თეორიის

პრაქტიკული
8
გამოყენება:
დაბეგვრის
დანახარჯები
Copyright©2004 South-Western
დაბეგვრის საერთო დანაკარგი
• როგორ მოქმედებს გადასახადები
კეთილდღეობაზე, ბაზრის
მონაწილეების ეკონომიკურ
მდგომარეობაზე?

Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning

დაბეგვრის საერთო დანაკარგი
• არა აქვს მნიშვნელობა
გადასახადის გადახდა ამ
საქონლის მყიდველს თუ
გამყიდველს ევალება.

Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning

დაბეგვრის საერთო დანაკარგი
• როდესაც წესდება გადასახადი,
მყიდველის მიერ გადახდილი ფასი
იზრდება, გამყიდველის მიერ
მიღებული ფასი კი მცირდება;
• საბოლოოდ, მყიდველები და
გამყიდველები ინაწილებენ
საგადასახადო ტვირთს იმის
მიუხედავად, თუ ვის ეკისრება
მისი გადახდა მთავრობისთვის

Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning

 ნახაზი 1 გადასახადის გავლენა

ფასი

მიწოდება
მყიდველის
მიერ გადახდილი გადასახადი
ფასი
ფასი
გადასახადის
გარეშე
გამყიდველის
მიერ მიღებული
ფასი
მოტხოვნა

0 რაოდენობა რაოდენობა რაოდენობა

გადასახადის გადასახადის
დროს გარეშე
როგორ მოქმედებს გადასახადი ბაზრის
მონაწილეებზე
• gadasaxadi iwvevs gansxvavebas myidvelebis
mier gadaxdil fassa da gamyidvelebis mier
miRebul fass Soris
• ამ განსხვავების გამო გაყიდული
საქონლის რაოდენობა მცირეა
იმასთან შედარებით, რაც
გადასახადის გარეშე შეიძლებოდა
გვქონოდა
• ე.ი. საქონლის დაბეგვრა ბაზრის
ზომების შემცირებას იწვევს
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
როგორ მოქმედებს გადასახადი ბაზრის
მონაწილეებზე
• საგადასახადო შემოსავალი
• T = გადასახადის სიდიდე
• Q = გაყიდული საქონლის რაოდენობა

T  Q = მთავრობა მიერ მიღებული

მთლიანი საგადასახადო შემოსავალი

Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning

 ნახაზი 2 საგადასახადო შემოსავალი

ფასი

მყიდველების მიწოდება
მიერ
გადასახდელი გადასახადის
ფასი საგადასახადო სიდიდე (T)
შემოსავალი
(T × Q)
გამყიდველების
მიერ მიღებული
ფასი

გაყიდული მოთხოვნა
რაოდენობა
(Q)
0 რაოდენობა რაოდენობა რაოდენობა
გადასახადის გადასახადის
დროს გარეშე
 ნახაზი 3 კეთილდღეობის ცვლილება გადასახადის
შედეგად

ფასი

A მიწოდება
მყიდველების მიერ
გადახდილი = PB
ფასი
B
ფასიგადასახდის C
გარეშე = P1
E
D
გამყიდველის მიერ
მიღებული = PS
ფასი F

მოთხოვნა

0 Q2 Q1 რაოდენობა
როგორ მოქმედებს გადასახადი ბაზრის
მონაწილეებზე
• კეთილდღეობის ცვლილება
• მთლიანი დანაზოგის შემცირება,
რომელიც გამოწვეულია ბაზრის
დამახინჯებით, მაგალითად
გადასახადებით

Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning

 კეთილდღეობის ცვლილება
გადასახადის შედეგად

გადასახადის გარეშე გადასახადით ცვლილება

სამომხმარებლო დანაზოგი
მწარმოებლის დანაზოგი
საგადასახადო შემოსავალი 0
მთლიანი დანაზოგი

გადასახადი იწვევს საერთო დანაკარგს (C+E)

Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning

როგორ მოქმედებს გადასახადი ბაზრის
მონაწილეებზე
• კეთილდღეობის საერთო
ცვლილებაში შედის:
• ცვლილება მომხმარებლის დანაზოგში,
• ცვლილება მწარმოებლის დანაზოგში, და
• ცვლილება საგადასახადო
შემოსავლებში .
• მყიდველებისა და გამყიდველების
დანაკარგები აღემატება მთავრობის
მიერ მიღებულ შემოსავალს
• მთლიანი დანაზოგის შემცირებას,
რომელიც გადასახადის დაწესების
შედეგია საერთო დანაკარგი ეწოდება
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
საერთო დანაკარგები და ვაჭრობიდან
მიღებული სარგებლობა
• გადასახადები იწვევს საერთო
დანაკარგებს, რადგან აბრკოლებს
მყიდველებისა და
გამყიდველების მიერ ვაჭრობიდან
გარკვეული სარგებლის მიღებას

Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning

 ნახაზი 4 საერთო დანაკარგი

ფასი

დაკარგული მიწოდება
სარგებლობა
PB
გადასახადის
სიდიდე
ფასი
გადასახადის
გარეშე
PS

გამყიდველთა
მოთხოვნა
მყიდველთა დანახარჯები
შეფასება

0 Q2 Q1 რაოდენობა
გადასახადის შედეგად რაოდენობის
შემცირება
 საერთო დანაკარგის
დეტერმინანტები
• რა განსაზღვრავს გადასახადის
შედეგად წარმოქმნილი სერთო
დაკარგვის სიდიდეს?
• იგი დამოკიდებულია რამდენად რეაგირებს
მიწოდებისა და მოთხოვის რაოდენობა ფასის
ცვლილებებზე.
• რაც, თავის მხრივ, დამოკიდებულია
მიწოდებისა და მოთხოვნი საფასო
ელასტიკურობაზე

Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning

ნახაზი 5 დამახინჯება და ელასტიკურობა

(ა) არაელასტიკური მიწოდება

ფასი

მიწოდება

როდესაც მიწოდება შედარებით

არაელასტიკურია, გადასახადით
გამოწვეული დაკარგი მცირეა.

გადასახადის
სიდიდე

მოთხოვნა

0 რაოდენობა

Copyright © 2004 South-Western

ნახაზი 5 დამახინჯება და ელასტიკურობა

(ბ) ელასტიკური მიწოდება

ფასი

რაც უფრო ელასტიკურია

მიწოდების მრუდი, მით
მეტია გადასახადით გამოწვეული
საერთო დანაკარგი

გადასახადის მიწოდება
სიდიდე

მოთხოვნა

0 რაოდენობა
ნახაზი 5 დამახინჯება და ელასტიკურობა

(გ) არაელასტიკური მოთხოვნა

ფასი

მიწოდება

გადასახადის
სიდიდე რაც უფრო ნაკლებ ელასტიკურია
მოთხოვნის მრუდი, მით
მცირეა გადასახადით გამოწვეული
დანაკარგის სიდიდე

მოთხოვნა

0 რაოდენობა
ნახაზი 5 დამახინჯება და ელასტიკურობა

(დ) ელასტიკური მოთხოვნა

ფასი

მიწოდება

გადასახადის
სიდიდე
მოთხოვნა

რაც უფრო ელასტიკურია მოთხოვნა

მით მეტია გადასახადით გამოწვეული
საერთო დანაკარგი

0 რაოდენობა
 საერთო დანაკარგის
დეტერმინანტები
• რაც მეტია მოთხოვნისა და
მიწოდების ელასტიკურობა :
• მით მეტია გადასახადის საერთო
დანაკარგი

Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning

საერთო დანაკარგი და საგადასახადო
შემოსავლები გადასახადის
ცვლილებისას
• საერთო დანაკარგების შესახებ დებატები
• ზოგიერთი ეკონომისტები ამტკიცებენ, რომ
შრომის გადასახადებით გამოწვეული
დამახინჯება დიდი არ არის და თვლიან, რომ
შრომის მიწოდება შედარებით
არაელასტიკურია .
• ქვემოთ მოყვანილია ზოგიერთი მუშა, რომელიც
უფრო მეტად რეაგირებს სტიმულებზე:
• მუშები, რომლებსაც შეუძლიათ დაარეგულირონ
რაოდენობა სამუშაო დრო (მაგ. ზეგანაკვეთური
მუშაობით, რაც მეტის ხელფასი, მით მეტ საათს
მუშაობენ)
• ოჯახი მეორე წევრის გამომუშავება
(გადასწყვეტილების დროს ეს ინდივიდები ადარებენ
სახლში ყოფნის სარგებლობას და ხელფასს)
• მოხუცები, ირჩევენ როდის გავიდნენ პენსიაში
• ზოგიერთი მუშაკები იატაკქვეშა ეკონომიკას ირჩევენ
(ანუ, უკანონო შემოსავალი)

Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning

საერთო დანაკარგი და საგადასახადო
შემოსავლები გადასახადის
ცვლილებისას
შრომის გადასახადი:
• მშრომელებს ნაკლები შრომისკენ
უბიძგებს
• დედებს სახლში ჯდომისკენ
• ხანდაზმულებს პენსიაზე
გასვლისკენ
• არაკეთილსინდისიერებს კი
იატაკქვეშა ეკონომიკაში
შესვლისკენ
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
 საერთო დანაკარგი და
საგადასახადო შემოსავლები
გადასახადის ცვლილებისას
• გადასახადები იშვიათად რჩება
უცვლელი
• საერთო დანაკარგი – მთლიანი
დანაკარგის შემცირება, რომელიც
იმის შედეგია, რომ გადასახადი
ამცირებს ბაზრის ზომებს
ოპტიმუმთან შედარებით–მიწოდებისა
და მოთხოვნის მრუდებს შორის
სამკუთხედის ფართობი
• სინამდვილეში გადასახადის საერთო
დანაკარგი უფრო სწრაფად იზრდება,
ვიდრე ამ გადასახადის სიდიდე
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
 საერთო დანაკარგი და
საგადასახადო შემოსავლები
გადასახადის ცვლილებისას
• საგადასახადო შემოსავალი=
გადასახადის სიდიდე ×გაყიდული საქონლის
რაოდენობა

Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning

 ნახაზი 6 საერთო დანაკარგები და საგადასახადო
შემოსავალი სხვადასხვა სიდიდის გადასახადების
შემთხვევაში

(ა) მცირე გადასახადი

ფასი
შედეგი:
•მცირე საერთო
დანაკარგი
• საგადასახადო
საერთო
შემოსავალიც დანაკარგი
მიწოდება
მცირეა
PB
საგადასახადო
შემოსავალი
PS

მოთხოვნა

0 Q2 Q1რაოდენობა
 ნახაზი 6 საერთო დანაკარგები და საგადასახადო
შემოსავალი სხვადასხვა სიდიდის გადასახადების
შემთხვევაში

(ბ) საშალო გადასახადი

ფასი

შედეგი: საერთო
•იზრდება საერთო
დანაკარგი
დანაკარგი PB
• იზრდება მიწოდება
საგადასახადო
შემოსავალიც
საგადასახადო
შემოსავალი

PS მოთხოვნა

0 Q2 Q1რაოდენობა
 ნახაზი 6 საერთო დანაკარგები და საგადასახადო
შემოსავალი სხვადასხვა სიდიდის გადასახადების
შემთხვევაში

(გ) მაღალი გადასახადი

ფასი
PB

საგადასახადო შემოსავალი
შედეგი: საერთო
•დიდია საერთო
დანაკარგი
დანაკარგი
• ვინაიდან იგი მიწოდება
ამცირებს ბაზრის
ზომებს,
საგადასახადო
შემოსავალი მცირეა

მოთხოვნა

PS
0 Q2 Q1რაოდენობა
საერთო დანაკარგი და საგადასახადო
შემოსავლები გადასახადის
ცვლილებისას
• პატარა გადასახადის დროს,
საგადასახადო შემოსავლები არის
მცირე
• გადასახადის სიდიდის ზრდა,
საგადასახადო შემოსავლებს ზრდის.
• მაღალი გადასახადის დროს დიდია
საერთო დანაკარგი, ვინაიდან იგი
ამცირებს ბაზრის ზომებს,
საგადასახადო შემოსავალი მცირეა

Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning

 ნახაზი 6 საერთო დანაკარგები და საგადასახადო
შემოსავალი სხვადასხვა სიდიდის გადასახადების
შემთხვევაში

(დ) ა)დან გ)–მდე საერთო დანაკარგი უწყვეტად იზრდება

საერთო
დანაკარგი

გადასახადის
ზრდასთან ერთად
საერთო დანაკარგი
მატულობს

0 გადასახადის სიდიდე
 ნახაზი 6 საერთო დანაკარგები და საგადასახადო შემოსავალი
სხვადასხვა სიდიდის გადასახადების შემთხვევაში

(ე) საგადასადო შემოსავალი ჯერ იზრდება,

შემდეგ მცირდება
საერთო
დანაკარგი

როდესაც გადასახადი
ძალიან დიდი ხდება
ბაზარი იმდენად
იკუმშება, რომ
საგადასახადო
შემოსავალი შემცირებას
იწყებს

(ლაფერის მრუდი)

0 გადასახადის სიდიდე
 მაგალითი: ლაფერის მრუდი
და ,,მიწოდების ეკონომიკა”
• ლაფერის მრუდი ასახავს ურთიერთობას
საგადასახადო განაკვეთსა და საგადასახადო
შემოსავლებს შორის.
• დიდი გადასახადი ამცირებს შრომის სტიმულს,
მცირე კი პირიქით
• რეიგანი მხარს უჭერდა გადასახადების
შემცირებას, იგი სტიმულს მისცემდა შრომას და
გაიზრდებოდა ეკონომიკური კეთილდღეობა,
შესაძლოა გაზრდილიყო საგადასახადო
შემოსავლებიც
• ვინაიდან გადასახადების შემცირება სტიმულს
აძლევდა ხალხს გაეზარდა მიწოდებული შრომის
რაოდენობა, ლაფერისა და რეიგანის ეს კონცეფცია
ცნობილი გახდა, როგორც მიწოდების ეკონომიკა
• შემდგომმა პერიოდმა აჩვენა, რომ ლაფერის
ვარაუდი არ გამართლდა (პირიქით გადასახადების
შემცირებამ, საგადასახო შემოსავლები კი არ
გაზარდა არამედ შეამცირა)
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning