»
5

Κυρίες και
Κύριοι,
τι σημαίνει
επέβαλαν ή
πέτυχαν;

1. Να προτιμώνται ως αγοραστές οι γείτονες

και οι συγγενείς, όταν πουλιόταν ένα κομμάτι κοινοτικής γης. Ρωμανός Λακαπηνός
1. Να αποδίδονται τα χωράφια που είχαν σφετεριστεί οι δυνατοί στους προηγούμενους φτωχούς
ιδιοκτήτες τους χωρίς αποζημίωση. Ρωμανός Λακαπηνός
2. Να απαγορεύεται η πώληση και η αγορά στρατιωτικών κτημάτων. Όποιος διέθετε τέτοια κτήματα
ήταν υποχρεωμένος να στρατεύεται.
3. Να περιοριστεί η αύξηση της εκκλησιαστικής περιουσίας
4. Να πληρώνουν οι δυνατοί τους φόρους των φτωχών του χωριού (1002),
μια υποχρέωση που βάραινε παλιότερα την κοινότητα συλλογικά (αλληλέγγυον).
Νικηφόρος Α΄ (πρώτος νομοθέτησε) Βασίλειος ο Β΄ (επανέφερε και καθιέρωσε)
 Γέλασα πολύ με
το Φιλόκαλο…
Εγώ κατήργησα
το Αλληλέγγυον.
Μην ψάξετε
γιατί.

Βασίλειος ο Β΄

Ρωμανός Γ' Αργυρός

 Να ερευνήσετε:
• τι ήταν η επανάσταση του Θωμά
• πού έγινε
• πότε
• ποιες ήταν οι συνέπειές της.