დანახარჯი-რაოდენობა-მოგება ანალიზი

1-ცვლადი ფიქსირებული და საერთო ხარჯები

წარმოება და რეალიზაცია დაკავშირებულია სხვადასხვა სახის ხარჯებთან , რომლებიც
აისახება მოგება-ზარალის უწყისში. გარდა ფუნქციონალური კლასიფიკაციისა , ხარჯებს
ხშირად სხვა თვისებების მიხედვითაც აჯგუფებენ- ფიქსირებული და ცვლადი. ჩვენ უნდა
ვიპოვოთ ისეთი ერთეულის პოვნა, რომელსაც გავლენა აქვს ხარჯებზე, მაგალითად
მანქანის შემთხვევაში ესაა ბენზინი, თუკი ცოტას წვავს, მაშინ გარბენ, ამის შემდეგ კი უნდა
განვსაზღვროთ თუ როგორ იცვლება ეს ხარჯები ჩვენს მიერ არჩეული საზომის
ცვლილებასთან ერთად. ბიზნესის აქტიურობის მოცულობის საზომ ერთეულს ეწოდება
მოცულობის ინდექსი-VI. VI-ს განსაზღვრის შემდეგ, შეგვიძლია განვსაზღვროთ სხვადასხვა
ტიპის ხარჯები.

ცვლადი ხარჯი- ხარჯი, რომელიც იცვლება აქტიურობის ცვლილების

პირდაპირპროპორციულად. მაგალითად, თუ ავტოს განარბენი იზრდება 10%-ში, საწვავის
ხარჯიც იზრდება 10%-ით. ხოლო საერთო ცვლადი ხარჯი ჯამია. ცვლადი ხარჯი ერთეულზე
არის მუდმივი და არ არის დამოკიდებული აქტიურობის ცვლილებაზე . ხოლო
ფიქსირებული ხარჯები ერთეულზე კი მცირდება აქტიურობის ზრდასთან ერთად.
ფიქსირებული ხარჯები მუდმივია დროის განსაზღვრულ პერიოდში ან აქტიურობის
გარკვეულ დიაპაზონში. მაგალითად, გადასახდელი ქონებაზე იყო ფიქსირებული , მაგრამ
შემდეგ ქონები გაგვიძვირდა და გადასახადებმა მოიმატა. ასვე, თუ ბიზნეს აქტივობა
გაცდება გარკვეულ საზღვარს ფიქს.ხარჯი იცვლება.

ნახევრადცვლადი/შერეული ხარჯი(mixed cost)- ამ ტიპის ხარჯი იცვლება აქტიურობის

ზრდასთან ერთად, მაგრამ არაპირდაპირპროპორციულად. აქტიურობის ზრდა 10%,
ხარჯების ზრდა 6%.

ტერმინოლოგია:

1) Total Costs-საერთო გაყიდვები

2) Total Sales Revenue- შემოსავალი საერთო გაყიდვებიდან
3) Total Contribution Margin- საერთო კონტრიბუცია
4) Fixed Cost Per Unit- ფიქსირებული ხარჯები ერთეულზე
5) Contribution Margin per Unit-კონტრიბუცია ერთეულზე
6) Sales in Units-გაყიდული ერთეულის რაოდენობა
7) Income Before Taxes- მოგება დაბეგვრამდე

2-CVP ანალიზი
CVP-ს გამოყენება ეფექტურია მოკლევადიანი დაგეგმივსას. მას იყენებ მაშინ, როცა
ზუსტად იციან რომელი ხარჯია ფიქსირებული და რომელი ცვლადი. ამ ანალიზის
გამოყენებით შეიძლება იმის შესწავლა, თუ როგორც მოქმედებს ბიზნესის აქტიურობის
ცვლილება ხარჯებზე. ამიტომ, ეს გვაძლევს გარკვეული პროგნოზის საშუალებას- რა
გავლენა ექნება სხვადასხვა სტრატეგიებსა და გადაწყვეტილებებს ბიზნესზე . ეს ანალიზი
სცემს პასუხებს შემდეგ კითხვებზე: BEP? რამდენი ერთეული უნდა გაიყიდოს სასურველი

Page 1|3
მოგების მისაღებად? აქტიურობის გაზრდა როგორ იმოქმედებს შემოსავლებზე , ხარჯსა და
მოგებაზე? და სხვ.

CVP ანალიზი კეთდება როგორც მთლიანი ორგანიზაციისთვის, ისე კონკრეტული

სეგმენტებისთვის, განყოფილება, დეპარტამენტი, საწარმო ხაზი . საქმე აქვს
ურთიერთდამოკიდებულ სიდიდეებთან- ფასი, ცვლადი ხარჯები ერთეულზე , წარმობისა
და გაყიდვის მოცულობა.

TS/საერთო გაყიდვები-TC/საერთო ხარჯები=მოგება ; TS-VC-FC=I; TS=P*SU, VC=VCU*SU; P*SU-

VCU*SU-FC=I

3- მოგება ზარალის უწყისის კონტრიბუციული ფორმატი

კონტრიბუციული ფორმატის მოგება-ზარალის უწყისი- უწყისი, სადაც ხაზგასმულია
ხარჯების ბუნება და გამოყენებულია CVP ანალიზი. ის გამოიყურება შემდეგნაირად :

საერთო გაყიდვებუ-; მინუს საერთო ცვლადი ხარჯები-; უდრის საერთო კონტრიბუცია ;

მინუს საერთო ფიქსირებული ხარჯები; უდრის მოგება.

საერთო გაყიდვებს მინუს საერთო ცვლადი ხარჯები არის კონტრიბუცია . Contribution Margin
per Unit=Sale Price-VCU. ანუ კონტრიბუცია არის ის შემოსავალი, რომელიც რჩება ბიზნესს
ცვალებადი ხარჯების დაფარვის შემდეგ. რომ დავშალოთ CM=SP*Q-VCU*Q, ანუ ერთეულის
გასაყიდი ფასი და ერთეულზე ცვლადი ხარჯი. თუკი ვიცით CMU,მაშინ CM=CMU*Q

TCM=TS-TVC. რადგან საერთო კონტრიბუცია არის ბიზნესის შემოსავალი წარმოებიდან, ანუ

უკვე გამოკლებული აქვს ცვლადი ხარჯი და დარჩენილია მხოლოდ ფიქსირებული ხარჯი,
ამიტომ თუკი გვაინტერესებს BEP, მაშინ TCM/FC=1.

3 ძირითადი ფორმულა კონტრიბუციის: 1) CM=Rev-VC 2) CM=CMU*Q 3) CMU=SP-VCU

ცვლადი ხარჯები და კონტრიბუცია შეიძლება გაიზომოს %-ში გაყიდვებიდან.

VC%=TVC/TS*100% ან VC%=VCU/P ხოლო კონტრიბუცია- CM%=100%-VC% ან
CM%=CMU/P*100%|| CM%=TCM/TS*100%

BEP-ს მისაღები ფორმულა, რომელიც სხვა ამოცანებისთვისაც გამოიეყენება (P*SU)-

(VCU*SU)-FC=OI, თუ გვინდა არა BEP, არამედ მაგალითად 10 000 მოგებაზე გასვლა, მაშინ

Page 2|3
 TFC +I
X=
OI=10 000. CMU -კონტრიბუციული მიდგომა, როცა x არის გაყიდვების
რაოდენობა.

უსაფრთხოების დიაპაზონი- დაგეგმილ გაყიდვებს მინუს BEP, ეს გვიჩვენებს რა

მაქსიმალური რაოდენობითაა შესაძლებელი გაყიდვების შემცირება ისე , რომ წაგება არ
გვქონდეს. ანუ აქ გვინდა შემოსავალი და არა OI, ხარჯები არ გვაინტერესებს, რადგან
მთავარია 0 მოგებაზე არ გავიდეთ, იქ ოდნავ შეიცვლება VC.

Operating Leverage- რამდენად შეუძლია ფირმას OI-ს გაზრდა შემოსავლის R გაზრდით.

Degree of OL=CM/OI, რაც უფრო მაღალია ის, მით უკეთესი.

Sales Mix- პროდუქტების რაოდენობა. BEP in units= FC/MC. BEP rev=FC/MCU%.

1) გადასახადის სიდიდე= T%*მოგება დაბეგვრამდე. IBT, -IT, ვიღებთ Net Income. IBT=NI/1-T%
FC+IBT
X=
CMU
2) თუკი ვიცით NI და გვინდა მივიღოთ IBT, მაშინ IBT=NI/(1-T%)

3) კონტრიბუციის ნორმა, Contribution Margin Percentage- CMP=CMU/SP=TCM/Rev.(SR)

4) BEP unit=FC/CMU; BEP=FC/CM; BEP=FC/CM%

5) Q=(FC+OI)/CMU

6) Target Net Income, NI=OI-OI*Tax Rate

7) Degree of Operating Leverage, საოპერაციო ბერკეტის სიდიდე-DOL=CM/OI

პრაქტიკული:

OI არის შემოსავალს გამოკლებული ხარჯები, ამიტომ ის BEP-ში არ გამოიყენება, არამედ

SR. SR=FC+VC

Page 3|3