სამართლის სკოლები

და ძირითადი
თეორიები
 რას ვუწოდებთ სამართლის სკოლას?

 როგორ იქმნებოდა და იქმნება სამართლის

სკოლები?

 გავლენიანი სკოლები და მათი წვლილი

სამართლის მეცნიერების განვითარებაზე.
 სკოლების ჩამოყალიბება დაკავშირებულია,
სწავლულთა და მეცნერთა ჯგუფებთან,
რომლებიც ხელს უწყობდენ, ისტორიის
მოცემულ ეტაპზე, კონკრეტული სამართლის
თეორიის და პრინციპების დომინირებას
ბოლონიის უნივერსიტეტის
დაარსება 1088
გლოსატორები (XI-XII)
 რომის სამართლის რეცეფცია ევროპაში

 გლოსატორები
“თავისუფალი ხელოვნების” სკოლის
მასწავლებლები, რომლებიც გრამატიკასთან და
რიტორიკასთან ერთად ასწვლიდნენ,
იურისპრუდენციას დამოუკიდებელ საგნად.
 გლოსა - იუსტინიანეს კოდექსის ტექსტების
მინდვრებზე გაკეთებულ შენიშვნებსა და
ახსნა განმარტებებს ნიშნავდა - აკურსიუსი
 ირნერიუსი “ხელოვნების მაგისტრი” - მან

იუსტინიანეს დიგესტების აღმოჩენის შემდეგ,

სამართლის მეცნიერულ შესწავლას დაუდო
საფუძველი
კანონისტები (XII-XIII)
 კანონიკური სამართლის შემუშავება
 ღვთის კანონის(Lex Dei) უპირატესობა რომაულ
კანონზე (LeX Romana).
 ამ იდეოლოგიის საფუძველზე საერო
კანონმდებლობის შექმნა(ხელშეკრულებები,
მემკვიდრეობა, სასამართლო პროცესი)
 ორდალიები “ღვთიური სამსჯავრო”
 ორდალების გამოყენება აიკრძალა 1215
წლიდან/ლატერანის IV მსოფლიო საეკლესიო
კრება.
კომენტატორები - Consiliatores
ანუ პრაქტიკოსები (XIII-XIV)
 ისინი, გლოსატორთა მიერ შემუშავებულ,
რომის სამართლის პრინციპებს,
არგებდნენ თანამედროვე სამართალს და
პრაქტიკაში წარმოშობილ ურთიერთობებს
- იტალიური მეთოდი (Mos Italicus)
 ჩამოყალიბდა ახალი დოგმები და
პრინციპები, რომელსაც დიდი გავლენა
ჰქონდა თანამედროვე სამართალზე
 მათ იუსტინიანეს სამართალი
გადააქციეს, საერთოევროპულ
სამართლად
 ისინი ითვლებიან საერთო სამართლის

ფუძემდებლებად
ჰუმანისტები XIV-XVI ს.ს.
საფრანგეთი
 ჰუმანიზმი ყალიბდება შუა საუკუნეების
ეპოქაში, როგორც აღორძინების/რენესანსის
ეპოქის პროდუქტი.

 ჰუმანიზმის მთავარი პრიორიტეტია

ადამიანი, ამიტომ მიზანი არის ყოველთვის
ადამიანი და დაუშვებელია, მისი მიზნის
მიღწევის საშუალებად გამოყენება
ჰუმანისტები XIV-XVI ს.ს.
საფრანგეთი
 ჰუმანისტები პატივს სცემდნენ კლასიკურ იურისპრუდენციას.

 მათი საქმიანობა უკავშირდება გალურ მეთოდს( Mos Gallicus)

ჰუმანისტები ახდენენ ისტორიის საერო მეთოდიკით
შესწავლას და ცდილობდნენ, რომ იგი გაენთავისუფლებინათ
რელიგიური შეხედულებებისგან.

 მიუხედავად ამ მცდელობისა მათ ვერ შეძლეს, სამართლის

ისტორიის შექმნა. თუმცა რომის სამართლის მეცნიერულმა
შესწავლამ, ანტიკური სამართლის წყაროების ხარჯზე,
დასაბამი მისცა “პროფესორთა სამართალს”.
პანდექტიკოსები XIX ს.
 პანდექტური სამართალი - “ცნებების იურისპუდენცია” ანუ
პანდექტიკა(პანდექტების სისტემატიური შესწავლა)
 ეს სკოლა დაკავშირებულია წინამორბედ სამართლის
სკოლებთან, მათი მეცნიერება ემყარება, Corpus Iuris Civili
სამოქალაქო სამართლის კრებულის
ინტერპრეტაციას/განმარტებას
 მიმდინარეობის ფუძემდებელი

პუხტა (1798-1846)
 პანდექტიკოსები მფარველობდნენ,
პოზიტიურ სამართალს.

 რომელთა აზრით იურიდიული წესრიგი

არის, პრინციპებისა და ნორმების სრული და
დახურული სისტემა.

 უარყოფენ, კაზუსის და ინტერპრეტაციის

არსებობას, დოგმების სამყაროში.
ბუნებითი სამართლის სკოლა
 სამართალი რომელიც ყველა რაციონალურ
ადამიანშია და მისი ბუნებიდან
გამომდინარეობს. (უნივერასალური
სამართალი)

 ბუნებითი სამართლიანობის იდეა და მორალი

 სახელმწიფოს შექმნამდე არსებული

სამართალი, რომელიც მის გარეშეც არსებობს.
ბუნებითი უფლებები
 ადამიანის ბუნებითი/ძირითადი უფლებები. სახელმწიფოს
გარეშე არსებული უფლებები. თომას ჰობსი (1588-1679 წ.წ)
პოზიტივიზმი
 სამართალი, რომელსაც ქმნის სახელმწიფო,
ინსტიტუტების/ორგანოების მეშვეობით. შეიძლება მას
ვუწოდოთ დაწერილი სამართალიც

 სამართლის წყაროდ აღიარებულია, სახელმწიფოს მიერ

შექმნილი კანონი/ნორმა

 ნორმათა ერთიანი სისტემა და ურთიერთკავშირი

 თავისი არისთ არის ბუნებითი სამართლის ანტითეზისი

პოზიტივიზმი
 პოზიტივიზმის განვითარება უკავშირდება (XVIII-XIX ს.ს.). ჯერემი
ბენთამი(1748-1832 წ).

 ჰანს კელზენის (1881-1973 წ) ნორმატივიზმი.

სამართლის ისტორიული თეორია
 სამართალი ხალხის სულის ბუნებრივი და
სპონტანური გამოვლინებაა

 ის ისეთივე მოვლენაა, როგორც ხელოვნება

და მუსიკა
 სამართლის პრაქტიკაში რეალიზება ხდება,
სწავლული იურისტების, მეცნიერების და
მოსამართლეების მეშვეობით, ანუ საქმე
გვაქვს იურისპრუდენციასთან
 ამ თეორიის ფუძემდებელია

ფრიდრიხ კარლ ფონ სავინი(1779-1848 წ.)

სამართლის ფსიქოლოგიური
თეორია
 სამართალშემოქმედების(კანონის მიღების)
პროცესზე გავლენას ახდენს, საზოგადოების
განწყობები კონკრეტულ საკითხებთან
დაკავშირებით

 ნორმების მომზადება და მიღება პირდაპირ

კავშირშია, საზოგადოების სამართლებრივი
კულტურასა და მის ცნობიერებასთან
სამართლის მოქმედების თეორია
(XX ს.ს)
 პოზიტიური მიმართულება - სწავლობს ნორმების
მოქმედებას პრაქტიკაში. ამის საფუძველზე ცდილობს
ჩამოაყალიბოს, მათი ისეთი კონსტრუქცია, რომ მიზნი
მაქსიმალურად ეფექტურად იქნას მიღწეული
 სახელმწიფო ორგანოების ნებისმიერი საქმიანობა,
ემსახურება სამართლის შექმნას

როსკიე პაუნდი (1870-1964)

სამართლის მოქმედების თეორია
(XX ს.ს)
 რელისტური მიმართულება - სამართალი ცოცხალი
ორგანიზმია და მუდმივ განვითარებას უნდა განიცდიდეს
 სამართალი შედგება არა ზოგადსავალდებულო ქცევის
წესების ერთობლიობისაგან, არამედ სასამართლოს
ემპირიული გადაწყვეტილებებისაგან
 მოსამართლე ქმნის სამართალს, ის ადგენს უფლებასა და
მოვალეობას

დიურკჰეიმი (1858-1917)
სამართლის კრიტიკული
კვლევების თეორია
 კონკრეტული სამართლებრივი შედეგი დგება, კონკრეტული
სამართალწარმოების შედეგად(კაზუსის /საქმის არსებობა)

 სამართალი არის პოლიტიკა. (სამართალი და პოლიტიკა

თანაარსებობს, როგორც ერთი მედლის ორი მხარე)

 სამართლის ძირითადი მიზანია, რომ ხელი შეუწყოს

ინდივიდთა ჰარმონიულ ცხოვრებას

 ინდივიდის ავტონომურობა (კანტიის იდეები).

გლობალისტები
 საერთაშორისო სამართლის იდეა

 სამართლის უნივერსალური პრინციპები

 სახელმწიფოთაშორისი გაერთიანებები

 ერთიანი მსოფლიო საზოგადოების ჩამოყალიბება

სამართლიანობის წყარო
 ღმერთი
 სახელმწიფო
 ადამიანის უფლებები
 ლოგიკა/რაციონალური აზრი
რა უფრო მნიშვნელოვანია
 შიდა კანონმდებლობა თუ საერთაშორისო
წესრიგი
 რელიგიური წესრიგი თუ ნორმატიული წერიგი