Bölüm 2/

İş Analizi ve İş dizaynı
 İnsan Kaynakları Yönetiminde çeşitli faaliyet ve
sistemlerinin oluşturabilmesinde iş analizi
çalışmalarından elde edilen bilgiler önemli bir
araç niteliği taşırlar. Örneğin, örgüt yapısının
oluşturulması, işgücü planlama, eğitim geliştirme
faaliyetleri, ücret-maaş yönetimi,performans
değerlendirme, iş güvenliği ve sağlığı gibi
konularda iş analizleri ve bu süreçten sağlanacak
bilgilere ihtiyaç duyulur.
 Bu bölümde iş analizi sürecinin çeşitli evreleri
ayrıntıları ile ele alınmış ve ayrıca iş analizi
programlarının yürütülmesinde dikkat edilecek
hususlar da vurgulanmıştır. Bölümün ikinci,
kısmında ise iş dizaynı konusu örgütsel, çevresel ve
davranışsal boyutları ile ele alınmış ve günümüzde
işlerin değişen özelliklerinin çalışanların
verimliliklerinde yarattığı etkiler irdelenmiştir. Bu
bağlamda başlıca iş dizaynı teknikleri ve bunların
çalışan tatmini ve örgütsel verimliliğe etkisi de
ayrıntılı bir biçimde açıklanmıştır.
 İŞ TASARIMI
VE İŞ ÖLÇÜMÜ
 1900’lü yılların başlarında Bilimsel Yönetim Hareketinin
temel ilkeleri doğrultsunda işletmelerde verimliliği
artırmak amacı ile işler ilk kez bilimsel olarak ele
alınmıştır. Bu ilkelere göre bölünebilen en basit
parçalarına ayrılan işlerin, çalışanlar tarafından
minumum öğrenme ile en kısa zamanda ve hatasız olarak
gerçekleştirebilmesi amaçlanmaktaydı.Oysa gerek
araştırmalar, gerek uygulamalar işlerin bu denli rutin,
monoton ve basit hale getirilmesinin çalışanlar üzerindeki
olumsuz etkisini göstermişve bu konuda işlerin
yapılarının çalışanlar için daha fazla tatmin sağlayıcı ve
onları motive edici hale dönüştürülmesi için bazı teknik
ve yaklaşımların geliştirilmesine neden olmuştur.
 Organizasyonlarda işlerin yapısal özellikleri
ve içeriklerinin çalışanların verimliliklerinde
önemli olduğu önce Beşeri İlişkiler
Hareketiyle, daha sonra da davranış
bilimlerindeki çeşitli araştırma ve gelişmelerle
giderek daha net bir biçimde işletmelerde
anlaşılmıştır.
 Çalışanların tatmin ve verimliliğini bu denli
etkileyen unsur olan işlerin organizasyonel
yaşamda bilimsel ve sistematik bir biçimde
incelenmesi ve ayrıca çeşitli değişkenleri dikkate
alarak yapılarının düzenlenmesi, günümüzde
İnsan Kaynakları Departmanının bir işlevi olarak
öne çıkmıştır.
 Bu bölümde önce işletmelerdeki işlerin tüm
özellik ve ayrıntılarını belirlemeye yönelik
çalışmalardan oluşan iş analizi süreci, daha
sonra da işlerin kişiler için daha motive edice,
organizasyon için de etkinlik ve verimlilikle
sonuçlanacak şekilde gerçekleştirilmesini
sağlayacak faaliyetler olan iş dizaynı
çalışmaları ele alınacaktır.
 1. İş Tasarımı nedir?
 2. Önemi ve Amaçları
 3. İş Tasarımında Dikkate Alınacak Kısıtlar
 4. İş Tasarım Bileşenleri
İŞ ANALİZİ VE İŞ DİZAYNI
 İŞ ANALİZİ: İşletmelerde önceden belirlenen amaçların
gerçekleştirilebilmesi için çalışanlar ve yaptıkları işler,
bölüm, birim, departman gibi çeşitli adlarla anılan
gruplara ayrılmışlardır. İşletme faaliyetlerinin etkinliği
açısından bu grupların sınırlarının belirlenmesi,
özelliklerinin bilinmesi ve görevlerinin tanımlanması
gerekmektedir. Bunun için her birimde gerçekleştirilen
faaliyetleri oluşturan işler ve birbirleri ile ilişkileri
saptanmalıdır. İşletmelerde işlere ilişkin çeşitli ayrıntı ve
özellikleri saptamak amacı ile yapılan iş analizi
çalışmalarına bu nedenle gerek duyulmaktadır.
 Genel olarak iş analizleri iki yaklaşımla incelenebilir.
Bunlardan birincisi insan kaynakları yönetimi açısından
ele alır. Bu tür iş analizleri işletmelerde insan kaynakları
planlama, ücret-maaş yönetimi, eğitimi v.b konularda,
insan kaynakları yönetimine veri sağlayacak nitelikte
hazırlanmıştır. İkinci yaklaşım ise , iş analizi kavramını
daha geniş olarak tanımlar ve bu kavramın kapsamına
ayrıca endüstri mühendisleri tarafından işlere ilişkin
yapılan bir takım kantitatif çalışmaları da ekler. Bu
yaklaşıma örnek olarak iş basitleştirme, zaman-hareket
etüdleri, yöntem geliştirme, iş ölçümü gibi faaliyetleri
belirtebiliriz.
İş Analizinin Gelişimi
 Sanayileşme sürecinde işletmelerin
karşılaştıkları çeşitli belirsizliklere çözüm
arayan F.Taylor, verimliliği arttırmak için iş ve
yöntem araştırmalarından hareket ederek,
parça başı ücret sistemi, iş değerlendirme,
işgören seçim ve yerleştirme teknikleri,
çalışanların yakından ve ayrıntılı olarak
kontrolü konularını bilimsel olarak ele alırken,
bu çalışmaların başlangıç aşamasını ve
temelini iş analizleri oluşmuştur.
İş Analizinin İçerdiği
Başlıca Bilgiler
 İş analizinin herhangi bir işe ilişkin gerekli bilgilerin
toplanması çabası olarak tanımladığımızda, bu tanım
bize iş görenin neyi, nasıl neden ve hangi bilgi ve
becerilerle yaptığını araştırmamız gerektiğini
bildirmektedir.
 İşlevler: İşi yapan kişi ile veriler/bilgiler, diğer kişiler
ve fiziksel unsurlar arasındaki ilişki
 Çalışma Alanları : İşin içerdiği görevleri yerine
getirmek için kullanılan teknikler.
 Malzeme , Ürün yada Hizmetler; İşin tamamlanması
ile elde edilen çıktı ya da işin amacı.
 İşgörenin Özellikleri: İşgörende bulunması gereken
kişisel özellikler, beceriler, işgörenin formel ve mesleki
eğitimi.
 İşin Fiziksel Gerekleri: Fiziksel güç, gözlem, konuşma
v.b iş gerekleri.
İşi Oluşturan Faaliyetler
 İşe yönelik faaliyetler;
 İşin içerdiği süreçler
 Faaliyetlerin kayıtları
 Kişisel sorumluluk/Hesap verme
 İşçiye yönelik faaliyetler;
 İşin yapılışı sırasında söz konusu olan beşeri
davranışlar
 Temel hareketler
 Kişisel iş gerekleri
Makine, Araç/Gereç, Teçhizat ve Diğer Yardımcı
Malzeme

 İşe ilişkin soyut ve somut ögeler

 Kullanılan malzeme
 Yaratılan ürün
 Kullanılan ya da uygulanan bilgi
 Sunulan hizmet
İş performansı

 İş ölçümü
 İş standartları
 Hata analizleri
 Diğer
İş gerekleri

 İşe ilişkin bilgi /beceri

 Kişisel özellikler
İş analizinin amaçları
 İş Dizaynı
 İş analizlerinde özellikle hazırlık aşamasında, insan
kaynakları yönetiminin çalışma yaşamının kalitesini
geliştirici doğrultudaki programları etkili olmaktadır. Bu
tür programların en önemlisi olan iş dizaynı çalışmaları
ile işletmelerdeki işlerin yapıları, çalışanlar için daha çok
iş tatmini yaratacak şekle dönüştürülmeye çalışılır.
İşlerin yapılarının monotonluk ve rutinlikten uzak, kişiye
daha fazla sorumluluk ve kendini geliştirme imkanı
sağlayacak şekilde değiştirilmesinden sonra yapılacak iş
analizlerinde, işler bu tür programlarla kazandığı yeni
özellikleri içerilecektir.
 Tepe Yönetiminin Amaçları
 İş dizaynı programları ile olan ilişkisinden başka, iş
analizleri örgütün tepe yönetiminin amaçları ile de
etkileşim halindedir. İşletmelerde işler tepe
yönetiminin amaçları doğrultusunda yaratılırlar. Bu
amaçlar aynı zamanda performans standartlarını da
belirleyici unsurladır. Bu nedenle belirli bir işi söz
konusu standarta göre yapmak için gerekli bireysel
özellikler de tepe yönetimin amaçları ile şekillenir.
Ücret ve Maaş Yönetimi
 İş analizleri, işleri, önem ve güçlük derecelerini
dikkate alarak, nisbi olarak değerlemeye
yönelik yapılan iş değerlendirme çalışmalarını,
gerekli ve önemli bilgilerle beslerler.İşletme içi
ücretlerin adil olup olmadığını anlamak için
benzer işlere diğer işletmelerin verdikleri
ücretleri belirlemek amacı ile yapılan piyasa
ücret araştırmalarında da iş analizi verileri ve iş
tanımları kullanılmaktadır.
 Performans Değerlendirme
 İşletmelerde yürütülen performans değerlendirme
çalışmalarının etkinliği, önemli ölçüde önceden belrilenen
performans standartlarına bağlıdır. Performans
standartlarının genellikle sayısal olması arzulanırsa da,
birçok işte sayısal standartların saptanması oldukça güçtür.
İşletmelerin performans değerlendirme sistemlerinde standart
olarak genellikle hedefler ve/veya değerlendirme
kriterleri/faktörleri ya da yetkinlikler kullanılmaktadır.
Ancak, bunlardan hangisi/hangileri kullanılırsa kullanılsın,
gerçekçi anlaşılabilir, kesin, spesifik, yapılan işle ilgili
olması gibi özellikleri de sayısal olmaları kadar önemlidir.
 Bu özelliklere sahip standartları belirlerken en
güçlü bilgi kaynağımız iş analizleri /iş
tanımlarıdır. Bu nedenle, bir performans
değerlendirme çalışmasına başlarken öncelikle
iş tanımlarımızın yeterli olup olmadığını
araştırmamız gerekecektir.
İş Analizi Bilgi toplama
yöntemleri

 Gözlem:
 Anket:
 Mülakat:
 Diğer yöntemler:
İş tanımları ve İş gerekleri

 İş tanımları :
 İşin tanıtılması
 İşin içerdiği görevler
 İşin ilişkili olduğu diğer işler ve işin
gerektirdiği gözetim
 Üretim yönetiminin temel amacı; üretim
faktörlerinden mümkün olan en yüksek
faydayı sağlamaktır.
 Önemli olan kaliteden, müşteri odaklılıktan
ve hizmetten ödün vermeden çalışanların
yönetilmesidir.

 Çalışanların, işlerin gerektirdiği fiziki ve

hareketlere yönelik şartnameleri daha
rahat sağlayabilmeleri için işlerin yapısal
anlamda düzenlenmesinde iş tasarım
tekniklerinden yararlanılmaktadır.
 İş tasarımı, örgütlerde bir bireyin veya
takımın yerine getirmek zorunda olduğu
işlerin ayrıntılı bir şekilde belirlenmesi
fonksiyonudur
İş tasarımının amacı
 Örgütün ve teknolojinin gereksinimlerini
karşılamak üzere işlerin geliştirilmesi

 Çalışanların kişisel ve bireysel

gereksinimlerinin karşılanmasıdır.
 İŞ TASARIMINA YÖNELİK KISITLAR
KİM NE NEREDE NE ZAMAN NİÇİN NASIL

ÖRGÜTÜN YAPILACAK İŞLERİN

İŞ GÜCÜNÜN
YERİNE COĞRAFİ İŞLERİN ÖRGÜTSEL
ZİHİNSEL
GETİRİLMESİ KONUMU, TARİHİ, AMACI;
VE FİZİKSEL METOT-PROSES
İSTENEN İŞ ALAN- ÇİZELGE ÇALIŞAN-
ÖZELLİK-
İŞLER LARININ ESNEKLİĞİ LARIN
LERİ
KONUMLARI AMAÇLARI

NİHAİ
İŞ
YAPISI
 İş tasarımını oluşturan elemanları özetle üç gruba
ayırabiliriz:
1. İş Analizleri: Bir görevi oluşturan işlerin her birinin nasıl
yapılacağı /work methods ve aralarında nasıl bir uyum
oluşturulacağını ortaya koymak amacıyla yapılan
çalışmalardır.

2. İşçilerin analizleri: Görevin gerektirdiği spesifikasyonlara

uygun kişilerin seçilmesi, sorumluluk sınırlarının
belirlenmesi ve ödüllendirme konularına yönelik yapılan
çalışmalar.

3. İş ortamının analizi: İmalat ve hizmet sektörlerinde görevin

gerçekleştirildiği fiziksel çevrenin koşullarına yönelik
yapılan çalışmalar.
1.Görev (İş) Analizleri

 Görevi kapsayan işlerin tanımı

 İşlerin sıraları
 İşlerin kritikliği
 İşlerin fonksiyonu
 Yapılan işlerin diğer görevlerle ya da işlerle olan bağlantıları
 Performans gereksinimleri
 Bilgi gereksinimi
 Teçhizat gereksinimi
 Yanlış yapma olasılıkları
 İşlerin süresi
2. İşçilik analizleri

 Kapasite gereksinimi
 Performans gereksinimi
 Beceri seviyesi
 Eğitim gereksinimi
 İş stresi
 Motivasyon
 İşçi sayısı
 Sorumlulukların seviyeleri
 Yetkilendirme seviyeleri
3. İş ortamının analizi

 Yerleşim durumu
 Sıcaklık ve nem oranı
 Işıklandırma
 Havalandırma
 Güvenlik
 Lojistik
 Gürültü
 Titreşim
 İş Tasarımı kararları, insan kaynakları
yönetimine hakim olan trendlerden
etkilenmektedir. Bu trendler zaman içerisinde
farklılaşmış ve günümüze kadar gelmiştir.

 1900 lu yıllarda makine atölyelerinde

fonksiyonel işlere yönelik kişilerin
çalıştırılması söz konusuydu. Ve bu kişilerin
de oldukça becerikli olması gerekiyor ve işleri
öğrenmeleri uzun sürüyordu.
 1960 lı yıllardan sonra F. Taylor’un bilimsel
yönetimi anlayışı iş yönetiminde hakim
olmaya başladı.
 Bu anlayışa göre; işlerin daha ucuz, daha
kolay ve daha hızlı yapılabilmesi için bütünsel
olarak ele alınmasından ziyade ; işlem, proses
ve eleman şeklinde gruplandırılarak
incelenmesi söz konusu olmuştur.
 Burada amaç, işlerin öğrenilmesini
basitleştirmek ve en düşük beceride bir
çalışanın bile bu işleri yapmasını
sağlayabilmektir.
 Günümüzde ise iş tasarımına ve analizlerine
daha modern yönetim anlayışları hakim
olmaya başlamıştır. 1900-1960 ve 1970-2000
yılları arasındaki iş tasarımına yönelik
anlayış farklılıkları aşağıdaki gibidir.
İŞ TASARIMI KARARLARI
 1900-1960  1970-2000 SONRASI
 İşlerde uzmanlaşma  Daha fazla eğitim
 Minimum düzeyde beceri gereksinimi  Daha fazla sorumluluk ve yetkilerin
 Tekrarlar daha fazla verilmesi
 Minumum düzeyde ve iş başında eğitim  İşlerin kontrol edilmesi
 Yığın, kütle üretim  İşlerin vardiyalar halinde yapılması
 Parça başına ücretlendirme  Daha yüksek beceriye sahip işçiler
 Minimum düzeyde iş sorumluluğu  Problemlere takım anlayışı ile
 yaklaşım
Üst yönetimin kontrolü
  İşçilerin yönetime katılması
Zamana odaklılık
 Ödüllendirme
 Kaliteye odaklılık, işçiye görev
olarak kalite denetiminin verilmesi
 Otomasyon, internet
“Çalışma hayatının kalitesi” General Motors

 “We don’t just create the vehicles,we also build the

future”

Hewlett-Packard;
 Çalışanlara güven
 Birlikte çalışmaya önem verme ve ödülü paylaşma
 Diğer firmaların özeneceği fakat ancak çok az bir
kısmının ulaşabileceği bir çalışma ortamı sağlamak
İŞ TASARIMININ
BİLEŞENLERİ
I. UZMANLAŞMA DÜZEYİ
 Bir işte uzmanlaşma sayesinde, iş daha hızlı
ve daha düşük maliyette gerçekleştirilir.

 Diğer yandan uzmanlaşma, monotonluk

sebebiyle çalışanlar üzerinde ters bir etki
yaratabilmektedir. Bu durum da tümüyle
üretim sistemine yansıyabilmektedir.

 Bu nedenle işler tasarlanırken uzmanlaşma

düzeyinin iyi ayarlanması gerekmektedir.
İŞ TASARIMINDA UZMANLAŞMA
DÜZEYİ

NİHAİ
UZMANLAŞMA İŞ
İŞ ZENGİNLEŞTİRME
DÜZEYİ
VEYA
YAPISI GENİŞLETME
 UZMANLAŞMANIN
 Dezavantajları
 Avantajları
 Herkes kendi işinden sorumlu
 İş gücünün hızlı eğitimi olduğu için tüm ürünün
 İşe göre daha kolay personel alımı kalitesinden sorumlu kişinin
 Basit olmasından ve tekrarlardan olmaması
kaynaklanan yüksek miktarda çıktı  Tekrarlardan dolayı işçinin
 Çalışanların kolaylıkla ikame sıkılması
edilmesinden dolayı düşük ücretler
 Daha basit ve az eğitim  İşçinin motive olmamasından
 İş akışını ve iş yüklerini daha yakın kaynaklanan bazı görünmez
kontrol edebilme maliyetlerin olması (devamsızlık,
 Donanım yatırımlarının azaltılması yüksek iş gücü devri, gecikmeler
v.b.)
 İş gücü vizyonlarının dar
olmasından dolayı proseslerin
geliştirilememesi
 İşlerin daha iyi yapılması yönünde
geliştirilmesine yönelik
imkanların sınırlı olması
İŞ GENİŞLETME
 “Çalışanlar çeşitli işler yaparlarsa, daha iyi
yaparlar ve çalışma hayatının kalitesi artar.”
artar
teorisine dayanarak alınan kararlardır.

 İş genişletme, bir işi uzmanlık düzeyini

ayarlayarak çalışana yönelik olarak daha ilgi
çekici hale getirmektir.
 Eğer bir çalışan aynı beceriyi gerektiren
birden fazla çeşitte iş yapıyorsa işler, “yatay
düzeyde” genişletilmiştir.

 İşçiler bu şekilde işin gerektirdiği tüm

birimlerde çalışabilirler.
 Çalışan kişi işin gerektirdiği çeşitli proseslerde
yönetsel becerisini ortaya koymasıyla yaptığı işi
zenginleştirmiş olur.
 Örneğin;bir çalışan işiyle ilgili planlama, organize
etme ve denetleme işlerini de yapıyorsa iş; “dikey
düzeyde” genişletilmiş yada zenginleştirmiştir.

 Eğer bir kişi farklı uzmanlık dallarını gerektirecek

işler arasında sırasıyla çalıştırılıyorsa “iş rotasyonu”
gerçekleştiriyor demektir.
PSİKOLOJİK YÖNLER
 İşin psikolojik gereksinimleri minimum
düzeyde karşılayacak şekilde tasarlanması
konusunu içerir.

 Araştırmacılara göre, organizasyonda

çalışanların psikolojik ve fiziksel
yorgunluğunu giderecek önlemler alınmalı,
ekip çalışması ve birarada çalışma, güven
ortamı yaratılmalı, yönetici ve çalışanlar
arasındaki iletişim güçlendirilmeli ve
insana değer verilip takdir edilmelidir.
HAWTHORNE ARAŞTIRMASI

 Amerika Birleşik Devletleri’ nde Elton Mayo (1880-1949)

ve arkadaşları tarafından Western Electric adlı şirkete
bağlı olan ve telefon parçaları imal eden Hawthorne
işletmesinde yapılan araştırmalar ile yönetimde insan
boyutu aşağıdaki boyutları ile ele alınmıştı :
 Işık şiddetinin performans üzerindeki etkileri analiz
edilmiştir.
 ücretlerin performans üzerindeki etkileri analiz edilmiştir.
 Mika yarma test odası deneyi ile sadece dinlenme araları
(mola) ve haftalık çalışma süresinin artırılmasının
verimlilik üzerindeki etkileri analiz edilmiştir.
IV. İŞ METOTLARI (İŞ
ANALİZİ)
 İş analizi; işlerin daha basit ve verimli
yapılma olanaklarını araştıran, yeni
yöntemler geliştirmeye ve işi oluşturan
faktörlerin miktarlarını saptamaya yönelik
yapılan çalışmalardır.

 İş analizleri;
1. metot analizi (metot geliştirme)
2. iş ölçümü olmak üzere iki kısımdan
oluşmaktadır.
1. Metot Analizi

 İş tasarımının bir bölümünde; görev gereği

yapılan işlerin nasıl (hangi metotla)
yapılması gerektiği yönünde bir takım
çalışmalar yapılmaktadır.
 METOT ANALİZİ

ÜRETİM PROSESİ

DİĞER Ultimate
İŞÇİLERLE NİHAİ İŞ
SABİT İŞ NOKTASIN-
ETKİLEŞİM TASARIMI
HALİNDEKİ Job DAKİ İŞÇİ
İŞÇİ Design

DONANIM İLE
ETKİLEŞİM
HALİNDEKİ
İŞÇİ
 Modern işletmelerde, özellikle büyük
firmalarda metot analizlerini yapma görevleri
insan kaynakları ya da endüstri
mühendisliği departmanına verilmektedir.

 Küçük firmalarda ise bu görev metot

analizinde uzmanlaşmış danışman bir
firmaya verilebilir.
 Metot analizi yeni bir işin yada var olan bir
işi yeniden geliştirilmesinde
kullanılmaktadır.

 Örneğin yeni bir iş (yeni bir makine, yeni bir

ürün, kalite standartlarındaki değişiklik v.b.)
var olan üretim prosesine nasıl entegre
edilecek?
 Metot analizinde kullanılan temel araçlar,
birden fazla çeşitte olabilecek
diyagramlardır.
 Bu diyagramlar, yöneticilere işin nasıl
yapıldığına ve yeniden tasarıma ihtiyacı
olup olmadığına dair bir geri besleme
bilgisi verirler.
 Hangi haritalama metodunun kullanılacağı; işlere
ait hareketlerin durumuna ve seviyelerine
bağlıdır.

 Bireylerin ya da malzemelerin hareketlerini

iyileştirme, gereksiz prosesleri eleme--- Proses akış
diyagramı
 İnsan-makine uyumu,etkinliklerini arttırma---
Adam-makina diyagramı
 Proses Akış Diyagramları:Bir tam sayfa
üzerine çizilen bu diyagram üç bölümden
oluşmaktadır.
 Sol üst kısım yapılan analizin özetine
ayrılmıştır. Burada halen uygulanan metot ile
önerilen metot arasındaki farkları kolaylıkla
görebilecek özet bilgiler yer alır.
 Faaliyet sayısı ve taşıma uzaklıklarının yanı
sıra bazı hallerde faaliyetin süresi kaba bir
ölçme sonucu yazılır.
 Amerikan Makine Mühendisleri Odası tarafından
önerilen semboller

SEMBOLLER Faaliyet Tanım

İŞLEM Prosesin başlıca adımları, malzemede fiziksel
veya kimyasal değişiklik yapma, zihinsel olarak
planlama ve hesaplama işlemleri
TAŞIMA İşçi, malzeme veya araçların bir yerden bir yere
hareketi veya taşınması
KONTROL Kalite veya miktar açısından yapılan kontroller
DEPOLAMA Malzemenin izinsiz alınamayacak şekilde
stoklanması

BEKLEME Ardışık işlemler arasında işin veya işçinin

beklemesi

 
Tablo1 BİRLEŞİK FAALİYETLER Aynı kişi tarafından aynı zamanda yapılan
faaliyetlerde ilgili semboller içiçe gösterir örneğin
kare içinde daire muayene ve işlemin aynı anda
yapıldığını gösterir.
 Adam (işçi)-Makina Diyagramları:
Genellikle işçi ile makine faaliyetlerinin
uyumunu sağlamak amacını taşımaktadır.
 Bir işçi -bir makine, bir işçi-iki makine v.b.
gibi çeşitli kombinasyonlarda bulunabilir.
 İşçi ile makine arasındaki boş zamanları
ortadan kaldıracak en uygun çalışma
düzeninin bulunmasında oldukça yararlıdır.
 Genellikle, proses akış diyagramı ile birlikte
kullanılır..
Üretim Prosesini İnceleme:

 Bir üretim prosesi üzerinde yapılan metot

analizi çalışmasının amacı;

 gecikmeleri,
 taşıma mesafelerini,
 proses zamanlarını ortaya koyarak tüm
operasyonların yapılışını kolaylaştırmak ve
etkinleştirmektir.
Faaliyetler; proses, işlem ve eleman
olmak üzere üç kısımda
gruplandırılarak incelenir.
 Proses: Bir parçanın bitmiş hale getirilişi veya bir
montajın tamamlanması gibi belirli bir sonuca ulaşan
faaliyetler dizisidir.

 İşlem: Prosesin bir parçası olup, hammadde ya da

yarı mamülün fiziksel yapısında veya konumunda bir
değişiklik yapmak suretiyle ona değer ekleyen
birbirleriyle ilişkili faaliyetler dizisidir.

 Eleman: Bir işlemin ayrıntılı analiz için seçilen,

başlangıcı ve bitişi açıkça belirlenen ve daha küçük
anlamlı parçalara bölünme olanağı bulunamayan
faaliyetlerdir
 Metot analizinde incelemeler genellikle işlem
bazında yapılır

 İşlemleri şöyle gruplamak mümkündür:

 Mamulün üretilmesi için kesinlikle uygulanması

gerekenler
 Mamulün tasarımında yada spesifikasyonlarında
yapılan hatalar nedeniyle uygulanması gerekenler
 Üretim faaliyetlerinde yapılan uygulama hataları
nedeniyle ortaya çıkanlar
 Yönetim ve kontrol hatalarını gidermek için
uygulanan işlemler
 İşçinin bilgisizliği ve yeteneksizliği ile ortaya çıkan
hataları düzeltme işlemleri
 Görüldüğü gibi aslında sadece birinci madde
dışında kalan işlemlerin yaratılan fayda içinde
bir payı yoktur. Diğer bir deyişle; bir üretim
faaliyeti sadece ilk madde yapısı içerisinde
kalan işlemlerden oluşması idealdir.

 Üretime doğrudan katkı sağlamayan

gereksiz işlemleri doğuran nedenlerin büyük
bir kısmını kontrol altına almak veya ortadan
kaldırmak mümkündür.
 Bu amacı gerçekleştirmek üzere başvurulacak
yöntemlerinden bazıları şunlardır:

 Mamul geliştirme ve değer analizi

 Standardizasyon ve uzmanlaştırma
 Tüketici ve Pazar araştırmaları
 Metot geliştirme
 İş ölçülmesi ve zaman standartlarının
kurulması
METOT GELİŞTİRME

 Analiz yapılacak işin seçimi

 Bilgilerin toplanması. Bilgiler toplanırken
genellikle proses akış ya da adam-makina
diyagramlarından yararlanılır.
 İşin ayrıntılarının incelenmesi ve aksak
noktaların belirlenmesi.
 Bazı sorulara cevap bulunmaya çalışılır:

1. Ne yapılmalıdır. İşlemlerin hepsi gerekli midir. Elimine

edilebilir mi?
2. Neden yapılmaktadır. Faaliyetlerin herhangi bir amacı var
mıdır?
3. Nerede yapılmalıdır?
4. Kim yapıyor? İşi yapan kişinin işe uygunluk derecesi var
mıdır.
5. Ne zaman yapılıyor?
6. Nasıl yapılıyor? İşlerin sırası değişebilir mi?,
Basitleştirilebilir mi?

 Yukarıdaki soruları her kademede tekrarlamak ve yeterli

cevaplar aramak metot geliştirmenin en önemli aşamasıdır.
 Sorulara yeterli cevaplar bulunduktan sonra işler
için geliştirme çareleri tespit edilir. Geliştirme
çareleri şunlar olabilir:

1. Eliminasyon
2. Birleştirme
3. Sırasını değiştirme
4. Basitleştirme

 Seçilen yeni metodun uygulanmasına geçiş.

 Uygulamanın takip ve kontrolü
2. İş Ölçümü

 İş ölçümünde temel amaç, bir işin yapılış

süresini tespit ederek, iş için zaman
standartlarını hesaplamaktır.
 Ücret yönetiminde, teşvikli ücret sisteminin
kurulması; iş ölçümü sonunda bulunan standart
zamanlara bağlı olmaktadır.
 Frederick W. Taylor, iş ölçümü için
bilimsel yaklaşımı ilk ortaya koyan insandır.
Herhangi bir ölçüm yönteminin hiç
ölçmemekten, herhangi bir kontrol
biçiminin hiç kontrol yapmamaktan daha
iyi olduğunu ifade etmiştir.
 Nadler; iş ölçümünü şöyle tanımlamaktadır:

İş ölçümü; bir işlemin,

 belirli çalışma şartları altında
 belirli yöntemlerle,
 yeteri kadar eğitim, bilgi ve yeteneğe sahip işçi
tarafından,
 bir iş günü boyunca
 aşırı bir yorgunluk yaratmayacak şekilde çalışma
hızı ile yapılması için geçen sürenin tespit
çalışmalarıdır
İş ölçümünün uygulama nedenleri
şunlardır:
1. İşlerin çizelgelenmesi ve kapasite tahsisi
2. Çalışanların motivasyonu ve iş
performansının değerlendirilmesi
3. İyileştirme yapılabilmesi için standartlarla
kıyaslamanın yapılması
 En sık kullanılan iş ölçüm teknikleri :
1.Zaman ölçümü
2.İş örneklemesi
Zaman Ölçümü

 İşin yada onu oluşturan elemanların yapılış

süresini kronometre ile doğrudan ölçerek
yapılan süre tespit çalışmasıdır. Günümüzde
video bandına kaydetmek suretiyle de bu
çalışmalar gerçekleşmektedir.
Zaman etüdünde adımlar
1. Metot etüdü tamamlandıktan sonra zaman ölçümü yapılacak
olan işin seçimi/standart zaman hesaplaması yapılacak olan
iş
2. İşin elemanlarına ayrılması
3. İşin kaç defa ölçüleceğinin tespit edilmesi (Gözlem sayısı,
örnek sayısı)
4. Tecrübeli bir analist tarafından her bir elemanın zamanının
ölçülmesi ve kayıt edilmesi.
5. Her elemana ait ölçümlerin ortalaması olarak
tanımlayacağımız “ortalama çevrim zamanının”
hesaplanması: her elemana ait sürelerin toplamı/gözlem
sayısı
6. Her elemana ait normal zamanların
hesaplanması
 Bu noktada, operatörün çalışma hızının yada
temposunun süre hesaplarında takdir
edilmesi gerekmektedir. Yani işçinin
gözlemlenen çalışma hızının bir normal
çalışma hızına göre karşılaştırılması,
operatörün temposunu ortaya koyacaktır.
 O halde ortalama gözlemlenen çevrim
süresinin bir tempo takdiri ile normalize
edilmesi o iş için normal zamanı ortaya
koyacaktır

 Tempo takdirinin ölçümü analistlerin

yeteneğine ve tecrübesine kalmıştır.
 Bir operatörün bir işi 2 dak yaptığı
gözlemlenmiştir. Analistler bu kişinin
temposunu % 120 olarak belirlemişlerdir. O
halde bu iş için normal zaman ne olmaktadır?
 N. Z: 2*1,2: 2,4 dak.
 Ölçülen zamanın takdir edilen tempo ile
çarpılması sonunda bulunan normal zamana,
önceden kestirilemeyen gecikmeler, kişisel
ihtiyaçlar ya da yorulmalar nedeniyle bazı
eklemelerin yapılması lazımdır.

 Normal zamanın bir yüzdesi olarak hesaplanan

bu eklere “Tolerans” adı verilir.

 Standart zaman, bu toleransları da dikkate

alarak iş için hesaplanan zamandır.