GROUP 1

KABANATA 2

PANAHON BAGO DUMATING

ANG MGA KASTILA
 PANITIKAN

Nagpapahiwatig ng tunay na
pagkalahi natin.
Kwentong bayan
Alamat
Epiko
Kantahing bayan
Maikling kwento
Kasabihan
Bugtong
Palaisipan
Sinaunang dula
 ALIBATA

Ang ABAKADANG kahawig ng

MALAYOPOLINESYO na unang
ginamit ng ating mga ninuno
 SULATAN

Biyas ng kawayan
Talukap ng bunga ng niyog
Dahon at lhat ng mga punong kahoy
 PANULAT

Matutulis na kawayan o kahoy

Dulo ng lanseta
Matutulis na bato at bakal
 MGA BAHAGI NG
PANITIKAN FILIPINO
 ANG ALAMAT
Isang uri ng panitikang tuluyan na ang
karaniwang paksa ay ang sasalaysay

Mababakas na ang mga pangyayari ay

likhang isip lamang. Subalit ang mga
matatandang nakaugaliang Pilipino ay
masasalamin dito.
 ANG ALAMAT NG MGA
TAGALOG
Ang Alamat ng mga Tagalog Di kaila sa
atin na tayong mga Pilipino ay binubuo ng
napakaraming lahi may lahing
Ilokano,Kapampangan,Bisaya,Bikolano,Ta
galog at ibapa. Isa sa mga lahing nabanggit
ang malalaman na natin ang pinagmulan at
ito ay ang mga tagalog.
 KWENTONG BAYAN
Ang kwentong bayan o folklore ay mga
salaysay, tradisyonal na paniniwala, at
kaugalian sa isang komunidad na napasa sa
iba’t ibang henerasyon sa pamamagitan ng
pagbabali-balita nito o pagpapahayag gamit
ang kilos.
SI BULAN AT SI ADLAW
SI BULAN AT SI ADLAW: Kwentong bayan ng mga Tingguian Noong
unang panahon ay may nag-isang dibdib na nilalang. Sila'y sina Adlaw
at Bulan. Nagkaanak sila ng maraming bituin. Napansin ni Adlaw na
lubha ng masikip ang kanilang tirahan sapagkat patuloy na nag-aanak si
Bulan. Kinausap ni Adlaw si Bulan at sinabi sa asawa na pagpapatayin
ang iba nilang mga anak upang lumuwang ang kanilang bahay. Tinutulan
ni Bulan ang mungkahi ni Adlaw at ito ang naging dahilan ng mainit
nilang pagkakagalit. Wala nang katahimikan sa kanilang bahay sapagkat
araw-araw ay nag-aaway sila. Hindi na nakatiis si Bulan at ipinasya
niyang niyang makipaghiwalay sa asawa na lalo namang ikinagalit ni
Adlaw. Hindi nagtagal ay pumayag na rin si Adlaw na makipaghiwalay
sa kasunduang isasama lahat ni Bulan ang mga anak at hindi na
magpapakita sa kanya ang mag-iina. Kaya mula noon, makikitang nag-
iisang sumisikat si Adlaw ( Araw) sa araw at sa gabi naman ay
lumilitaw si Bulan (Buwan) kasama ang mga anak na bituin, Kapag ang
dating mag-asawa'y nagkakatagpo ay lalong tumitindi ang poot ni Adlaw
kay Bulan kaya hinahabol niya ito na nagiging dahilan ng laho.
 PANAHON NG EPIKO
Napakaraming epiko ang nagsilitaw ng
panahong ito, subalit walang sinumang
makapagsabi kung alin sa mga sa mga epiko ang
pinaka matanda sapagkat maging sa Ingles at
Kastila at sa iba pang wika, ang pagkakasalin
nito ay hindi pa naluluma. Maging ang panahon
ng pagkakasulat nito ay maaaring hula-hula
lamang nang ayon sa nagsasalig na panahon ng
pangyayaring isinasalaysay ng epiko.
 ANG KWENTO NI
LAM-ANG
Mga Tauhan:
Lam-ang- Ang pangunahing tauhan at bayani ng epiko
Don Juan- Ang ama ni Lam-ang
Namongan- Ang ina ni Lam-ang
Ines Kannoyan- Ang babaeng inibig at naging asawa ni
Lam-ang
Aso at ang tandang- Ang dalawang hayop na kasa
kasama ni Lam-ang
 TAGPUAN
Lambak ng Nalbuan- Kung saan isinilang si Lam-ang
Kabundukan ng mga igorot- Kung saan pinugutan ng
ulo si Don Juan at kung saan nilusob mag isa ni Lam-
ang ang mga igorot.
Ilog Amburayan- Ilog kung saan naligo ang nilinis ni
lam-ang ang kanyang katawan matapos ang kanyang
laban.
Kalanutian- Lugar kung saan pinanganak at nakatira si
Ines Kannoyan
 BUOD
 Sa lambak ng Nalbuan may mag asawang nagngangalang
Namongan at Don Juan. Nang malapit ng manganak si Namongan
umalis si Don juan upang may ayusin na gusot
 Ang sanggol ay nagsalita na agad at siya na mismo ang pumili ng
kanyang pangalan at magiging ninong
 Sumumpa si Lam-ang na ipaghihiganti niya ang pagkamatay ng
kanyang Ama.
 Gumayak si Lam-ang sa kalanutian upang manligaw sa isang
dilag na nagngangalang Ines Kannoyan at kalaunan ay naging
kanyang asawa
 Naramdaman ni Lam-ang na may mangyayari sakanya na
makakain siya ng isang berkahan na nagkatotoo nga. Ngunit muli
siyang nabuhay dahil sakanyang mahiwagang aso at mahiwagang
tandang
 Namuhay silang maligaya sa mahabang panahon.
 ALIM
(EPIKO NG MGA IFUGAO)
Ang epikong Alim ng mga Ifugao ay nagsasalaysay ng isang panahong ang lupain ay saganang-sagana.  Maging
a n g m g a i l o g a t d a g a t a y s a g a n a s a i s d a .  A n g m g a k a g u b a t a n a y m a r a m i n g m g a h a y o p n a m a d a l i n g h u l i h i n .
  Wa l a n g s u l i r a n i n a n g m g a t a o t u n g k o l s a p a g k a i n .   P a g i b i g n i l a n g k u m a i n , w a l a s i l a n g g a g a w i n k u n d i p u m u t o l
n g b i y a s n a k a w a y a n a t n a r o r o o n n a a n g b i g a s n a i s a s a i n g .  A n g b i y a s n g k a w a y a n a y s i y a r i n g p a g s a s a i n g a n .
 Noon, ang daigdig ay patag na patag maliban sa dalawang bundok : ang Bundok ng Amuyaw at ang Bundok ng
Kalawitan.
Dumating ang panahong  hindi pumatak ang ulan.  Natuyo ang mga ilog.  Namatay ang mga tao.  Humukay ang
i l a n g n a t i t i r a n g t a o n g i l o g .  A n g t u b i g a y b u m a l o n g .   N a t u w a a n g m g a t a o a t s i l a a y n a g d i w a n g .   S u b a l i t
b u m u h o s a n g m a l a k a s n a u l a n , u m a p a w a n g m g a il o g .  Tu m a a s n a n g t u m a a s a n g t u b i g .   N a g s i p a g ta k b o a n g m g a
tao sa dalawang bundok subalit inabot din sila ng baha.  Nalunod na lahat ang mga tao maliban sa magkapatid na
s i n a B u g a n a t Wi g a n .
N a n g b u m a b a n a a n g b a h a , n a g p a n i n g a s n g a p o y s i B u g a n s a b u n d o k n g K a l a w i ta n .   N a k i t a i t o n i Wi g a n s a
k a n y a n g k i n a r o r o o n a n s a b u n d o k n g A m u y a w.   P u m u n t a s i W i g a n k a y B u g a n .   N a l a m a n n i l a n g s i l a n g d a l a w a
l a m a n g m a g k a p a ti d a n g n a t i r a n g ta o s a d a i g d ig .   N a g ta y o n g b a h a y s i Wig a n n a t i n i ra h a n n i l a n i Bu g a n .
 Pagkaraan ng ilang panahon, si Bugan ay nagdalantao.  Dahil sa malaking kahihiyan tinangka ni Bugan na
m a g p a k a m a t a y.
Pi n i g i l s i y a n g i sa n g m a t a n d a .   I t o ' y b a t h a l a n g m g a I fu g a o , s i Ma k a n u n g a n .   I k in a s a l n i Ma k a n u n g a n s i Wi g a n a t
si Bugan.  Nagkaroon sila ng siyam na anak, limang lalaki at apat na babae.  Nang dumating sila sa hustong
g u l a n g , a n g a p a t n a l a l a k i a y i k i n a s a l s a a p a t n a b a b a e .  A n g b u n s o n g l a l a k i n a s i I g o n a n g n a t i r a n g w a l a n g
asawa.  Namuhay silang masagana.
P a g l i p a s n g i l a n g p a n a h o n , n a k a r a n a s s i l a n g t a g t u y o t .   Wa l a s i l a n g a n i .   N a a l a l a n i W i g a n a t n i B u g a n s i
Makanungan.  Sila'y nanawagan  dito at hinandugan nila ng alay na  daga.  Patuloy pa rin ang tagtuyot.  Naisipan
nilang si Igon ang patayin at siyang ihandog sa Bathala.  Natapos ang pagsasalat at tuyot.
Subalit nagalit si Makanungan sa ginawa nilang pagpatay at paghahandog ng  buhay ni Igon.  Isinumpa niya ang
m g a a n a k   n i n a  Wig a n a t B u g a n .   Si n a b i n i y a n g m a g h i h i wa - h i w a l a y a n g m a g k a k a p a t id - s a t i m o g , s a h i la g a , s a
kanluran, sa silangan.  Kapag sila'y nagkita-kita, sila'y mag-aaway at magpapatayan.  Kaya't ang mga tribong ito
ng mga tao sa kabundukan, magpahangga ngayon ay naglalaban at nagpapatayan.
 MGA AWITING BAYAN
Tinatawag ding Kantahing-Bayan

 Ang matandang awit ang anyong patula rin ngunit ang

tugtugin at indayog ay ayon sa damdamin , kaugalian at
himig na saunahin. Itoy naglalarawan ng kalinangan ng
tinalikdang panahon. Ang nilalaman ay nagpakilala ng
ibat ibang pamumuhay, pag-uugali, kaisipan at
damdamin ng mga tao. ipinakikilalang ang diwang
makata ay katutub sa mga pilipino.
Ang awiting bayan o katahing bayan ay isa sa mga
sinaunang panitikan ng pilipinas.
 IBAT-IBANG AWIT MARIRINIG SA
IBAT-IBANG PANIG NG PILIPINAS
Ang mga tagalog ang may bahay kubo, tringding ding,
tilibun, halina’t maglarong taguan, aking bituin, kundiman
ng 1800, lulay, buhay sa bukid.
 Ang ilocos ay may manang biday, ti ayat, te meysanga
ubing, pamulinawen,balasang nga taga away, bannatiran, at
na minsan nga rabil.
 Ang bicol ay may isang gabi, anodao idt0ng sa cogon,
sarong banggi, at kung maglalarga ka nonoy.
Ang mga igorot ay may nan-aanto-ay, chua-ay at akak0ng.
 Ang mga negrito ay may amba(awit ng kaligayaahan), Uso
(awit ng pag-ibig), at undas(awit sa paglibing).
Mayroong sampong halimbawa ng awiting bayan ungkol
sapak sa nito.
Kundiman
Dalit
Kumintang
oyayi
Diona
Talindaw
Suliranin
Sambotani
Ito ang mga mas kilalang halimbawa ng awiting bayan.
 Leron leron sinta
 Bahay kubo Sitsiritsit
Malinak kay labi
Masdan ang kapaligiran
Dadansoy
Tuldok
Pamulinawen
Manang biday
Dalagang bukid
 MGA KARUNUNGANG
BAYAN
KARUNUNGANG BAYAN

SALAWIKAIN,SAWIKAIN,BUGTONG,P
ALAISIPAN,BULONG,KASABIHAN,KA
WIKAAN
A.Karunungang Bayan (Folk Speech
Ang Karunugang Bayan ay isang sangay ng
panitikan kung saan nagiging daan upang
maipahayag ang mga kaisipan na nabibilang
sa bawat kultura ng mga tao.Nakakatulong
ito sa pagangkin ng kamalayang
tradisyunal,na nagpapatibay ng
pagpapahalagang kultural.
~SALAWIKAIN Isang patalinghagang pahayag na
ginagamit ng mga matatanda noong unang panahon
upang mangaral at akayin ang mga kabataan sa mabuting
asal. ~Padre Gregorio Martin at Mariano Cuadrado ang
unang nagtipon ng mga salawikaing Tagalog

Mga Halimbawa ng Salawikain Walang masamang kanya

Walang mabuti sa iba Aanhin pa ang damo Kung patay na
ang kabayo Kapag may isinuksok May madudukot May
tainga ang lupa May pakpak ang balita Ang taong walang
kibo Nasa loob ang kulo
Sawikain Ito ay patalinghagang pananalita.Ito ay ang
paraan ng pagpukaw at paghasa sa kaisipan ng
tao.Nakalilibang bukod sa nakadaragdag ng kaalaman.

~HALIMBAWA
•Hulog ng langit - biyaya swerte
•Maluwang ang turnilyo -luko luko
•Makati ang dila –madaldal
 •Bukambibig -laging sinasambit
 •Anak pawis -dukha
BUGTONG Pahulaan sa pamamagitan ng
paglalarawan.Binubuo ng isa o dakawang
taludtod na maiklibat may sukat at tugma.

HALIMBAWA Munting palay ,puno ang munting

bahay Dala mo,dala ko, dala ka ng iyong dala Di
hari ,di pari , nagsusuot ng sari sari
PALAISIPAN Itoy gumigising sa isipan ng tao
upang bumubuo ng isang kalutasan sa isang
suliranin.

HALIMBAWA May bola sa mesa.Tinakpan ito

ng sumbrero.Paano nakuha ang bola na di man
lanf nagalaw ang sumbrero? SAGOT : Butas ang
tuktok ng sumbrero
BULONG Ang halimbawa nitoy ang sinasabi
kapag may nadadaanang punso sa lalawigan na
pinaniniwalaang siyay tinitirahan ng mga
duwende

HALIMBAWA Huwag magalit kaibigan, aming

pinuputol lamang ang sa ami'y napag-utusan
KASABIHAN Ito ay bukambibig ng mga bata at
matatanda na kung tawagin sa Ingles ay "Mother
Goose o Nursery Rhymes".Ito ay mga tulang
pambata o tugmang walang diwa o mababaw ang
isinasaad na kahulugan

HALIMBAWA Putak ng putak batang

duwag,matapang ka't nasa pugad
KAWIKAAN Kauri ng salawikain na ang
kaibahan lamang ay laging nagtataglay ng aral sa
buhay

HALIMBAWA Ang taong matiyaga Anuman ay

nagagawa
AWITIN/KANTAHING BAYAN Isang tulang
inaawit na nagpapahayag ng
damdamin,kaugalian at karanasan ng mga taong
naninirahan sa isang pook.

 Oral na nagpapahayag ng damdamin ng mga

katutubo Isa sa mga matatandang uri ng
panitikang Filipino na lumitaw bago ang mga
Kastila
HALIMBAWA
 •Oyayi - awiting panghele sa bata o "lullabies"
 •Soliranin - awit sa paggaod o "rowing"
 •Kumintang - awit sa pandigma o "war / battle
songs"
 •Kundiman - awit ng pag-ibig o "love songs“
 •Dalit - awit na panrelihiyon o " hymns“
 •Diyona - awitin tungkol sa kasal o
"nuptial/courting songs"
 ANG UNANG TULANG
TAGALOG
 Aw i t

S a s al i w n g g i ta r a n g lu b h a n g m at a g in t i n g ,
B a y aa n g d a m h in a n g b aw a t d a m d am in …
D am d a mi n g n a k ap a lo o b s a b aw at aw i ti n ,
Aw i ti n g n a g mu l a s a tu n a y k o n g s a l o o b in .

P ag i b ig n a t a p at an g s i y an g i s i n a s a li w,
S a h i mi g n g g i t ar a a t m g a aw i t in ,
N a a l ay s a i y o n a n g b u o n g p a g g il iw,
Ta o s s a p u s o ’t b u k a l s a d am d am i n .

S a b a w a t ti t ik n g a w i t at d al i t,
N a t a o s s a p u s o n g w i n iw ik a’t s in a s am b it ,
D in g g i n n a w a an g b a w at k o n g h i b ik ,
H ib i k n g t ao s at w a g a s k o n g p a g i b ig .

B a y aa n g i p a ri n i g s a b u o n g m ag d a m ag ,
A n g mg a a w i ti n n g p u s o k o n g ta p a t.
A n g mg a k u n d i ma n n g p a g - i b ig k o n g w ag a s
N a s iy a n g s as am b i ti n h a n g g an g s a w ak a s !
 ( M ay o 8 , 1 9 9 5 ; M al a b o n , M e tr o M an i l a)
Bu lak lak

Sa buong kapanahunan, bibihirang bumukal,

Ang mumunting talulot na hiyas sa parang,
M a d a l i n g m a l u o y ‘ p a g h i n i p o n g a r a w,
Ti l a d i l a g n a m a h i n h i n i n a a y a w m a t a n a w a n .

Sumayaw sa bawat hampas ng hangin,

S a m a t a n g m a d l a ’ y n a k a k a a l i w,
S a p u s o n g n a m i m i n t u h o ’ t n a g p a p a k i t a n g - g i l i w,
Ay t u w a n g w a l a n g k u p a s , l i g a y a n g w a l a n g m a l i w.

Alay sa Birheng idinadambana,

Sa harap ng altar ay ipinamamanata,
Ligaya at aliw sa bawat makakita,
Pagkat kabanala’y mahihinuha.

Ngunit hindi malirip ang tanang hiwaga,

Na kung bakit miminsan lamang mahinuha,
Ang halimuyak mo’t ganda ay minsan lamang makita,
Dala ba ito ng iyong pagiging mahinhin mo’t ganda?

Ngunit dalangin ko sa tuwina,

Ay m u l i ’ t m u l i k a n g m a k a s a m a ,
Sa bawat oras na kita’y makita,
O, bulaklak sa huling hininga!

(Mayo 5, 1995; Malabon Metro Manila)

Calatagan

Pagibig na tunay ang siyang natagpuan,

Sa mumunting bayan nitong Calatagan,
Ta m i s n g p a g s u y o ’ t t u n a y n a p a g m a m a h a l ,
Ang siyang iniaalay sa mga pusong pagal.

Munti mang kapagura’y hindi alintana,

Kapag mukha ng dalaga’y iyong mahinuha.
Sa hinhin, sa bini, ay walang kapara,
Ya r i n g k a g a n d a h a ’ y t a l a a n g h i n u h a .

Aliw sa puso, tuwa sa damdamin,

Mga alaalang kayhirap limutin,
Sa munting bayan kung iyong lilimiin,
Ang Calatagan ay lunan ng aliw!

Hindi lamang tuwa ang hain sa hapag,

Kundi pagibig, pagliyag na tapat,
Dulot ng mga dalagang walang katulad,
Sa mga anak ni Eva, walang katapat!

Kung kaya dalangin, sa Poong Maykapal,

Ya r i n g b a y a n g m u n t i a y p a k a i i n g a t a n …
Bayang sa puso’y tunay na kaaliwan,
Ligaya sa dibdib, bisig ng Calatagan!

(Mayo 5, 1995)
Dalit

Dinggin ang puso kong umaawit,

ng mga imno ng gintong pagibig,
Na siyang sumasaliw sa sasal na dibdib,
na ang tanging sigaw ay tunay na pagibig.

Dinggin mo nawa sa gitna ng gabi,

Ya r i n g a k i n g p u s o ’ y p a k i n g g a n g m a i i g i .
Ang mga haranang banggit ng labi,
Dinggin mo nawa nang buong pagkasi.

Bayaang ihayag ang mga damdamin,

S a s a l i w n a g i n t o n g h i mi g n g b i y u l i n ,
S a a k i n g g i t a r a ’t m g a a w i t i n ,
M a d a m a n a w a a n g t a p a t k o n g p a g g i l i w.

Sa tinig kong garalgal, maunawaang lahat,

Ya r i n g mg a d a m d a m i n g s a p u s o ’ y n a mu g a d ,
Sa tapat na pagibig, lahat nag-ugat—
Dinggin nawa ang dalit ng pagibig kong tapat!

(Mayo 6, 1995; Malabon, Metro Manila)

 Harana

Dinggin mo o, giliw ang aking tinig,

Buong tamis, sa iyo umaawit,
Dulot kaaliwan sa puso’t dibdib,
Aliw mula sa pusong umiibig…

Nawa’y sulyapan, kahit sasandali,

At dinggin ang aking nilulunggati,
Bigyan ng pansin, kahit kakaunti
Itong puso ko, tapunan ng ngiti.

Sa himig na likha ng aking gitara,

Bayaang aliwin, pusong nagdurusa…
Bayaan o giliw na awitan kita,
Nang ang puso mo ay bahagyang sumaya.

Kung hagyang maidlip, bayaang gisingin,

Nitong harana, puso mong nahihimbing…
At sa hatinggabi’y maaaliw na rin,
Ya r i n g a k i n g p u s o n g l a b i s a n g p a n i m d i m .

Bayaang awitin ang himig ng puso

At nang mahayag ang lihim na pagsuyo…
Bayaan na dalhin sa pinakahulo
Masayang alaalang bitbit ng puso.

At kung maaari ay iyong sabayan,

Itong aking tinig, ng himig mo mahal…
Puso’y haplusin ng iyong pagmamahal,
At nang magdamag ay lumigaya naman.

Bayaan ang mga nilumang kundiman,

A n g s i y an g s u m al i w s a s u m p an g s al ay s ay,
Nitong pag-irog, tapat na pagmamahal,
Na hindi magmamaliw kailanpaman.

 A t s a p a g s a p i t n i t o n g b u k a n g l i w a y w a y,
Bayaang sa awit ako magpaalam…
Hanggang sa susunod, aking minamahal,
Dinggin nawang muli ang haranang mahal!

(Disyembre 27, 19 95; muling tin ipa at isinaayo s, Mayo 11, 20 05 )

Harana 1

Sa bahaw na tinig niyaring aking gitara,

B a y a a n g k a t u k i n a n g p u s o m o n a n g h a r an a ,
Bayaang buong magdamag ay awitan kita,
Hanggang sa bukangliwayway ay sumapit na.

Tu n g h a y a n n a w a ’t m a t a m a n g p ak i n g g a n ,
Ang mga hinaing at mga panambitan,
Ng puso kong sawi at uhaw na uhaw
Sa kakaunting patak ng tapat mong pagmamahal.

Dinggin nawa, o hirang, ang bawat kong awit,

Ang himig ng gitarang puno ng pagibig,
Ang mga kundimang puno ng hibik,
Hibik ng puso kong tapat na umiibig.

At sa pagsapit ng umaga, bilang pahimakas—

Ay b a y a a n g a n g l u h a s a l u p a ’ y p u m a t ak …
Kasabay ng awitin kong buong tamis at timyas
Mapakita sa iyong pagibig ko ay tapat!

(Mayo 8, 1995)
Sa Paglubog ng Araw

Idako ang mata sa dakong Silangan,

Tanawin ang araw na handang mamaalam…
Ang lambong sa puso’t abang kalagayan,
Ang ipagsaya mo ng luhang nakahihilam.

Ingiti ang labi, kahit na mapait,

Halakhak at tuwa’y iyong