Professional Documents
Culture Documents
• Τελικά:
«τι είναι το φως, κύμα ή σωματίδιο;»
Το φως συμπεριφέρεται ως σωμάτιο,
δηλαδή και ως κύμα και ως σωματίδιο,
η φυσική θεωρία που περιγράφει όλα αυτά τα φαινόμενα είναι η
κβαντική Ηλεκτροδυναμική
-3-
ΑΝΑΚΛΑΣΗ – ΔΙΑΧΥΣΗ - ΔΙΑΘΛΑΣΗ
Διάθλαση φωτός -
Νόμος Snell
n1 ⋅ sin θ 2 = n 2 ⋅ sin θ1
Όπου:
n=c/u (Δείκτης Διάθλασης)
c = Ταχύτητα του φωτός
u = ταχύτητα διάδοσης στο
κάθε διαπερατό μέσο
Το φως διαθλάται καθώς διέρχεται από ένα μέσο σε ένα άλλο
διότι η ταχύτητα του είναι διαφορετική στα δύο μέσα.
-4-
ΣΥΜΒΟΛΗ ΦΩΤΟΣ
ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΤΗΣ ΔΙΠΛΗΣ ΣΧΙΣΜΗΣ TOY YOUNG
Για να παρατηρηθεί η
συμβολή ορατού
φωτός πρέπει να
πληρούνται οι
ακόλουθες συνθήκες:
Α. Οι πηγές θα
πρέπει να έχουν
σταθερή διαφορά
φάσης μεταξύ τους.
Β. Οι πηγές πρέπει
να είναι
μονοχρωματικές,
δηλαδή να
εκπέμπουν ένα μόνο
μήκος κύματος φωτός
το οποίο θα είναι το
ίδιο και για τις δύο
πηγές.
-5-
ΣΥΜΒΟΛΗ ΦΩΤΟΣ
• Εποικοδομητική ή • Καταστρεπτική Συμβολή
Ενισχυτική Συμβολή • Συμβαίνει όταν τα δυο κύματα
• είναι το αποτέλεσμα των αλληλοεξουδετερώνονται,
συγχρονισμένων, καταλήγοντας σε μηδενικό
(ομοφασικών) κυμάτων, τα πλάτος.
οποία προστίθενται, ώστε
να αυξήσουν την ένταση του
τελικού κύματος.
-6-
ΣΥΜΒΟΛΗ ΦΩΤΟΣ
-8-
ΠΕΡΙΘΛΑΣΗ & ΣΥΜΒΟΛΗ
Η περίθλαση και η συμβολή ενώ είναι δύο ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ φαινόμενα, συχνά
συσχετίζονται π.χ. όταν ΜΕΤΑ την περίθλαση, τα κύματα συμβάλουν.
Τόσο οι περιπτώσεις απλής συμβολής όσο και τα φαινόμενα περίθλασης
αναλύονται ως συμβολή κυμάτων από σημειακές πηγές με τη βοήθεια της αρχής
του Huygens.
Η διαφορά τους έγκειται ότι στην περίθλαση το μέτωπο κύματος τροποποιείται με το
να αποκόπτεται ένα μέρος του (δηλαδή έχουμε απώλεια πληροφοριών)
-9-
ΠΕΡΙΘΛΑΣΗ ΑΠΟ ΣΤΕΝΗ ΟΡΘΟΓΩΝΙΑ ΣΧΙΣΜΗ
- 10 -
ΔΙΑΚΡΙΤΙΚΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΘΛΑΣΗ
Κριτήριο του Rayleigh
«Η διακριτική ικανότητα (resolving power) αναφέρεται στην ικανότητα ενός οπτικού
συστήματος να διακρίνει δύο ανεξάρτητα σημεία, π.χ. δύο γειτονικές κουκκίδες.
Αν θεωρήσουμε δύο τέτοια γειτονικά (ανεξάρτητα = ασύμφωνα) σημεία S1 και S2
στη θέση του αντικειμένου, αυτά θα σχηματίσουν δύο ανεξάρτητους κύκλους.
Οι κύκλοι αυτοί θα διακρίνονται σαν χωριστοί μόνο όταν η απόσταση των κέντρων
τους είναι μεγαλύτερη από την ακτίνα του κεντρικού δίσκου (κριτήριο Rayleigh).»
- 12 -
ΠΕΡΙΘΛΑΣΗ ΦΩΤΟΣ ΑΠΟ ΣΤΕΡΕΟ
- 13 -
ΣΥΝΟΨΗ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ ΠΕΡΙΘΛΑΣΗΣ
• Η περίθλαση είναι ένα κυματικό φαινόμενο, όπου συμβαίνει μια φαινομενική
κάμψη και διάδοση σε νέα διεύθυνση των κυμάτων, όταν αυτά συναντούν ένα
αντικείμενο.
• Η περίθλαση συμβαίνει με τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα, όπως το φώς και τα
ραδιοκύματα. Επίσης συμβαίνει και στα ωστικά κύματα, και τα θαλάσσια κύματα.
• Το πιο απλό παράδειγμα περίθλασης είναι η περίθλαση διπλής δέσμης
(περίθλαση φωτός).
λ = 1 Angstrom λ = 2 Angstroms
λ = 1 Angstrom
E ~ 0.08 eV E ~ 150 eV
E ~ 10000 eV
Αλληλεπιδρούν Αλληλεπιδρούν
Αλληλεπιδρούν
με τα ηλεκτρόνια με τα ηλεκτρόνια
με τον πυρήνα
του ατόμου του ατόμου
σχετικά διεισδυτικές Λίγο διεισδυτικές
Υψηλά διεισδυτικές
Η διαφορετική ακτινοβολία
(νετρονίων ή ηλεκτρονίων ή ακτίνων-Χ)
μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πειράματα περίθλασης.
Η φυσική βάση για την περίθλαση ηλεκτρονίων και νετρονίων είναι ίδια με εκείνη
της περίθλασης ακτίνων Χ, (η μόνη διαφορά είναι στο μηχανισμό της σκέδασης).
- 15 -
ΠΕΡΙΘΛΑΣΗ ΑΚΤΙΝΩΝ - Χ
Πλεονεκτήματα
• Οι ακτίνες Χ είναι η φθηνότερη, η πιο συμβατική και κοινώς
χρησιμοποιούμενη μέθοδο.
• Οι ακτίνες Χ δεν απορροφώνται πολύ από τον αέρα, έτσι το δείγμα
δεν είναι απαραίτητο να είναι σε κενό.
Μειονεκτήματα
• Δεν αλληλεπιδρούν έντονα με ελαφρύτερα στοιχεία.
- 16 -
ΠΕΡΙΘΛΑΣΗ ΝΕΤΡΟΝΙΩΝ
• Τα Νετρόνια είναι πιο χρήσιμα από ακτίνες Χ για τον προσδιορισμό των
κρυσταλλικών δομών των στερεών που περιέχουν ελαφρά στοιχεία.
- 17 -
ΠΕΡΙΘΛΑΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΩΝ
- 18 -
ΠΕΡΙΘΛΑΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΩΝ
- 19 -
ΠΕΡΙΘΛΑΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΩΝ
- 20 -
ΠΕΡΙΘΛΑΣΗ ΣΕ ΠΛΕΓΜΑ
Στην δομή του κρυστάλλου του NaCl τα ιόντα κείνται σε ισαπέχοντα επίπεδα. Η
προσπίπτουσα δέσμη ακτινών σχηματίζει γωνία θ με ένα από τα επίπεδα. Μέρη
της δέσμης ανακλώνται από το επάνω και το κάτω επίπεδο ατόμων. Το μέρος
της δέσμης που ανακλάστηκε από το κάτω επίπεδο διανύει μεγαλύτερη
διαδρομή από την δέσμη που ανακλάστηκε από το επάνω επίπεδο. Η διαφορά
διαδρομής των δύο αυτών δεσμών είναι 2dsinθ. Όταν η διαφορά διαδρομής είναι
ένα ακέραιο πολλαπλάσιο του μήκους κύματος λ, θα έχουμε ενισχυτική συμβολή.
Η συνθήκη για ενισχυτική συμβολή είναι:
2d sin θ = m ⋅ λ, m = 1, 2,3....... Νόμος του Bragg
Εάν γνωρίζουμε το μήκος κύματος λ, τότε ο νόμος του Bragg μας δίνει
την απόσταση των ατομικών επιπέδων του κρυστάλλου.
- 21 -
ΠΕΡΙΘΛΑΣΗ ΑΚΤΙΝΩΝ–Χ ΣΕ ΚΡΥΣΤΑΛΙΚΗ ΔΟΜΗ
hc hc
Ex−ray = hω = hυ = = = 12 .3 x10 3
eV
λ 1x10 m
−10
- 22 -
ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΚΗΣ ΔΟΜΗΣ
Ένας κρύσταλλος συμπεριφέρεται σαν ένα δίκτυο 3-D περίθλασης για τις ακτίνες –Χ.
•Σε ένα πείραμα περίθλασης ο χώρος ανάμεσα στις γραμμές μεταξύ των κενών,
φαίνεται από τον διαχωρισμό της μέγιστης περίθλασης. Πληροφορίες για την δομή
των γραμμών περίθλασης, μπορούν να διεξαχθούν, μετρώντας τις σχετικές εντάσεις,
των διαφορετικών σειρών.
- 23 -
ΠΕΡΙΘΛΑΣΗ & ΕΞΙΣΩΣΗ Bragg
Ο W. L. Bragg, παρουσίασε μια απλή εξήγηση για τις ανακλώμενες ακτίνες ενός
κρυστάλλου.
Η εξίσωση του Bragg είναι απλή, αλλά είναι χρήσιμη μόνο όταν έχει αναπαραχθεί,
το σωστό αποτέλεσμα.
Το 1915, πατέρας και γιος βραβεύτηκαν με το βραβείο νομπέλ στο τομέα της
φυσικής, για την συμβολή τους, ‘’στην ανάλυση της κρυσταλλικής δομής μέσω
των ακτινών- Χ’’.
- 24 -
ΕΞΙΣΩΣΗ Bragg
• Ο W.L. Bragg, θεώρησε κρυστάλλους οι οποίοι αποτελούνται από
παράλληλα επίπεδα ατόμων. Τα κύματα ανακλώνται κατοπτρικά από τα
παράλληλα επίπεδα ατόμων, όπου κάθε επίπεδο ανακλά μόνο ένα μικρό
μέρος της ακτινοβολίας (κατοπτρική ανάκλαση).
• Στη κατοπτρική ανάκλαση, η γωνία πρόσπτωσης είναι ίση με την γωνία
ανάκλασης.
- 25 -
ΕΞΙΣΩΣΗ Bragg
θ= Γωνία πρόσπτωσης.
θ= Γωνία ανάκλασης.
λ= Μήκος κύματος
ακτινών-Χ.
Συνολική
γωνία
περίθλασης = 2θ
- 26 -
ΕΞΙΣΩΣΗ Bragg
Tο ευθύγραμμο τμήμα
CE, είναι ισο με την
απόσταση των 2
στρωμάτων (d).
DE = d sin θ
- 27 -
ΕΞΙΣΩΣΗ Bragg
EF = d sin θ
DE = d sinθ
DE + EF = 2d sin θ
nλ = 2d sin θ
- 28 -
ΕΞΙΣΩΣΗ Bragg
2d sin θ = nλ
Όπου:
d: το μεσοδιάστημα (spacing) των επιπέδων και
n: η τάξη της περίθλασης.
nλ ≤ 2d
• Αυτός είναι ο λόγος που δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το ορατό φως.
Καμία περίθλασης δεν συμβαίνει όταν η παραπάνω συνθήκη δεν ικανοποιείται.
- 29 -
ΕΞΙΣΩΣΗ Bragg
2d sin θ = nλ
Όπου:
d: το μεσοδιάστημα (spacing) των επιπέδων και
n: η τάξη της περίθλασης.
nλ ≤ 2d
• Αυτός είναι ο λόγος που δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το ορατό φως.
Καμία περίθλασης δεν συμβαίνει όταν η παραπάνω συνθήκη δεν ικανοποιείται.
- 30 -
ΣΚΕΔΑΣΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ
ΑΠΟ ΓΕΙΤΟΝΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΠΛΕΓΜΑΤΟΣ
Ακτίνες Χ προσπίπτουν υπό γωνία θ σε ένα από τα επίπεδα του υλικού.
D C
θ θ 2θ
A B
- 31 -
ΜΕΓΙΣΤΟ ΠΕΡΙΘΛΑΣΗΣ
Ενισχυτική σκέδαση από ένα μόνο επίπεδο ΔΕΝ είναι επαρκής για να
ληφθεί ένα μέγιστο περίθλασης. Είναι επίσης απαραίτητο ότι οι
διαδοχικές ανακλάσεις επιπέδων θα πρέπει να συμβάλουν σε φάση
(in-phase).
2d sinθ = nλ
- 32 -