Σύγχρονη Φυσική

Στοιχειώδη Σωµατίδια

¾ Σωµατίδια
¾ Επιταχυντές
¾ Ανιχνευτές
¾ Αλληλεπιδράσεις
¾ Συµµετρίες – Νόµοι ∆ιατήρησης
¾ Καθιερωµένο Πρότυπο

www.cc.uoa.gr/~dfassoul/Syghroni_fysiki.html
Σύγχρονη Φυσική: Στοιχειώδη Σωµατίδια

Η φυσική στοιχειωδών
σωµατιδίων προσπαθεί να
απαντήσει στις ερωτήσεις:

"Από τι είναι φτιαγµένος

ο κόσµος ;"

«Πως συνδέονται τα
συστατικά µεταξύ τους;»

Στην πραγµατικότητα υπάρχουν µόνο άτοµα και χώρος.

-∆ηµόκριτος ( 400 πΧ)
Σύγχρονη Φυσική: Τι ξέρουµε µέχρι τώρα…

Ατοµική ∆οµή της Ύλης

Σύγχρονη Φυσική: Τι ξέρουµε µέχρι τώρα…

Μικροσκοπική ∆οµή της Ύλης

Άτοµο

Πυρήνας

Νουκλεόνιο
Σύγχρονη Φυσική: Αλληλεπιδράσεις

Πως αλληλεπιδρά η φορτισµένη ύλη ;

Κβαντική Ηλεκτροδυναµική (QED)

Το φωτόνιο είναι ο φορέας της ηλεκτροµαγνητικής αλληλεπίδρασης
Σύγχρονη Φυσική: Αλληλεπιδράσεις

Ηλεκτροµαγνητική Ισχυρή Ασθενής

∆υνητικό φωτόνιο ∆υνητικό γκλουόνιο ∆υνητικό Ζ ή W
e + (q )
e q

γ(Q2) g(Q2) Z(Q2)

q
q e − (q )
q
Σύγχρονη Φυσική: Ισχυρή Αλληλεπίδραση

Ισχυρές αλληλεπιδράσεις: Έξι κουάρκ

u
d
s
c
b
t

Ισχυρό φορτίο : χρώµα

Φορείς: γκλουόνια

Όµως… τα γκλουόνια µεταφέρουν χρώµα !

8 γκλουόνια
Σύγχρονη Φυσική: Ισχυρή Αλληλεπίδραση

Κβαντική Χρωµοδυναµική QCD

Τα κουάρκ δεν µπορούν να βρεθούν αποµονωµένα επειδή η δύναµη

του φορτίου χρώµατος αυξάνεται καθώς αποµακρύνονται.

Μπορούν λοιπόν να βρεθούν µόνο

σε άχρωµους συνδυασµούς
Σύγχρονη Φυσική: Στοιχειώδη Σωµατίδια - Αδρόνια

Πρωτόνιο
Βαρυόνια:
Αποτελούνται από
3 κουάρκ

Νετρόνιο

Μεσόνια:
Αποτελούνται από
ζεύγος
κουάρκ - αντικουάρκ
Μεσόνιο π0

Περισσότερα από 200 αδρόνια έχουν ανακαλυφθεί µέχρι σήµερα

Ασθενείς αλληλεπιδράσεις: Φορείς W+,W- , Z0

Η β-διάσπαση του Νετρονίου

Σύγχρονη Φυσική: Ασθενείς αλληλεπιδράσεις – ∆ιαγράµµατα Feynman

∆ιάγραµµα Feynman
Ζ Εξαΰλωση e+ e- σε µ+ µ-

Παρατηρείστε την οµοιότητα της

(γ) ηλεκτροµαγνητικής διαδικασίας (γ)
µε την ασθενή ουδέτερου ρεύµατος (Ζ)

MZ = 91.2 GeV
MW= 80.4 GeV
Σύγχρονη Φυσική: Αντισωµατίδια

Η εξίσωση Klein - Gordon οδηγεί σε λύσεις

Αρνητικής Ενέργειας και Αντισωµατίδια
Αρνητικής Πυκνότητας Πιθανότητας
Σύγχρονη Φυσική: Αρχές διατήρησης
∆ιατηρήσιµες Ποσότητες ως προς τις Αλληλεπιδράσεις
Ποσότητα Ισχυρή ΗΜ Ασθενής
Ηλ. φορτίο NAI NAI NAI

Ορµή NAI NAI NAI

Ενέργεια NAI NAI NAI

Στροφορµή NAI NAI NAI

Βαρυονικός αρ. NAI NAI NAI

Λεπτονικός Αρ. - NAI NAI

Παραδοξότητα NAI NAI ΟΧΙ

Χρώµα NAI NAI NAI

Κατοπτρισµός (πάριτυ) NAI NAI ΟΧΙ

Σύγχρονη Φυσική: Αρχές διατήρησης

Παράδειγµα
• Λεπτονικός Αριθµός

L : +1 +1 -1 +1
Le : 0 +1 -1 0
Lµ : +1 0 0 +1
Lτ : 0 0 0 0

Παρατήρηση: Ταλαντώσεις νετρίνων

Σύγχρονη Φυσική: Αρχές διατήρησης

Παράδειγµα
• Βαρυονικός αριθµός

B : +1 +1 0 0

Τα βαρυόνια έχουν βαρυονικό αριθµό ±1

Τα κουάρκ έχουν βαρυονικό αριθµό ±1/3
Τα µεσόνια, τα λεπτόνια και όλα τα άλλα σωµατίδια έχουν
βαρυονικό αριθµό 0
Σύγχρονη Φυσική: Αρχές διατήρησης

Παραδείγµατα

π − → µ − +ν µ Ναι

π → µ + e +ν e
0 − +
Όχι Λεπτονικός

n+ p →n+ p+ p+ p Ναι

n+ p →n+ p+ p Όχι Βαρυονικός

n + p → n + p + e +ν e −
Όχι Φορτίο
Καθιερωµένο Πρότυπο Ιδιότητες σωµατιδίων:
PDG http://pdg.lbl.gov/

3 Γενιές (ή οικογένειες)
Και τα αντισωµατίδιά τους – Κάθε κουάρκ 3 χρώµατα
Σύγχρονη Φυσική: Οικογένειες Σωµατιδίων
Σύγχρονη Φυσική: Οικογένειες Σωµατιδίων
 Οικογένεια 1 2 3 Φορτίο
Λεπτόνια e µ τ -1
0.511 MeV 106 MeV 1.78 GeV
Σωµατίδια
Ύλης Νετρίνα νe νµ ντ 0
<2 eV <170 keV <18 MeV
φερµιόνια
(ηµιακέραιο Κουάρκ up u c t 2/3
σπιν) 5 MeV 1.5 GeV 170 GeV
Κουάρκ d s b -1/3
down 10 MeV 200 MeV 4.7 GeV

ΕΙ∆ΟΣ ΙΣΧΥΣ ΑΚΤΙΝΑ ΦΟΡΕΑΣ

∆ΡΑΣΗΣ
Ισχυρή 1 10-15m γκλουόνια (8)
Σωµατίδια Φορείς
Ηλεκτρο-
Αλληλεπιδράσεων µαγνητική 10-2 ∞ φωτόνιο

µποζόνια Ασθενής 10-5 10-18m W+,W-,Z0

(ακέραιο σπιν) Βαρυτική 10-38 ∞ βαρυτόνιο
Αναπάντητα ερωτήµατα

¾Γιατί βρίσκουµε περισσότερη ύλη από αντιύλη στο σύµπαν ενώ θα

έπρεπε λόγω συµµετρίας να ήταν σε ίσες ποσότητες;

¾Είναι τα κουάρκ και τα λεπτόνια στην πραγµατικότητα θεµελιώδη

ή αποτελούνται από ακόµη πιο θεµελιώδη σωµατίδια;

¾Γιατί όλη αυτή η πλεονάζουσα µάζα στο σύµπαν δεν εξηγείται µε

την χρήση των συνηθισµένων µεθόδων;

¾Πως προκύπτουν στο Καθιερωµένο Πρότυπο οι µάζες των

σωµατιδίων;

¾Γιατί υπάρχουν τρεις γενεές κουάρκ και λεπτόνια;

¾Πως εµπλέκεται η βαρύτητά;

 Ποια η προέλευση της µάζας των σωµατιδίων;

Π.χ. Γιατί mg = 0
mW, Z ≈ 100 GeV
KΠ : Μηχανισµός Higgs δίνει µάζα στα σωµατίδια

To ∆υναµικό Higgs

Οδηγεί στην απαίτηση

για την ύπαρξη ενός
τουλάχιστον
µποζονίου Higgs

Αλλά:
Το σωµατίδιο Higgs δεν έχει βρεθεί
ακόµη: το µόνο κοµµάτι του KΠ
(βασικό!) που λείπει
Ηλεκτρασθενής Θεωρία στο Κ. Π.
Υπερ-συµµετρία
φερµιόνια → µποζόνια
κουάρκ → σκουάρκ
λεπτόνια → σλεπτόνια
µποζόνια → φερµιόνια
W → Wino
Z → Zino
κ.λ.π
Θεωρίες
µε επιπλέον
∆ιαστάσεις
Θεωρίες
Υπερχορδών
 ∆οµή στο κρύο
(χαµηλές ενέργειες)

Συµµετρία στη ζέστη

(Υψηλές ενέργειες)
 Ηλεκτροµαγνητική
Κρύο Ασθενής
Ισχυρή

Ηλεκτρασθενής
Χλιαρό
Ισχυρή

Ζεστό Μεγαλοενοποιηµένη
 Αυθόρµητο
Σπάσιµο
της Συµµετρίας

Ο γάιδαρος του Buridan

Συµµετρία

Σπασµένη Συµµετρία