მონოპოლია

თავი 15
 მონოპოლია

თუ კონკურენტული ფირმები არიან

ფასის მიმღებნი. მოპოლისტები
არიან ფასის მაძიებლები

მონოპოლისტია ფირმა თუ
- არის ერთადერთი გამყიდველი ბაზარზე
- მის მიერ წარმოებულ პროდუქტს არ ყავს შემცვლელი

მონოპოლიის არსებობის ფუნდამენტური მიზეზი არის

ბაზარზე შესვლის ბარიერი

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 რატომ არსებობენ მონოპოლისტები

ბაზარზე შესვლის ბარიერს აქვს სამი მიზეზი:

 ფირმა ფლობს მნიშვნელოვან რესურსებს

 სახელმწიფო აძლევს ერთ კონკრეტულ ფირმას
რესურსების განკარგვის უფლებას
 წარმოების დანახარჯები საშუალებას იძლევა
ერთი ფირმა იყოს ეფექტური ვიდრე რამოდენიმე
ფირმა

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 მაშტაბის ეკონომია მონოპოლისტის
შემთხვევაში
დანახარჯი

საშუალო
მთლიანი
დანახარჯი
0 რაოდენობა
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 მონოპოლია - კონკურენციის
შედარება

მოპოლია
 ერთი გამყიდველი
 კლებადი მოთხოვნის მრუდით
ხასიათდება
 არის ფასის მაძიებელი
 გაყიდვების გაზრდის მიზნით ამცირებს
ფასს

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 მონოპოლია - კონკურენციის
შედარება

კონკურენცია
 ბევრი გამყიდველი
 ჰორიზონტალური მოთხოვნის მრუდით
ხასიათდება
 არის ფასის მიმღები
 ყიდის ბევრს ან ცოტას ერთ
კონკრეტულ ფასზე

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 მოთხოვნის მრუდი მონოპოლიისა
და სრულტოფილი კონკურენციის
დროს
სრულყოფილი მონოპოლიის
კონკურენციის მოთხოვნის მრუდი
ფასი მოთხოვნის მრუდი ფასი

მოთხოვნა

მოთხოვნა

0 რაოდენობა 0 რაოდენობა

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 მონოპოლისტის შემოსავალი

 მთლიანი შემოსავალი
P x Q = TR
 საშუალო შემოსავალი
TR/Q = AR = P
 ზღვრული შემოსავალი
TR/Q = MR

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 მონოპოლისტის მთლიანი, საშუალო
და ზღვრული შემოსავალი

მთლიანი საშუალო ზღვრული

რაოდენობა ფასი შემოსავალ შემოსავა შემოსავალი
(Q) (P) ი(TR=PxQ) ლი
(AR=TR/Q) (MR=TR / Q )
0 $11.00 $0.00
1 $10.00 $10.00 $10.00 $10.00
2 $9.00 $18.00 $9.00 $8.00
3 $8.00 $24.00 $8.00 $6.00
4 $7.00 $28.00 $7.00 $4.00
5 $6.00 $30.00 $6.00 $2.00
6 $5.00 $30.00 $5.00 $0.00
7 $4.00 $28.00 $4.00 -$2.00
8 $3.00 $24.00 $3.00 -$4.00

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 მონოპოლისტის ზღვრული
შემოსავალი

მონოპოლისტის ზღვრული შემოსავალი

ყოველთვის ნაკლებია ფასზე
 მოთხოვნის მრუდი კლებადია.
 როდესაც მონოპოლისტი აკლებს ფასს
დამატებით ერთი ერთეულის
გასაყიდად, მაშინ წინა ერთეულის
გაყიდვიდან მიღებული შემოსავალიც
იკლებს

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 მონოპოლისტის ზღვრული
შემოსავალი

როდესაც მონოპოლისტი
ზრდის გაყიდვების
რაოდენობას მას აქვს ორი
ეფექტი
 რაოდენობის ეფექტი - იყიდება
მეტი რაოდენობის პროდუქტი
 ფასის ეფექტი - ფასი მცირდება

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.

მოთხოვნის და ზღვრული
შემოსავლის მრუდები მონოპოლიის
დროს
ფასი
$11
10
9
8
7
6
5
4
3 მოთხოვნა
ზღვრული
2 შემოსავალი საშუალო შემოსავალი
1
0
-1 1 2 3 4 5 6 7 8 რაოდენობა
-2
-3
-4
 მონოპოლისტის მოგების
მაქსიმიზაცია

 მონოპოლისტი მოგების მაქსიმიზაციას

აღწევს იმ რაოდენობის წარმოებით
დროს როდესაც ზღვრული შემოსავალი
ზღვრული დანახარჯის ტოლია
 შემდეგ ის იყენებს მოთხოვნის მრუდს
რომ გაიგოს ეს რაოდენობა რა ფასად
გაიყიდება

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 მონოპოლისტის მოგების
მაქსიმიზაცია
მოთხოვნის მრუდი
გვიჩვენებს ზღვრული შემოსავლისა
შემოსავალი ოპტიმალური და ზღვრული
დანახარჯი დანახარჯის კვეთა
რაოდენობის საბაზრო
ფასს განსაზღვრავს
ოპტიმალურ
მონოპოლისტის B რაოდენობას რომლის
ფასი დროსაც მიიღწევა
მაქსიმალურიო მოგება

საშუალო მთლიანი
დანახარჯი
A

ზღვრული
დანახარჯი მოთხოვნა

ზღვრული შემოსავალი
0 QMAX Quantity
 სრულყოფილი კონკურენცის და
მონოპოლიის შედარება

 სრულყოფილი კონკურენციის დროს

ფასი ტოლია ზღვრული შემოსავლის და
ზღვრული დანახარჯის
P = MR = MC
 მონოპოლიის დროს ფასი მეტია
ზღვრულ შემოსავალაზე და ზღვრულ
დანახარჯზე
P > MR = MC

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 მონოპოლიის მოგება

მოგება = TR - TC
მოგება= (TR/Q - TC/Q) x Q
მოგება= (P - ATC) x Q

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 მონოპოლიის მოგება

დანახარჯი
და
შემოსავალ ზღვრული დანახარჯი
ი
მონოპოლიის E
B
ფასი
მო მო

საშუალო
ნო გ
პო ება

მთლიანი
ლ

დანხარჯი
იი

საშუალო
ს

მთლიანი
D C
დანახარჯი
მოთხოვნა

ზღვრული შემოსავალი
0 QMAX რაოდენობა
 მონოპოლიის მოგება

მონოპოლისტი მიიღებს ეკონომიკურ

მოგებას თუ ფასი საშუალო მთლიან
დანახარჯზე მეტი იქნება

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 წამლების ბაზარი

დანახარჯი
და
შემოსავალ
ი

ფასი
პატენტის
დროს

ფასი პატენტის ზღვრული

ვადის გასვლის დანახარჯი
შემდეგ ზღვრული
შემოსავალი მოთხოვნა

0 რაოდენობა კონკურენტული რაოდენობა

მონოპოლიის დროს რაოდენობა
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 აუნაზღაურებელი დანაკარგი

იმისგამო რომ მონოპოლისტი აწესებს

ზღვრულ დანახარჯზე მაღალ ფასს,
წარმოებული და მოთხოვნილი
რაოდენობა არის სოციალურ
ოპტიმუმზე მცირე

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.

მონოპოლიის არაეფექტურობა
ფასი
აუნაზღაურებელი ზღვრული დანახარჯი
დანაკარგი

მონოპოლისტი
ს ფასი

ზღვრული
შემოსავალი მოთხოვნა

მონოპოლისტის ეფექტური რაოდენობა

წარმოებული რაოდენობ
0 რაოდენობა ა
 მონოპოლიის არაეფექტურობა

მონოპოლია აწარმოებს სოციალურ

ოპტიმუმზე ნაკლებს

აუნაზრაურებელი დანაკარგი რომელიც

გამოწვეულია მონოპოლიის მიერ
მსგავსია გადასახადის შედეგად
გამოწვეულ დანაკარგის. განსხვავება
ისაა რომ გადასახადის შემთხვევაში
სახელმწიფო იღებს შემოსავალს,
ხოლო ფირმა მონოპოლისტურ მოგებს

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 ღონისძიებები მონოპოლიის
მიმართ

სახელმწიფო შემდეგი ოთხი ქმედებით

რეაგირებს მონოპოლიის მიმართ:
 მონოპოლიურ ბაზარს უფრო
კონკურენტულს ხდის
 არეგულირებს მონოპოლისტის
ქმედებას
 ზოგიერთ მონოპოლიას სახემწიფო
საკუთრებად აქცევს
 საერთოდ არაფერს აკეთებს 

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 ნატურალური მონოპოლიის
შემთხვევაში ზღვრული დანახარჯის
და ფასის ტოლობა
ფასი

საშუალო
მთლიანი საშუალო მთლიანი ხარჯი
დანახარჯი
დანაკარგი
რეგულირებულ
ი ფასი ზღვრული ხარჯი

მოთხოვნა

0 რაოდენობა
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 ფასისმიერი დისკრიმინაცია

ფასისმიერი დისკრიმინაცია ეს არის

პროდუქტის სხვადასხვა ფასად
მიყიდვა სხვადასხვა
მომხმარებლისთვის მიუხედავად იმისა
რომ პროდუქტის დამზადების ხარჯი
ერთიდაიგივეა

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 ფასისმიერი დისკრიმინაცია

საფასო დისკრიმინაცია შეუძლებელია

სრულყოფილი კონკურენციის დროს.
იმისათვის რომფასისმიერი
დისკრიმინაცია მოახდინო
აუცილებელია გარკვეულ ძალაუფლებას
ფლობდე ბაზარზე

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 სრულყოფილი ფასისმიერი
დისკრიმინაცია

სრულყოფილი ფასისმიერი
დისკრიმინაცია ხდება მაშინ
როდესაც გამყიდველმა იცის
თითოეული მომხმარებლის
მაქსიმალური ფასი რომლის
გადახდისთვისაც ისინი არიან
მზად და იმ ფასს ახდევინებს

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 ფასისმიერი დისკრიმინაცია

ორი მნიშვნელოვანი ეფექტი ფასისმიერი

დისკრიმინაციის არის:
 მას შეუძლია მონოპოლისტის მოგების

გაზრდა
 ის ამცირებს აუნაზღაურებელ დანაკარგს

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 სარგებლიონობა ფასისმიერი
დისკრიმინაციის გარეშე

ფასი

მომხმარებლის სარგებელი

მოპოლისტის აუნაზრაურებელი სარგებელი

ფასი
მოგება
ზღვრული ხარჯი

ზღვრული მოთხოვნა
შემოსავალი

0 გაყიდული რაოდენობა რაოდენობა

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 სარგებლიანობა ფასისმიერი
დისკრიმინაციის დროს

ფასი მონოპოლია სრულყოფილი ფასისმიერი

დისკრიმინაციის დროს

მოგება
ზღვრული ხარჯი

მოთხოვნა
გაყიდული რაოდენობა
რაოდენობ
0
ა
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 შეჯამება

 მონოპოლია არის ერთადერთი

გამყიდველი ბაზარზე
 მას ახასიათებს კლებადი მოთხოვნის
მრუდი
 მონოპოლისტის ზღვრული სემოსავალი
ყოველთვის ფასზე ნაკლებია

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 შეჯამება

 სრულყოფილი კონკურენციის მსგავსად

მონოპოლისტი მოგების მაქსიმიზაციისათვის
აწარმოებს იმ რაოდენობის პროდუქტს
რომლის დროსაც ზღვრული შემოსავალი
ზღვრული ხარჯის ტოლია
 სრულყოფილი კონკურენციისგან
განსხვავებით მონოპოლიის ფასი არემატება
ზღვრულ სემოსავალს და სესაბამისად
ზღვრულ ხარჯს

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 შეჯამება

 მონოპოლისტებს, მომხმარებლების
გადახდისუნარიანობის შესახებ
არსებული ინფორმაციის საფუძველზე,
შეუძლიათ გაყიდონ პროდუქტი
სხვადასხვა ფასად და გაზარდონ
თავიანთი მოგება
 ფასისმიერი დისკრიმინაცია ზრდის
მოპოლისტების მოგებას და ამცირებს
აუნაზრაურებელ დანაკარგს

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.