მიკროეკონომიკის

პრინციპები

მიწოდება, მოთხოვნა და სამთავრობო პოლიტიკა

1
 2
მიწოდება, მოთხოვნა და სამთავრობო
პოლიტიკა

მთავრობის ჩარევისგან თავისუფალ

კონკურენტულ ბაზარზე საქონლის ფასი
მანამ რეგულირდება, სანამ მიწოდება და
მოთხოვნა არ გაწონასწორდება.

წონასწორობა ეფექტიანია, თუმცა ეს იმას არ

ნიშნავს, რომ ყველა კმაყოფილია.

ეკონომისტების ერთ-ერთი ფუნქცია

საკუთარი თეორიებით პოლიტიკის
განვითარებაში წვლილის შეტანაა,
სამყაროს გაუმჯობესების მიზნით.
3 ფასის კონტროლი

• ფასის კონტროლის შემოღება ხდება იმ

შემთხვევაში, თუკი პოლიტიკოსებს მიაჩნიათ,
რომ საბაზრო ფასები უსამართლოა
მყიდველების ან გამყიდველების მიმართ.

• ფასის კონტროლი შესაძლოა განხორციელდეს

ფასის ზედა ან ქვედა ზღვრის დაწესებით.
4 ფასის კონტროლი
 ფასის ზედა ზღვარი არის კანონით დაწესებული ფასის
მაქსიმუმი, რა ფასადაც შეიძლება საქონელი ან მომსახურება
გაიყიდოს.

 ფასის ქვედა ზღვარი არის კანონით დაწესებული ფასის

მინიმუმი, რა ფასადაც შეიძლება საქონელი ან მომსახურება
გაიყიდოს.
5
როგორ მოქმედებს ფასის ზედა ზღვარი ბაზრის
ფუნქციონირების შედეგებზე?

როცა მთავრობა ფასის ზედა ზღვარს აწესებს, ორი შესაძლო

შედეგი არსებობს:

1. ფასის ზედა ზღვარი არ არის შემზღუდველი, თუკი ის

აღემატება წონასწორულ ფასს.

2. ფასის ზედა ზღვარი არის შემზღუდველი, თუკი ის არ

აღემატება წონასწორულ ფასს, რასაც საბოლოო ჯამში
დეფიციტამდე მივყავართ.
 გრაფიკი 1 ბაზარი ფასის ზედა ზღვრის
6 პირობებში
(ა) ფასის ზედა ზღვარი, რომელიც არ არის შემზღუდველი

ნაყინის
ფასი
მიწოდება

ფასის
$4 ზედა
ზღვარი
3
წონასწორული
ფასი

მოთხოვნა

0 100 ნაყინების
წონასწორული რაოდენობა
რაოდენობა
7
გრაფიკი 1 ბაზარი ფასის ზედა ზღვრის
პირობებში
(ბ) ფასის ზედა ზღვარი, რომელიც შემზღუდველია

ნაყინის
ფასი
მიწოდება

წონასწორული
ფასი

$3
ფასის
2 ზედა
დეფიციტი ზღვარი

მოთხოვნა

0 75 125 ნაყინების
მიწოდების მოთხოვნის რაოდენობა
რაოდენობა რაოდენობა
8
როგორ მოქმედებს ფასის ზედა ზღვარი
2
ბაზრის ფუნქციონირების შედეგებზე?

შემზღუდველი ფასის ზედა ზღვარი წარმოშობს:

დეფიციტს, რადგან მოთხოვნის რაოდენობა

აღემატება მიწოდების რაოდენობას (QD > QS).

მაგ.: ნავთობის დეფიციტი 1970-იან წლებში

გადანაწილების არაფასისმიერ მექანიზმებს

მაგ.: გრძელი რიგები, დისკრიმინაცია

გამყიდველთა მხრიდან
8 გრაფიკი 2 ბაზარი ფასის ზედა ზღვრის პირობებში
(ა) ფასის ზედა ზღვარი, რომელიც არ არის შემზღუდველი

ბენზინის
ფასი

მიწოდება

ფასის
ზედა
ზღვარი
P1

მოთხოვნა
0 Q1 ბენზინის
რაოდენობა
10 გრაფიკი 2 ბაზარი ფასის ზედა ზღვრის პირობებში
(ბ) ფასის ზედა ზღვარი, რომელიც შემზღუდველია

ბენზინის S2
ფასი

S1
P2

ფასის ზედა ზღვარი

P1

მოთხოვნა
0 QS QD Q1 ბენზინის
რაოდენობა
 11
შემთხვევის შესწავლა: ქირის კონტროლი
მოკლევადიან და გრძელვადიან პერიოდში

• ქირის კონტროლი არის ფასის ზედა ზღვარი,

რომელიც შეიძლება ბინათმფლობელმა დაუწესოს
თავის მდგმურს.

• ქირის კონტროლის მიზანია დაეხმაროს ღარიბებს

და მათთვის ბინის დაქირავება უფრო
ხელმისაწვდომი გახადოს.

• ერთმა ეკონომისტმა ქირის კონტროლს უწოდა

„ქალაქის განადგურების საუკეთესო გზა,
დაბომბვის შემდეგ“.
12
გრაფიკი 3 ქირის კონტროლი მოკლევადიან და
გრძელვადიან პერიოდში
(ა) ქირის კონტროლი მოკლევადიან პერიოდში
(მიწოდება და მოთხოვნა არაელასტიურია)
ბინის
ქირა
მიწოდება

ქირის
ზედა
ზღვარი
დეფიციტი
მოთხოვნა

0 ბინების რაოდენობა
 გრაფიკი 3 ქირის კონტროლი მოკლევადიან და
13 გრძელვადიან პერიოდში
(ბ) ქირის კონტროლი გრძელვადიან პერიოდში
(მიწოდება და მოთხოვნა ელასტიურია)
ბინის
ქირა

მიწოდება

ქირის
ზედა
ზღვარი
დეფიციტი
მოთხოვნა

0 ბინების რაოდენობა
14
როგორ მოქმედებს ფასის ქვედა ზღვარი
ბაზრის ფუნქციონირების შედეგებზე?

როცა მთავრობა ფასის ქვედა ზღვარს აწესებს,

ორი შესაძლო შედეგი არსებობს:
1. ფასის ქვედა ზღვარი არ არის
შემზღუდველი, თუკი ის არ აღემატება
წონასწორულ ფასს.
2. ფასის ქვედა ზღვარი არის
შემზღუდველი, თუკი ის აღემატება
წონასწორულ ფასს, რასაც საბოლოო
ჯამში სიჭარბემდე მივყავართ.
15
გრაფიკი 4 ბაზარი ფასის ქვედა ზღვრის
პირობებში
(ა) ფასის ქვედა ზღვარი, რომელიც არ არის შემზღუდველი

ნაყინის
ფასი
მიწოდება

წონასწორული
ფასი

$3
ფასის
2 ქვედა
ზღვარი

მოთხოვნა

0 100 ნაყინების რაოდენობა

წონასწორული
რაოდენობა
 გრაფიკი 4 ბაზარი ფასის ქვედა ზღვრის
16 პირობებში
(ბ) ფასის ქვედა ზღვარი, რომელიც შემზღუდველია

ნაყინის
ფასი
მიწოდება

სიჭარბე ფასის
$4 ქვედა
ზღვარი
3

წონასწორული
ფასი

მოთხოვნა

0 80 120 ნაყინების რაოდენობა

მოთხოვნის მიწოდების
რაოდენობა რაოდენობა
17
როგორ მოქმედებს ფასის ქვედა ზღვარი ბაზრის
ფუნქციონირების შედეგებზე?

• ფასის ქვედა ზღვარი არ აძლევს მოთხოვნასა და მიწოდებას

გაწონასწორების საშუალებას.

• როცა საბაზრო ფასი ქვედა ზღვრამდე ეცემა, ის ვეღარ

განაგრძობს შემცირებას და საბაზრო ფასიც ქვედა ზღვრის
ტოლი ხდება.
18 მინიმალური ხელფასის კანონი

ფასის ქვედა ზღვარის მნიშვნელოვანი მაგალითია

მინიმალური ხელფასები. მინიმალური ხელფასის კანონი
აწესებს შრომის უმცირეს ფასს, რომლის გადახდაც
დამსაქმებელს დასაქმებულისთვის შეუძლია.
 19
გრაფიკი 5 როგორ მოქმედებს მინიმალური ხელფასი
შრომის ბაზარზე

ხელფასი

შრომის
მიწოდება

წონასწორული
ხელფასი

შრომაზე
მოთხოვნა
0 წონასწორული
შრომის რაოდენობა
დასაქმება
20
გრაფიკი 5 როგორ მოქმედებს მინიმალური ხელფასი
შრომის ბაზარზე

ხელფასი

შრომის მიწოდება
შრომის სიჭარბე
(უმუშევრობა)
მინიმალური
ხელფასი

შრომაზე მოთხოვნა

0 მოთხოვნის მიწოდების შრომის რაოდენობა

რაოდენობა რაოდენობა
 როგორ გვიგეთ?
21

ა) რას უდრის სატყორცნი ბადროს

წონასწორული ფასი და რაოდენობა?

ბ) რა მოყვება ფასის ზედა ზღვარის დაწესებას,

რომელიც წონასწორულ ფასსზე 2$ - ით მეტია?

გ) რა მოჰყვება ფასის ქვედა ზღარის დაწესებას,

რომელიც წონასწორულ ფასსზე 1$ - ით
22 გადასახადები

მთავრობები გადასახადებს აწესებენ საზოგადოებრივი

პროექტების განხორციელებისთვის საჭირო სახსრების
მოსაძიებლად.
 24
ელასტიურობა და გადასახადის
გადაკისრება

გადასახადის გადაკისრება გულისხმობს გადასახადის

ტვირთის გადანაწილებას ბაზრის მონაწილეებს შორის.
25
ელასტიურობა და გადასახადის
გადაკისრება

• საგადასახადო ტვირთის ანალიზი არის იმის

შესწავლა, თუ ვინ იტვირთებს საგადასახადო
ტვირთს.

• გადასახადები საბაზრო წონასწორობის

ცვლილებას იწვევს.

• მყიდველები იხდიან მეტს და გამყიდველები

იღებენ ნაკლებს, მიუხედავად იმისა, თუ ვინ
იბეგრება.
 26 გრაფიკი 6 გადასახადი მყიდველებზე

ნაყინის
ფასი
მყიდველების მიწოდება
მიერ გადასახდელი
ფასი წონასწორობა გადასახადის
$3.30
ფასი საგადასახადო გარეშე
3.00
გადასახადის 2.80 განაკვეთი ($0.50)
გარეშე

გამყიდველების
წონასწორობა
მიერ მიღებული
გადასახადით
ფასი

D1
D2

0 90 100 ნაყინების
რაოდენობა
 27
ელასტიურობა და გადასახადის
გადაკისრება

რა იყო გადასახადის ეფექტი?

 გადასახადები აფერხებს
ეკონომიკურ აქტივობას.

 როცა საქონელი იბეგრება,

გაყიდული საქონლის
რაოდენობა მცირდება.

 მყიდველები და
გამყიდველები ინაწილებენ
გადასახადების ტვირთს.
 28 გრაფიკი 7 გადასახადი გამყიდველებზე
ნაყინის
ფასი
მყიდველების წონასწორობა S2
მიერ გადახდილი გადასახადით
ფასი S1
$3.30
ფასი საგადასახადო
3.00
გადასახადის 2.80 განაკვეთი ($0.50)
წონასწორობა
გარეშე გადასახადის
გარეშე
გამყიდველების
მიერ მიღებული
ფასი

მოთხოვნა,D1

0 90 100 ნაყინების
რაოდენობა
 29
გრაფიკი 8 ხელფასზე
გადასახადი
ხელფასი

შრომის
მიწოდება
ფირმების მიერ
გადახდილი
ხელფასი გადასახადით
გამოწვეული
ხელფასი სხვაობა
გადასახადის
გარეშე

მშრომელების
მიერ მიღებული
ხელფასი
შრომაზე
მოთხოვნა
0 შრომის
რაოდენობა
30 როგორ გვიგეთ?

თუ მთავრობა ძვირ ავტომობილებზე $ 500 - ის ტოლ

გადასახადს აწესებს, $ 500 - ზე მეტით გაიზრდება
მომხმარებლის მიერ გადახდილი თანხა, $ 500 - ზე
ნაკლებით თუ ზუსტად $ 500 - ით? ახსენით
31
ელასტიურობა და გადასახადის
გადაკისრება

• როგორ ნაწილდება საგადასახადო ტვირთი?

• როგორ განსხვავდება გამყიდველებზე და

მყიდველებზე დაწესებული გადასახადის
შედეგები?

• ამ კითხვებზე პასუხი მოთხოვნისა და მიწოდების

ელასტიურობაზეა დამოკიდებული.
 32
გრაფიკი 9 როგორ ნაწილდება საგადასახადო
ტვირთი
(ა) ელასტიური მიწოდება, არაელასტიური მოთხოვნა
ფასი
1. ... როცა მიწოდება უფრო
ელასტიურია, ვიდრე მოთხოვნა...
მყიდველების მიერ
გადახდილი ფასი მიწოდება

გადასახადი
ფასი 2 ....საგადასახადო
გადასახადის ტვირთი უფრო
გარეშე მეტად
მომხმარებლებს
მწარმოებლების ეკისრებათ...
მიერ მიღებული
ფასი 3. . . . ვიდრე მოთხოვნა
მწარმოებლებს
0 რაოდენობა
 33
გრაფიკი 9 როგორ ნაწილდება საგადასახადო
ტვირთი
(ბ) არაელასტიური მიწოდება, ელასტიური მოთხოვნა
ფასი
1. როცა მოთხოვნა უფრო
ელასტიურია, ვიდრე მიწოდება...
მყიდველების მიერ
მიწოდება
გადახდილი ფასი
ფასი გადასახადის 3. ... ვიდრე
გარეშე მომხმარებლებს
საგადასახადო
განაკვეთი

მწარმოებლების მიერ მოთხოვნა

2. ... საგადასახადო
მიღებული ფასი
ტვირთი უფრო
მეტად
მწარმოებლებს
აწვებათ ...
0 რაოდენობა
34 ელასტიურობა და გადასახადის გადაკისრება

აბა, როგორ ნაწილდება საგადასახადო ტვირთი?

საგადასახადო ტვირთი
ეკისრება საბაზრო
ურთიერთობის უფრო
ნაკლებად ელასტიურ მხარეს.
35 ლიტერატურა

წასაკითხი ლიტერატურა გრეგორი მენქიუ,

2008

გვ - 111 – 129

სავარჯიშოები 1 – 11 : გვ 130 – 131

https://www.youtube.com/watch?
v=S6HEH23W_bM