POVREDE KOSTIJU I

POKOSNICE
 KOST
► Kost ( Lat.: Os, Gr.: Ost-, Oste- ili Osteo),
ili koštano tkivo je izuzetno čvrsto, potporno
tkivo koje gradi kostur svih kičmenjaka.
► Ljudski kostur čini oko 206 kostiju,koje
zajedno sa mišićima čine lokomotorni
sistem.
► Kosti su međusobno povezane pokretljivim
zglobovima i mišićima tako da mogu
pokrenuti tijelo brzinom do 45 km/h. Kosti
su čvrste i jake, šuplje unutrašnjosti, stoga
nisu teške te čine samo 14% naše ukupne
tjelesne mase (lakše su od mišića). Kosti
nisu mrtve tvari u našem organizmu, pa se
zato obnavljaju kad se prelome.
 Funkcija kosti 
►Zaštita - Kosti štite unutrašnje organe kao što kosti lobanje štite mozak,
a grudni koš štiti srce i pluća.
►Podupiranje - Kosti čine kostur i tako drži organe na mjestu.
►Produkcija krvi - Koštana srž koja se nalazi u dugim ili cjevastim kostima,
stvara krvne ćelije.
►Skladištenje minerala - U kostima se stvaraju rezerve minerala važnih za
tijelo, najviše kalcijum i fosfor.
►Kretanje - Kosti, mišići, zglobovi, ligamenti i drugi zajedno pokreću naše tijelo.
►Detoksikacija - Koštano tkivo može da skladišti teške metale, vadeći ih iz krvi
i tako štiteći druge organe. Ovi otrovi se kasnije polako razgrađuju u tijelu.
►Provođenje zvuka - Slušne kosti (čekić, uzengija i nakovanj) smješteni
u uhu provode zvučne talase, te su bitni za sluh.
 VRSTE KOSTIJU
► Cjevaste ili duge kosti (Ossa longa) - Ove kosti su duže od
svoje širine. Sastoje se od jedne koštane cijevi (dijafiza), te od
dva proširenja na krajevima (epifize). Dijafiza je spojena
epifizama sa metafizama. Ovdje spada većina kostiju u
nogama i rukama.
► Kratke kosti (Ossa brevia) - Ovo su neuobličene kosti kao
naprimjer kosti zgloba šake i skočnog zgloba.
► Pločaste kosti (Ossa plana) - Tanke su i uglavnom blago
savijene. Ovdje spadaju lopatice i skoro svi kosti lobanje.
► Nepravilne kosti (Ossa irregularia) - Kosti koji se ne mogu
svrstati ni u jednu drugu kategoriju, npr. pršljenovi i donja
vilica.
 Građa kostiju
► Čvrsto koštano tkivo prožeto je kanalićima oko kojih su kružno
poredane koštane ćelije, koje u međućelijski prostor
izlučuju kalcijum i fosfor što kostima daje čvrstoću. Kanalićima
prolaze krvni sudovi i nervna vlakna.
► Hrskavica je glatka i čvrsta savitljiva nadopuna kostima, a
smanjuje trenje u zglobovima.
► Spužvasto koštano tkivo je koštano tkivo ispunjeno šupljinama i
išarano malim potpornjima koji čine kosti jakima ali ne i preteškima.
► Pokosnica obavija kost i čvrsto prirasta uz nju. Građena je od
posebnog vezivnog tkiva.
► Koštana srž - Cijevaste šupljine dugih kostiju i šupljine u spužvastom
tkivu ispunjene su koštanom srži koja proizvodi većinu krvnih ćelija.
 POVREDE POKOSNICE
► KONTUZIJE
 Najčešće na potkoljenici,na dijelu goljenične
kosti;
 Manji ili veći subperiostalni HEMATOM (zavisno
od udarca);
 TERAPIJA: Led,kompresioni zavoj
► HRONIČNA OŠTEĆENJA POKOSNICE (raniji
naziv PERIOSTITIS)
 Toplo i otečeno područje zahvaćene kosti,bol na
pritisak;
 Javlja se pri dugotrajnom trčanju po tvrdom
terenu;
 Najčešće lokalizacije:
►Lateralna ivica lakatne kosti (bokseri)
►Završni članci prstiju šake (jahači-nepravilno držanje
za sedlo)
►Veliki trohanter (skakači,trkači)
 PRELOMI KOSTIJU
► Prelom kostiju nastaje usled dejstva sila na kost jače od njene
čvrstoće, dolazi do prekida kontinuiteta koštanog tkiva kao i do
prevazilaženja granica njegove prirodne elastičnosti.
► Kosti imaju osnovnu potpornu ulogu u lokomociji organizma. 
► Kosti se sastoje od ćelija osteocita i međućelijske supstance (matriks)
koja je kalcificirana u matriksu. Osnovna supstanca je kolagen koja je
prožeta krečnim solima. U svom sastavu kosti sadrže 25% vode, 35%
bjelančevina i 45% minerala.
► Od hemijskih materija u kostima se nalaze kalijum, magnezijum, jod,
gvoždje i hlor. 

► Intenzitet rasta kostiju kod muškaraca je najizraženiji u periodu od 12.

do 15. godine, a kod djevojčica od 11. do 14.godine.
 Vrste  preloma:
► Otvoreni prelomi – u direknom su kontaktu sa
spoljašnom sredinom, i u praksi su teži za liječenje i
oporavak.
► Zatvoreni prelomi – nisu u kontaktu sa spoljašnom
sredinom, javljaju se na ekstremitetima, lakši za liječenje.
► Prosti –  naprsnuće kostiju ( fisure) bez odvajanja
prelomljenih segmenata. U ovu grupu spadaju i prelomi kod
kojih postoje odvajanje i dva fragmenta, ali u osnovi su u
kontaktu sa bazom sa mogućnošću manje dislokacije ili
često bez nje.
► Složeni – obično prelomi na dugim kostima ekstremiteta
takozvani segmentarni prelomi karakteristični po lokalizaciji
lezija na više mjesta, a sama repozicija je otežana.
► Potpuni prelomi – su oni prelomi kod koji je kost potpuno
prelomljena u cijelom obimu,
► Nepotpuni prelomi – su oni prelomi gdje je kost
djelimično prelomljena, a tu spadaju još i pukotine, fisure i
infrakcije.
Prema dejstvu sila, prelomi mogu da budu:

► Fleksorno ekstenzorni – prelomi nastali usled

prekomjerne sile savijanja,
► Torzioni (prelomi uvrtanja) – nastaju usljed
sukobljavanja dveju sila uvrtanja koje djeluju na dva
okrajka ili segmenta, a izazivaju prskanje kosti u obliku
spirale,
► Avulzijski prelomi – najčešće nastaju na pripojima mišića
usljed dejstva sile otrgnuća, zbog snažne kontrakcije
muskulature koja prelazi fiziološke granice najviše ga
srećemo u praksi kod sportista.
► Smicaoni prelomi – nastaju usled dejstva dveju sila u
horizontalnoj osnovi ali u različitim pravcima, i dolazi do tkz.
smicanje fragmenata,
► Dinamički prelom – dejstvo direkne sile ili eksplozije,
► Zamorni prelomi –  nastaju najčešće usljed
prenapregnutosti koštanog tkiva  u tački maksimalnog
opterećenja poznate kao „marš frakture“.
 Proces okoštavanja:
► Prva faza (hematom) – posle preloma dolazi do izliva krvi iz pokidanih krvnih sudova
iz okolnog tkiva. Usled spazma pritiska i kontrakcije mišića dolazi do zaustavljanja krvarenja.
Počinje proces taloženja zgrušane krvi (hematom) i taloženje fibrina. Sam pritisak podstiče
pokosnicu i drugih dijelove kostiju na proliferaciju ćelija.

► Druga faza (organizacija hematoma) – ćelije bujaju usled traumatskog

zapaljenja, paralelno sa ovim procesom dolazi do razlaganja koštanog tkiva – osteoklazija.
Osteoklasti zaravnjavaju fragmente i djeluju do kraja zaraštavanja. Ćelije koje su urasle
stvaraju vezu između fragmenata i time se završava druga faza.

► Treća faza (stvaranje kalusa) – dolazi do resorpcije ostatka hematoma, pojavljuju

se kolagena vlakna, a tkivo između fragmenta postaje osteoid. Pri kraju treće faze dolazi do
deponovanja kalcijumovih soli i fosfora između kolagenih vlakana, i nastaje koštani kalus.
Najvažnije u ovoj fazi je  imati dovoljnu količinu kalcijuma u organizmu, kako bi se soli
kalcijuma deponavale između kolagenih vlakana, u protivnom okoštavanje ide patološkim
tokom i ne postoji čvrstina kalusa.

► Četvrta faza (rekonstrukcija kalusa) – kalus dobija na čvrstini, ali njegov oblik
je još u vidu prvobitnog hematoma, i potrebno je dosta vremena da se suvišni kalus izgubi.
Ako se fragmenti udaljavaju jedan od drugog stvara se hrskavičavo tkivo transformacijom
vezivnog u koštano tkivo. Pravilnim položajem fragmenata  transformacije se vrše iz
minimalne količine hrskavičavog tkiva. Ova faza se odlikuje i  stvaranjem krvnih kapilara i
koštane gredice, a kost dobija funkcionalnu sposobnost. Kalus se rukom pipa kao zadebljanje,
a radiografski se to ne potvrđuje.
 Klinička slika
► Najvažnije je dobro uzeti anamnezu nastanka povrede,
utvrditi trenutno stanje povrijeđenog i odrediti prioritet
zbrinjavanja, pregledati i ostale ekstremitete i
obavezno uzeti laboratorijske analize.
► Prelom karakterišu:
 bol,
 deformacija,
 patološka pokretljivost,
 krckanje,
 gubitak funkcije.

Kod svake sumnje na bilo koju vrstu teže povrede kod sportiste
obavezno uraditi: transport u medicinsku ustanovu, radiografski
nalaz.
 Terapija preloma:
► Konzervativno liječenje
Imobilizacija, fizikalni tretman -  počinje odmah od nastanka preloma i to
magnetno – impulsnim poljem u cilju formiranja kalusa, a nakon desetak dana (u
zavisnosti od preloma) uključuju se interferentne struje i statičke kontrakcije, kao i
očuvanje trofike imobilisanih mišića. Po skidanju gipsa, počinje se sa
primenom hidro – kinezi terapije, (samo aktivne vježbe, pasivne vježbe ne treba
sprovoditi sve dok kalus nije solidan i dok nismo sigurni da nije nastupila slabost
koštanog sistema) elektroterapijom, kao i ostale procedure, a u cilju brzog oporavka i
vraćanja sportiste na teren. 
Predlaže se sledeća terapija: 
a) impulsno magnetno polje primjenjuje se kod preloma kostiju odmah nakon
stavljanja gipsane imobilizacije, vremenska aplikacija i do 120 minuta, 
b) interferentne struje, 
c) impulsni i kontinuirani ultrazvuk, 
d) diodinamik najviše se koristi CP oblik, 
e) galvanizacija i elektroforeza sa lekovima, 
f) kineziterapija – primenjuju se izotonične kontrakcije mišića u blizini preloma ili
vežbe opšte kondicije za mišiće nepovredjenog ekstremiteta i vežbe disanja, 

► Operativno liječenje

Zavisi od mjesta intenziteta i vrste preloma. Kada se to utvrdi prelazi se na operativni

zahvat.
 Vrijeme zarastanja:
► Zarastanje pršljenova, butne kosti i karlice
traje oko 12 nedelja. (kod mladih, proces
zarastanja je brži nego kod starijih), 
► tibia zarasta za 8 nedelja,
► Kosti podlakta za 6 do 8 nedelja, 
► ključna kost, fibula, i metatarzalne
kosti zarastaju od 4 do 6 nedelja. 
► Metakarpalne kosti i kosti falange od 3 do 4
nedelje,
► Rebra za 4 do 6 nedelja.
 Avulzioni prelomi
► Nastaju kao posljedica otrgnuća koštanih izbočina (pripoji
mišića) vlakana mišića i ligamenata usljed jakog djelovanja
mehaničkih sila i neadekvatnog doziranja treninga.
► Kod naglog jakog opterećenja, ili konstantnog opterećenja
u trenažnom prosesu i usled hipertrofije mišića i povećane
mišićne snage, kosti ne mogu da izdrže opterećenja i dolazi
do preloma kostiju.
Sindrom „mišićnog konflikta“ nastaje usljed neusaglašene
kontrakcije mišićnih antagonista i usled snažne kontrakcije
dolazi do odvajanja koštanog dijela za koje je vezana
tetiva. Suština je da se rijetko kada kontrahuju sva mišićna
vlakna, i u trenutku kada se to desi dolazi do odvajanja
kosti.
 Mjesto lokalizacije avulzionih preloma (prema Grohu) i
vrste sportova

Lokalizacija Vrsta sporta

kičmeni stub, trnasti nastavci grudnih Skok u dalj,bacanje
i slabinskih pršljenova kugle,koplja,diska,gimnastika na
spravama,rvanje,dizanje tegova,veslanje
rebrani nastavci slabinskih pršljenova Gimnastika na
spravama,rvanje,veslanje,mačevanje

ruke,veliki tuber. nadlakatne kosti Gimnastika,teška atletika,bacanje,skokovi u

olekranin   vodu

pripoj mišića ekstenzora na završnom Rukomet,košarka odbojka,trčanje na kratke

članku prsta šake, karlice, spina iliaca staze,skokovi,skijanje,fudbal
ant.sup. 
sjedalna kvrga noge,veliki trohanter Trčanje,skokovi,dizanje tegova

mali trohanter  Trčanje,skokovi,fudbal

tuberositis tibiae
Fudbal, skok u dalj, trčanje, skokovi, sprint
 Terapija
► Način liječenja je u direknoj vezi sa mehanizmom nastanka povrede.
► Na izbočinama na kojima su vezani mišići dominira dinamička
funkcija dok statičke nema. Samim tim odvajanje kosti je gotovo
nemoguće pri nekom pokretu, do povrede dolazi isključivo usljed
poremećaja mišićnih vlakana, koja su reflektorno smanjena i ona ne
izazivaju veće pomjeranje preloma, već stimulativno djeluje na
ostifikaciju pukotine gdje je došlo do preloma. 
► Iz navedenih razloga kod avulzijskih preloma veoma rijetko se
primjenjuje imobilizacija, već se preporučuje odmor od nekoliko
dana i lagani nastavak sportske aktivnosti, doziran prema
mogućnostima mišićne snage a pokreti koji se izvode kreću se do
pojave bola.
► Relativna indikacija za hirušku intervenciju su avulzione
frakture tuberkuluma nadlakatne kosti i oba epikondila
humerusa.
► Apsolutna indikacija su avulzijske frakture locirane u predjelu
zgloba koljena i na kalkaneusu.
 Fraktura zbog premora – „Marš
fraktura
► Najčešće se prelom javlja u obliku fisure do kojih dolazi
usled ponavljanja manjih trauma koje premašuju otpornost
kostiju. Avulzije nastaju usled preopterećenja ili umaranja. 
► Nepripremljenost za takve fizičke napore, odnosno
anatomsko fiziološki status kostiju gde se obnavlja
hrskavica i vezivno tkivo, dejstvom različite
maksimalne koncentrisane sile izaziva pukotine u
zdravoj kosti.
► Ovaj fenomen srećemo u vojsci, miliciji, na marševima, kod
sportista na bazičnim pripremama, gdje mlađi ljudi
prevazilaze svoj fiziološko anatomskih status prateći ritam
hoda ili trčanja utreniranih kolega.
►  Kliničkom slikom dominira bolni edem, a
radiološkim pregledom otkriva se blaga fisura
sa perifokalnim periostalnim kalusom. 
► Lokalizacija preloma koji u praksi srećemo na
gornjim ekstremitetima je u predjelu:
 os naviculare,
 os lunatum,
 os capitatum,
 radijusu i
 ulni.
Suštinski možemo da kažemo da usljed preopterećenja
bilo u sportu ili na poslu (milicija, vojska – redovni
marševima) dolazi do fisura kod osoba koje nisu
adaptirane na fizička naprezanja odnosno trenutna
fiziološko anatomska konstitucija ne može da odgovori
naporima koji im se nameću.