BİNALARDA ENERJİ VERİMLİLİĞİ

DR.İBRAHİM ÇAKMANUS, MAK. MÜH.

MAKINA MÜHENDISLERI ODASI 31/07/2019
 Bina Kategorileri ve Yapı Bileşenleri
BİNA KATEGORİLERİ
KONUT YAPILARI
OFİS BİNALARI
OKULLAR, MÜZELER
HASTANELER VE SAĞLIK TESİSLERI
OTELLER VE TATİL KÖYLERİ
ALIŞVERİŞ MERKEZLERİ
RESTORANLAR
SPOR SALONLARI VE SPOR TESİSLERİ
DİNİ YAPILAR
ENDÜSTRİYEL YAPILAR BİNA BİLEŞENLERİ
BİNA KABUĞU VE STATİK YAPI
DİĞER YAPILAR
MEKANİK TESİSAT SİSTEMLERİ
ELEKTRİK VE AYDINLATMA SİSTEMLERİ
DİĞER SİSTEMLER (Asansör, güvenlik vb.)
 
Binalarda Enerji Verimliliği - Genel

Ömür Boyu Maliyet açısından binalar için iki durum vardır.

1. Vasat bir enerji performansı.
– yüksek mekanik tesisat ilk yatırım maliyeti
– yüksek enerji işletme bedelleri
– düşük konfor düzeyi ve memmuniyet
2. Yüksek bir enerji performansı.
– düşük enerji tüketim bedelleri
– düşük mekanik tesisat sistem maliyetleri
– yüksek konfor düzeyi (sağlık, memmuniyet)
Binalarda Enerji Verimliliği - Genel
Binalarda Enerji Verimliliği - Genel
Enerji Performans Hedefleri
FOSİL TABANLI ENERJİ İHTİYACININ AZALTILMASI
Binalarda Enerji Tüketimi ve Üretimi İlişkileri
Binalarda Konfor Hedefleri – Termal Konfor
 Binalarda Konfor Hedefleri- Hasta bina sendromu

.
Binalarda Konfor Hedefleri- İç hava kalitesi
Binanın Bulunduğu İklim Bölgesi

Binanın enerji tüketimini etkileyen

temel parametrelerden birisi
binanın bulunduğu iklim
bölgesidir..
Binanın Bulunduğu İklim Bölgesi -
TS 825 standardı (sadece ısıtma icin)
TS 825’de Bölgelere Göre Müsaade Edilebilir Maksimum Isı Transfer Katsayıları.
UD (W/m2K) UT (W/m2K) Ut (W/m2K) Up (W/m2K)
1. Bölge 0.80 0.50 0.80 2.40
2. Bölge 0.60 0.40 0.60 2.40
3. Bölge 0.50 0.30 0.45 2.40
4. Bölge 0.40 0.25 0.40 2.40
Burada,
UD : Dış duvar toplam ısı geçiş katsayısı,
UT : Tavan toplam ısı geçiş katsayısı,
Ut : Döşeme toplam ısı geçiş katsayısı,
Up : Pencere toplam ısı geçiş katsayısıdır.

Sıcak iklimlerde yalıtım kalınlığı

soğutma enerji ihtiyacına göre
yapılmalı ve gölgeleme
kullanılmalıdır.
.
Bina Kabuğu Enerji Performansı
* Binaların ömrü boyunca düşük enerji tüketimi ve yüksek konfor iyileştirilmiş cephelerin
sağladığı kazançlardır.

* Cam alanlarının optimum düzeylerde (örneğin %40-50 oranında) kullanılması uygun olur.

* Yüksek katlı cam binalar iyi bir manzara seçeneği sunarlar, ancak genellikle enerji
performansları düşüktür.
Bina Kabuğu Enerji Performansı
Bina Kabuğu Enerji Performansı
ÇİFT KABUK CEPHELER
Bina Kabuğu Enerji Performansı
YÜKSEK PERFORMANSLI CAMLAR
 Bina Kabuğu Enerji Performansı
Pencerelerde U<1.5 W/(m2·K)‘den küçük, opak yüzeyler için U<0.25 W/(m2·K)’den küçük değerler iyidir.

(En iyi cam cephe bile yalıtımlı bir duvara göre 4-6 kat daha zayıf enerji performansına sahiptir).

Pasif House projelerinde ise; camlar için 0.8 W/(m2·K) ve opak yüzeyler için 0.15 W/(m2·K) gibi daha geliştirilmiş değer

kullanılmaktadır.
 Bina Kabuğu Enerji Performansı
PF değeri Gölgeleme katasyısı çarpanı
0.0- 0.1 1.00

0.1-0.2 0.91

0.2-0.3 0.82

0.3-0.4 0.74

0.4-0.5 0.67

0.5-0.6 0.61

0.6-0.7 0.56

0.7-0.8 0.51

0.8-0.9 0.47

0.9-1.0 0.44

Dış gölgelendirmede (cam binalarda önemli) gölgeleme katsayıları.

HVAC Sistemleri

Hangi sistemler ne oranlarda kullanılırsa ömür boyu maliyet

optimum olur? Sistemler;
• kazan, chiller,
•trijenerasyon sistemi,
•ısı pompaları,
•güneş enerjisi sistemi,
•buz depolama,
•ısıl depolama,
gibi sistemler pik yükün belirli oranlarında seçilerek tüm yıl
boyunca optimum verimde çalıştırılır. Binanın cinsine göre temel
yükleri karşılamak üzere seçilirler.
 ISITMA SİSTEMLERİ
Yüksek verimli, yoğuşmalı vb. kazanlar, modülasyonlu brülörler.
Yanma kontrolü, baca gazı sıcaklıklarını azaltılması, yakma havası ön ısıtma.
Yüklerin azaltılması.
Isı geri kazanım sistemleri.
Kireç, pislik, kurum birikmelerinin sık kontrolu ve temizlenmesi.
Mevcut ısıtma sistemi verimliliğinin kontrolu.
Termal depolama.
-
SOĞUTMA SİSTEMLERİ chillerler
HAVALANDIRMA SİSTEMLERİ
Havalandırma Sistemleri- ısı geri kazanım
 DOĞAL HAVALANDIRMA

.
Müşterek Tesisat Sistemleri- pompalar
BİNA OTOMASYON SİSTEMLERİ
YENİLENEBİLİR ENERJİ SİSTEMLERİ
 BİNALARDA ENERJİ SAĞLAYICI SİSTEMLER

Elektrik enerjisi sağlama

Şehir şebekesi,

Solar PV sistemleri (1 kW PV yaklaşık 900 EU, 1kW için 8 m2 alan gerekli),

Kojenerasyon sistemleri (doğalgaz kaynaklı),

birisi veya bir kaçının kombinasyonu.

BİNALARDA ENERJİ SAĞLAYICI SİSTEMLER
Isıtma Enerjisi Sağlama Sistemleri


Kazanlar (yoğuşmalı vb.),


Güneş kollektörleri termal ısıtması desteği,


Kojenerasyon, trijenerasyon sistemleri,


Jeotermal enerji (olanak olan yerlerde),


Hava veya su soğutmalı VRV sistemleri

(bina içinde gaz dolaşımı mahzurlu görülebilir)


Isı pompaları (hava, su, toprak kaynaklı),


Isıl depolama desteği.
BİNALARDA ENERJİ SAĞLAYICI SİSTEMLER

Soğutma Enerjisi Sağlama Sistemleri

Chillerler (hava veya su soğutmalı-su soğutmalı sistemler daha verimlidir),

Hava veya su soğutmalı VRV sistemleri,

Isı pompaları (hava kaynaklı, su kaynaklı, toprak kaynaklı),

Absorbsiyonlu chiller (solar termal ısı, kojenerayon atık ısı, jeotermal ısı kaynakları ile beslenebilir),

Isıl depolama (buz veya soğuk su),

gibi sistemlerin birisi veya bir kaçının kombinasyonu olabilir.

SU SİSTEMLERİ
Temiz ve sıcak su kullanımının ölçülmesi.
Gri su kullanımı.
Yağmur suyu hasadı.
Az su tüketen cihazlar, susuz pisuvarlar.
Kuleler deki atık suların, tekrar kullanılması.
Yoğuşma atık sularını, tekrar kullanılması
SU SİSTEMLERİ – su tasarrufu
COMMISSIONING

 
ENERJİ ÖLÇME, TEST, DEVREYE ALMA
ENERJİ ETÜDÜ YAPILMASI

.
ENERJİ ETÜDÜ YAPILMASI

 
ENERJI YONETIMI

 
ENERJI YONETIMI

Sıcaklık transmitterleri
Su debimetreleri

Elektrik Analizörleri Basınç transmitterleri

ENERJI YONETIMI

 
BINA ENERJI SIMULASYONU
Enerji Simülasyonu

Simülasyon programlarında genel veri akışı şeması

Enerji Simülasyon Programları
Energy Plus, EDSL TAS, Carrier HAP, EQUEST, Design Builder, Blast, ESP-r, DOE-2, TRANSYS vb.

Bu programların her birinin öne çıkan yanları vardır.

Doğal havalandırma ve doğal aydınlatma, free cooling, trijenerasyon sistemleri, termal depolama, gölgeleme,
yenilebilir enerji teknolojileri, hibrid sistemler, gece soğutması (night purging, gece termal depolama vb.) gibi
olanaklarından bazıları modellenemeyebilir. Bu durum progeamdan programa değişiklik gösterir.

Bu konuda yeni bilgilere erişim için ASHRAE, DOE, ESRU, Building Simulation Research Group,

IBPSA gibi kurumlara başvurulabilir.

 
Enerji Simülasyon Programları
Bilgisayar simülasyon programları aşağıdaki konularda işlev görür;

Tasarım seçeneklerini değerlendirmek ve tasarım optimizasyonunu araştırmak,

Yeni fikirlerin araştırılmasına olanak sağlamak,

Binanın ilgili yönetmeliklere uygunluğunu denetlemek,

Binanın enerji performansının önceden belirlenmesi,

Ekonomik analizler yapmak.

Enerji etüt ve EPC çalışmaları yapmak.

Enerji Simülasyon Programları

Bina ısı yalıtımının, ısı kayıp ve kazançlarının optimıze edilmesi,


Alternatif bina cepheleri (opak yüzeyler, tek cephe, çift cam kabuklar vb.) ve cephe

optimizasyonu,


Gölgeleme modellemesi,


Doğal havalandırma modellemesi (bazı programlar yapabilir),


Ömür boyu maliyet analizi (bazı programlar yapabilir).


Kalorimetreler gibi paylaşım sorunlarında tüketim tahminleri ile uygun paylaşım sistemi
Simülasyon Programları
Yeni yapılacak veya mevcut binalarda iklim bölgesinin özellikleri,

Bina projesi (yön, duvar/pencere oranları, kullanılan HVAC ve aydınlatma sistemleri),

Yapı malzemelerinin özellikleri (ısıl dirençler, cam özellikleri, cihaz verimlilikleri, yenilenebilir
enerji kullanımı vb.),

dikkate alınarak binanın yıllık ısıtma, soğutma, aydınlatma, kullanım sıcak suyu, aydınlatma,
fanlar, pompalar vb. sistemlerde ihtiyaç duyulan enerji hesaplanabilir.
Enerji Simülasyonu İçin Gerekli Veriler- Dış hava koşulları
(yapının bulunduğu yer bilgileri)

Dış Hava Koşulları (Carrier HAP Örneği)

Enerji Simülasyonu İçin Gerekli Veriler – İç yükler
Enerji Simülasyonu – Bina Mimarisi

Yapının Mimarisinin Modellemesi (EDSL TAS)

Hastane Enerji Simülasyonu – Bina mimarisi

Yapının Mimarisinin Modellemesi (EDSL TAS)

Hastane Enerji Simülasyonu – Bina mimarisi

Yapının Mimarisinin
Modellemesi (Carrier HAP
Örneği)
Hastane Enerji Simülasyonu - Zonlama
Enerji Simülasyonu –Yapı elemanları
Enerji Simülasyonu –Yapı elemanları
Yapı Elemanlarının Isıl Özellikleri (Opak Elemanlar-HAP)
Enerji Simülasyonu – İç ısı kazançları
İç Mahal Isı Kazançları (EDSL TAS örneği)
Enerji Simülasyonu – İç ısı kazançları
İç Mahal Isı Kazançları (Carrier HAP örneği)
Enerji Simülasyonu –Yapının kullanım süreleri
Enerji Simülasyonu –Yapının kullanım süreleri
Mahal İklimsel Koşulları (HAP)
 Set Sıcaklığı
 Setback Sıcaklığı
 Nem Oranı
Enerji Simülasyonu – HVAC, aydınlatma vb. sistemleri
Bir binanın enerji sistemleri kurulum kapasiteleri ve işletmedeki fosil tabanlı enerji tüketimi
genel olarak aşağıdakilerin fonksiyonudur.
1) Bina cepheleri,
2) Mekanik tesisat sistemleri (ısıtma, soğutma, havalandırma sistemleri),
3) Aydınlatma ve diğer elektrik tesisatları,
4) Yeni (trijenerasyon vb.) ve yenilenebilir enerji teknolojileri kullanımı,
5) Proses yükleri ve diğer sistemler (bilgisayarlar, asansörler, mutfak cihazları, hastane cihazları vb.).
Enerji Simülasyonu – HVAC, aydınlatma vb. sistemleri
HVAC Sistemlerinin Genel Yapısı ve Tipleri (TAS örneği)
Enerji Simülasyonu – Kazan, chiller sistemleri
Kazan, Chiller Ve Diğer HVAC Ekipmanlarının Özellikleri (TAS örneği)
Enerji Simülasyonu – Kazan, chiller sistemleri
Kazan, Chiller Ve Diğer HVAC Ekipmanlarının Özellikleri (HAP örneği)
Enerji Simülasyonu – Sonuçlar ve analizler

Electrical Energy Usage (kWh) Thermal Usage

Enerji simülasyonu – - Sonuçlar ve analizler :
Termal konforun sağlanması

Simülasyonlar ile binada konforsuzluk olup olmayacağı önceden

görülebilir. Modelde böyle bir durum görülürse;
a) Cephe özelliği (U değeri, gölgeleme katsayısı vb. iyileştirilir.
İyi bir yoldur.
b) Mekanik tesisat sistemlerinin kapasitesi artırılır. İyi bir yol
değildir.
c) Her ikisi birlikte optimize edilmeye çalışılır.
Mavi bölgenin içinde en iyi konfor garanti edilir. Sarı bölgenin
 
içinde de konfor kabul edilebilir durumdadır. Renkli bölgenin
dışında sıcaklıklar çok yüksek veya çok düşüktür, iyi değildir.
.(Enerji modelleme çıktısı)
Enerji Simülasyonu- Analiz 1: yıllık tüketimler
Hastane Enerji Simülasyonu –Analiz 2 (iyileşmiş durum)

.
Enerji Simülasyonu – Analiz 1 ve Analiz 2’nin sonuçlarının karşılaştırılması
Enerji Simülasyonu Programları: Bazı getiriler - özet
 Sistem Kapasitelerinin Belirlenmesi
 Çeşitli yapı kabuklarının etkilerinin incelenmesi (pencere oranları, gölgeleme, ısı
yalıtımı vb. incelenmesi)
 Çeşitli mekanik ve elektrik (aydınlatma ve ekipman) sistemlerinin etkisinin
incelenmesi
 Konfor şartlarının sağlanması
 İlgili fizibilite çalışmalarının gerçekleştirilmesi
 Kojenerasyon ve trijenerasyon gibi ilk yatırım maliyeti yüksek olan sistem
kapasitelerinin doğru seçilmesi
 Bütçe planlaması vb.
Kaynaklar
1 Çakmanus, İ, 2011, “Yaklaşık Sıfır Enerjili Binalar”, Yeşil Bina Dergisi, Mayıs-Haziran Sayısı.

[2] Kılkış, B., 2009, “What Is A High Performance Building and What Is Not? Description, Definitions And Basic
Functions”, TTMD Journal, March-April 2009.

3 Çakmanus İ., Toprak G., Künar A, Gülbeden A., “A Case Study In Ankara For Sustainable Buildings” REHVA World
Climate Congress, 9-12 May Antalya.

[4] Wiggington, M., and Harris, J., 2002, “Intelligent Skins”, Butterworth-Heinamann, Oxford.

Oxford

5] ASHRAE Sistemler Ve Ekipmanlar El Kitabı, 2004, Sistem Seçimi, Bölüm 1, Türk Tesisat Mühendisleri Derneği
Yayını.
 Kaynaklar
6] Recknagel, Isıtma ve Klima El Kitabı, 2004, Türk Tesisat Mühendisleri Derneği (çeviri).

7 Wulfinghoff, Energy Efficiency Manual.

8 Natural Ventilation in Non-domestic Buildings, CIBSE Guide, Applications Manual, AM10, 1997.

9 http://www.passive-ventilation.co.uk/selection.htm

10  Kreith F., Bohn M.S., Principles of Heat Transfer, Harper abd Row Publisher Inc., New York, 1986.

11  Türkiye İklim Verileri Kitabı. Türk Tesisat Mühendisleri Derneği Teknik Yayınları, Ankara, 2000.

12 EDSL TAS programı eğitim notları.

Kaynaklar

[13] ASHRAE Guidline 0-2005, The Commissioning Process.

[14] Binalarda Enerji Performans Yönetmeliği.
[15] Kılkış, B., 2009, “What Is A High Performance Building and What Is Not?
Description, Definitions And Basic Functions”, TTMD Journal, March-April 2009.
[16] Kılkış, B., 2016, “Birleşik Isı Güç Üretimi”, TTMD Yayınları, İstanbul.