6.

Kimyasal Tepkime İçeren

Sistemlerde Matematik Modelleme
Kimyasal tepkime reaktör adı verilen tanklarda gerçekleştirilir. Reaktörler
• Kesikli
• Yarı Kesikli
• Sürekli
Olmak üzere üç sınıfa ayrılmaktadır.
1. Kesikli Reaktör
Reaksiyona girecek bileşenler reaksiyon başlangıcında reaktöre beslenir. Reaksiyon
süresince reaktöre tekrar bir besleme yapılmaz ve ürün çıkışı gerçekleşmez. Reaksiyon belli
bir süre sonra sona erdirilir ve ürünler ile reaksiyona giren bileşenlerin kalanları reaktörden
alınır. Bu şekilde çalışan reaktör sistemine Kesikli reaktör adı verilir. Reaktör kabından belli
aralıklarla örnek alınırsa geçen süreyle birlikte reaktörde gerçekleşen dönüşüm belirlenir.
Yavaş oluşan, sıvı fazlar için, izotermik olaylarda ve düşük basınçlarda tercih edilir.
Temizleme kolaylığı vardır. İşletme maliyeti yüksektir. Örnek bir kesikli reaktör şekilde
verilmiştir.
Kesikli Reaktörde Dönüşüm hesaplanması

A ürünler
  n: tepkime mertebesi

Kesikli reaktörde sıfırıncı mertebeden tepkimeler

 
  Dönüşüm=

 
= xA
CA=CAo-kt

CA=CAo(1-xA)= CAo- CAo xA= CAo-kt

  xA=
Kesikli reaktörde birinci mertebeden tepkimeler

Hız ifadesi dönüşüm cinsinden de yazılabilir.

 
 C =CAo(1-xA)
A

= k CAo(1-xA)
CA=CAoe -kt

= k(1-xA)
CAo(1-xA)= CAoe -kt

xA=1-e-kt
 Kesikli reaktörde ikinci mertebeden tepkimeler

2A ürünler
A+B ürünler
   

 =    
ÖRNEK:
Çözelti içinde A ürünler şeklinde birinci mertebeden yürüyen bir tepkime kesikli
reaktörde gerçekleştiriliyor. Başlangıçtan itibaren 1 saat sonunda 50 gram A maddesi kalıyor. 3
saat sonunda tank içinde A maddesi 25 grama düşüyor.
a. Başlangıçta A maddesi kaç gramdır
b. 5 saat sonunda tanktaki A maddesi kaç gramdır.
c. Tanktaki A maddesinin 2 grama düşmesi için geçen süre nedir?

  𝑑𝐶 𝐴   CA=   𝑑𝐶 𝐴 1 𝑑𝑚 𝐴   𝑑𝑚 𝐴
1 𝑚𝐴
− =𝑘 𝐶 𝐴 − =− − =𝑘
𝑑𝑡 𝑑𝑡 𝑀 𝐴 𝑉 𝑑𝑡 𝑀 𝐴 𝑉 𝑑𝑡 𝑀𝐴𝑉

   𝑑𝑚 𝐴   𝑚𝐴 𝑡 ln=-kt
𝑙𝑛 𝑚 =−𝑘 𝑡|
 
∫ 𝑚 =∫ −𝑘𝑑𝑡
𝐴
|
𝐴 𝑚 𝐴𝑜 0

mA=mAo e-kt
 t=1 mA=50 gr
t=3 mA=25 gr
50= mAo e-k 1
25= mAo e-k 3
2= e2k k=0,3465 st-1

a. t=1 mA=50 gr mAo=?

50= mAo e-0,3465 1 mAo=70,70 gr
b. t=5 mA=?
mA=70,70 e-0,3465 5 mA= 12,5 gr
c. mA=2 gr t=?
2=70,70 e-0,3465 t t=10,28 st
Örnek:
A sıvısı birinci mertebeden bir tepkime ile kesikli bir reaktörde bozunmaktadır. %50
dönüşüm için gerekli süre 5 dk ise %75 dönüşüm için geçmesi gereken süreyi
bulunuz.

xA=1-e-kt
0,5=1-e-k 5 k=0,1386
0,75=1-e-0,1386 t t=10 dk
Örnek:
A+B C şeklindeki 2. Mertebeden bir tepkime kesikli bir reaktörde
gerçekleştiriliyor. Başlangıç derişimleri CAo= 5 mol/lt CBo=8 mol/lt dir.
Başlangıçtaki derişimi 0 olan C maddesinin 10 dk sonra derişimi 4 mol/lt olarak
ölçülüyor. C’nin derişiminin 4,8 mol/lt olması için geçen süre nedir?
 

CA=CAo-CAoxA= CAo(1-xA)
CB=CBo-CAoxA
 (C -CAoxA) (CBo-CAoxA)
Ao

(CBo-CAoxA)=

 A A=1/3 B=-5/3
    xA=(5-1)/5=0,8

 k=0,0305

(5-4,8)/5=0,04 xA=1-0,04=0,96
t=25,58 dk