ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΚΤΙΝΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΩΝ

ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΩΝ

Κική Θεοδώρου
Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσικής
Εφαρμογές Ιοντιζουσών Ακτινοβολιών

 Διάγνωση

 Θεραπεία

 Απεικονιστικά καθοδηγούμενες πράξεις

• Διαγνωστικές

• Θεραπευτικές
 Τεχνολογία - Ακτινογράφηση
Επιλογή

kV: Υψηλή τάση της λυχνίας

λυχνία παραγωγής
mΑ: ρεύμα ηλεκτρονίων στη
διαφράγματα
ακτίνων-Χ
λυχνία παραγωγής
κεφαλή αντιδιαχυτικό
διάφραγμα (bucky) &
ακτινολογική τράπεζα
film msec: χρόνος ακτινοβόλησης

Το γινόμενο mAs είναι

ενδεικτικό της ποσότητας της
ακτινοβολίας που εκπέμπεται
 Τεχνολογία - Ακτινογράφηση

X ray
source

100 %
in

Patient
body 1%
out
Τεχνολογία - Ακτινογράφηση
 Τεχνολογία – Ακτινοσκόπηση
Η ακτινοσκόπηση προσφέρει τη δυνατότητα παρατήρησης της κίνησης
των οργάνων σε πραγματικό χρόνο και καθιστά δυνατή τη μελέτη
δυναμικών λειτουργιών.

ΣΤΑΘΕΡΑ ΚΙΝΗΤΑ
Τεχνολογία - Ακτινοσκόπηση
 Τεχνολογία - Ακτινοσκόπηση

Ενισχυτής εικόνας Flat panel detector

ψηφιοποιητής

Video camera

οπτικό
ενισχυτής ψηφιακός
εικόνας ανιχνευτής

ασθενής ασθενής

κατευθυντήρας κατευθυντήρας
λυχνία ακτίνων Χ λυχνία ακτίνων Χ
ΑΞΟΝΙΚΟΣ ΤΟΜΟΓΡΑΦΟΣ
 Η τεχνολογία της Αξονικής Τομογραφίας κατέστη εφικτή από την ανοδική πορεία των
ηλεκτρονικών υπολογιστών
 Οι εφευρέτες του Αξονικού Τομογράφου, G. Hounsfield και A. Cormack, τιμήθηκαν με το
βραβείο Nobel το 1979.

Σήμερα…
 Διενεργούνται άνω των 100.000 αξονικών τομών / 1.000.000 πληθυσμού
 Ο Αξονικός Τομογράφος ευθύνεται για άνω του 65% της συνολικής δόσης ακτινοβολίας που
δίδεται για ιατρική απεικόνιση.
 Νέες εφαρμογές σε πολυμορφικά συστήματα
 PET/CT
 MRI/CT
 US/CT
ΓΕΝΙΕΣ ΑΞΟΝΙΚΟΥ ΤΟΜΟΓΡΑΦΟΥ
X-ray tube
 1η Γενιά (1971)
 Ένας ανιχνευτής
 Πηγή μονής, παράλληλης ακτίνας Χ Patient
 Περιστροφή – μετακίνηση
 Χρόνος λήψης 1 τομής = 4.5 min

 2η Γενιά (1974)
Detector
 Λεπτή δέσμη «βεντάλιας» (10°)
X-ray tube
 Πολλαπλοί ανιχνευτές
 Καταχώρηση πολλών γωνιών για κάθε θέση
 Μεγαλύτερη γωνία περιστροφής (μετακίνηση ακόμα απαραίτητη)
 Χρόνος λήψης 1 τομής = 20 sec

Detectors
ΓΕΝΙΕΣ ΑΞΟΝΙΚΟΥ ΤΟΜΟΓΡΑΦΟΥ
X-ray tube
 3 Γενιά (1977)
η

 Δέσμη βεντάλιας
 Πολλαπλοί περιστρεφόμενοι ανιχνευτές (500-
1000)
 Περιστροφή μόνο
 Χρόνος λήψης 1 τομής = 5 sec

X-ray tube
Detectors
 4η Γενιά (1980)
 Λεπτή δέσμη «βεντάλιας»
 Στατικοί ανιχνευτές (1200 – 4800) κατανεμημένοι σε
360°)
 Μόνο η λυχνία κινείται
 Αποφυγή σφαλμάτων τύπου «δακτυλιδιού)
 Χρόνος λήψης 1 τομής = 0.5 sec
Ring of Detectors
ΕΠΙΠΛΕΟΝ «ΤΥΠΟΙ» ΑΞΟΝΙΚΟΥ ΤΟΜΟΓΡΑΦΟΥ

 Ελικοειδής Αξονικός Τομογράφος (3ης & 4ης Γενιάς)

 Τεχνολογία Slip-ring
 Ελεύθερα περιστρεφόμενη λυχνία – κίνηση κλίνης

 Πολυτομικοί Αξονικοί Τομογράφοι (MultiSlice CT)

 Όμοιοι με τους Ελικοειδής
 Πολλαπλές σειρές ανιχνευτών
 Πολύ γρήγορη καταγραφή όγκου
 Αξονικοί Τομογράφοι Dual Source (Siemens)
 Χρήση δύο λυχνιών και δύο σετ ανιχνευτών ταυτόχρονα
 Μείωση της γωνίας περιστροφής
 Μικρός χρόνος ανακατασκευής εικόνας (επιτρέπει δυναμικές
εξετάσεις μικρού χρόνου)
ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΞΟΝΙΚΗΣ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑΣ

Λυχνία ακτίνων Χ Σειρά ανιχνευτών

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΞΟΝΙΚΗΣ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑΣ

Λυχνία
Η περιστροφή δίδει
Ακτίνων Χ
πολλαπλές προβολές

Λεπτή δέσμη («βεντάλια»)

Ακτίνων Χ

Ασθενής
Συστοιχία ανιχνευτών (σταθερός)
(κεραμικά εμποτισμένα με
σπάνιες γαίες και φωτοδιόδους)
 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΞΟΝΙΚΗΣ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑΣ

ανατομική δομή ΛΥΧΝΙΑ

με σχετικό συντελεστή
εξασθένισης

30 30
ΛΥΧΝΙΑ

10 10 10 30

20 10 30

Σχετική Εκθεση
30 40 20 στον ανιχνευτή.
 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΞΟΝΙΚΗΣ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑΣ
Λυχνία

Υπόθεση:
Ο ασθενής αποτελείται από 4
pixels μόνο.
15
? ?
Αν οι ακτίνες σάρωσης είναι 4

Λυχνία
(2 κάθετες και 2 οριζόντιες) τότε

Ανιχνευτές
μετρούμε ότι οι εξερχόμενες 9
? ?
εντάσεις είναι π.χ. (αυθαίρετες
τιμές) 15, 9, 13, 11.

Ερώτηση: Είναι αρκετές αυτές οι 4

τιμές να προσδιορίσουν έναν και
13 11
μοναδικό ασθενή ή χρειάζονται και
άλλες μετρήσεις (σαρώσεις); Ανιχνευτές
ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΞΟΝΙΚΗΣ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑΣ
Λυχνία Λυχνία

= 15 = 15
10 5 11 4

Ανιχνευτές

Ανιχνευτές
= 9 = 9
3 6 2 7

16 18

13 11 13 11

Ανιχνευτές Ανιχνευτές
 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΞΟΝΙΚΗΣ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑΣ
Λυχνία
Ia = I0 e-(μ1+μ3)x
Ι0 Ι0

Ι0 Ιc Ib = I0 e-(μ2+μ4)x
μ1 μ2
Λυχνία

Ανιχνευτές
Ι0 Ιd Ic = I0 e-(μ1+μ2)x
μ3 μ4

Id = I0 e-(μ3+μ4)x
Ιa Ιb

X: μήκος πλευράς pixel

Ανιχνευτές I0: προσπίπτουσα ένταση ακτινοβολίας
Ιa: Εξερχόμενη ένταση ακτινοβολίας
μ: συντελεστής εξασθένησης
 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΞΟΝΙΚΗΣ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑΣ
Λυχνία
lnIa = lnI0 -(μ1+μ3)x
Ι0 Ι0

Ι0
Ιc
μ1 μ2 lnIb = lnI0 -(μ2+μ4)x
Λυχνία

Ανιχνευτές
Ι0
Ιd
μ3 μ4

lnIc = lnI0 -(μ1+μ2)x

Ιa Ιb

Ανιχνευτές
lnId = lnI0 -(μ3+μ4)x
 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΞΟΝΙΚΗΣ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑΣ
Λυχνία

Ι0 Ι0
μ1+μ3 = [lnI0 – lnIa]/x
Ι0
Ιc
μ1 μ2
Λυχνία

μ2+μ4 = [lnI0 – lnIb]/x

Ανιχνευτές
Ι0
Ιd
μ3 μ4

Ιa Ιb μ1+μ2 = [lnI0 – lnIc]/x

Ανιχνευτές
μ3+μ4 = [lnI0 – lnId]/x
ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΞΟΝΙΚΗΣ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑΣ
ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΞΟΝΙΚΗΣ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑΣ
Κατασκευή Εικόνας από διαφορετικές προβολές
ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΞΟΝΙΚΗΣ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑΣ
Κατασκευή Εικόνας από διαφορετικές προβολές
ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΞΟΝΙΚΗΣ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑΣ
HU ή CT Numbers

Water = 0
Air = -1000
Bone = +1000
ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΞΟΝΙΚΗΣ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑΣ
Τομή Αξονικής Τομογραφίας
 ΕΛΙΚΟΕΙΔΗΣ ΑΞΟΝΙΚΗ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ
Λυχνία Συνεχής περιστροφή λυχνίας ενώ ο ασθενής
Ακτίνων Χ κινείται διαμέσου της οπής του CT

Κίνηση
Τραπεζιού

Ταχύτερη σάρωση από ότι ο απλός

Ανιχνευτές τομογράφος
ΕΛΙΚΟΕΙΔΗΣ ΑΞΟΝΙΚΗ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ

Travel = 10mm/rot Travel = 20mm/rot

Beam = 10mm Beam = 10mm
Pitch = 1 Pitch = 2
ΕΛΙΚΟΕΙΔΗΣ ΑΞΟΝΙΚΗ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ
Ανακατασκευασμένη Τομή Αξονικής Τομογραφίας

Θέση ανακατασκευής
Γραμμική Παρεμβολή
(Reconstruction Position)
(Interpolation)
ΕΛΙΚΟΕΙΔΗΣ ΑΞΟΝΙΚΗ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ
3D

“Overlapping” reconstructions allow best z-axis resolution

ΕΛΙΚΟΕΙΔΗΣ ΑΞΟΝΙΚΗ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ
 Πλεονεκτήματα
 Ταυτόχρονη κίνηση κλίνης με συνεχή έκθεση (όχι σταμάτημα)
 Είναι δυνατόν Pitch > 1
 Μεγαλύτερο μήκος λήψης με μία ανάσα
 Μείωση σφαλμάτων λόγω κίνησης
 3D απεικόνιση με μεγαλύτερη ανάλυση κατά z-άξονα

 Μειονεκτήματα
 Μεγαλύτερο profile τομής (π.χ. 5mm w pitch=1  6.3mm slice)
 Η γραμμική παρεμβολή σε μικρές δομές ή σε δομές χαμηλής αντίθεσης είναι
δυνατόν να μειώσει την ποιότητα της εικόνας (π.χ. εγκέφαλος)
 Μείωση της ανάλυσης για μεγάλα Pitches
ΠΟΛΥΤΟΜΙΚΟΙ ΑΞΟΝΙΚΟΙ ΤΟΜΟΓΡΑΦΟΙ
Διπλής Τομής

Elscint 1991

 Διπλάσια ταχύτητα για το ίδιο πάχος τομής

 Στενή διαμόρφωση δέσμης 2x 0.5mm
 Μεγαλύτερη κάλυψη ασθενούς για το ίδιο φορτίο λυχνίας
 ΠΟΛΥΤΟΜΙΚΟΙ ΑΞΟΝΙΚΟΙ ΤΟΜΟΓΡΑΦΟΙ

 Πολυτομικοί Τομογράφοι
 Εισήχθηκαν το 1998
 Καταγραφή πολλαπλών τομών σε μία μόνο περιστροφή

 4 τομές
 GE, Philips, Siemens, Toshiba (1998)

 8 τομές
 GE (2001)

 16 τομές
 GE, Philips, Siemens, Toshiba (2002)

 32, 40, 64, 128 τομές …

 ΠΟΛΥΤΟΜΙΚΟΙ ΑΞΟΝΙΚΟΙ ΤΟΜΟΓΡΑΦΟΙ
 2-slice τομογράφοι χρειάζονται μόνο δύο σειρές ανιχνευτών
 Το πάχος τομής καθορίζεται από τα διαφράγματα

 4-slice τομογράφοι χρειάζονται παραπάνω σειρές ανιχνευτών

 8-34 σειρές
 Το πάχος τομής καθορίζεται από τα διαφράγματα και από ηλεκτρονικούς διακόπτες
ΠΟΛΥΤΟΜΙΚΟΙ ΑΞΟΝΙΚΟΙ ΤΟΜΟΓΡΑΦΟΙ
Ανιχνευτές Αξονικών 4-τομών
ΠΟΛΥΤΟΜΙΚΟΙ ΑΞΟΝΙΚΟΙ ΤΟΜΟΓΡΑΦΟΙ
Ανιχνευτές Αξονικού 16-τομών
ΠΟΛΥΤΟΜΙΚΟΙ ΑΞΟΝΙΚΟΙ ΤΟΜΟΓΡΑΦΟΙ

Recommended by the IEC

ΠΟΛΥΤΟΜΙΚΟΙ ΑΞΟΝΙΚΟΙ ΤΟΜΟΓΡΑΦΟΙ
Ανακατασκευή Τομής
ΠΟΛΥΤΟΜΙΚΟΙ ΑΞΟΝΙΚΟΙ ΤΟΜΟΓΡΑΦΟΙ

ASSR αλγόριθμος Ανακατασκευή Τομής

Χρησιμοποιείται από την Siemens

ΠΟΛΥΤΟΜΙΚΟΙ ΑΞΟΝΙΚΟΙ ΤΟΜΟΓΡΑΦΟΙ
Feldkamp αλγόριθμος Ανακατασκευή Τομής

Χρησιμοποιείται από την Toshiba

ΠΟΛΥΤΟΜΙΚΟΙ ΑΞΟΝΙΚΟΙ ΤΟΜΟΓΡΑΦΟΙ
ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

 Ίδια καταχώρηση πληροφορίας σε μικρότερο χρόνο

 Λεπτές τομές δίνουν καλύτερη ανάλυση στον Ζ-άξονα
 Σκανάρονται μεγαλύτεροι όγκοι στο ίδιο χρόνο
 ΠΟΛΥΤΟΜΙΚΟΙ ΑΞΟΝΙΚΟΙ ΤΟΜΟΓΡΑΦΟΙ
ΤΑΧΥΤΗΤΑ

 Καλύτερη κάλυψη σε «μία ανάσα»

 Μειώση σφαλμάτων λόγω κίνησης
 Καλύτερη χρήση σκιαγραφικού
 Μικρότερη ανάγκη αναισθησίας σε
παιδιατρικούς ασθενείς

500mm se 16sec
4x2.5mm slices, pitch 1.625
 ΠΟΛΥΤΟΜΙΚΟΙ ΑΞΟΝΙΚΟΙ ΤΟΜΟΓΡΑΦΟΙ
ΙΣΟΤΡΟΠΙΚΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ

 Ισοτροπική ανάλυση σε όλους τους

άξονες  καλύτερη 3D απεικόνιση
 Σφάλματα τύπου “stair-step”
εξαλείφονται  καλύτερος
χαρακτηρισμός δομών
 Παραγωγή μεγάλου αριθμού εικόνων
ΠΟΛΥΤΟΜΙΚΟΙ ΑΞΟΝΙΚΟΙ ΤΟΜΟΓΡΑΦΟΙ
Πόσες τομές 1mm σε 30sec scan time ?