You are on page 1of 139

uf]ne+]8f v]tL k|ljlw

sdf{ u|'k ckm sDkgL


;LtfkfO{nf, sf7df08f}F
k[i7e"ld
j}1flgs gfd : Solanum lycopersicum. kl/jf/s
gfd : Solanaceae
pTklQ : South America
pko'Qm xfjfkfgL : pi0f / pkf]i0f
v]tL ug{] pko'Qm ;do : kxf8df udL{ ofd
t/fO{ tyf leqL dw]zdf lxpFb ofd
2
ahf/df pknAw sdf{ u'|ksf uf]ne+]8fsf hftx?
lap b/M % u|fd//f]kgL
/f]Kg] ;doM t/fO{df ;fpg - c;f]h !% cyjf
d+;L/ - kf}if
hftx?kxf8df df3 - ;fpg
!= cldtf (F1)
kmn
Kfl/kSj /Ë
k|sf/
Kofs]6 x'g
  ;fO{h jhg -u| l6Kk0fL
  nfUg] cfsf/ ckl/kSj Kfl/kSj fd_
  -;]=ld=_
lbg cj:yf cj:yf
3
;]ld-l86/ #=& udL{ /
@= ;'o{- !!! (F1)

kmn
Kfl/kSj /Ë
k|sf/
Kofs x'g
  ;fO{h Kfl/ jhg -u| l6Kk0fL
]6  nfUg] cfsf/ ckl/kSj
  -;]=ld=_ kSj fd_
lbg cj:yf
cj:yf

udL{ /4
#= slatf (F1)

kmn
Kfl/kSj /Ë
k|sf/
Kofs] x'g
  ;fO{h Kfl/ jhg -u| l6Kk0fL
6  nfUg] cfsf/ ckl/kSj
  -;]=ld=_ kSj fd_
lbg cj:yf
cj:yf

udL{ /5
$= uf}/j - %%
% (F1)

kmn

Kfl/kSj
Kofs] k|sf/
x'g nfUg] ;fO{h jhg -u| l6Kk0fL
6    cfsf/ ckl/kSj Kfl/kSj fd_
lbg -;]=ld=_
  cj:yf cj:yf

AofS6]l/on
6
% u| ;]ld-l86/ rlDsnf] cf]Onfpg] tyf
%= uf}/j - ^^^
(F1)

kmn
Kfl/kSj /Ë
k|sf/
Kofs] x'g
  ;fO{h Kfl/ jhg-u| l6Kk0fL
6  nfUg] cfsf/ ckl/kSj
  -;]=ld=_ kSj fd_
lbg cj:yf
cj:yf

AofS6]l/on
7
cfoft
Ogl86/ldg]G6 6df6/df bfFhf]
ljz]iftf sdf{-&&& l;h{gf
kmn ;+Vof / em'Kkf *=@ *.!

kmn ;+Vof / af]6 !#$=&* !#)=%^


kmnsf] jhg -u|f=_ ^@=## %)=$$

l6kfO{ !(=&* !(=$$

pTkfbg -s]=hL / af]6_ &=!^) ^=^@(

pTkfbg -6g / /f]kgL_ &!^) ^^@(

8
sdf{– l;h{g
&&& f

9
af]6sf] j[l4 tyf km"n km'Ng] :jefj adf]lhd
juL{s/0f
• l86/ldg]G6 (Determinant)

• ;]ld-l86/ldg]G6 (Semi-determinant)

• Ogl86/ldg]G6 (Indeterminant)

10
l86/ldg]G6

• k|To]s Ps kft jf Ps cfFVnf 5f8L km"n tyf kmn nfU5 .


• af]6 xf]rf] x'G5 .
• Ps} k6s km"n km'Ng] tyf kmn kfSg] o:tf uf]ne]+8f ;fwf/0ftof cuf}6]
lsl;dsf x'G5g\ . 11
;]ld–l86/ldg]G6

• k|To]s t];|f] cfFVnfdf km"n tyf kmn nfU5 .


• af]6 cUnf] x'G5 .
• km"n km'Ng], kmn nfUg] tyf kfSg] sfo{ lg/Gt/ ¿kdf af]6 gd?Gh]n ;Dd eO/xG5 .
12
Ogl86/ldg]G6

• k|To]s t];|f] cfFVnfdf km"n tyf kmn nfU5 .


• af]6 ;]ldl86/ldg]G6 eGbf cUnf] -@ – # ld=_ x'G5 .
• cg's'n jftfj/0fdf Knfli6s 3/leq ! jif{ ;Dd pTkfbg lng ;lsG5 .
13
xfjfkfgL tyf
df6f]
• pko'Qm df6f] M anf}6] b]lv lrD6\ofO{nf] df6f] ;Dddf v]tL ug{ ;lsg] ePtf klg k|

fËfl/s kbf{y k|z:t ePsf] pmj{/, bf]d6 df6f] pko'Qm x'G5 .


• kL=Pr= dfg M ^=)–&=)

• lbpF;f]sf] tfkqmd M @% l8=;]=

• /ftsf] tfkqmd M !$–!% l8=;]=

• tfkqmd #) l8=;]= eGbf dfly ePdf kmnsf] /+u cfsif{s gx'Fg] tyf kmn sd nfUg]
x'G5 . 14
aLp b/ tyf a]gf{ /f]Kg] tl/sf
• lap b/M % u|fd//f]kgL -h;af6 nueu !%)) a]gf{ pTkfbg ug{ ;lsG5 ._
• /f]Kg] ;doM t/fO{df ;fpg - c;f]h !% cyjf d+;L/ - kf}if
kxf8df df3 - ;fpg

• a]gf{ sl/a @! lbgdf ;fg{sf nflu tof/ x'G5 . h;df # b]lv $ kftx? x'G5g\ .

• a]gf{ ;fg'{eGbf !–@ lbg cufl8 b]lv kfgL xfNg sd u/]/ a]gf{nfO{ hv{/\
ofpg' k5{ .

• a]gf{ ;fFem # ah]k5L ;fbf{ /fd|f] x'G5 .


15
lap 5g{] tyf a]gf{ pdfg{] tl/sf
• aLpnfO{ a]gf{ agfpg] ldl8ofdf 5g'{k5{ . o;sf] nflu ahf/df KnuldS;\ -
lk6df];\_ pknAw 5 .

• lk6df];\nfO{ !@* Kjfn ePsf] 6«]df /fVg] .

• Pp6f Kjfndf ! j6f lap /fVg] .

• To;k5L sdf{ u'|kaf6 tof/ kfl/Psf] :k|] tflnsf cg';f/ :k|] ug{] .
hldg tof/L
• hldg ulx/f] u/L hf]Tg] .

• 8Nnf kmf]g]{ tyf cl3Nnf] afnLsf] lhnf}6fx? hnfpg] .

• @–# k6s vGg] jf hf]Tg] u/]kl5 hldg tof/ x'G5 .

• sdf{ u'|kaf6 tof/ kfl/Psf] dnvfb k|of]u tflnsf cg';f/ dnvfb df6f]df ld;fpg] .

• 8\ofªsf] rf}8fO{ ! ld= / b'O{ a]8 b"/L )=% – !=) ld= sfod /fVg] .
17
ne]F8f v]tLdf hldg tof/Lsf a]nf cfjZos dnx? -Knfl:6s 6g]n l
qm= ;+= dnvfbsf] ljj/0f s]= hL= k|lt /f]kgL
! csfgL %)
@ kL Pg cf/ @%
# sdf{ afof] %
$ xs'{n; pyf jfg %
% Xo'd; sfnL !
ne]F8f v]tLdf 6k8«]l;+ªsf] a]nf cfjZos dnx? -Knfl:6s 6g]n l
qm= dnvfb s]= hL= k|lt /f]kgL
;+= klxnf] bf];|f] t];|f] rf}yf] kfrf} 5}7f]

! kL Pg cf/ % % % % % %
@ sdf{ afof] @=% @=% @=% @=% @=% @=%
# xs'{n; pyf jfg - - - @=% - -
$ xs'{n; pyf - @=% - - - @=%
lh+s
% Xo'd; sfnL - ! - ! - !
!. xs'{n; pyf jfg
@. csfgL
#. sdf{ afof]
$. Xo'd; sfnL
%. kL Pg cf/
df6f] jf hldgsf] tof/L

dnvfb ld;fP/ km]/L hf]Tg]


&–!$ lbg cufl8 hldg
hf]Tg]

8\ofª o;/L klg 8\ofª agfpg]


8\ofª tof/L

 8\ofªsf] rf}8fO{ M ! ld=

 gfnLsf] b'/L M )=%–!=) ld=

 !=@ ld= rf}8fO{ ePsf] dlNrË lkmNdn] 8\ofª 5f]Kg] .

 a]gf{ /f]Kg] pko'Qm b'/Ldf dlNrË lkmNddf Kjfn kfg{] .


a]gf{ /f]Kg] tl/sf

$) –
^) ;]=ld=

$) – %) ;]=ld=
 /fd|f] a]gf{df @!–@% lbgd} $–% kftx? cfp5g\ / h/fx? klg dHfa't
x'G5g\ .
 a]gf{ ;fbf{ hldgdf lr:ofg x'g'k5{ .
 a]gf{ ;Ffem # ah]k5L ;fbf{ /fd|f] x'G5 .
 nfO{g b]lv nfO{gsf] b'/L $)–^) ;]= ld= / af]6 b]lv af]6sf]] b'/L $)–
%) ;]= ld= sfod /fVg' k5{ .
yfFqmf lbg] tl/sf

• v'Nnf d}bfgdf tfls/f]g yfFqmfx? / u|


Lg xfp;df ;'tnL k|of]u u/L yfFqmf
lbg ;lsG5 .
• yfFqmf ;s];Dd /f]Kg' cufj} lbg'
k5{ .

v'Nnf d}bfg uL|g xfp;


sfF65fF6
• sfF65fF6n] af]6nfO{ v'nf agfpF5, h;n] ubf{ af]6df 3fd tyf xfjf
cfjthfjtdf ;lhnf] x'G5 .

• o;n] af]6nfO{ :j:y /fVg ;xof]u u5{ / kmnsf] u'0:t/df klg ;'wf/ u5{ .

• cgfjZos xfFufx? kfFr ;]=ld= gx'Fb} x6fpg k5{ . o;n] 3fp rfF8f] lgsf]
kfg{ tyf /f]u ls/fsf] k|j]z /f]Sg d4t u5{ .

• af]6sf] km]blt/ /x]sf k'/fgf, kxF]lnPsf tyf /f]uL kftx¿ x6fpg' k5{ .

• sfF65fF6 @ tl/sfaf6 ug{ ;lsG5 .


!_ l86/ldg]G6 / ;]ldl86/ldg]G6sf] nflu
@_ Ogl86/ldg]G6sf] nflu
l86/ldg]G6 / ;]ld-l86/ldg]G6sf] sfF65f6 ug]{ tl/sf

• la?jfdf &–!! kft ePkl5 klxnf]


km"nsf] em'Kkf cfpF5 .
d'Vo xfFuf
klxnf] km"nsf
• klxnf] km"nsf em'Kkfsf d'gL ;a} em'Kkf
kft, xfFuf / d'gfx? x6fFpg k5{ . km"nsf
em'Kkfsf
d'gLsf ;a}
• klxnf] ¨le¨ (V) cfsf/ eGbf dflyaf6 xfFuf
x6fpg] kft,
cfPsf rf]/ xfFufx? klg x6fFpg' k5{ .
xfFuf / d'gfx?

• xKtfsf] Ps k6s laxfgsf] ;dodf sfF6–


5fF6 ubf{ /fd|f] x'G5 .
Ogl86/ldg]G6sf] sfF65f6 ug]{ tl/sf
!= Pp6f d'Vo sf08 /fv]/
• Pp6f d'Vo 8fF7 /fv]/ c? xfFufx?
x6fpg'k5{ .
d'Vo xfFuf

klxnf] km"nsf
• af]6 a9\b} hfFbf ;xfos xfFufx? cfPsf] em'Kkf
v08df To;nfO{ klg x6fpg'k5{ .
x6fpg]
kft,
• af]6 plrt prfO{ k'u]kl5 kl5Nnf] km"n xfFuf /
dflysf b'O{ xfFufx? 5f]8]/ 6'Kkf] sfF6\ d'gfx?
g' k5{ . h;n] kmnsf] cfsf/df a[l4 u5{ .

• klxnf] km"nsf em'Kkfsf d'gL ;a} kft,


xfFuf / d'gfx? x6fpg'k5{ .
@= b'O{ sf08
•/fv]/
b'O{j6f d'Vo 8fF7 /fv]/ c? klxnf] xfFuf
xfFufx? x6fpg'k5{ . klxnf]
km"nsf
em'Kkf
• o; tl/sfdf kmnsf] cfsf/ Pp6f bf];|f] xfFuf

sf08 /fv]/ sfF65Ff6 ug{]


tl/sfdf eGbf ;fgf] x'G5 . x6fpg] kft,
xfFuf / d'gfx?

• klxnf] km"nsf em'Kkfsf


d'gLsf ;a} kft, xfFuf / d'gfx?
x6fpg'k5{ .

gf]6M sfF65fF6 ;lsP nuQ} lsË l;g Pd\ @ !-@ u|f= / ln cyjf lsË AofS6 @ @ ld=ln / ln sf]
b/n] :k|] ug'{k5{ .
l;+rfO
• a]gf{ ;f/]k5L Ps xKtf;Dd laxfg a]n'sf xNsf l;+rfO lbg' k5{ .

• udL{ df};ddf #–$ lbgsf] cGt/df / hf8f]df !)–!% lbgsf] cGt/df s'n];f]
l;+rfO ug{'kb{5 .

• a9L ePsf] kfgLnfO{ lgsf;Lsf] Joj:yf x'g'k5{ .

• l;+rfO ug]{ kfgLsf] cefj x'g] ;do tyf 7fFpdf yf]kf l;+rfO ug{' cToGt
k|efjsf/L / nfebfoL x'G5 .

• yf]kf l;+rfO ;f/]sf] klxnf] @ xKtf ;Dd b}lgs @ k6s / r/d lasf;sf]
a]nfdf b}lgs #–$ k6s lbg' kb{5 .
l;+rfO

s'n];f] l;+rfO yf]kf l;+rfO


kmn lng]
• ahf/ k'¥ofpg nfUg] ;do x]/]/ uf]ne]F8fnfO{ l6Kg ;lsG5 .
• nfdf] ;do oftfoftdf /fv]/ ahf/ k'¥ofpg' kg]{ cj:yfdf !) k|ltzteGbf sd
kxF]nf] tyf /ftf] 5fnf ePk5L l6Kg' k5{ .
• nf]sn ahf/sf] nflu eg] k'/} kfs]k5L l6Kbf /fd|f] x'G5 .

kl/kSj x'g nfUg] lbg .


• /f]k]sf] ^)⁃&) lbgk5L .
uf]neF]8fdf b]lvg]
vfBtTj ;DaGwL ;d:of / ;dfwf
gsf pkfox?
cfjZos vfBtTj -!^_

d'Vo vfBtTj - ;"Id vfBtTj -


(_ &_af]/f]g (B)
lh+s (Zn)
;+/rgfTds k|yd bf];|f] tfdf (Cu)
vfBtTj -#_ >]0fLsf] >]0fLsf] DofËflgh (Mn)
sfa{g (C) gfO6«f]hgvfBtTj -#_
vfBtTj (N)
-#_ SoflN;od kmnfd (Fe)
(Ca)
xfO8«f]hg km:kmf]/; (P) DofUg]l;od df]lnA8]gd
(H) (Mg)
clS;hg (O) kf]6fl;od (K) ;Nkm/ (S) (Mo)
Snf]l/g (Cl)
lrqM Dff6f]sf] lk=Pr= n] laleGg vfBtTjsf]
lrqM la?jfdf laleGg vfBtTjsf] sdL
gfO6«f]hgsf] sldn] b]lvg] nIf0fx?
 la?jfsf] vfgf agfpg] k|s[ofdf l;w} c;/ ub{5 h;n] ubf{ ;'?jftdf
tNnf] kftx? kx]Flng], la?jfsf] j[l¢ lasf; /f]lsg] h:tf ;d:ofx?
b]lvG5g\ .
 sld oyfjt /x]df la?jf k"0f{ ?kdf kx]FlnG5 / dg{ klg ;Sb5 .
 pTkfbgdf w]/} g} sdL cfpFb5 .

t/ cfjZostf eGbf a9L gfO6«f]hg k|of]u u/]df la?jfdf rflxg]eGbf


w]/} jfg:klts j[l¢ x'G5 / la?jf sf]dn x'G5 h;n] ubf{ la?jfsf] /f]u
sL/f;Fu n8\g] Ifdtfdf sld cfpFb5 .
lrqM uf]ne]F8fdf gfO6«f]hgsf] lrqM uf]ne]F8fsf] :j:y kft
sldn] ubf{ kx]FlnPsf] kft
Joj:yfkg:
• nIf0f b]vf k/]df jf gb]lvb} lgoldt ?kdf ld:6/ xfOla|
s !-@ u|fd k|lt ln= kfgLdf ld;fO{ la?jf ;f/]kl5 k|
To]s & b]lv !$ lbgsf] km/sdf kftdf :k|] (5g]{) jf
yf]kf l;+rfO{af6 k|of]u ug]{ .
km:kmf]/;sf] sldn] b]lvg] nIf0fx?
 ;'?jftdf tNnf] kftx? a}hlg /+usf] b]lvG5g\ / kft ;fdfGo eGbf
a9L afSnf] / v;|f] x'G5 .
 h/fsf] j[l¢ ljsf;df sld cfpFb5 h;n] ubf{ la?jfn] cfj:os dfqfdf
kfgL / vfBtTj lng ;Sb}g; pTkfbgdf sdL cfpFb5 .
gf]6M
 km:kmf]/;sf] ;Gt'lnt dfqfn] gfO6«f]hg / kf]6f;sf] cjzf]if0f /
sfo{Ifdtf j[l¢ u/fpFb5 .
 lh+ssf]] dfqf a9L ePdf la?jfn] df6f]af6 cfjZos dfqfdf
km:kmf]/; lng ;Sb}g .
lrqM uf]ne]F8fdf lrqM uf]ne]F8fdf
km:kmf]/;sf] sldn] km:kmf]/;sf] sldn]
gf]6M
 km:kmf]/;sf] ;Gt'lnt dfqfn] gfO6«f]hg / kf]6f;sf] cjzf]if0f / sfo{Ifdtf
j[l¢ u/fpFb5 .
 laz]if u/L of] ;d:of lr;f] df};ddf b]lvg] ub{5 .

 lh+s / kmnfdsf]]] dfqf a9L ePdf la?jfn] df6f]af6 cfjZos dfqfdf


km:kmf]/; lng ;Sb}g .
Joj:yfkg:
• nIf0f b]vf k/]df jf gb]lvb} lgoldt ?kdf ld:6/ xfOla|s !-@
u|fd k|lt ln= kfgLdf ld;fO{ la?jf ;f/]kl5 k|To]s & b]lv !$
lbgsf] km/sdf kftdf :k|] (5g]{) jf yf]kf l;+rfO{af6 k|of]u
ug]{ .
kf]6fl;odsf] sldn] b]lvg] nIf0fx?
 ;'?jftdf nIf0f tNnf] kftx?df b]lvG5 .
 kftsf] lsgf/f hNb5, la?jfsf] 8fF7 sdhf]/ x'G5 h;n] ubf{ af]6
9Ng] ;Defjgf a9]/ hfG5 .

 kmnsf] /+u Ps}gf;sf] b]lvb}g .

 ljz]ift kmnsf] j[l¢ ljsf; x'g] cj:yfdf kf]6fl;odsf] cem a9L


cfjZostf kg]{ x'gfn] o:tf] ;dodf xfdLn] la?jfnfO{ k|z:t
dfqfdf kf]6f; k|of]u ug'{kb{5 .
lrqM kf]6f;sf] sldn] lrqM kf]6f;sf] sldn]
uf]ne]F8fsf] kftsf lsgf/f kmnsf] /+u ljsf;df b]lvPsf]
gf]6M
 kf]6f;sf] ;Gt'lnt dfqfn] gfO6«f]hg / km:kmf]/;sf] cjzf]if0f / sfo{Ifdtf
j[l¢ u/fpFb5 .
 SoflN;od / DofUg]l;odsf] dfqf a9L ePdf la?jfn] df6f]af6 cfjZos dfqfdf
kf]6fl;od lng ;Sb}g h;n] ubf{ la?jfdf kf]6f;sf] sdL b]lvG5 .
 ljz]ift kmnsf] j[l¢ lasf; x'g] cj:yfdf kf]6fl;odsf] cfjZostf a9L kg]
{ x'gfn] o:tf] ;dodf xfdLn] la?jfnfO{ k|z:t dfqfdf kf]6f; pknAw u/fpg'
Joj:yfkg
kb{5 :.
• nIf0f b]vf k/]df jf gb]lvb} lgoldt ?kdf ld:6/ s] jfg !-@ u|fd k|lt
ln= kfgLdf ld;fO{ la?jf ;f/]kl5 k|To]s & b]lv !$ lbgsf] km/sdf
kftdf :k|] (5g]{) jf yf]kf l;+rfO{af6 k|of]u ug]{ .
SoflN;odsf] sldn] b]lvg] nIf0fx?
 ;'?jftdf nIf0f la?jfsf] dflyNnf] efux?df b]lvG5 .

 SoflN;odsf] sdLn] kmnsf] tNnf] efudf ;8g cyf{t kmnsf] gfO6f]lt/


sfnf] x'Fb} s'lxg] ;d:of b]vf kb{5 .
 SoflN;odn] sf]ifsf] lasf;df dxTjk"0f{ e"ldsf v]Ng] x'gfn] o;sf] sdL
x'Fbf gofF d'gfx? dg]{, 6'Kkf] tn emg]{ tyf gofF kfn'jfx? lg:sFbf
a6fl/P/ lg:sg] / 6'Kkf]sf kftx? hNg] h:tf ;d:ofx? b]vf kb{5 .
 gf]6M

 kf]6fl;od / DofUg]l;odsf] dfqf a9L ePdf / lr:ofgsf] sdL ePdf la?jfn]


df6f]af6 cfjZos dfqfdf SoflN;od lng ;Sb}g h;n] ubf{ la?jfdf
lrqM SoflN;odsf] sldn] uf]ne]F8fsf] tNnf] efudf x'g] ;8g
ljsf; x'g] k|s[of
Joj:yfkg:
• t'?Gt} nIf0f ;'wf/ ug{sf nflu dfdf]y Sofnl;od
af]/f]g !.)-@.) ld. ln. k|lt ln= kfgLdf ld;fO{ k|To]s
& b]lv !$ lbgsf] km/sdf a]gf{ ;f/]kl5 / kmn
l6k]kl5 :k|] (5g]{) ug{' kb{5 .

gf]6: km"n km"Ng] tyf kmn nfUg] cj:yfdf la?jfnfO{ Sofnl;odsf]


cfjZostf a9L kg]{ x'Fbf of] r/0fdf Dofdf]y Sofnl;od af]/f]gsf] :k]
{ lgolds ?kdf ug'{ k5{ .
DofUg]l;odsf] sldn] b]lvg] nIf0fx?
 ;'?jftdf nIf0f la?jfsf] tNnf] kftx?df b]lvG5 .
 DofUg]l;odsf] sldn] kftsf] gzfx? afx]s cGo efux?df
Snf]/f]lkmnsf] sdL x'g uO{ kft kx]Flng] ;d:of b]vf kb{5 .
 la?jfsf] vfgf agfpg] k|s[ofdf sdL cfpFb5 / pTkfbg 36\b5 .

gf]6M
 SoflN;od / kf]6fl;odsf] dfqf a9L ePdf la?jfn] df6f]af6
cfjZos dfqfdf DofUg]l;od lng ;Sb}g h;n] ubf{ la?jfdf
DofUg]l;odsf] sdL b]lvG5 .
lrqM DofUg]l;odsf] sldn] kftsf] gzfx? afx]s cGo
efux?df Snf]/f]lkmnsf] sdL x'g uO{ kft
kx]Flng] ;d:of
Joj:yfkg:
• t'?Gt} nIf0f ;'wf/ ug{sf nflu PS;n]+6
Go'6«LDofu %–!) u|fd k|lt !^ ln= kfgLdf
ld;fO{ k|To]s & b]lv !$ lbgsf] km/sdf
a]gf{ ;f/]kl5 / kmn l6k]kl5 :k|] (5g]{) ug{ ;lsG5
.
;Nkm/sf] sldn] b]lvg] nIf0fx?

 ;'?jftdf nIf0f la?jfsf] dflyNnf] kftx?df b]lvG5 .

 ;Nkm/sf] sdLn] kft kx]Flng] ;d:of b]vf kb{5 h'g em§


x]bf{ gfO6«f]hgsf] sdL h:tf] b]lvG5 .

 la?jfsf] vfgf agfpg] k|s[ofdf sdL cfpFb5 / pTkfbg 36\b5 .


lrqM ;Nkm/sf] sldn] lrqM ;Nkm/
kx]FlnPsf] af]6 xfn]sf] :j:y af]6
Joj:yfkg:
• t'?Gt} nIf0f ;'wf/ ug{sf nflu PS;n]+6
Go'6«LDofu %–!) u|fd k|lt !^ ln= kfgLdf
ld;fO{ k|To]s & b]lv !$ lbgsf] km/sdf
a]gf{ ;f/]kl5 / kmn l6k]kl5 :k|] (5g]{)
ug{ ;lsG5 .
af]/f]gsf] sldn] b]lvg] nIf0fx?
 ;'?jftdf nIf0f la?jfsf] dflyNnf] kftx?df b]lvG5 .
 af]/f]gsf] sldn] slnnf kftx? dg]{, k/fu;]rg /fd|f];Fu gx'g] h;n]
ubf{ ;f]r]hlt kmn gnfUg] / kmn nfu] klg j[l¢ ljsf; /fd|f];Fu
gx'g] h:tf ;d:ofx? cfpFb5g .
 laif]zu/L anf}6] df6f]df af]/f]g tTjsf] sdL kfOG5 .
gf]6M
 gfO6«f]hgsf] dfqf a9L ePdf / lr:ofgsf] sdL ePdf la?jfn]
df6f]af6 cfjZos dfqfdf af]/f]g lng ;Sb}g h;n] ubf{ la?jfdf
af]/f]gsf] sdL b]lvG5 .
lrqM af]/f]gsf]] sldn] lrqM kmnsf] km]b
ubf{ ljs[t 6df6/sf] cfsf/ tL/ b]lvg] wAaf
Joj:yfkg:
• t'?Gt} nIf0f ;'wf/ ug{sf nflu dfdf]y Sofnl;od
af]/f]g jf dfdf]y af]df] !.)-@.) ld. ln. k|lt ln=
kfgLdf ld;fO{ k|To]s & b]lv !$ lbgsf] km/sdf
a]gf{ ;f/]kl5 / kmn l6k]kl5 :k|] (5g]{) ug{'
kb{5 .
kmnfdsf] sldn] b]lvg] nIf0fx?

 ;'?jftdf nIf0f la?jfsf] dflyNnf] kftx?df b]lvG5 .

 la?jfsf] gofF kft kxF]lnG5 t/ gzfx? xl/of] g} /xG5 o;sf ;fy}


la?jfsf] 8fF7 kftnf], dl;gf] / 5f]6f] x'G5 .

 la?jfsf] vfgf agfpg] k|s[ofdf sdL cfpFb5 / pTkfbg 36\b5 .

 laif]zu/L Iffl/o tyf kfgL hd]sf] df6f]df kmnfdsf] sdL kfOG5


.
lrqM uf]ne]F8fdf kmnfdsf]] sldn]
Joj:yfkg:
• t'?Gt} nIf0f ;'wf/ ug{sf nflu PS;n]+6
Go'6«LDofu %–!) u|fd k|lt !^ ln= kfgLdf
ld;fO{ k|To]s & b]lv !$ lbgsf] km/sdf
a]gf{ ;f/]kl5 / kmn l6k]kl5 :k|] (5g]{)
ug{ ;lsG5 .
tfdfsf] sldn] b]lvg] nIf0fx?

 ;'?jftdf nIf0f la?jfsf] dflyNnf] kftx?df b]lvG5 .

 la?jfsf] gofF kftx? cf]Onfpg] / kl5 uP/ dg{] ub{5 .

 la?jfsf] vfgf agfpg] k|s[ofdf sdL cfpFb5 / pTkfbg 36\b5 .


lrqM uf]ne]F8fdf tfdfsf]] sldn] ubf{ dfyL lt/
Joj:yfkg:
• t'?Gt} nIf0f ;'wf/ ug{sf nflu PS;n]+6
Go'6«LDofu %–!) u|fd k|lt !^ ln= kfgLdf
ld;fO{ k|To]s & b]lv !$ lbgsf] km/sdf
a]gf{ ;f/]kl5 / kmn l6k]kl5 :k|] (5g]{)
ug{ ;lsG5 .
;"Id vfBtTjsf] ;Gt'lnt k|of]u
 jfg:klts j[l¢b]lv kmnsf] lasf; x'g] ;do;Dd k|Tos !) lbgsf]
km/sdf PS;n]+6 Go'6«LDofu %–!) u|fd k|lt !^ ln= :k|]
ug]{ / kmn l6k]kl5 ;f]lx k|s[of bf]xf]/fpg] .

 km"n km"Ng'eGbf cuf8L b'O{ k6s / klxnf] kmnsf]


l6kfO{kl5 !) lbgsf] km/sdf Dofdy SoflN;od af]/f]g / Dofdy
:kf :k|] ug]{ .

 la?jfsf] j[l¢ ljsf;sf] nflu cg's'n ;do gePsf] a]nf Dofdy :kf k|
uf]ne+]8fdf nfUg] sL/f / To;sf] Joj:yfkg
uf]ne+]8fdf nfUg] d'Vo sL/fx?
!_ uf]ne]F8fsf] kft vGg] sL/f -6'6f PA;f]n'6f _
@_ uf]ne]F8fsf] kmnsf] uef/f]
#_ ly|K;
$_ kft vGg] sL/f
%_ /ftf] dfs'/] ;'n;'n]
^_ ;]tf] k'tnL
&_ nfxL
uf]ne]F8fsf] kft vGg] sL/f-6'6f PA;f]n'6f _
• Uff]ne]F8fsf] kft vGg] sL/f, 6'6f PA;f]n'6f Ps ljgfzsf/L
sL/f xf] .
• @)&# h]7 # ut] g]kfndf lelqPsf],
Kflxrfg Kfftdf u/]sf] Iflt
• Nffef{
;'?df ;]tf] x'b} xl/of], clg u'nfaL
• jo:s
cl3Nnf] kv]6f v}/f] tyf v/fgL /u+sf] ;fy} sfnf] wAaf 6'6f PA;f]n'6f sf] nfef{
ePsf]
Ifltsf] k|sf/
• Nffef{n] slnnf] kft tyf 8fF7df ;'?Ë agfO{ vfG5 .
• Kfftsf] larsf] xl/of] efu vfP/ lemNnL dfq afFsL /xG5 . 6'6f PA;f]n'6fsf] Ko'kf / jo:s
uf]ne]F8fsf] kft vGg] sL/f -6'6f PA;f]n'6f _ sf] hLjg rqm

& b]lv !%
lbg & lbg

cG8f

jo:s Nffef{
& lbg !! lbg

Ko'kf
Joj:yfkg
• 6'6f PA;f]n'6fnfO{ lgl/If0f / Joj:yfkgsf ug{sf] nflu Ps /f]kgLdf # cf]6f cfs{lift kf;f] sdf{ 6'6f
No'/ /fVg'kb{5 .
• lsËxG6/ -;fO/f]dflhg &)Ü 8An'=kL=_ )=% – !=) Uf|f= k|lt ln6/ kfgLdf ld;fP/ & lbgsf] km/sdf
5ls{g] / ljiffbL lsË:6f/ -O{dfd]lS6g a]Ghf]O{8\; %Ü 8An'=P;=hL=_ % – !) u|f= ljiffbL k|lt !^
ln6/ kfgLdf ld;fP/ & b]lv !$ lbgsf] cGt/fndf cfnf]kfnf] u/L 5s{g] .

sdf{ kx]Fnf]
kf;f]df /flvPsf] Jf6f 6L kf;f] )=% – ! Uf|f= k|lt % – !) u|f= k|lt !^ ln6/
sdf{ 6'6f No'/
sdf{ No'/ * df k/]sf] ln6/
kv{g] cjlw – # kv{g] cjlw – # lbg
lbg
uf]ne]F8fsf] kmnsf] uef/f]

klxrfg
• uf]ne]F8fsf] kmnsf] uef/f]n] kftdf cG8f
Kff5{ .
• nfef{x? v}/f], xl/of] /u+sf x'G5g\ .

Ifltsf] k|sf/
• ;'?sf] cj:yfsf] nfef{n] kftdf / kl5Nnf]
cj:yfsf] nfef{n] kmndf Kjfn kf/]/ leq al; Iflt
u5{ . Nffef{ Hfldg leq crn cj:yf uO{ kl5
v}/f] k'tnL eO{ p8\5 .
uf]ne]F8fsf] kmnsf] uef/f]sf] hLjg rqm
cG8f
& lbg

jo:s Nffef{
#) b]lv $)
lbg hLjg
rqm
Nffef{
Ko'kf

!@ lbg !$ b]lv !*
lbg
Joj:yfkg
• lsË:6f/ -O{dfd]lS6g a]Ghf]O{8\; %Ü 8An'=P;=hL=_ /;folgs ljiffbL k|of]u ubf{ % – !) u|f=
ljiffbL k|lt !^ ln6/ kfgLdf ld;fP/ u'ef] leHg] u/L & b]lv !$ lbgsf] cGt/fndf 5s{g] .

% – !) u|f= k|lt !^ ln6/


kv{g] cjlw – #
lbg
ly|K;

Kflxrfg
ly|K; ;fgf] sL/f xf], ly|
K;nfO{ cfFvfn] b]Vg sl7g
x'G5 .
Ifltsf] k|sf/
o;sf] aRrf / jo:sn] kft /
kmnsf] /; r';]/ 6f]:kf] ly|K;
efO/; ;f5{ h;n] kft / kmndf
Iflt u5{ .
ly|K;sf] hLjg rqm

cG8f
Nffef{
jo:s
@) b]lv #) lbgsf] hLjg rqm
Joj:yfkg

• ly|K; lgnf] kf;f]df cfs{lift x'g]


x'Fbf sL/fsf] cg'udg / Joj:yfkgsf]
nflu sdf{ lgnf] RofkRofk] kf;f]df
sdf{ ly|K; lnp/ k|of]u ug{,
• lsËuf8{ -lg6]gkfO/d !)Ü
P;=Pn=_ )=% – !=) ld=nL= k|lt )=% – ! )=% – !
ln6/ kfgLdf ld;fP/ 5ls{g] To;sf] & ld=nL k| Uf|f= k|
lt ln6/ lt ln6/
lbg kl5 lsË/s]6 -Pl;6fldlk|8 %)Ü
8An'=l8=hL=_ )=% – !=) Uf|f= k| kv{g] cjlw – & lbg
lt ln6/ kfgLdf ld;fP/ 5ls{g] .
kft vGg] sL/f
Kflxrfg
• jo:s lem+uf ;fgf] sfnf]
/+usf] k5fl8sf] efu
kx]Fnf] /+usf] x'G5 .
Ifltsf] k|sf/
• jo:s kf]yL lem+ufn] kft
kft vGg] sL/f kft vGg] sL/fn] u/]sf] Iflt
5]8]/ cG8f k5{ . Kfl5
cG8faf6 Nffef{ lg:sG5 .
Nffef{n] kftsf] leqL kq
vfO{ n]v]sf] h:tf] cfsf/
agfp5 .
kft vGg] sL/fsf] hLjg rqm

lbg
!@

jo:s
@) b]lv #) lbg
hLjg rqm

Ko'kf cG8f

&
lbg $ b]lv %
lbg
Nffef{
Joj:yfkg

• kft vGg] sL/f kx]Fnf] kf;f]df


cfs{lift x'g] x'Fbf sL/fsf] cg'udg /
Joj:yfkgsf] nflu sdf{ kx]Fnf]
RofkRofk] kf;f]df sdf{ lnkm
dfOg/ lnp/ k|of]u ug{,

sdf{ kx]Fnf] )=% – !=) Uf|f= k|lt ln6/


• lsËxG6/ -;fO/f]dflhg &)Ü RofkRofk] kf;f]
8An'=kL=_ )=% – !=) Uf|f= k|lt kv{g] cjlw – # lbg
ln6/ kfgLdf ld;fP/ & lbgsf]
km/sdf 5ls{g] .
/ftf] dfs'/] ;'n;'n]

Kflxrfg
/ftf], ;fgf] dfs'/fsf] hfnf] h:tf]
agfP/ a;]sf]

Ifltsf] nIf0f
• Kfftsf] k5fl8 efudf a;]/ /; r':g]
• sfnf] 9';L ljsf; x'g],
• Wf]/} dfqdf nfUof] eg] kft /ftf] dfs'/] ;'n;'n]]
cf]Onfpg] u5{ .
/ftf] dfs'/] ;'n;'n]sf] hLjg rqm

@ b]lv $
lbg

!$ b]lv @!
lbg hLjg
rqm

# b]lv !@
lbg
Joj:yfkg

Vff;df udL{ / ;'Vvf ;dodf o;sf] k|sf]k a9L


b]lvg] ePsfn] sL/f Joj:yfkgsf] nflu,
• lsËxG6/ -;fO/f]dflhg &)Ü 8An'=kL=_ )=
% – ! Uf|f= k|lt ln6/ kfgLdf ld;fP/ & lbgsf]
km/sdf 5ls{g] .
jf
• sdf{ PuL{ :k|] t]n, h}ljs sL6gfzs -vlgh t]n
((Ü O{=;L=_ ! – @ ld=ln= k|lt ln6/ kfgLdf
ld;fO{ ;a} 7fFpdf kg{} u/L & lbgsf]
km/sdf 5ls{g] . )=% – ! Uf|f= k|lt ! – @ ld=ln= k|lt
ln6/
kv{g] cjlw – # ln6/
lbg
;]tf] k'tnL
Kflxrfg
uf]ne]8fsf] kftsf] k5fl8 ;]tf]
k'tnL / w]/} v'6\6f ePsf lgDkm /;
r';]/ a;]sf x'G5g\ .

Ifltsf] nIf0f
• /; r':g]
• sfnf] 9';L ljsf; x'g], kx]Fnf] g;f df]hfOs
;]tf] k'tnL
• kx]Fnf] g;f df]hfOs efO/; ;fg]{, efO/;
;]tf] k'tnLsf] hLjg rqm

! r/0f @ r/0f
lgDkm lgDkm

!*!*b]lv
b]lv@*
@*lbg
lbg
hLjgrqm
hLjg rqm
# r/0fsf]
cG8f lgDkm

$ r/0fsf]
Jfo:s
lgDkm
Joj:yfkg
• ;]tf] k'tnL kx]Fnf] kf;f]df cfs{lift x'g] x'Fbf sL/fsf] cg'udg / Joj:yfkgsf] nflu sdf{ kx]Fnf]
RofkRofk] kf;f]df sdf{ ;]tf] k'tnL lnp/ k|of]u ug{,
• Kflxnf sdf{ PuL{ :k|] t]n, h}ljs sL6gfzs -vlgh t]n ((Ü O{=;L= _ ! – @ ld=ln= k|lt ln6/ kfgLdf
ld;fP/ ;a} 7fFpdf kg{ u/L 5ls{g], To;sf] & lbgkl5 lsËuf8{ -lg6]gkfO/d !)Ü P;=Pn=_ )=% – !=)
ld=ln= k|lt ln6/ kfgLdf ld;fP/ 5ls{g], clg To;sf] & lbgkl5 lsË/s]6 -Pl;6fldlk|8 %)Ü
8An'=l8=hL=_ )=% – !=) Uf|f= k|lt ln6/ kfgLdf ld;fP/ 5ls{g] .

sdf{ kx]Fnf] )=% – ! ld=ln k|lt )=% – ! Uf|f= k|lt


RofkRofk] kf;f] ! – @ ld=ln= k|lt ln6/ kv{g] cjlw – &
ln6/
kv{g] cjlw – &
nfxL

Kflxrfg
uf]ne]8fsf] kftsf] k5fl8 nfxL /;
r';]/ a;]sf x'G5g\ . b]Vbf ;fgf] /
k5fl8 % b]lv ^ txdf s|f]lgsn
x'G5 .

Ifltsf] nIf0f
sfFs|f] df]hfOs
nfxL efO/;
• sfFs|f] df]hfOs efO/; ;fg]{
• /; r':g],
nfxLsf] hLjg rqm
jo:s

lv %
lbg
# b]

lgDk
m ! b]lv @ cG8f
lbg
Joj:yfkg

• Kflxnf sdf{ PuL{ :k|] t]n, h}ljs sL6gfzs -vlgh t]n ((Ü O{=;L= _ ! – @ ld=ln= k|lt ln6/ kfgLdf
ld;fP/ ;a} 7fFpdf kg{ u/L 5ls{g],
• To;sf] & lbgkl5 lsËuf8{ -lg6]gkfO/d !)Ü P;=Pn=_ )=% – !=) ld=ln= k|lt ln6/ kfgLdf ld;fP/ 5ls{g],
clg
• To;sf] & lbgkl5 lsË/s]6 -Pl;6fldlk|8 %)Ü 8An'=l8=hL=_ )=% – !=) Uf|f= k|lt ln6/ kfgLdf ld;fP/
5ls{g] .

)=% – ! ld=nL k|lt )=% – ! Uf|f= k|lt


kv{g] cjlw – & kv{g] cjlw – &
ln6/ !–@ ld=ln= k|lt
ln6/
uf+]ne]8f afnLdf nfUg] /f]ux¿ /
ltgsf] Joj:yfkg
d'Vo /f]ux?
S|m= ; /f]usf] gfd Smf/0f ju{
+=
!= a]gf{ s'lxg] /f]u kfOlyod :k]l;;, kmfO6f]Kyf]/f :k]l;; / /fOhf]lS6lgof ;f]nfgL
@= cuf}6] 88'jf cN6/g]l/of ;f]nfgL
9';L
#= k5f}6] 88'jf kmfO6f]Kyf]/f Ogkm]:6fG;\
$= kfp8/L ldN8\o' n]eLNn'nf 6fp/Lsf
%= AofS6]l/on lnkm :kf]6 HofGyf]df]gf; e]l;sf6f]l/of
^= lky g]s|f]l;; :o'8f]df]gf; sf]?uf6f
AofS6]l/
of
&= cf]Onfpg] /f]u /fN;6f]lgof ;f]nfgfl;of/d
*= 6f]:kf] efO/; 6f]df6f] :kf]6]8 ljN6 efO/; -l6=P;=8An'=eL=_,
lkg6 a8 g]s|f]l;; efO/; -lk=la=Pg=eL=_ cyjf
u|fpG8g6 g]s|f]l;; efO/; cflb
efO/;
(= 6f]df6f] oNnf] lnkm sn{ 6f]df6f] oNnf] lnkm sn{ efO/; -l6=jfO=Pn=l;=eL=_
!)= s'sDa/ df]HofOs s'sDa/ df]HofOs efO/; -l;=Pd=eL=_
!!= h/fdf ufF7f kfg]{ h'sf
-?6 g6 g]df6f]8_ d]NjfO8f]ufOgL hfeflgsf, d]= OGslUg6f, d]= xfKnf cflb Hf'sf
9';Laf6 nfUg] /f]ux?
!= a]gf{ s'lxg] /f]u
/f]usf] sf/0f M kfOlyod :k]l;;, kmfO6f]Kyf]/f :k]l;; /
/fOhf]lS6lgof ;f]nfgL

/f]u nfUg] cj:yfx? M

 df6f] / emf/kftdf afFRg]

 ;'xfpbf] df};d — df6f]sf] cfb|tf a9L, / lr;f], cf]l;nf] / afbn nfu]sf]


df};ddf

 hLjf0f' km}ng] — kfgLsf] l56f


Joj:yfkg ljlw
 /f]u cj/f]ws hftx? nufpg]
 /f]uL la?jf hDdf u/L hnfpg]
 kfgL hDg glbg], lgsf; /fd|f] agfpg]
 Dff6f]nfO{ ljifflbn] 8]«lGrË ug]{
!_ lsËl;g Pd\ -yfof]kmfg]6 ldyfOn &) % 8An'= lk_ @
@-$ u|fd / ln,
& lbgsf] km/sdf - -/IffTDfs / pkrf/fTds pkfo_
kVof{O cjlw : & lbg
@= cuf}6] 88'jf
/f]usf] sf/0f M cN6/g]l/of ;f]nfgL

/f]u nfUg] cj:yfx? M


 Dff6f]df afFRg]
 hLjf0f' cfpg] ;|f]tx? M ToxL ;dodf nufPsf 6df6/, cfn'sf jfnL / ;f]nfg];L
ju{df kg]{ emf/kftx?
 Tfftf] tfks|d -@% l8=;]=_ / jiff{ofd cyjf cfb| df};d — z+s|d0f / 9';Lsf]
hLjf0f' pTkfbg
 hLjf0f' km}ng] — xfjf / jiff{
 ;'Vvf df};d -uDeL/_ — zLt af/Daf/ kl//xg] / :k|Lª\sn/ l;FrfO{
s|
dzM==
=
s|
dzM==
=
Joj:yfkg ljlw
 /f]u cj/f]ws hftx? nufpg]
 df6f]nfO{ lgd{nLs/0f ug]{
 emf/kftx? gi6 ug]{
 ljleGg 9';Lgfzsx? 5g]{ M
!= k|f]6]S6/ h]8= Pg= -Snf]/f]yfnf]lgn &%% 8An'=
lk=_ @ !-@ u|f=÷ln=, & - !$ lbgsf] cGt/fndf 5s{g]
— /IffTds pkfo
kVof{O cjlw M # lbg

@= lsËldn &@% 8An'= lk= -DofGsf]h]a ^$%


+ ;fO{df]Shflgn *%_ @ @-% u|f=÷ln= & - !$ lbgsf]
cGt/fndf 5s{g] — pkrf/fTds pkfo
Joj:yfkg
ljlw
k|f]6]S6/ h]8= Pg= / lsËldn &@% 8An'= lk=
n] /f]u lgoGq0f gePsf] cj:yfdf,

#= lsË AnfO6 -8fO{d]yf]dkm{ %)% 8An'= l8=


lh=_ @ !=%-#=) u|f=÷ln= — -/IffTds /
pkrf/fTds pkfo_
kVof{O cjlw M & lbg
#= k5f}6] 88'jf
/f]usf] sf/0f M kmfO6f]Kyf]/f Ogkm]:6fG;\

/f]u nfUg] cj:yfx? M

 hLjf0f' afFRg] ;|f]tx? M ToxL ;dodf nufPsf 6df6/, cfn'sf jfnL / ;f]nfg];L
ju{df kg]{ emf/kftx?

 ;'xfpbf] df};d — lr;f] / cfb| df};d — z+s|d0f / 9';Lsf] hLjf0f' pTkfbg

 hLjf0f' km}ng] — xfjf / jiff{


s|
dzM==
=
s|
dzM==
=
s|
dzM==
=
Joj:yfkg ljlw
 /f]u cj/f]ws hftx? nufpg]
 3'DtL jfnL ckgfpg]
 emf/kftx? g:6 ug]{
 ps]/f nufpbf df6f]n] /fd|f];Fu 5f]Kg]
 ljleGg 9';Lgfzsx? 5g]{ M
!= k|f]6]S6/ h]8= Pg= -Snf]/f]yfnf]lgn &%% 8An'= lk=_ @ !-
@ u|f=÷ln=, & - !$ lbgsf] cGt/fndf 5s{g] — /IffTds pkfo
kVof{O cjlw M # lbg

@= lsËldn &@% 8An'= lk= -DofGsf]h]a ^$%


+ ;fO{df]Shflgn *%_ @ @-% u|f=÷ln= & - !$ lbgsf]
cGt/fndf 5s{g] — pkrf/fTds pkfo
kVof{O cjlw M & lbg
Joj:yfkg
ljlw
k|f]6]S6/ h]8= Pg= / lsËldn &@% 8An'= lk= n] /f]u
lgoGq0f gePsf] cj:yfdf,

#= lsË AnfO6 -8fO{d]yf]dkm{ %)% 8An'= l8= lh=_


@ !=%-#=) u|f=÷ln= — -/IffTds / pkrf/fTds pkfo_
kVof{O cjlw M & lbg
$= kfp8/L ldN8\o'
/f]usf] sf/0f M n]eLNn'nf 6fp/Lsf

/f]u nfUg] cj:yfx? M

 w]/} afnLx?df nfUg]

 h+unL emf/kftdf afFRg]

 /f]usf] z+s|d0f — la?jfsf] ;txdf kfgL gePtf klg

 z+s|d0f km}ng — cfb|tf a9L -%) — ()%_

 ;'xfpbf] cj:yfx? — afnLsf] clws j[l4, cf};tb]lv tftf] tfks|d -@% l8= ;]=_, sd k|
s|
dzM==
=
Joj:yfkg
 ;/;kmfOdf Wofg lbg] ljlw
 emf/kftx? gi6 ug]{

 /f]u cj/f]ws hftx? nufpg]

 9';Lgfzs ljiffbLx? 5g]{

lsËl;g Pd\ -yfof]kmfg]6 ldyfOn &)% 8An'= lk=_ @


@ u|f=÷ln= — /IffTds / pkrf/fTds pkfo — & lbgsf]
km/sdf

kVof{O cjlw : & lbg


AofS6]l/ofaf6
nfUg] /f]ux?
!= AofS6]l/on lnkm :kf]6
/f]usf] sf/0f M HofGyf]df]gf; e]l;sf6f]l/of

/f]u nfUg] cj:yfx? M

 df6f] / jLpaf6 ;g]{

 hLjf0f' afFRg] ;|f]tx? M ToxL ;dodf nufPsf 6df6/ / emf/kftx?

 :k|Lª\sn/ l;FrfO / x'/L atf; — rf8} km}nfpg]

 AofS6]l/ofsf] k|j]z — 3fpaf6

 tfks|d — tftf] -@$ — #) l8= ;]=_


Joj:yfkg
ljlw
 /f]u cj/f]ws hftx? nufpg]
 k|dfl0ft jLpdfq k|of]u ug]{
 AofS6]l/of afFRg ;Sg] ljleGg afnLx? gi6 ug]{
 lsËAofS6 -yfof]8fPhf]n sKk/ @)% P;= l;_ @ @ ld=ln
/ ln sf] b/n] & - !$ lbgsf] km/sdf 5g]{]{— /IffTds /
pkrf/fTds pkfo

kVof{O cjlw M & lbg


@= lky g]s|f]l;;
/f]usf] sf/0f M :o'8f]df]gf; sf]?uf6f

/f]u nfUg] cj:yfx? M

 al9 dfqfdf gfO6«f]hgsf] k|of]u, /ftsf] tfks|d lr;f] / cfb|tf al9 ePdf —
/f]usf] dfqf / k|sf]k a9\5

 ;fdfGotof klxnf] kmn xl/of] x'g] cj:yfdf b]lvG5

 /f]uL af]6x? lkmN8df 5l/P/ /x]sf x'G5g\


s|
dzM==
=
Joj:yfkg ljlw

 gfO6«f]hgo'St dnvfb l;kmfl/; dfqf k|of]u ug]{


 lsËAofS6 -yfof]8fPhf]n sKk/ @)% P;= l;_ @ @ ld=ln / ln sf] b/n]
& - !$ lbgsf] km/sdf 5g]{]{— /IffTds / pkrf/fTds pkfo
#= cf]Onfpg] /f]u

/f]usf] sf/0f M /fN;6f]lgof ;f]nfgfl;of/d

/f]u nfUg] cj:yfx? M


 w]/} afnLx?df nfUg]
 df6f]df w]/} ;do afFRg]
 afFRg] cj:yfx? — kfgLsf] lgsf; gePsf], cf};t b]lv clws df6f]sf] tfks|d,
 /f]u km}ng] — w]/} jiff{, /f]uL df6f] / la?jfsf] cf];f/k;f/
Joj:yfkg ljlw
 /f]u cj/f]ws hftx? nufpg]
 3'DtL afnL rs| ckgfpg]
 k|dl0ft aLpdfq k|of]u ug]{
 /f]uL af]6 / emf/kftx? x6fpg]
 lsËAofS6 -yfof]8fPhf]n sKk/ @)% P;= l;_ @ @
ld=ln / ln sf] b/n] & - !$ lbgsf] km/sdf 5g]{]{—
/IffTds / pkrf/fTds pkfo
kVof{O cjlw M & lbg
efO/;af6 nfUg] /f]ux?
!= 6f]:kf] efO/;

/f]usf] sf/0f M 6f]df6f] :kf]6]8 ljN6 efO/; -l6= P;= 8An'= eL=_, lkg6 a8 g]s|f]l;; efO/; -
lk= la= Pg= eL=_ cyjf u|fpG8g6 a8 g]s|f]l;; efO/; cflb .

e]S6/ M ly|K;

/f]u nfUg] cj:yfx? M


w]/} afnLx?df nfUg]
z+s|ldt emf/kftx? — gofF la?jf
ly|K;
efO/; u|x0f ug]{ ;do — 5f]6f]
efO/; ;fg]{ — ly|K;sf] hLjge/
tfks|d -@@ l8= ;]= eGbf a9L_ — sL/fsf] ;+Vof / efO/;df j[lå
efO/;x? aLpaf6 ;b}{gg\
s|
dzM==
=
Joj:yfkg ljlw
/f]u cj/f]ws hftx? nufpg]
efO/; gnfu]sf] lj?jf ;fg]{
ly|K;nfO{ g;{/L a]8af6 x6fpg]
/f]u nfu]sf] la?jf / emf/kftx? pv]n]/ gi6 ug]{
sL6gfzs ljifflb 5g]{
• lsËuf8{ -lg6]gkfO/d !)Ü P;=Pn=_ )=% – !=) ld=nL= k|lt ln6/
kfgLdf ld;fP/ & lbgsf] km/sdf 5ls{g] -pkrf/fTds pkfo_ kVof{O cjlw
M & lbg
• lsË/s]6 -Pl;6fldlk|8 %)Ü 8An'=l8=hL= _ )=% – !=) Uf|f= k|lt ln6/
kfgLdf ld;fP/ & lbgsf] km/sdf 5ls{g] -pkrf/fTds pkfo_ kVof{O cjlw
M & lbg
@= 6f]df6f] oNnf] lnkm sn{
/f]usf] sf/0f M 6f]df6f] oNnf] lnkm sn{ efO/; -l6= jfO= Pn= l;= eL=_
kl/jf/ — h]ldgLlel/l8

e]S6/ M ;]tf] leFmuf -a]d]l;of 6faf;L_

/f]u nfUg] cj:yfx? M


 ;]tf] leFmuf — k|efjsf/L e]S6/
 k|;f/0f — :yfoL tj/n]
;]tf] leFmuf
 efO/; — d]sflgsn k|;f/0f
 /f]usf] dxfdf/L — ;]tf] leFmufsf] w]/} ;+Vof
 cGo jflnx? — af]8L, v';f{gL, ;"tL{, lnlhofGy;, k]6'lgof / uf]ne]8f .
s|
dzM==
=

;'?sf] cj:yfdf kftdf b]lvPsf] kx] slnnf kftx? dflylt/ sls|b} u/]sf]
+nf] wAafx?
Joj:yfkg ljlw
 /f]u cj/f]ws hftx? nufpg]]{
 sL6gfzs ljifflb 5g]{
 ;]tf] k'tnL kx]Fnf] kf;f]df cfs{lift x'g] x'Fbf sL/fsf] cg'udg
/ Joj:yfkgsf] nflu sdf{ kx]Fnf] RofkRofk] kf;f] k|of]u ug]
{.
• lsËuf8{ -lg6]gkfO/d !)Ü P;=Pn=_ )=% – !=) ld=nL= k|lt
ln6/ kfgLdf ld;fP/ & lbgsf] km/sdf 5ls{g] -pkrf/fTds pkfo_
kVof{O cjlw M & lbg
• lsË/s]6 -Pl;6fldlk|8 %)Ü 8An'=l8=hL= _ )=% – !=) Uf|f=
k|lt ln6/ kfgLdf ld;fP/ & lbgsf] km/sdf 5ls{g]-pkrf/fTds
pkfo_ kVof{O cjlw M & lbg
• sdf{ PuL{ :k|] t]n, h}ljs sL6gfzs -vlgh t]n ((Ü O{=;L=
_ !-@ ld=ln= k|lt ln6/ kfgLdf ld;fO{ ;a} 7fFpdf kg{} u/L &
#= s'sDa/ df]HofOs
/f]usf] sf/0f M s'sDa/ df]HofOs efO/; -l;=Pd=eL=_
kl/jf/ M a|f]df]lel/l8
e]S6/ M nfxL sL/f -Plkm; ul;lk, dfOh; k/l;ls cflb_

/f]u nfUg] cj:yfx? M nfxL


 nfxL sL/f — k|efjsf/L e]S6/
 w]/} afnLx?df nfUg] — *)) afnL
 k|;f/0f — c:yfoL tj/n]
 efO/; — d]sflgsn k|;f/0f
Joj:yfkg ljlw
 /f]u cj/f]ws hftx? nufpg]
 lsËuf8{ -lg6]gkfO/d !)Ü P;=Pn=_ )=% – !=) ld=nL=
k|lt ln6/ kfgLdf ld;fP/ & lbgsf] km/sdf 5ls{g]
kVof{O cjlw M & lbg

 lsË/s]6 -Pl;6fldlk|8 %)Ü 8An'= l8= hL=_ )=% – !=)


Uf|f= k|lt ln6/ kfgLdf ld;fP/ & lbgsf] km/sdf 5ls{g]
kVof{O cjlw M & lbg

 sdf{ PuL{ :k|] t]n, h}ljs sL6gfzs -vlgh t]n ((Ü


O{=;L=_ ! b]lv @ ld=ln= k|lt ln6/ kfgLdf ld;fO{ ;a}
7fFpdf kg{} u/L & lbgsf] km/sdf 5ls{g]
kmf:6\ofa
• kmf:6\ofan] la?jfsf] /f]u k|lt/f]wfTds zlQm a9fpg] ePsfn] efO/;sf] ;Í|
d0fnfO{ 36fpg ;xof]u u5{ .
• ! rSsL kmf:6\ofa k|lt !^ ln6/ kfgLdf 3'nfO{ k|of]u ubf{ efO/;sf] ;+qmd0fsf
lgs} sd eosf] kfOPsf] 5 .
h'sfaf6 nfUg] /f]u
!= h/fdf ufF7f kfg]{ h'sf -?6 g6 g]df6f]8_

/f]usf] sf/0f M d]NjfO8f]ufOgL hfeflgsf, d]= OGslUg6f, d]= xfKnf

/f]u nfUg] cj:yfx? M

 /f]usf] z+s|d0f — xNsf, anf}6] df6f] / df6f]sf] tfks|d tftf] — a9L

 h'sf — df6f]df w]/} jif{ afFRg]

 l;+rfOsf] kfgL, /f]uL df6f] / la?jf — /f]u km}ng]


s|
dzM==
=

la?jfsf] h/fdf ufF7f] b]lvPsf] glhsaf6 x]bf{


Joj:yfkg ljlw
 /f]u cj/f]ws hftx? nufpg]
 3'DtL jfnL rs| ckgfpg] -a|fl;sf æ6f]n/]G6Æ — Kofh æ/]lhi6]G6Æ —
afFemf] æudL{ / ;'Vvf df};dÆ_
 /f]uL df6f]df wfg /f]Kg]
 cGt/afnL — h'sfsf] ;+Vof 36fp5
 df6f]sf] ;'wf/ — k|fËfl/s kbfy{ -lkgf / ufO{j:t'sf] dn_ @ $—!) 6g÷x]S6/
 df6f]sf] lgd{nLs/0f — $ b]lv * xKtf;Dd kf/bzL{ Knfli6sn] 5f]Kg]
wGojf

You might also like