CHAPTER

ურთიერთდამოკიდებულობა და
ვაჭრობის მომგებიანობა

თავი 3

© 2009 South-Western, a part of Cengage Learning, all rights reserved

 რას შევისწავლით ამ თავში

 როგორ უზრუნველყოფს ვაჭრობა ყველას

მომგებიანობას?
 რა არის აბსოლუტური უპირატესობა?
 რას არის შედარებითი უპირატესობა?
 რა საერთო და რა განსხვავება აქვთ ამ
მცნებებს?

ურთიერთდამოკიდებულობა და ვაჭრობის მომგებიანობა 2

 რატომ არის ვაჭრობა ყველასთვის მომგებიანი?

მაგალითი
 გვაქვს ორი ქვეყანა: ა.შ.შ და იაპონია
 ორი პროდუქტი: კომპიუტერი და ხორბალი
 ერთი რესურსი: შრომისუნარიანობა, საზომი:
შრომასაათი (labor hour)
 შევადაროთ რა მოხდება:
 ვაჭრობის შემთხვევაში
 თუ არ ივაჭრებენ

ურთიერთდამოკიდებულობა და ვაჭრობის მომგებიანობა 3

 რატომ არის ვაჭრობა ყველასთვის მომგებიანი?

ა.შ.შ.-ს წარმოების (production)

შესაძლებლობები
 ა.შ.შ-ს აქვს 50’000 სამუშაო საათის რესურსი
ყოველ თვე
 ერთი კომპიუტერის წარმოება მოითხოვს 100
საათ მუშაობას
 1 ტონა ხორბლის წარმოება 10 სამუშაო
საათს

ურთიერთდამოკიდებულობა და ვაჭრობის მომგებიანობა 4

 რატომ არის ვაჭრობა ყველასთვის მომგებიანი?

ხორბალი
(ტონა)
ა.შ.შ. -ს თავისი რესურსებით
5,000 შეუძლია აწარმოოს 500
კომპიუტერი ან 5’000 ტონა
4,000 ხორბალი ან ნებისმიერი
შერეული რაოდენობა
3,000 მონაკვეთზე

2,000

1,000

კომპიუტერი
0
100 200 300 400 500
ურთიერთდამოკიდებულობა და ვაჭრობის მომგებიანობა 5
 რატომ არის ვაჭრობა ყველასთვის მომგებიანი?

ხორბალი
(ტონა)

ჩავთვალოთ რომ რესურსებს

5,000 ანაწილებს თანაბრად
თითოეულის საწარმოებლად
4,000 მაშინ აწარმოებს:
2500 ტონა ხორბალს და 300
3,000 კომპიუტერს

2,000

1,000

კომპიუტერი
0
100 200 300 400 500
ურთიერთდამოკიდებულობა და ვაჭრობის მომგებიანობა 6
ავაგოთ გრაფიკი იაპონიის მაგალითზე

გვაქვს შემდეგი პირობა.

 იაპონიას აქვს 30’000 სამუშაო საათის რესურსი
(Input), ყოველ თვე.
 1 კომპიუტერის წარმოება მოითხოვს 125
სამუშაო საათს.
 1 ტონა ხორბლის მოყვანა კი 25 საათს

ავაგოთ გრაფიკი სადაც ჰორიზონტალურ

ღერძზე გვექნება კომპიუტერების რაოდენობა

7
 რატომ არის ვაჭრობა ყველასთვის მომგებიანი?

ხორბალი იაპონიას აქვს რესურსი რომ

(ტონა) აწარმოოს 1200 ტონა ხორბალი
ან 240 კომპიუტერი ან ნებისმიერი
2,000 თანაფარდობით რომელიცაა
მონაკვეთზე

1,000

0 კომპიუტერი
100 200 300
ურთიერთდამოკიდებულობა და ვაჭრობის მომგებიანობა 8
 რატომ არის ვაჭრობა ყველასთვის მომგებიანი?

ხორბალი
ჩავთვალოთ რომ რესურსებს
(ტონა) ანაწილებს თანაბრად თითოეულის
საწარმოებლად
2,000 აწარმოებს 120 კომპიუტერს და 600
ტონა ხორბალს

1,000

0 კომპიუტერი
100 200 300
ურთიერთდამოკიდებულობა და ვაჭრობის მომგებიანობა 9
 მოთხოვნა ვაჭრობის დროს და ვაჭრობის გარეშე

 თუ ვაჭრობა არ იქნება ,
 ა.შ.შ. მოიხმარს 250 კომპიუტერს და 2500
ტონა ხორბალს.
 იაპონია 120 კომპიუტერს და 600 ტონა
ხორბალს.
 რომ შევადაროთ მოხმარება ვაჭრობის გარეშე
იმ შემთხვევას როცა იქნება ვაჭრობა ჯერ ნდა
ვიცოდეთ რამდენს აწარმოებს ქვეყანა და
რამდენს ვაჭრობენ ერთმანეთში.

ურთიერთდამოკიდებულობა და ვაჭრობის მომგებიანობა 1

მოხმარება ვაჭრობის დროს

1. დავუშვათ ა.შ.შ. აწარმოებს 3400 ტონა

ხორბალს.
რამდენ კომპიუტერს აწარმოებს დარჩენილი
რესურსით ? ააგეთ გრაფიკი.
2. დავუშვათ იაპონია აწარმოებს 240
კომპიუტერს.
რამდენ ტონა ხორბალს აწარმოებს
დარჩენილი რესურსით? ააგეთ გრაფიკი.

11
 ამერიკის წარმოების უნარი

ხორბალი
(ტონა)

3400 ტონა ხორბლის წარმოებას უნდა

5,000 34’000 შრომა საათი.
დარჩენილი 16,000 შრომასაათით
4,000 შეუძლიათ აწარმოონ 160 კომპიუტერი

3,000

2,000

1,000

კომპიუტერი
0
100 200 300 400 500
ურთიერთდამოკიდებულობა და ვაჭრობის მომგებიანობა 12
 იაპონიის წარმოების უნარი

ხორბალი 240 კომპიუტერის საწარმოებლად

(ტონა) იაპონიას სჭირდება 30’000 შრომასაათი.
შესაბამისად დარჩენილი რესურსით
2,000 აწარმოებს 0 კომპიუტერს.

1,000

0 კომპიუტერი
100 200 300
ურთიერთდამოკიდებულობა და ვაჭრობის მომგებიანობა 13
 საერთაშორისო ვაჭრობა

 ექსპორტი (Export):
ადგილობრივი წარმოების პროდუქცია
რომელიც იყიდება ქვეყნის გარეთ.
 იმპორტი (Import):
უცხო ქვეყანაში წარმოებული პროდუქცია
რომელიც იყიდება შენს ქვეყანაში.

ურთიერთდამოკიდებულობა და ვაჭრობის მომგებიანობა 14

მოხმარება

დავუშვათ, რომ ა.შ.შ.-მ ექსპორტზე გაიტანა

700 ტონა ხორბალი და იმპორტზე შემოიტანა
110 კომპიუტერი იაპონიიდან.
(ანუ, იაპონიამ იმპორტზე შემოიტანა 700 ტონა
ხორბალი და ექსპორტზე გაიტანა
100კომპიუტერი.)
 რა რაოდენობის თითოეულ პროდუქტს
მოიხმარს ა.შ.შ? ააგეთ გრაფიკი
 რა რაოდენობის თითოეულ პროდუქტს
მოიხმარს იაპონია? ააგეთ გრაფიკი
15
 ამერიკის წარმოების უნარი

ხორბალი
(ტონა)
კომპიუტერი ხორბალი
5,000 წარმოებული 160 3400
4,000
+ იმპორტირებული 110 0
– ექსპორტზე
გატანილი 0 700
3,000
= მოხმარებული 270 2700
2,000

1,000

კომპიუტერი
0
100 200 300 400 500
ურთიერთდამოკიდებულობა და ვაჭრობის მომგებიანობა 16
 იაპონიის წარმოების უნარი

ხორბალი კომპიუტერი ხორბალი

(ტონა) წარმოებული 240 0

+ იმპორტირებული 0 700
2,000 – ექსპორტზე
გატანილი 110 0
= მოხმარებული 130 700
1,000

0 კომპიუტერი
100 200 300
ურთიერთდამოკიდებულობა და ვაჭრობის მომგებიანობა 17
 ვაჭრობა ყველა მხარისათვის მომგებიანია

ა.შ.შ.
მოხმარებავა მოხმარება სარგებელი
ვაჭრობამდე ვაჭრობის შემდეგ ვაჭრობისაგან

კომპიუტერი 250 270 20

ხორბალი 2,500 2,700 200
იაპონია
მოხმარებავა მოხმარება სარგებელი
ვაჭრობამდე ვაჭრობის შემდეგ ვაჭრობისაგან

კომპიუტერი 120 130 10

ხორბალი 600 700 100
ურთიერთდამოკიდებულობა და ვაჭრობის მომგებიანობა
 საიდან გაჩნდა სარგებელი?

 აბსოლუტური უპირატესობა (Absolute Advantage):

მწარმოებლის უნარი აწარმოოს პროდუქტი ნაკლები
დანახარჯებით ვიდრე სხვა მწარმოებელი
აწარმოებს.
 ა.შ.შ.-ს აქვს აბსოლუტური უპირატესობა ხორბლის
წარმოებაში: ერთი ტონა ხორბლის წარმოებისთვის
იყენებს 10 შრომასაათს ხოლო იაპონია 25-ს.
თუ ქვეყანას აქვს აბსოლუტური უპირატესობა რაიმეს
საწარმოებლად და სპეციალირდება მის
წარმოებაშამით ორივე ქვეყანა იქნება მომგებიან
პოზიციაში ვაჭრობის შედეგად.

ურთიერთდამოკიდებულობა და ვაჭრობის მომგებიანობა 19

 საიდან გაჩნდა სარგებელი?

 რომელ ქვეყანას აქვს აბსოლუტური უპირატესობა

კომპიუტერების წარმოებაში?

 იაპონია: 125 შრომასაათი

 ა.შ.შ. 100 შრომასაათი
 ა.შ.შ.-ს აქვს აბსოლუტური უპირატესობა ორივე
პროდუქტის წარმოებაში!

მაშინ რატომ არის იაპონია სპეციალიზირებული

კომპიუტერების წარმოებაში? და რატომ დარჩა
ორივე მხარე მოგებული ვაჭრობის შედეგად?
ურთიერთდამოკიდებულობა და ვაჭრობის მომგებიანობა 20
 საქონლის წარმოების ორი საზომი

 ორივე ქვეყანას შეუძლია მიიღოს სარგებელი ვაჭრობის

შედეგად როცა თითოეული სპეციალიზირდება იმ საქონლის
წარმოებაშ რომელსაც უფრო დაბალი ღირებულებით
აწარმოებს.
 აბსოლუტური უპირატესობა ზომავს საქონლის ღირებულებას იმ
რესურსებისგან გამომდინარე რაც მის საწარმოებლადაა
საჭირო.

 შედეგი: კიდევ ერთი ღირებულების საზომია

ალტერნატიული დანახარჯი

ურთიერთდამოკიდებულობა და ვაჭრობის მომგებიანობა 21

 ალტერნატიული დანახარჯი და შედარებითი უპირატესობა

 შედარებითი უპირატესობა (Comparative advantage):

მწარმოებლის უნარი აწარმოოს პროდუქცია უფრო ნაკლები
ალტერნატიული დანახარჯით ვიდრე სხვა მწარმოებელმა.
 რომელ ქვეყანას ჰქონდა შედარებითი უპირატესობა
კომპიუტერების წარმოებაში?
 ამაზე პასუხის გასაცემად გამოვთვალოთ კომპიუტერის
წარმოების ალტერნატიული დანახარჯი ორივე ქვეყნისთვის.

ურთიერთდამოკიდებულობა და ვაჭრობის მომგებიანობა 22

 ალტერნატიული დანახარჯი და შედარებითი უპირატესობა

 კომპიუტერის ალტერნატიული დანახარჯია:

 10 ტონა ხორბალი - ა.შ.შ.-ში
 5 ტონა ხორბალი - იაპონიაში

 ასე რომ, იაპონიას აქვს შედარებითი

უპირატესობა კომპიუტერების წარმოებაში.
(არ არის აუცილებელი აბსოლუტური
უპირატესობის ქონდა რათა გქონდეს
შედარებითი უპირატესობა)

ურთიერთდამოკიდებულობა და ვაჭრობის მომგებიანობა 23

 შედარებითი უპირატესობა და ვაჭრობა

 ალტერნატიულ დანახარჯსა და შედარებით

უპირატესობას შორის განსხვავება ქმნის სარგებელს
ვაჭრობაში.
 როდესაც ქვეყანა სპეციალიზირდება ინ
პროდუქტის(ების) წარმოებაში რომელშიც აქვს
შედარებითი უპირატესობა მაშინ წარმოებული
პროდუქტის რაოდენობა იზრდება
 იგივე პრინცპიები ვრცელდება ადამიანებზეც.

ურთიერთდამოკიდებულობა და ვაჭრობის მომგებიანობა 24

 შედარებითი უპირატესობა და ვაჭრობა

 ალტერნატიულ დანახარჯსა და შედარებით

უპირატესობას შორის განსხვავება ქმნის სარგებელს
ვაჭრობაში.
 როდესაც ქვეყანა სპეციალიზირდება ინ
პროდუქტის(ების) წარმოებაში რომელშიც აქვს
შედარებითი უპირატესობა მაშინ წარმოებული
პროდუქტის რაოდენობა იზრდება
 იგივე პრინცპიები ვრცელდება ადამიანებზეც.

ურთიერთდამოკიდებულობა და ვაჭრობის მომგებიანობა 25

აბსოლუტური და შედარებითი უპირატესობა

არგენტინას და ბრაზილიას აქვს რესურსი

10’000 შრომა საათი თვეში. წარმოებისათვის
მათ სჭირდებათ:
არგენტინა:
 ერთი კგ. ყავის წარმოება მოითხოვს 2 საათს
 ერთი ბოთლი ღვინო 4 საათს.
ბრაზილია
 ერთი კგ. ყავის წარმოება მოითხოვს 1 საათს
 ერთი ბოთლი ღვინო 5 საათს.
რომელ ქვეყანას აქვს აბსოლუტური უპირატესობა
ყავის წარმოებაში? და რომელს აქვს შედარებითი
უპირატესობა ღვინის წარმოებაში?
26
პასუხები
ბრაზილია- აბსოლუტური უპირატესობა ღვინის წარმოებაში:
 1 კგ. ყავის წამორებას მოითხოვს 1 საათს
ბრაზილიაში, 2 -ს არგენტინაში.
 არგენტინის ალტერნატიული დანახარჯი
ღვინის საწარმოებლად არის 2 კგ. ყავა. იმიტომ
რომ 4 საათში ღვინის წარმოების მაგივრად
შეუძლია 2 კგ. ყავის წარმოება.
 ბრაზილიის ღვინის წარმოების ალტერნატიული
დანახარჯი არის 5 კგ. ყავა

27
 თავის შეჯამება

 დამოუკიდებელი ეკონომიკა და ვაჭრობა ყველას აძლევს

საშუალებას რომ მიიღონ უფრო მეტი და მრავალფეროვანი
პროდუქტი ან სერვისები.
 შედარებითი უპირატესობა ნიშნავს აწარმოო უფრო ნაკლები
ალტერნატიული დანახარჯით. აბსოლუტური უპირატესობა
ნიშნავს აწარმოო უფრო ნაკლები რესურსებით.
 როდესაც ქვეყანა/ადამიანი სპეციალიზირდება იმ პროდუქტის
წარმოებაში რომელშიც აქვს შედარებითი უპირატესობა მისი
სარგებელი იზრდება დავაჭრობას შეუძია ყველას უკეთეს
მდგომარეობაში ჩაყენება.

ურთიერთდამოკიდებულობა და ვაჭრობის მომგებიანობა 28