Department of Education

ASIA PACIFIC COLLEGE OF BUSINESS AND ARTS

Manzano St., Pob, Norte, Rizal, Nueva Ecija
Tel. No.: (044) 951-4400 e-mail: asiapacificcollege2325@gmail.com DOLE accredited School-Based PESO
The Pioneer and only school in Nueva Ecija with (PQF Level 5) Diploma Course

1st Semester – Module 3

WEEK 5 & 6
Teacher: Mr. Marlon D. Lazaro
Pinakamahalagang Kasanayang Pampagkatuto (MELC)

Napipili ang angkop na mga salita at paraan ng paggamit nito sa mga usapan o
talakayan batay sa kausap, pinag-uusapan, lugar, panahon, layunin, at grupong
kinabibilangan

Nahihinuha ang layunin ng isang kausap batay sa paggamit ng mga salita at

paraan ng pagsasalita
 KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO 11

Kamusta mag-aaral! muli akong nagbalik para sa

ikaapat na modyul ng ating pag-aaralan. 
Ikaw ba ay nasasabik nang pag aralan ang mga ito?
pero bago iyon ay magbabalik aral muna tayo!
Handa kana ba?
Mabuti kung ganon, narito ang isang katanungan..
Ano ang tungkulin ng wika ang lumilikha ng bagong
kapaligiran o bagong daigdig?
1..2..3..
Tama! Ang sagot ay imahinasyong tungkulin ng
wika dahil ang tungkuling ito ay nagpapahayag ng
imahinasyon at pagiging malikhain ng isang tao na
siyang estratehiya upang makapangakit o
makapagbukas ng isang komunikasyon.
 
Ngayon, ating pag aaralan ang tinatawag na
kakayahang sosyolingguwistiko.. tara! ating alamin.

 KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO 11

Kakayahang Sosyolingguwistiko

 Abot-Tanaw.
 Matapos ang aralin, inaasahang maisasagawa ng mga mag-aaral
ang sumusunod:
 Naipapaliwanag ang kahulugan ng kakayahang
sosyolingguwistiko;
 Nauunawaan ang sitwasyong komunikatibo batay sa pagtukoy sa
sino, paano, saan, at bakit nangyari ang gawaing
pangkomunikasyon; at
 Nakakabuo ng mga pahayag na angkop sa iba’t-ibang kontekstong
sosyolingguwistiko.
 KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO 11

Balik-Tanaw.
Buuin ang paunawa ng pamahalaan hinggil sa pag-iwas sa sunog sa panahon ng Pasko sa
pamamagitan ng pagpili ng naaangkop na salita o parilala mula sa mga nasa loob ng kahon. Ipaliwanag
ang naging batayan ng pagpili.
 
Iwas-Sunog sa Panahon ng Pasko

________________ ang ilan sa mga bagay na dapat tandaan at isabuhay ng mamamayan upang makaiwas
sa sunog:
Mag-ingat sa mga nabibiling pekeng Christmas lights at _______________ lamang ang may mga marka ng
Philippine Standards (PS) at Import Commodity Clearance (ICC).
Suriin ang ________________ na Christmas lights at siguraduhing walang sira o damage sa mga kable nito.
Iwasang mag-overload ang electrical outlets. Kadalasan, ang mga outlet ay may kakayahan lamang na
___________ ng hanggang tatlong appliances. Tandaan, kapg ang kable ng kuryente ay mainit, ito ay
overloaded na at maaaring magdulot ng kapahamakan.
Gumamit ng mga non-flammable o hindi madaling _______________ na dekorasyon at ilayo rin ang mga ito
sa mga bagay na maaaring magdulot ng sunog.

Tangkilikin Narito Masira Ginagamit Kuhanin

Humawak Mag-handle Ito na nga Magliyab pinapaandar
Ano ang Kakayahang Sosyolingguwistiko?
Tinutukoy ng kakayahang sosyolingguwistiko ang kakayahang gamitin ang wika nang may naaangkop na panlipunang
pagpapakahulugan para sa isang tiyak na sitwasyong pangkomunikasyon.
Halimbawa, inaasahan sa ating ang paggamit ng pormal na wika “Magandang araw po! Kamusta po kayo?” sa nakikipag
ugnayan sa mga nakakatanda at may awtoridad, kaiba sa paggamit natin ng impormal na wika.
Halimbawa, “Uy! Kamusta ka naman”?
 
Kadalasan, para sa mga taal na tagapagsalita ng isang wika (halimbawa, ang mga tao na Tagalog ang unang wika ay tinatawag
na tagapagsalita ay Tagalog), nagiging natural lamang o hindi na kailangang pag-isipan ang paggamit ng naaangkop na pahayag
ayon sa sitwasyon. Gayunman, para sa hindi taal na tagapagsalita, dapat niyang matutunan kung paano “lumikha at umunawa ng
wika sa iba’t-ibang sosyolingguwistikong konteksto, na may pagsasaalang-alang sa mga salik gaya ng estado ng kausap, layunin
ng interaksyon, at itinatakdang kumbensiyon ng interaksyon” (Freeman at Freeman 2004)
 KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO 11
Nilinaw ng sosyolingguwistikong si Dell Hymes (1974) ang nasabing mahahalagang salik ng lingguwistikong interaksyon gamit
ang kaniyang modelong SPEAKING:
S – Setting and Scene: Saan ang pook ng pag-uusap o ugayan? Kalian ito nangyari?
P – Participant: Sino-sino ang mga kalahok sap ag-uusap?
E – Ends: Ano ang pakay, layunin, at inaasahang bunga ng pag-uusap?
A – Act Sequence: Paano ang takbo ng pag-uusap?
K – Keys: Ano ang tono ng pag-uusap? Seryoso ba o pabiro?
I – Instrumentalities: Ano ang anyo at estilo ng pananalita? Kumbersasyonal ba o may mahigpit na pagsunod sa pamantayang
panggramatika?
N – Norms: ano ang umiiral na panuntunan sa pag-uusap at ano ang reaksyon dito ng mga kalahok?
G – Genre: Ano ang uri ng sitwasyon o material na ginagamit? (halimbawa: interbyu, panitikan, liham)
 
Nakapaloob ang modelong nasa itaas ang tinatawag ni Hymes na etnograpiya ng komunikasyon. Ang salitang etnograpiya ay
nangangahulugang sistematikong pag-aaral sa tao at kultura sa pamamagitan ng personal na pagdanas at pakikipag-ugnayan sa
mga kalahok sa kanilang natural na kapaligiran. Kung ilalapat ito sa komunikasyon, sinasabi na ang pag-aaral ng wikaay nararapat
na nakatuon sa paglalarawan at pagsusuri sa kakayahan ng tagapagsalita na gamitin ang wika sa tunay na sitwasyon (Farah 1998).
Isang kahingian kung gayon, na pahalagahan ang mga salik na nababanggit sa modelong SPEAKING tungo sa maayos at
mabisang komunikasyon sa tiyak na konteksto.
 KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO 11

Pagkilala sa Mga Varayti ng Wika

Bahagi ng kakayahang sosyolingguwistiko ang pagkilala sa mga pagbabago sa wika at pag-aangkop ng gamit nito ayon sa
lunan at sitwasyon. Sa mga naunang aralin ay tinalakay na natin ang mga varayti ng wika. Ang mga varayti na ito ay
nagpapahiwatig ng:
Pormalidad at impormalidad ng sitwasyon – maaaring maging pormal o di-pormal ang pananalita depende sa kung sino ang
kinakausap.
Ugnayan ng mga tagapagsalita – may pagkakapareho sa paraan ng pagsasalita ang mga magkakaibigan. Nailalangkap din nila
ang mga biruan at pahiwatigan na hindi mauunawaan ng hindi kabilang sa kanilang grupo.
Pagkakakilanlang etniko ta pagkakapaloob sa isang pangkat – gumagamit ng local na wika at/ o diyalekto sa kausap na
nagmula sa kaparehong bayan ng tagapagsalita.
Awtoridad at ugnayang pangkapangyarihan – tinitiyak pomalidad at kaangkupan ng salita sa harap ng guro, magulang, at iba
pang nakatatanda at may awtoridad.
 KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO 11

Batay sa mga sosyolingguwistikong teorya, ang pagbabago ng wika ay dulot di ng pamamalagay rito bilang panlipunang
phenomenon. Ibig sabihin, nagkakaroon ng kabuluhan ang anomang salita o pahayag ng indibidwal kung ito ay nailulugar sa loob
ng lipunan at itinatalastas sa kausap o grupo ng mga tao. Sa ganitong kalagayan ay nakabubuo ng iba’t-ibang konteksto ng
paggamit ng wika dulot na rin ng paglahok ng mga tao na may iba’t-ibang gawain, papel, interes at saloobin sa proseso ng
komunikasyon. Kaya naman, masasabing katangian din ng wika ang pagiging heterogenous o pagkakaroon ng iba’t-ibang anyo
bunga ng lokasyong heograpiko, pandarayuhan, sosyo-ekonomiko, politikal at edukasyonal na kaangkinan ng partikular na
komunidad na gumagamit ng wika (Constantino 2002)
Bilang halimbawa, pansinin ang humigit-kumulang na anyo ng diyalektong Cebuano-Filipino, dulot ng hindi pag-uulit ng
pantig gaya ng Tagalog at hindi paggamit ng panlaping um na hinahalinhinan ng panlaping ma-:
“huwag kang magsali sa laro.”
“madali ang pagturo sa Filipino”
Dahil ang Cebuano (o Sinigbuanong Bisaya) ay isang tiyak na wiakng nagsisilbing unang wika ng tagapagsalita sa mga
halimbawa sa itaas, nakaiimpluwensya ito sa kanilang pagkatuto at pagsasalita ng pambansang wikang Filipino. Ito ay tinatawag
na interference phenomenon na siyang lumilikha ng iba pang natatanging varayti ng Filipino –
Ilokano-Filipino, Bikolnon-Filipino, Kapangpangan-Filipino, Hiligaynon-Filipino at iba pa. Dahil sa pamamagitan ng
pagdaragdag, pagbabawas at pagbabago ng alituntunin. Kilala ito bilang interlanguage o mental grammar ng tao. Halimbawa
nito ang mga salitang gaya ng malling, presidentiable, senatoriable na hindi matatagpuan sa “standard” na Ingles.
Mahalagang maunawaan na ang ganitong varayti ng Filipino ay hindi maituturing na pagkakamali. Sa pananaw ng sosyo-
lingguwistikong si William Labov, na siyang nagtaguyod ng variability concept, likas na pangyayari ang pagkakaiba-iba ng anyo
at pagkakaroon ng mga varayti ng isang wika. Kung gayon, nararapat kilalanin ang pagkakapantay-pantay ng mga varayti- walang
maituturing na mataas o mababang anyo ng wika. At sa kaso ng wikang Filipino, nangangahulugan itong lahat tay ay may
gampanin sa pagpapaunlad ng ating wika bilang isang bansang may sariling pagkakakilanlan.
 KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO 11

Layag-Diwa.
A. Tukuyin ang ibig sabihin ng mga sumusunod: B. Gamit ang graphic organizer na Tic-Tac-Toe,
bumuo ng angkop na pahayag para sa kinakausap
Etnograpiya ng komunikasyon na nakatalaga sa bawat kahon batay sa sitwasyon.

Wika bilang panlipunang phenomenon Sitwasyon: Panghihikayat na sumali sa

organisasyong nagsusulong ng pangangalaga sa
Interference phenomenon kalikasan.
Guro: Magulang: Halimbawa.
Interlanguage Kaibigan: Bes! Tara
sumali sa isinusulong
Variability concept nilang pangangalaga
sa kalikasan.
Empleyado ng Kapatid: Bagong kakilala:
paaralan:
 
 
 
Kapuwa mag-aaral: Nakatatandang Estranghero:
  kapatid:
 
 
Lambat-Likha. KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO 11

Tayo Na’t Makinig: Manood ng isang Talkshow o pagititpon sa telebisyon. Himayin ang naging pag-uusap gamit ang modelong
SPEAKING ni Dell Hymes. Gamitin ang pormat sa ibaba:

Pamagat ng Talkshow o ng  
Pagtitipon:
Gabay Tala
S – Setting and Scene  
P – Participant  
E – Ends  
A – Act Sequence  
K – Keys  
I – Instrumetalities  
N – Norms  
G - Genre  
 KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO 11
Salok-Dunong.
Tukuyin kung sang-ayon ka o hindi sa mga sumusunod na pahayag at
ipaliwanag sa isa o dalawang pangungusap ang iyong dahilan.

 Hindi lamang pagsunod sa gramtika ang mahalaga sa komunikasyon.

 Sa pamamagitan ng kakayahang sosyolingguwistiko sa komunikayon,

naisasaalang-alang ang kausap at sa sitwasyong kinapapalooban.

 Kadalasan, kulang sa kakayahang sosyolingguwistiko ang mga taal na

tagapagsalita ng isang wika.

 Indikasyon ng buhay na wika ang pagbabago-bago at pag-iiba-iba nito sa

iba’t-ibang tagapagsalita.

 Iisa lamang ang anyo ng wikang Filipino.

 
 KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO 11

Kakayahang Pragmatiko

Abot-Tanaw.
Matapos ang aralin, inaasahang maisasagawa ng mag-
aaral ang sumusunod:
 Naipapaliwag ang kahulugan ng kakayahang
pragmatiko;
 Natutukoy ang kahulugan ng sinasabi, di-sinasabi, at
ikinikilos ng taong kausap;
 Nauunawaan ang kagawiang pangkomunikasyon ng
mga Pilipino
 Naisasaalang- alang ang epekto ng tono, diin,
intonasyon, hinto, muwestra, at iba pa sa
pakikipagtalastasan.
Balik-Tanaw.
Ayusin ang sumusunod na pangungusap uapng
makabuo ng mga pahayag na nagtataglay ng
pagkamagalang.
1. Tumahimik ang lahat at magsisismula na ang
programa.
2. Isarado mo ang pinto.
3. Gusto kong malaman ang opinion mo sa isyung ito.
4. Papasok ako sa bahay mo.
5. Pahingi ng donasyon para sa proyekto ng paaralan
6. Sana positibo ang tugon mo sa aking kahilingan.
7. Kunin moa ng aking relo.
8. Tumayo kayo sap ag-awit ng “Lupang Hinirang.”
9. Ayos lang ba na ikaw ang mamuno sa panalangin?
10.Pwede nang kumain.
 KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO 11

Kakayahang Pragmatiko: pahiwatig at Pag-unawa sa mga Kilos at Salita

 
Naranasan mo na bang magtampo sa iyong kaibigan? Paano mo ito ipinabatid sa kaniya? Sa
pamamagitan ba ng tahasang pagsasabi o sa iyong mga aksyon lamang?
Nakasabay ka na ba sa mga biruan? Paano mo nalalamang biro lamang ang sinabi ng iyong
nakausap?
Nakiusap kana bas a iyong guro sa anomang pagkakataon sa iyong buhay-mag-aaral? Paano
mo ito ginawa?
 
Hindi lamang kaalaman sa bokabularyo at sa pagbubuo ng mga pangungusap batay sa
itinatakda ng gramtika ang mahalaga para sa isang mag-aaral ng wika. Mahalaga ring
matutuhan ang kasanayan sa pagtukoy sa mga pakiusap, magalang na pagtugon sa mga
papuri o paumanhin, pagkilala sa mga biro, at pagpapadaloy ng usapan. Samakatuwid,
kailangang matukoy ng isang tao ang maraming kahullugan na maaaring dalhin ng isang
pahayag batay sa iba’t-ibang sitwasyon (Lightbown at Spada 2006). Halimbawa, ang tanong na,
“Sa iyo baa ng bag na iyan?” ay maaaring mangahulugan ng (1) pagtitiyak sa kung sino ang
nagmamay-ari ng bag; (2) papuri o pagkutya sa estilo ng bag; (3) pagkainis sa nakakalat na
bag.
Ang ganitong kakayahang komunikatibo ang nais nating itampok sa araling ito sa
papamagitan ng pag-unawa sa Kakayahang Pragmatiko.
 KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO 11

Ano ang Kakayahang Pragmatiko?

Ayon kina Lightbown at Spada, ang pragmatiko ay tumutukoy sap ag-aaral

sa paggamit ng wika sa isang particular na konteksto upang maipahayag sa
paraang diretsahan o may paggalang. Ibig sabihin, ang isang taong may
kakayahang pragmatiko ay mabisang nagagamit ang yaman ng wika upang
makapagpahayag ng mga intension at kahulugang naaayon sa konteksto ng
usapan at gayundin, natutukoy ang ipinapahiwatig ng sinasabi, di- sinasabi at
ikinikilos ng kausap.
Kadikit ng paglinang sa kakayahang pragmatiko ang konsepto ng SPEECH
ACT. Para sa pilosopo sa wika na si J.L Austin (1962; sipi kay Hoff 2001),
ang pakikipag-usap ay hindi lamang paggamit ng mga salita upang maglawaran
ng isang karanasan kundi “paggawa ng mga bagay gamit ang mga salita” o
Speech Act. Halimbawa nito ay pakikiusap, pagtanggi, pagpapaumanhin,
pangangako at iba pa.
 
 KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO 11

May tatlong sangkap ang Speech Act: (1) ang sadya o intesyunal na papel
nito o illocutionary force; (2) ang anyong lingguwistiko o locution at (3)
ang epekto nito sa tagapakinig o perlocution.
 
Sangkap Kahulugan Halimbawa
Illocutionary force Sadya o intensyonal Pakiusap, pautos,
na papel pangako
Locution Anyong Patanong ,
lingguwistiko pasalaysay
Perlocution Epekto ng Pagtugon sa hiling,
tagapakinig pagbibigay atensyon

Tingnan natin ang senaryo. Isang kostumer sa restoran ang nagpahayag sa weyter ng
ganito: “mayroon ba kayong tubig na walang yelo?” sa nasabing halimbawa: ano ang
illocutionary force? Tama. Ang illocutionary force ng kostumer ay ang paghiling na
madalhan siya ng inuming tubig na walang kasamang yelo. Ipinadaloy niya ito sa
locution na patanong. Ang epekto nito o perlocution ay ang pagsunod ng weyter sa
kaniyang kahilingan
 KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO 11
Berbal at Di-Berbal na Komunikasyon
Sa paglilinang ng kakayahang pragmatiko, mahalagang isaisip ang pag-iral ng dalawang uri ng
komunikasyon: ang berbal at di-berbal na komuniaksyon.
Ang berbal na komunikasyon ay ang uri ng komunikasyon na gumagamit ng salita sa anyong pasalita o
pasulat man. Nagagawa ang paraang oral sa pamamagitan ng pakikipag-usap. Pasulat naman itong
nagpapadaloy sa mga sulatin.
Isa pang uri ng komunikasyon ang di-berbal na komunikasyon. Ayon sa mga pag-aaral lubhang napakalaki
ng elementong di-berbal sa pakikipag-usap sa mga taong nakapaloob sa sariling kultura. Sa katunayan,
tinatayang 70 porsyento ng isang karaniwang kumbersasyon ang binubuo ng di-berbal na elemento. (Maggay
2002)
Ang iba’t-ibang anyo ng di-berbal na komunikasyon ay ang sumusunod:
Kinesika (kinesics)– tumutukoy sa kilos o galaw ng katawan. Bahagi nito ang ekspresyon ng mukha, galaw ng
mata, kumpas ng mga kamay, at tindig ng katawan.
Proxemika (proxemics)- tumutukoy sa oras at distansya sa pakikipag-usap. Ang oras ay maaaring pormal
gayang ng mga terminong “ngayon na”, “sa lalong madaling panahon”, “mamaya na”. ang distansya naman ay
nagbabago rin depende sa natamong ugnayan sa kausap. Kapansin-pansing ang mga bagong magkakakilala ay
may mas malaking distansya kumpara sa mga taong matalik na magkakaibigan.
Pandama o panghawak (haptics) – itinuturing na isa sa mga pinakauang anyo ng komunikasyon. Kadalasang
nagsasaad ito ng positibong emosyon o pakikiramay sa mga hindi magandang karanasan. Halimbawa nito ay
pagtapik sa balikat o pagyakap sa kausap.
Paralanguage – tumtukoy sa tono ng tinig, kalidad at bilis ng pagsasalita.
Katahimikan o kawalang kibo – luhang makahulugan na karaniwang ginagawa upang mag-isip ng sasabihin at
paghandaan ang sasabihin, o dili kayaý magparating ng tampo o sama ng loob.
Kapaligiran – tumutukoy sa pinagdarausan ng pakikipag-usap at ng kaayusan nito. Mahihinuha ang intension
ng kausap batay sa kung saang lugar nais makipag-usap.
 KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO 11

Ang Kagawiang Pangkomunikasyon ng mga Pilipino

Sa pag-aaral ng kultura at komunikasyon na isinagawa ni Manggay (2002),

kaniyang binigyang-diin ang pagiging high context ng kulturang Pilipino. Ibig
sabihin, mataas ang ating pagbabahaginan ng mga kahulugan kahit sa
pamamagitan ng pahiwatig. Mapapansin ito sa kung paano nating itinuturing
ang katahimikan o kawalang-kibo bilang malalim na pag-iisip at kung gayon ay
lubhanf makahulugan.
Dagdag pa niya, ang pahiwatig ay maituturing na pinakalaganap at
pinakabuod ng kulturang pangkomunikasyon. Ito ay “isang katutubong
pamamaraan ng pagpapahayag na di- tuwirang ipinapaabot ngunit nababatid
at nahihiwatigan sa pamamagitan ng matalas na pakiramdam at matunog na
pagbabasa ng mga himaton; o ng mga verbal na palatandaang kaakibat nito”.
Kadalasang ginagawa ito bilang pagsasaalang-alang sa damdamin at dangal ng
isang tao.
 KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO 11

Narito ang ilan sa mga salitang kaugnay ng pahiwatig (Maggay 2002):

1. Mga salitang di-tuwirang pagtukoy o palihis na pagpapatama o pagpupuntirya;
a. Pahaging – isang mensaheng sinadyang magmintis at ipinaaalingawngaw lamang sa paligid.
b. Padaplis – isang mensaheng sadyang lihis sa layuning matamaan nang bahagya ang kinauukulan
nito.
1. Mga salitang ang pinatatamaan ng mensahe ay hindi ang kausap kundi ang mga taong nasa paligid
at nakakarinig sa usapan:
a. Parinig – malawakang ginagamit upang maiparating ang naisasaloob, hindi sa kaharap na kausap
kundi sa sinomang nakikinig sa paligid.
b. Pasaring – mga berbal at di-berbal na pagpaparating ng puna, paratang at iba pang mensaheng
nakasasakit sa mga nakaririnig na kunwari ay labas sa usapan.
1. Mga salitang kumukuha ng atensyon sa pamamagitan ng pandama:
a. Paramdam – isang mensaheng ipinapaabot ng tao, o maging espiritu, sa pamamagitan ng mga
ekspresyong nararamdaman gaya ng pagdadabog, pagbabagsak ng mga kasangkapan, malakas na
pagsasara ng pinto, kaluskos at iba pa.
b. Papansin – isang mensaheng may layuning humingi ng atensyon na kadalasang naipapahayag sa
pamamagitan ng pagtatampo, pagkabalidosa sa pananamit at pagkilos, sobra-sobrang pangungulit
at iba pang kalabisang kumukuha ng pansin.
1. Mga salitang nagtataglay ng kahulugan na ang dating sa nakaririnig ay napatatamaan siya:
a. Sagasaan – pahayag na lumalagpas sa hangganan sa pakikipag-usap na karaniwang tinutulan ng
nakikinig bilang isang paalala na maaaring may masaktan: “dahan-dahan at baka makasagasa ka.”
b. Paandaran – mekanismo ng pahiwatig na kadalasang nakapokus at umiikot sa isang paksa na hindi
tuwirang maipahayag subalit paulit-ulit na binabanggit tuwing may pagkakataon at kadalasang
kinaiinisan ng nakikinig sa pagsasabing: “huwag mo ako paandaran”
 KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO 11

Layag-Diwa
Tukuyin ang kahulugang ipinapahiwatig ng mga kilos at ekspresyong makikita sa mga ilustrasyon.
Matapos nito, bumuo ng isa hanggang dalawang pangugnusap na diyalogo na posibleng sinasabi ng
tauhan habang isinasagawa ang mga kilos at ekspresyon.
 KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO 11

Salok-Dunong.
Tukuyin kung anong anyo ng di-berbal na komunikasyon ang ipinapahiwatig ng sumusunod.

1. Paghimas ng ina sa ulo ng sanggol

2. Hindi pagtugon sa ipinadalang text message

3. Galaw ng kamay ng guro habang nagpapaliwanag ng aralin

4. Pasigaw na pananalita

5. Pagtabi sa kaibigan

6. Pagtingin sa pulubi mula ulo hanggang paa

7. Naghihingalong tinig

8. Pagpisil sa mukha ng kapatid

Sa wakas! Iyong napagtagumpayan ang araling ito. Binabati kita! nawa’y naunawaan mo ng mabuti ang kakayahang
sosyolinguwistiko at ang kakayahang lingguwistiko. At sa susunod na modyul, ating mapag aaralan ang kakayahang diskorsal.
Muli , hanggang dito na lamang aking mag-aaral. Mag iingat tayong lagi, paalam! 