Διάλογος Πολιτών για τις Νευροεπιστήμες

ΣΥΜΠΟΣΙΟ «ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ & ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ»

Γ. Ζαρκαδάκης

Σάββατο 9 Ιουλίου 2005,

Ξυλόκαστρο

ΙΔΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙΔΟΥ

Λεωφ. Συγγρού 387, 175 64 Π.Φάληρο,

Τηλ.: 210 94 69 600, Fax: 210 94 17 372
E-mail: public@eugenfound.edu.gr
Εισαγωγική Ενημέρωση
Κεντρικό ερώτημα

«Πώς πρέπει η κοινωνία μας να

χρησιμοποιήσει την πρόσφατα
αποκτηθείσα γνώση για τον εγκέφαλο
και τις λειτουργίες του;»
Εισαγωγική Ενημέρωση
Λίγα λόγια για την «ιστορία» του έργου

Έτος «γέννησης»: 2002

«Πατρότητα»: ΚΒF και Πανεπιστήμιο του Westminster
Πρωταρχικός στόχος: να διερευνηθεί κατά πόσο οι πολίτες της Ευρώπης μπορούν
να παίξουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο δημόσιο διάλογο, και
μάλιστα πάνω σε κρίσιμα επιστημονικά θέματα.

Αρχικά, η επιλογή ήταν ανάμεσα σε 3 θέματα

 Γενετική Μηχανική και την αποκρυπτογράφηση του ανθρώπινου γενετικού κώδικα
 Νανοτεχνολογίες, «έξυπνη μηχανική» σε μίνι-διαστάσεις, η οποία έχει επιφέρει
επανάσταση στην ιατρική
 Επιστήμες του Εγκεφάλου
Λίγα λόγια για την «ιστορία» του έργου

Γιατί όχι η γενετική μηχανική

 Ήδη κυριαρχεί τα τελευταία χρόνια στο δημόσιο

διάλογο
 Η γενετική δομή μπορεί να έχει αποτέλεσμα στην
ανθρώπινη συμπεριφορά. Όμως, ακόμη και τα
γονίδια ασκούν την επίδρασή τους μέσω του
εγκεφάλου.
 Λίγα λόγια για την «ιστορία» του έργου

Γιατί επιλέχθηκαν οι «Επιστήμες του Εγκεφάλου»

Μερικά αποκαλυπτικά στοιχεία

 3 στα 10 άτομα στην Ευρώπη υποφέρουν από κάποια
εγκεφαλική δυσλειτουργία
 Στην Ευρώπη, 1 στα 5 άτομα υποφέρουν από κατάθλιψη
 1 στα 4 άτομα στον κόσμο πάσχουν από κάποια ψυχική ή
νευρολογική διαταραχή
 Οι έρευνες δείχνουν ότι οι εγκεφαλικές δυσλειτουργίες ευθύνονται
για πάνω από το 1/3 του συνολικού κόστους των ασθενειών στα
ευρωπαϊκά συστήματα υγείας.
 Το 2004 η επιβάρυνση των εθνικών συστημάτων υγείας εξαιτίας
των εγκεφαλικών δυσλειτουργιών, ανήλθε στα 386 δις ευρώ.
Λίγα λόγια για την «ιστορία» του έργου

Γιατί επιλέχθηκαν οι «Επιστήμες του Εγκεφάλου»

Καλύτερες μέθοδοι διάγνωσης και επεξεργασίας των στοιχείων (χρήση
Η/Υ), έχουν οδηγήσει σε «επανάσταση» των Νευροεπιστημών
Μερικές υποθέσεις με κοινωνική και ηθική διάσταση
 Οι επιστήμονες θα μπορούν να «διαβάζουν» τον ανθρώπινο εγκέφαλο και
να προβαίνουν σε «κρίσεις» πάνω στην πνευματική υγεία των ανθρώπων
 Αυτές οι πληροφορίες δυνητικά, μπορούν να είναι διαθέσιμες στους
εργοδότες ή τους ασφαλιστές
 Μήπως μπαίνουμε σταδιακά στη λογική της «διόρθωσης» με φάρμακα ή με
εμφυτεύματα, «προβληματικών» προσωπικοτήτων;
 Μήπως σταδιακά θα αρχίσουμε να «βαφτίζουμε» τη διαφορετικότητα
«δυσλειτουργία»; Δηλαδή, εκτός από την κατάθλιψη, η την επιθετικότητα,
ίσως αύριο θελήσουμε να «θεραπεύουμε» την αφηρημάδα, την έλλειψη
θάρρους, το στρες και την υπνηλία!!
 Μήπως εκτός από τη «διόρθωση» θα αρχίσουμε να μιλάμε για
«βελτίωση»; (π.χ. ευφυΐα)
Connecting Brains and Society

 The present and future of brain science: what

is possible, what is desirable? European Workshop,
22 and 23 April 2004, Amsterdam, The Netherlands.
 Medicalisation
 Enhancement and Social Justice
 Reductionism and personal identity
 Responsibility and Free Will
 Privacy and Personal Freedom
 Ethics of Research and Information Exchange
Εισαγωγική Ενημέρωση
H ταυτότητα του έργου
Πλήρης Τίτλος:
“MEETING OF MINDS - European Citizens´Deliberation on Brain
Science”
Ελληνικός τίτλος εργασίας: «Διάλογος Πολιτών για τις Νευροεπιστήμες»

Σκοπός του Έργου

 να προσφέρει σε πολίτες και ομάδες της κοινωνίας, την ευκαιρία να
επηρεάσουν τη δημόσια «ημερήσια διάταξη» σε θέματα Ε & Τ που
αφορούν την καθημερινή ζωή
 να διαμορφώσει νέες μεθόδους ευρωπαϊκής διακυβέρνησης σε
επιστημονικά και τεχνολογικά θέματα.

Διάρκεια: 1 Νοεμβρίου 2004 – Οκτώβριος 2006

Εισαγωγική Ενημέρωση
Οι πρωταγωνιστές
Ελλά
Ουγγ δα Ιταλί
αρία α
126 Ευρωπαίοι πολίτες
Ολλ
Βέλγ
ανδί
ιο
α
Facil
δηλαδή itato
rs
9 ομάδες 14 πολιτών Γερμ
ανία
Δανί
α

από 9 διαφορετικές χώρες M.

της Ευρώπης Γαλλί
α Βέλγι
Bρετ
τανία
ο
Εισαγωγική Ενημέρωση
Ποιοι συμμετέχουν
Δίκτυο 12 Εταίρων από 9 ευρωπαϊκά κράτη
Εταίροι:
1. King Baudouin Foundation (Βέλγιο)
2. Πανεπιστήμιο Westminster (UoW)
3. Φλαμανδικό Ινστιτούτο Στάθμισης Επιστήμης και Τεχνολογίας (Φλαμανδική
Κοινότητα, Βέλγιο)
4. Επιτροπή Τεχνολογίας Δανίας (Danish Board of Technology, Δανία)
5. Cité des Sciences et de l’ Industrie (Γαλλία)
6. Stiftung Deutsches Hygiene-Museum (Γερμανία)
7. Fondazione IDIS- Cittá della Scienza (Ιταλία)
8. Ινστιτούτο Rathenau (Ολλανδία)
9. Science Museum / Dana Center (Μ.Βρεττανία)
10. Πανεπιστήμιο του Debrecen, Κέντρο Ιατρικής και Επιστήμης Υγείας (Ουγγαρία)
11. Ίδρυμα Ευγενίδου (Ελλάδα)
12. Πανεπιστήμιο της Λιέγης, SPIRAL (Γαλλική Κοινότητα, Βέλγιο)
Γενική Ενημέρωση για το έργο
Ρόλοι συμμετεχόντων
 Κεντρικός Συντονιστής: King Baudouin Foundation (project coordinator)

Εθνικοί Συντονιστές: 11 φορείς (national coordinators)

Συντονιστική Επιτροπή: εκπρόσωποι των 11 φορέων (Steering

Committee)

Εθνικές Oμάδες Έργου: Εθνικός συντονισμός και υλοποίηση Έργου

2 Ευρωπαίοι + 9 Εθνικοί ΕΜΨΥΧΩΤΕΣ (European - national Facilitators)

Εθνικές Συμβουλευτικές Ομάδες (Advisory Groups)

Oμάδες Ενδιαφερόντων (Stakeholders Group)

Εισαγωγική Ενημέρωση
Πώς χρηματοδοτείται το Έργο

 με δωρεά από το βελγικό ίδρυμα King Baudouin

Foundation
 με επιχορήγηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (6ο Π-Π
για την Έρευνα, Σχέδιο Δράσης «Επιστήμη-Κοινωνία»)
 με κατά βούληση συμμετοχή των εθνικών εταίρων
Γενική Ενημέρωση για το έργο
Φάσεις έργου

3 εθνικές συναντήσεις διαλόγου – Αθήνα (Ίδρυμα Ευγενίδου)

Εισαγωγική Συνάντηση Πολιτών (Σάββατο 7 – Κυριακή 8 Μαϊου 2005)

1η Εθνική Συνάντηση Αξιολόγησης (23-24-25 Σεπτεμβρίου 2005)
2η Εθνική Συνάντηση Αξιολόγησης (21-22-23 Οκτωβρίου 2005)

2 ευρωπαϊκές συναντήσεις – Βρυξέλλες

1η Ευρωπαϊκή Συνάντηση Πολιτών (3-5 Ιουνίου 2005)

2η Ευρωπαϊκή Συνάντηση Πολιτών (20-23 Ιανουαρίου 2006)

1 εργαστήριο διάχυσης αποτελεσμάτων – Αθήνα (Άνοιξη 2006)

Εισαγωγική Συνάντηση Πολιτών
Στόχοι
 Γνωριμία της ελληνικής Ομάδας Πολιτών μεταξύ τους, με τους
διοργανωτές και με τον εμψυχωτή
 Ενημέρωση για το έργο
 Εξοικείωση με τους κανόνες του διαλόγου που θα τηρηθούν
 Σύντομη επεξήγηση των 6 χαρακτηριστικών περιπτώσεων της
εισαγωγικής Έκδοσης - Οδηγού για τον πολίτη (ADHD, Alzheimer, Brain
Enhancement, Gilles de la Tourette - brain surgery, Brain Imaging, Brain
Plasticity)
 Αρχική διερεύνηση του θέματος και ανταλλαγή απόψεων
 Δημιουργία ελληνικής ατζέντας θεμάτων που θα συζητηθεί στην 1η
Ευρωπαϊκή Συνάντηση Πολιτών, με 5 κρίσιμα σημεία για κάθε περίπτωση.

Τόπος: Ίδρυμα Ευγενίδου, Συγγρού 387, 17564 Αθήνα, Αίθουσα Συμβουλίων1

Ημερομηνία: Σάββατο 7 – Κυριακή 8 Μαϊου 2005.

Πρώτη Ευρωπαϊκή Συνάντηση Πολιτών
Πρώτη συνάντηση όλων των εθνικών Ομάδων Πολιτών

Στόχοι

Σκοπός
 Οι 126 Ευρωπαίοι πολίτες θα συζητήσουν τις απόψεις τους σχετικά με τις
επιστήμες του εγκεφάλου και θα προσδιορίσουν κοινά θέματα που θα ήθελαν να
εξερευνήσουν στις επόμενες συναντήσεις.

Αποτέλεσμα
 Ένα σύνολο συμπερασμάτων και συστάσεων, που θα παραχθούν από την
ευρωπαϊκή Ομάδα Πολιτών, τα οποία θα αποτελέσουν το τελικό κείμενο της
Πρώτης Ευρωπαϊκής Συνάντησης Πολιτών.

Κάθε πολίτης χρησιμοποιεί την εθνική του γλώσσα –σύνολο 8 γλωσσών- μέσω
υπηρεσιών διερμηνείας και μετάφρασης.

Τόπος: Βρυξέλλες (Βέλγιο)

Ημερομηνία: 3-5 Ιουνίου 2005

Πρώτη Εθνική Συνάντηση Αξιολόγησης
2η εθνική συνάντηση των μελών της ελληνικής ομάδας πολιτών.

Βασικά σημεία

Ο σχεδιασμός της συνάντησης θα λάβει υπόψην τα ιδιαίτερα σημεία

εστίασης της ελληνικής κοινωνίας, πάνω στο θέμα των νευροεπιστημών του
εγκεφάλου.

Βασική επιδίωξη της Πρώτης Εθνική Συνάντησης Αξιολόγησης:

 Αναζήτηση από τους πολίτες περισσότερων στοιχείων για τα ζητήματα που

ενδιαφέρουν. Τις πληροφορίες θα παρέχουν ειδικοί ή εκπρόσωποι ομάδων
ενδιαφερόντων, που θα προσκληθούν από τους διοργανωτές για το σκοπό αυτό.

Τόπος: Ίδρυμα Ευγενίδου

Ημερομηνία: 23-24-25 Σεπτεμβρίου 2005

Δεύτερη Εθνική Συνάντηση Αξιολόγησης
3η και τελευταία εθνική συνάντηση των μελών της ελληνικής ομάδας πολιτών
Βασική επιδίωξη της Δεύτερης Εθνική Συνάντησης Αξιολόγησης
 Διάλογος και ανταλλαγή πληροφοριών και απόψεων μεταξύ πολιτών, ειδικών και
ομάδων ενδιαφερόντων, σε εθνικό επίπεδο.

Οι πολίτες θα συγκεντρώσουν τις πληροφορίες που χρειάζονται για να σχηματίσουν

μια κοινή άποψη πάνω στο θέμα.

 Διαμόρφωση ενός Σχεδίου εθνικής αξιολόγησης, και σχετικών συστάσεων

 Προετοιμασία της παρουσίασης των αποτελεσμάτων της εθνικής αξιολόγησης, στη

Δεύτερη Ευρωπαϊκή Συνάντηση Πολιτών.

Τόπος: Ίδρυμα Ευγενίδου

Ημερομηνία: 21-22-23 Οκτωβρίου 2005

Δεύτερη Ευρωπαϊκή Συνάντηση Πολιτών
Δεύτερη και τελευταία συνάντηση των μελών της ευρωπαϊκής ομάδας πολιτών.
Βασική επιδίωξη της Δεύτερης Ευρωπαϊκής Συνάντησης Πολιτών

 Παρουσίαση των εθνικών προπαρασκευαστικών κειμένων αξιολόγησης, που

περιλαμβάνουν παρατηρήσεις, απόψεις και συστάσεις των εθνικών ομάδων.

 Διαμόρφωση ενός κοινού, ευρωπαϊκού κειμένου αξιολόγησης και συστάσεων

για τις επιστήμες του εγκεφάλου. Προκύπτουν ήδη ομοιότητες και διαφορές
απόψεων και αξιών μεταξύ ευρωπαϊκών χωρών.

 Προετοιμασία της παρουσίασης των αποτελεσμάτων στο ευρύ κοινό και τους
φορείς διαμόρφωσης και λήψης αποφάσεων (π.χ Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στους
αρμόδιους για την Επιστήμη και την Έρευνα), παρουσία των ΜΜΕ και κοινού.
 
Τόπος: Βρυξέλλες (Βέλγιο)

Ημερομηνία: 20-23 Ιανουαρίου 2006

Εργαστήρια Συμβουλευτικής Πολιτικής
Βασικά σημεία

Βασικές επιδιώξεις

 Να παρουσιασθεί το τελικό ευρωπαϊκό κείμενο αξιολόγησης των πολιτών, όπως έχει

διαμορφωθεί μετά τη Δεύτερη Ευρωπαϊκή Συνάντηση.
 Να συζητηθούν το κείμενο και τα αποτελέσματα της Δεύτερης Ευρωπαϊκής Συνάντησης
Πολιτών με ειδικούς, ομάδες ενδιαφερόντων, φορείς χάραξης πολιτικής κ.α.
 Να δοθεί η ευκαιρία στα ΜΜΕ να επικοινωνήσουν με την εθνική ομάδα πολιτών,
 Να προβληθεί η πρωτοβουλία του Διαλόγου Πολιτών για τις Νευροεπιστήμες σε εθνικό
επίπεδο.
 Οι γνώμες των πολιτών να επηρεάσουν την κατεύθυνση της ευρωπαϊκής και εθνικής
πολιτικής στις νευροεπιστήμες του εγκεφάλου.
 
Τόπος: Ίδρυμα Ευγενίδου

Ημερομηνία: Άνοιξη του 2006.

Εργαστήρια Συμβουλευτικής Πολιτικής
Σημασία του έργου
Αν αυτή η άσκηση επιτύχει
 Θα επιβεβαιώσει ότι οι πολίτες μπορούν να συνομιλούν απευθείας και να
συνεργάζονται, για να επηρεάζουν τη λήψη αποφάσεων στην Ευρώπη.
 Η μέθοδος που θα ακολουθήσουμε, θα μπορεί να εφαρμοστεί και σε
άλλους τομείς δημόσιου διαλόγου.
 Δεν θα τρέχουμε πίσω από τις εξελίξεις (όπως π.χ. στην περίπτωση
της γενετικής μηχανικής)

 Οι κοινωνίες με συμμετοχικές διαδικασίες, θα διερευνήσουν το τοπίο στις

Νευροεπιστήμες του Εγκεφάλου και θα πάρουν αποφάσεις προς κοινά
αποδεκτές και επιθυμητές κατευθύνσεις.