1-Ahlakin Di̇ğer Bi̇li̇mlerle İli̇şki̇si̇ Nobel

1.
DİN-AHLAK İLİŞKİSİ
1
1.DİN-AHLAK İLİŞKİSİ
• Din ve ahlak, tarih boyunca çok yakın ilişki
içinde ve birbiriyle ayrılmaz şekilde
bağlantılıdır.
• Din ve ahlak kavramları birbirinin eşit
karşılıkları olmasalar bile ahlaki ilkelerin dinin
bir kısmına denk düştüğü, işlevleri itibarıyla
ahlakın dinden farklı olmadığı söylenebilir.
2
• Dinde en yüksek değer kaynağı Allah’tır ve
Allah’ın emirleri aynı zamanda ahlâkı da
kapsar.
• Dolayısıyla dinî açıdan ahlâklı olabilmek, ancak
dinî hükümlere uymakla mümkündür.
• Bu yüzden dindar insan, ahlâkî görevlerini
yaparken aynı zamanda sevap kazandığını; ahlâk
kurallarını çiğnemesi halinde de günah işlediğini
düşünür.
3
• Din ve ahlak, insan kişiliğine vurguda bulunur
ve insanın davranışlarıyla ilgilenir. Dolayısıyla,
din ve ahlak, hayatın tüm evrelerini içine alır.
• Ahlak, insani değerler alanı ile veya davranış
açısından iyi, güzel ve arzu edilebilir olanla
ilgilenirken;
• Din, insan hayatının sıradan değerleri yanında,
asıl olarak üstün insani değerlerle ilgilenir.
4
• İnsanlar arasındaki ilişkileri düzenleyen dinin
ortaya koyduğu ahlâk, insanın mutluluğunu
hedef alır.
• Çünkü ilahi çağrının hedefi, güzel ahlâka
sahip mutlu insandır.
• İnsanların mutlu olmaları bu çağrıya uymakla
mümkündür.
5
• Din, daima ahlâkî yaşayışı tavsiye eder. Bu
yüzden dini, “insanların mutluluğa ulaşmak
için inanarak hayatlarına yansıttıkları ahlâkî
değerler bütünü” olarak tarif etmek
mümkündür.
• Bu tariften hareketle, inanç yönünden en
erdemli, en üstün olanın, ahlâkça en
mükemmel olan olduğu sonucu çıkarılabilir.
6
• Din, insanın Allah’a, kendisine, başkalarına ve hatta
diğer varlıklara karşı vazifelerini bildirerek, ona değer
kılavuzluğu yaparken,
• Ahlak bu kılavuzun içselleştirilmesi gereken eylem
planı olarak işlev görür.
• Din, belli bir değer sistemi önererek; insanlara hangi
ideallere yönelmelerini, nasıl davranmaları ve ne tür
bir karakter oluşturmaları gerektiğini bildirir.
• Her din, insanlara nasıl davranmaları gerektiğini
bildiren bir işlevsellik taşımaktadır.
7
8
• Din, toplumdaki olumlu ahlaki değer yargılarının
koruyucusudur.
• Ahlak, insanın davranışlarını yönlendiren kurallar mecmuasıdır.
• Ahlaki kuralların kaynağı, dinin emir ve yasaklarıdır. Dinen
yasak olan ve günah sayılan şeyler ahlaken kötü ve hukuken
suç olan hususlardır.
• Mesela adam öldürmek ve bunun sebebi olan kin ve düşmanlık
ve buna götüren gıybet, yalan ve dedikodu dinen günah ve
yasaktır. Aynı şekilde haksız kazanç ve bunun sebebi olan
hırsızlık, gasp gibi hususlar da dinen yasak ve hukuken suçtur.
9
• Zamanla ahlaki değerlerle dinî değerler
bütünleşebilir.
• Büyüklere saygı duymak, yardımsever olmak,
çevreyi korumak, cana kıymamak ve hırsızlık
yapmamak gibi ahlaki değerler, birçok toplum
tarafından benimsendiği için evrensel nitelik
kazanmıştır.
10
DÜŞÜNELİM
• Dinin ahlak alanında oynadığı rol

dolayısıyla dünyamızın daha iyi bir yer
olduğunu söyleyebilir miyiz?
11
2.AHLAK–HUKUK İLİŞKİSİ
12
• Ahlâkın en yakın olduğu disiplinlerden biri
hukuktur.
• Hukuk, toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım
gücünü belirleyen yasaların bütünü olarak
tanımlanabilir.
• Ahlak ve hukukun her ikisi de normatiftir; ikisinin
sahası da değerlerdir.
• Yani ahlâk gibi hukuk da iyi fiilleri emreder, kötü
fiilleri yasaklar.
13
• Hukuk kuralları devlet tarafından oluşturulur.
Ahlak kuralları ise devlet yanı sıra toplum
tarafından da oluşturulabilir.
• Hukuk kurallarının yaptırımı devlet tarafından
sağlanmasına karşın, ahlak kurallarının devlet
tarafından uygulanan bir yaptırımı genellikle
yoktur.
14
• Hukuk kuralları yazılı olmasına rağmen, ahlak
kuralları genellikle yazılı değildir.
• Ancak değişen şartlar çerçevesinde özellikle
kamu yönetiminde ahlak kurallarının da yazılı
hale getirilerek hukuksal bir yapı kazanması
söz konusu olmaktadır.
15
• Hukuk sadece kanuna karşı gelenleri
cezalandırdığı halde,
• Ahlâk aynı zamanda itaat edenleri de
mükâfatlandırır.
16
• Hukuk, daha ziyade kanuna uyulup
uyulmadığına baktığı, davranışların biçim
olarak kurallara uygunluğuna itibar ettiği halde,
• Ahlâk, sonuçtan ziyade, ahlâkî failin niyetine
itibar eder. Buna göre ahlâk için yalnızca
kanuna uyulmuş olması yetmez, davranışın
arkasında ne tür bir niyetin bulunduğu da
önemlidir.
17
• Hukukta yaptırım gücü, toplumda yanlışları ve
kötülükleri cezalandırır.
• Kanunun gücü bazen belirli kişi veya gruplara
karşı etkili olmayabilir. Bu bakımdan ahlakın
etkisi kanun dışında vicdan ile de yakından
ilişkilidir.
18
• Hukukun amacı adaleti gerçekleştirmektir.
• Ahlakın amacı ise iyiye ve doğruya ulaşmaktır.
19
• Hukuk kuralları dışa yöneliktir, yani hukuk
kurallarının amacı, insan eylem ve davranışları
sonucunda başka insanların zarar görmesini
engellemektir.
• Ahlak kuralları ise daha çok içe yöneliktir.
Kişilerin kendi kendilerini kontrol etmeleri ve
ahlaki olmayan davranışlarını sınırlandırmaları
içindir.
20
• Hukuk genellikle milli bir nitelik taşır.
• Ahlak ise realitede toplumdan topluma farklılık
gösterse bile, idealde evrenseldir.
21
• Hukuk, ahlaktan doğmakla birlikte hukukun
ahlak doğurduğu durumlar da vardır.
• Bazı davranış tarzlarının örf ve adet haline
gelmesi, onların uzun zaman toplum içinde
uygulanışından ileri gelmektedir.
• O halde kanun yoluyla bazı şeylerin
uygulanışını temin ederseniz zamanla bu
uygulamalar birer örf haline gelir.
22
3.AHLAK-PSİKOLOJİ İLİŞKİSİ
23
• Ahlâkın ilişkili olduğu bilim dallarından biri de
psikolojidir.
• Her ikisinin de konusu, insandır; insanın ruh
halleri ve davranışlarıdır. İkisi de insanın ruh ve
davranış bozukluklarını inceler.
• Psikoloji, insanın “ne olduğunu” anlamamıza
yardımcı olurken, ahlâk insanın “nasıl olması
gerektiğini” araştırır.
24
• Psikoloji, insanın bütün davranışları ile
ilgilenebildiği halde
• Ahlâk sâdece iradeli davranışlarla ilgilenir.
Çünkü ahlâk mükellef kılar ve sorumlu tutar;
irade dışı davranışlar ise sorumluluğu
gerektirmez.
25
• Ahlâkın sahası değerler;
• Psikolojinin sahası realitelerdir.
• Böylece ahlâk insan davranışlarını iyi-kötü
açısından değerlendirdiği halde psikoloji,
davranışları böyle bir değerlendirmeye tâbi
tutmaz.
• Psikoloji bu konuda tarafsızdır; ahlâk ise daima
iyinin yanındadır.
26
• Ahlak, insanlar arası ilişkileri ilgilendiren bir
sistemdir. Başkalarının bizim davranışlarımız
karşısında iyi ve kötü tavırlar almamış olsalardı
ahlaklı olup olmamak da söz konusu olmazdı.
Aslında ahlaki bakımdan iyi davranış,
başkalarının bizden bekledikleri davranıştır.
27
4.AHLAK-SOSYOLOJİ İLİŞKİSİ
28
• Sosyoloji pozitif bir bilimdir, tecrübe ve
bilhassa gözlem metoduna dayanarak sosyal
olayları, kurumları ve ilişkileri açıklamaya
çalışır.
• Fakat ahlâk, insanın değer yargısı taşıyan,
yapılması gerekeni arayan bir varlık olmasının
sonucudur.
29
• Sosyoloji, kendi metotları ile sadece sosyal
olaylara, ilişkilere ve kurumlara bakar ve
inceler.
• Buna karşılık ahlâk için önemli olan bu
olayların, ilişkilerin ve kurumların arkasındaki
fertlerdir; ahlâkî şahsiyetlerdir; bunların
kabiliyetleri, duyguları, düşünceleri,
tasavvurları, niyet ve tasarılarıdır.
30
• Örf ve âdetlerin temelinde, daha ziyade
özenme ve takdir etme,
• ahlâkın temelinde ise inanma ve saygı duyma
vardır.
31
• Örf ve âdetlere uyan kimse, sâdece toplumla
uyum hâlinde olmaktan başka bir amaç gütmez.
• Halbuki ahlâk kanunlarına uyan kimse, ideal
olarak, kendi vicdanında bu kanunlarda bir
kutsallık gördüğünden ruhunu selâmet ve kemâle
ulaştırmak, insanlık şerefini korumak, Allah
rızasını kazanmak gibi yüksek düşüncelerden
dolayı bu davranışlarda bulunur.
32
• Örf ve âdetlerin ahlâk kuralları ile bağdaşanları
bulunduğu gibi, bu kurallara aykırı olanları,
veya başlangıçta ahlâki iken zamanla
yozlaştırılmış olanları da vardır.
33
• Her toplumda insan davranışlarını düzenleyen
birtakım kurallar vardır. Bazısı maksatlı olarak
planlanmış ve ortaya konmuş olmayıp
toplumun yaşadığı hayat içinde gelişmiş ve
benimsenmiştir. İnsanlar bunları yazılı metinler
halinde değil, başkalarıyla münasebetleri
içinde öğrenirler.
34
• Örf ve adetler, kanunlar, gelenekler kısacası
sosyal münasebetleri düzenleyen bütün
kaideler değişmeye uğradığına göre, elbette
ahlak da onlarla değişmiş olacaktır.
35
• Çeşitli toplumlarda birbirinden çok farklı
görünen davranış tarzları, çok defa aynı ahlaki
değerin değişik biçimlerde gerçekleştirmesini
göstermektedir.
• İlkel bir toplumda bir kadının artık yaşlı ve
aciz hale gelmiş kocasını öldürmesi bize ilk
bakışta cinayet gibi gelebilir, ama kadın bu
hareketiyle kocasına karşı vazifesini yapmakta
yardımseverliğini göstermektedir.
36
5-AHLAK-FELSEFE İLİŞKİSİ
• Felsefe ahlâka iki yönden yaklaşır:
• İlki ahlâki kavramlar nelerdir ve içerikleri
nelerdir sorularına yanıtlar aramak yani ahlâka
teorik olarak yaklaşmak ki buna Ahlâk teorisi
(kuramsal etik) denir.
• İkinci yaklaşım ise hangi davranışlarımızın iyi
ve doğru olduğunu araştırıp nasıl davranmamız
gerektiğini bize dayatan Normatif ahlâk
(Uygulamalı etik) tir.
• Ahlâk, felsefe dışında dinlerin, hukukun ve
toplumun önemli değerlerinden biridir. Ahlâk
için «insan eylemlerinin iyi ve kötü olarak
değerlendirilip yönlendirilmesidir» diyebiliriz.
• Ancak toplumsal ahlâk anlayışı genellikle
cinsel davranışlarla sınırlandırılmaktadır.
Oysa genel anlamda ahlâk her türlü insan
edimini içerir.
• Felsefe açısından bakıldığında ahlâk diğer
alanlardan biraz farklı bir içerik taşımaktadır.
• Her ne kadar felsefe de insan eylemlerine kurallar
koymaya çalışsa da onlardan farklı olarak temel
kavramları da araştırır.
• Bu açıdan bakıldığında felsefede iyi-kötü davranış,
özgürlük, irade, vicdan, sorumluluk, haz, ödev,
erdem, genel ahlâk yasası, ahlâki eylem, ahlâki
karar gibi kavramların içeriği doldurulmaya çalışılır.
6-EĞİTİM-AHLAK İLİŞKİSİ
41
• Aileler çocuklarının elbiselerinin temizliğine

gösterdikleri özenden daha çok kalplerinin
temizliğine, çocuklarının karınlarını doyurmaya
gösterdikleri özenden daha fazlasını kafalarını
doyurmaya özen göstermek zorundadır, aksi
halde çocuklarımız bir canavar olarak
yetişecektir.
42
• Çoğu anne-baba, çocuklarını yetiştirme

hususunda gerçekten en iyisini yapmak
isterler. Onları ihmal etmeye ya da onları
incitmeye kalkışmazlar. Oysa pek çok anne-
baba için ebeveynlik, günlük işlerinin arasında
ikinci sıraya alır, çoğunlukla problemler ortaya
çıktığında onlarla ilgilenmeye başlar.
43
• Örneğin çoğu insan iş hayatındaki amaçlarını,

emekliliğini, arabasını ne zaman
değiştireceğinin planlarını ... sayabilir, ama
çocuğunun sağlıklı ve mutlu yetişmesi için, ne
yaptığını, kendisini ve Çocuğunu geliştirmesi
için ne gibi planlar yaptığını
söyleyemeyecektir.
44
• Veya fiziksel olarak tüm günü çocuklarıyla

birlikte geçirdikleri halde zihinsel olarak
çocuklarından kilometrelerce ayrı, hiçbir şeyi
paylaşmayan, emir vermek ve kuru nasihatten
başka çocuk ile hiçbir şey konuşmayan bir
ebeveynler görürüz.
45
• Oysa; çocukların, hayatı anne

babaları ile birlikte aktif bir
şekilde yaşayarak tanımaya
ihtiyaçları vardır.
46
• Her çocuk anasından temiz duygularla

doğar, onu Yahudi ve Mecusi yapan anne
babasıdır. (El-Buhari, 6/143) Bizler nasıl
yaşarsak Çocuklarımız bizlerden öyle
yaşamayı öğrenir, çocuklarımızdan ancak
verebildiklerimiz kadarını bekleyebiliriz.
47
Hadis-i Şerif
• Bir kimsenin çocuğunu terbiye

etmesi ve ona edep öğretmesi,
her gün sadaka vermesinden
hayırlıdır.
48
J. Jaubert
• Çocukların öğütten çok, örneğe

ihtiyacı vardır.
49
J. J. Rousseau
• İnsanın eğitimi doğuşuyla başlar,

insan konuşmadan, anlamadan
önce eğitilir
50
ÇİN ATASÖZÜ
• Çocuklarınız sizlerin değildir, onlar bizzat yaşamın
çağrısının kızları ve oğullarıdır. Elinizden geçerler,
sizden gelmezler...
• Eğer sizlerle birlikteyseler, bu sizindir anlamına
gelmez!
51
• Onlara sevginizi verin, fikirlerinizi değil... Çünkü
onların kendi fikirleri vardır.
• Bedenlerini barındırın, ruhlarını değil... Çünkü ruhları
bize ve hayallerimize Yasaklanan yarınlardadır...
• Sizler onlara benzemeye çalışın... Onları kendinize
benzetmeye değil!
52
• Çocuk donmamış beton gibidir.

Üzerine ne düşerse izi kalır.
• Çocukların nasihattan çok iyi
örneklere ihtiyacı vardır.
53
Çocuğunuzu;
• Hoşgörüyle yetiştirirseniz, Sabırlı olmayı öğrenir.
• Destekleyip yüreklendirirseniz, Kendine güven
duymayı öğrenir.
• Yaptığı güzel şeyleri över ve beğenirseniz, Takdir
etmeyi öğrenir.
• Hakkına saygı gösterirseniz, Adil olmayı öğrenir.
54
• Güven ortamı içinde yetiştirirseniz, İnançlı
olmayı öğrenir.
• Kabul ve onay gösterirseniz, Kendini ve
başkalarını sevmeyi öğrenir.
• Aile ortamı içinde dostluk ve arkadaşlık
gösterirseniz, Bu dünyada mutlu olmayı
öğrenir.
• Sevgi içinde büyütürseniz, Güvenmeyi öğrenir.
55
• Sürekli eleştirirseniz, Kınama ve ayıplamayı

öğrenir.
• Kin ortamında büyütürseniz, Kavga etmeyi
öğrenir.
• Alay edip aşağılarsanız, Sıkılıp utanmayı
öğrenir.
• Devamlı utanç duygusuyla eğitirseniz, Kendini
suçlamayı öğrenir.
56
• Devamlı gülünç duruma düşürürseniz,

Çekingen olmayı öğrenir.
• Kendisine inanmazsanız, Dolandırıcılığı
öğrenir.
• Aşırı hoşgörülü olursanız, Bencilliği öğrenir.
• Her zaman tenkit ederseniz, Kendini
kabahatli bulmayı öğrenir.
57
• Kötü bir çocuk, ya babanın yahut da her ikisinin
eseridir.
• Çocuğunuzda gördüğünüz kötü bir huyun suçunu,
mutlaka kendinizde arayın.
• Her anne-baba, genellikle, çocukta gördüğü yanlış bir
davranışın suçunu; ya çocuğa ya da çevresine yükleme
eğilimindedir.
• Çocuk, aileden gördüklerini taklit ederek büyür. Eğer
siz, ona iyi bir terbiye vermiş iseniz; etraftan
duydukları ona fazla tesir etmeyecektir.
58
• Kişinin iman ve ibadet anlayışında anne-

baba, arkadaş vb. çevresel etkenlerin rolü
olduğu gibi, ahlak anlayışında da bu
etkenlerin rolü vardır.
• Bu yüzden, yerel ahlak ilkeleri ve anlayışları
bazen bölgeden bölgeye, toplumdan topluma
bazı farklılıklar gösterebilir.
59
• Bir kişiye veya topluma göre ahlaklı

kabul edilen ve övülen bir davranış,
başka bir kişiye veya topluma göre
ahlaksız kabul edilip yerilebilir.
60
 Böyle durumlarda davranışı yarar ve

zarar açısından değerlendirip, eğer
zararlı bir davranış olarak görülmüyorsa
kişilerin anlayışlarına ve toplumların
töresine karşı çıkmamak, bize uymuyor
diye ahlaksız davranış olarak
değerlendirmemek gerekir.
61
• İslam eğitiminin önemli gayelerinden biri de,

bütün emir ve yasaklarıyla ahlakın
evrenselleştirilmesidir.
• Öte yandan, Hz. Peygamber’in evrensel
ahlakı gerçekleştirmek için gönderildiği bir
gerçektir.
• Kur’an evrensel bir kitap olduğuna göre,
İslam eğitimi de bu kitabın öngördüğü
evrensel ahlakı gerçekleştirmeyi amaç edinir.
62
 Evrensel diye ifade edilen ilke ve davranışlar
Kur’an’da değişik formatlarda karşımıza
çıkmaktadır. Kalem suresinde bu ahlak şöyle
ifade edilmektedir:
“Sen kesinlikle GÜZEL bir ahlak üzeresin.”[4]

Kur’an’dan kaynaklanan bu ahlak, evrensel
değerlere dayandığından evrensel ahlak
niteliğindedir.
63
• Her zaman ve her yerde İslam dinini tebliğ ederek
evrensel ahlak kurallarını uygulayacak bireyler
yetiştirmek, eğitimin en büyük hedeflerindendir.
• İslam eğitimi, davranışların, sözlerden daha
önemli olduğuna inandığı için, ahlaka büyük
önem verir.
• Davranışlar, ahlakın yayılmasında en büyük
iletkenlik görevini yapar.
64

1-Ahlakin Di̇ğer Bi̇li̇mlerle İli̇şki̇si̇ Nobel

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

1-Ahlakin Di̇ğer Bi̇li̇mlerle İli̇şki̇si̇ Nobel

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1.

• Dinin ahlak alanında oynadığı rol

• Aileler çocuklarının elbiselerinin temizliğine

• Çoğu anne-baba, çocuklarını yetiştirme

• Örneğin çoğu insan iş hayatındaki amaçlarını,

• Veya fiziksel olarak tüm günü çocuklarıyla

• Oysa; çocukların, hayatı anne

• Her çocuk anasından temiz duygularla

• Bir kimsenin çocuğunu terbiye

• Çocukların öğütten çok, örneğe

• İnsanın eğitimi doğuşuyla başlar,

• Çocuk donmamış beton gibidir.

• Sürekli eleştirirseniz, Kınama ve ayıplamayı

• Devamlı gülünç duruma düşürürseniz,

• Kişinin iman ve ibadet anlayışında anne-

• Bir kişiye veya topluma göre ahlaklı

 Böyle durumlarda davranışı yarar ve

• İslam eğitiminin önemli gayelerinden biri de,

“Sen kesinlikle GÜZEL bir ahlak üzeresin.”[4]

You might also like