Γιατί είναι σημαντικό να ασχοληθούμε με την

*
κλιματική αλλαγή. Η απειλή...

384 ppm

Δισεκατομμύρια τόνοι
αερίων θερμοκηπίου
εκλύονται κάθε χρόνο
στην ατμόσφαιρα

25 δις τόνοι το 2005

Συνεχής αύξηση
 Η πρόκληση ενόψει της οικονομικής κρίσης.

Οικονομική κρίση
Κρίση του αναπτυξιακού
μοντέλου;
Κρίση του καπιταλισμού;
Α «New Deal» βασισμένο
στην αειφόρο ανάπτυξη;
 Η πρόκληση ενόψει της κρίσης στην Παιδεία.

Μπορεί να κάνει την

εκπαίδευση επίκαιρη και
ενδιαφέρουσα για τα
παιδιά;
 Οι συγκεντρώσεις...

CO2
1850 – 2005 - ανθρώπινη δραστηριότητα
384

350

300

250

200

0
συγκέντρωση
(ppm)

1850 2005
 °C
1850 – 2005 – ανθρώπινη δραστηριότητα

1850 2005
 Λύσεις για την κλιματική αλλαγή:
Όραμα βιωσιμότητας για την Ελλάδα του 2050

Ηλεκτροπαραγωγή σήμερα

• 777 γραμμάρια CO2 ανά παραγόμενη KWh,

παραπάνω και από την Κίνα

• 37% περισσότερο CO2 για κάθε μονάδα ΑΕΠ, σε

σχέση με το μ.ο της ΕΕ-27

• Ο μακροχρόνιος ενεργειακός σχεδιασμός προβλέπει

τη χρήση λιθάνθρακα, χωρίς πρόβλεψη για επαρκή
μείωση εκπομπών

• Μέσα από το νέο σύστημα εμπορίας ρύπων, η

Ελλάδα από το 2013 θα υποχρεωθεί να καταβάλλει
τουλάχιστον 2 δις € ετησίως

• Ο σχεδιασμός σήμερα γίνεται με βάση τη

συνεχιζόμενη αύξηση της κατανάλωσης
 Λύσεις για την κλιματική αλλαγή:
Όραμα βιωσιμότητας για την Ελλάδα του 2050

Η σημασία της εξοικονόμησης

 Λύσεις για την κλιματική αλλαγή:
Όραμα βιωσιμότητας για την Ελλάδα του 2050

Όραμα στην ηλεκτροπαραγωγή

• Η κατανάλωση ενέργειας περιορίζεται στις 69.000

GWh το 2020, και στις 73.000 GWh το 2050

• Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας διεισδύουν

πραγματικά στο ενεργειακό σύστημα, με παραγωγή
24.000 GWh το 2020 και 42.000 GWh το 2050

• Το φυσικό αέριο διεισδύει περισσότερο, αλλά με

λελογισμένο τρόπο, ενώ ο λιγνίτης χρησιμοποιείται
λιγότερο

• Από το 2030 κάνουν την έμφανισή τους μονάδες

ηλεκτροπαραγωγής με δέσμευση και αποθήκευση
άνθρακα (αν τελικά λειτουργήσουν)
 Λύσεις για την κλιματική αλλαγή:
Όραμα βιωσιμότητας για την Ελλάδα του 2050

Ενεργειακό μείγμα
 Περιβαλλοντική Εκπαίδευση
Κατεπείγουσας Προτεραιότητας
 ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ- ΣΤΟΧΟΙ
• Έγερση ενδιαφέροντος στους μαθητές για
το θέμα.
Σύνδεση με τα Γιατί με ενδιαφέρει
ενδιαφέροντά εμένα το θέμα;
τους.
Κυριακή, 16 Νοέμβριος 2008 ΑΠΟΤΥΧΑΤΕ
Κλέβω λίγο από τον πολύτιμο χρόνο της μελέτης για τις Πανελλήνιες
για να θυμίσω:
Αγαπητοί κύριοι καθηγητές, προϊστάμενοι, πρώην και νυν υπουργοί
παιδείας:
Αποτύχατε.
Όλα τα αναρίθμητα, βαρετά σχόλια και οι κριτικές που πρέπει να
απομνημονεύσω δε με έκαναν ούτε θα με κάνουν να μισήσω τη
λογοτεχνία.
Τα ασύνδετα μεταξύ τους ιστορικά γεγονότα στα οποία εξετάζομαι
πανελλαδικώς δε με έκαναν ούτε θα με κάνουν να μισήσω την ιστορία.
Τα εντελώς ανούσια σχόλια του σχολικού βιβλίου, τα οποία
θεωρούνται απαραίτητα δε με έκαναν ούτε θα με κάνουν να μισήσω
τα αρχαία και τη φιλοσοφία.
Η καθηγήτρια που πιστεύει ότι ο Χίτλερ "ε, δεν έκανε και τίποτε
κατακριτέο" δε θα με κάνει να μισήσω τη μόρφωση.
Το μόνο που καταφέρατε είναι να με κάνετε να χάσω μερικούς μήνες
απ'τη ζωή μου με τις Πανελλήνιες. Αλλά του χρόνου θα είμαι και πάλι
πνευματικά ζωντανή, παρά τις φιλότιμες προσπάθειές σας για το
αντίθετο, και ορκίζομαι ότι θα είμαι παντού όπου μπορώ να σας κάνω
τη ζωή δύσκολη.
Και δε θα είμαι μόνη. Αναρτήθηκε από Αurora Borealis στις 4:28 μμ
 ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ- ΣΤΟΧΟΙ
• Δημιουργία αίσθησης κατεπείγοντος χωρίς
καταστροφολογία
Λατρεύουμε τον Χάρι Πότερ γιατί κατορθώνει
το αδύνατο. Θέλουμε το όνειρο, το μαγικό.
 ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ- ΣΤΟΧΟΙ
• Συστημική προσέγγιση-ανάδειξη του
αλληλένδετου των περιβαλλοντικών και
κοινωνικο-οικονομικών ζητημάτων:

Λειψυδρία Αποδάσωση
Φτώχεια
Κλιματική
Μείωση αλλαγή
Βιοποικιλότητας Οικονομία

Διατροφική κρίση Υποβάθμιση βιοτόπων

 ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ- ΣΤΟΧΟΙ
• Αλλά και εστίαση και οικονομία στον
σχεδιασμό του υλικού.
Ποιο είναι το
θέμα μας είπαμε;
 ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ- ΣΤΟΧΟΙ
• Ανάπτυξη κριτικής σκέψης-έκθεση στις αντι-
κρουόμενες επιστημονικές και μη απόψεις,
διαχείριση της πολυπλοκότητας

Οι πάγοι Οι πάγοι
λιώνουν αυξάνονται

Έχω επιστημονικά
στοιχεία
Κι εγώ!
 ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ- ΣΤΟΧΟΙ
• Κατανόηση της επιστημονικής διάστασης
του θέματος: το φαινόμενο του θερμοκηπίου,
η έννοια της ενέργειας, τα αέρια του
θερμοκηπίου, οι γεωχημικοί κύκλοι και η
διαταραχή τους κ.λπ.

Ενέργεια; Την
παίρνουμε από
την πρίζα.
 ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ- ΣΤΟΧΟΙ
• Κατανόηση της διάκρισης ανάμεσα στο
φαινόμενο του θερμοκηπίου και την τρύπα του
όζοντος.

Είναι το
Είναι άσχετα
ίδιο
μεταξύ τους
πράγμα

Συνδέονται αλλά
Κι η όξινη
δεν ταυτίζονται
βροχή;
 ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ- ΣΤΟΧΟΙ
• Διασαφήνιση αξιών-συνειδητοποίηση ότι
πίσω από τις καθημερινές συνήθειες υπάρχει
ένα αξιακό σύστημα, έστω κι αν δεν είναι
συνειδητό.
 ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ- ΣΤΟΧΟΙ
• Καλλιέργεια ικανότητας προσωπικής
νοηματοδότησης της έννοιας της αειφορίας
και υιοθέτηση αντίστοιχων στάσεων και
συμπεριφορών. Ενεργός πολίτης.
 ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ- ΣΤΟΧΟΙ
• Αξιοποίηση πολλαπλών και ποικίλων
παιδαγωγικών μεθόδων.
(Πέρα από τη μέθοδο project…)
• Διαθεματικότητα.
 ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ- ΣΤΟΧΟΙ
«Αναζήτηση της ταυτότητας της Π.Ε. με την έννοια
μιας ‘διαφοράς’ μέσα στην
ομοιομορφία του σύγχρονου παιδαγωγικού
τοπίου» (Σχίζα 2008)
 ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ- ΣΤΟΧΟΙ
• Αντικείμενο της ΠΕ η «Πραγματικότητα» ως
δημιούργημα του ανθρώπινου Πράττειν
•Συστημική σκέψη

•«Σύστημα/παρατηρητής»
• Κατανόηση μηχανισμών
συγκρότησης νοήματος και αξιών.
•Μαθητές ως παρατηρητές αλλά και ερμηνευτές
της πραγματικότητας και ως εκφραστές
μιας εν δυνάμει διαφορετικής ερμηνευτικής
δυνατότητας. (Σχίζα 2008).
 Πως ανταποκριθήκαμε στις
προκλήσεις

• Ψηφιακό υλικό.
• Λογική του «κάνε κλικ για να συνεχίσεις ή
να δεις περισσότερα».
• «Κύριες» και «πρόσθετες» δραστηριότητες.
 Πως ανταποκριθήκαμε στις
προκλήσεις
• Στέρεα δομή στην ανάλυση
του θέματος (το πρόβλημα,
επιστημονική κατανόηση
του φαινομένου του θερμοκηπίου,
οι συνέπειες, οι αιτίες, οι λύσεις).
• Έννοιες κλειδιά: οικολογικό αποτύπωμα και
τρόπος ζωής (“lifestyle”):
Καταναλωτικό πρότυπο, κριτική σκέψη «ποια
υλικά αγαθά και υπηρεσίες παράγονται και
πως», ποιες επιθυμίες επιβάλλονται ως
ανάγκες…
 Πως ανταποκριθήκαμε στις
προκλήσεις
• Αφήγηση ιστορίας και «πλέξιμο»
των δραστηριοτήτων μέσα από την ιστορία.
• Μαθητές «στον ρόλο» των ηρώων της ιστορίας.
Εκτέλεση δραστηριοτήτων για εξέλιξη της πλοκής και
όχι για μάθηση.
• Ποικιλία εκπαιδευτικών μεθόδων.
 Το εκπαιδευτικό CDrom
To Kλίμα είναι στο Χέρι σου
Για παιδιά 9 ετών και άνω
Οδηγίες για Η ιστορία
εκπαιδευτικούς
ανά δραστηριότητα
και ενότητα

Γλωσσάρι Δημοσιεύματα

Βιβλιογραφία,
συνδέσεις με Ιστογράμματα
ιστοσελίδες Στατιστικά στοιχεία
 Πως γίνεται αντιληπτό το φ.τ.θ.

Κατανόηση του φ.τ.θ.

Επιπτώσεις
Ο ρόλος του ανθρώπου

Κατανόηση των εννοιών:

ενέργεια-πηγές ενέργειας

Το οικολογικό μου/μας αποτύπωμα

Οι λύσεις

Ανάληψη δράσης-ενεργός
πολίτης

Το μέλλον: δυο διαφορετικά

σενάρια
 Τι πετύχαμε; Αποτελέσματα
πιλοτικής εφαρμογής
• Έγερση του ενδιαφέροντος των μαθητών
λόγω της μορφής του υλικού και της
αφήγησης.
«Τα παιδιά ανοίγουν ένα CD rom πιο εύκολα
από ό,τι ένα βιβλίο. Πλοηγήθηκαν καλύτερα
από μας.»
«Τα παιδιά ταυτίστηκαν με τους ήρωες.
Έψαχναν να βρούνε τους αντίστοιχους
χαρακτήρες ανάμεσά τους.»
 Τι πετύχαμε; Αποτελέσματα
πιλοτικής εφαρμογής
• Προσφορά ενός στέρεου πλαισίου
ανάλυσης του θέματος.
«Πληροφόρηση υπάρχει πολλή για την
κλιματική αλλαγή αλλά εξαιτίας της
ευρύτητας του θέματος εύκολα ‘χάνεται’ ο
εκπαιδευτικός.»
• Ευελιξία-διαθεματικότητα.
«Ο εκπαιδευτικός μπορεί να αξιοποιήσει το
υλικό για οποιοδήποτε θέμα ΠΕ διαλέξει και
να το συνδέσει με όλα τα μαθήματα.»
 Τι πετύχαμε; Αποτελέσματα
πιλοτικής εφαρμογής
• Πληρότητα, επάρκεια πληροφορίας και
υποστηρικτικού υλικού για την έρευνα
των μαθητών αλλά και για την
κατανόηση του θέματος από τον
εκπαιδευτικό.
• Αποδελτίωση και οργάνωση αρχείου
άρθρων και δημοσιευμάτων που καλύπτουν
τις βασικές πλευρές του θέματος.
«Δεν χρειάζεται να ανατρέχεις αλλού».
 Είπαν οι εκπαιδευτικοί της πιλοτικής

«Μου αρέσει το υλικό για το δάσκαλο που δεν είναι

φλύαρο, επίσης ότι προσδιορίζει με σαφήνεια τους
στόχους
της κάθε ενότητας, που νομίζω είναι το πιο ουσιώδες...
Το συμπληρωματικό υλικό το θεωρώ εξαιρετικά
χρήσιμο και το γλωσσάρι σκέφτομαι να το τυπώσω να
το μοιράσω στις ομάδες να το έχουν σαν εύχρηστο
εργαλείο. Όλα αυτά τα παράθυρα που ανοίγουν
μέσα από τους δικτυακούς τόπους όλη αυτή η
προοπτική για αναζήτηση εξαιρετικά χρήσιμη.
Και οι εφημερίδες! Μα συγκέντρωνα και έκοβα
αποκόμματα -και να τα ΄χετε έτοιμα!»
«Μου άρεσε πολύ το παιχνίδι με το σβήσε τη λάμπα και
κάνε εξοικονόμηση ενέργειας. Το βρήκα πολύ έξυπνο,
γιατί τα παιδιά μπαίνουν στη λογική να κάνουν γρήγορα
μια κίνηση αποτελεσματική και αυτό θεωρώ ότι το
αφομοιώνουν μέσα από παιχνίδι».
 Είπαν οι εκπαιδευτικοί της πιλοτικής

«Είναι πολύ πετυχημένη ιστορία, γιατί έχει

μυστήριο, έχει χαρακτήρες ιδιαίτερους που
διεγείρουν το ενδιαφέρον».
«Το παιχνίδι με τους διακόπτες το παίξαμε
πολλές φορές».
«Οι δραστηριότητες είναι ενδιαφέρουσες,
εφικτές και υλοποιήσιμες».
«Το υλικό για το δάσκαλο είναι αρκετό και
τεκμηριωμένο επαρκώς μπορώ να πω».
«Η εμφάνιση μου φάνηκε πολύ ελκυστική
ευχάριστη και έχει και μια γλυκύτητα η
εικονογράφηση, επειδή το θέμα περιέχει μία
οξύτητα, μας πιάνει και μία καταστροφολογία
όταν το προσεγγίζουμε».
 Είπαν οι εκπαιδευτικοί της πιλοτικής

«Στα παιδιά τους φάνηκε ενδιαφέρον που ήταν

ηλεκτρονικό το υλικό, δεν ήταν κάποια
εγκυκλοπαίδεια, ή σημειώσεις που τους είπαμε
να κρατήσουν.Ένιωσαν ενθουσιασμό.
Κόλλησαν».
«Η πλοήγηση στο υλικό ήταν πάρα πολύ
εύκολη.
Τα παιδιά χωρίστηκαν σε ζευγάρια και έκατσαν
σε έναν υπολογιστή κάθε ζευγάρι και δούλεψαν
σε διαφορετικές δραστηριότητες και έψαξαν
μόνα τους με μεγάλη ευκολία, χωρίς να τα
βοηθήσω πολύ. Έψαξαν το υλικό άνετα».
Για περαιτέρω προβληματισμό και
σκέψη…
• Σε τι βαθμό χρειάζεται να είναι τα εκπαιδευτικά
μας μέσα τεχνολογικά προηγμένα και
εντυπωσιακά για να είναι αποτελεσματικά;
• Μήπως στην προσπάθειά μας να
ανταγωνιστούμε στις υψηλές προδιαγραφές των
ηλεκτρονικών παιχνιδιών και του Διαδικτύου
θυσιάζουμε την ουσία;
• Πως συνδυάζεται η ομαδοσυνεργατική
δουλειά με τον υπολογιστή;
• Συνηθισμένη παγίδα: το πάτημα του κουμπιού
δεν είναι διάδραση.
 Ευχαριστούμε

Συγγραφή και παιδαγωγική επιμέλεια CD

rom:
Παρασκευή Βασάλα, Υπεύθυνη ΠΕ
Καθηγήτρια ΕΑΠ
Επιστημονική σύμβουλος:
Ευγενία Φλογαΐτη, Παν/μιο Αθηνών
Ομάδα ΠΕ WWF Eλλάς
Ελένη Σβορώνου-Μαρίνα Συμβουλίδου-Νάνσυ Κουταβά
Ιωάννα Μολίνου, Καθηγήτρια Παν/μίου Αθηνών, εθελόντρια
WWF Ελλάς

Με την ευγενική χορηγία του Ιδρύματος Μποδοσάκη