1 თავი

ეკონომიკა არის იმის შესწავლა, თუ როგორ მართავს

საზოგადოება თავის შეზღუდულ რესურსებს.
ეფექტიანობა- საზოგადოების თვისება, მიაღწიოს მაქს. შედეგებს
არსებული შეზღუდული რესურსებიდან.
თანასწორობა- საზოგადოების წევრებს შორის ეკონომიკური
კეთილდღეობის სამართლიანად განაწილება.
ალტერნატიული დანახარჯი- ის არის რასაც ვთმობთ ამ ნივთის
სანაცვლოდ.
ზღვრული ცვლილებები- მრავალი ცხოვრებისეული გადაწყვეტილება
გულისხმობს მოქმედების არსებულ გეგმაში მცირე ცვლილებების
შეტანას. ამ ცვლილებებს ეკონომისტები ზღვრულ ცვლილებებს
უწოდებენ.
რაციონალური ადამიანი- ადამიანი, რომელიც სისტემურად და
მიზნობრივად მოქმედებს იმისათვის, რომ საკუთარი
შესაძლებლობების პირობებში მიზანს მიაღწიოს. ესეთი ადამიანი
მოქმედებას იწყებს მაშინ, როდესაც მისი მოქმედების ზღვრული
სარგებლობა>ზღვრულ დანახარჯზე.
ვინაიდან ადამიანები გადაწყვეტილებებს იღებენ დანახარჯებისა და
სარგებლობის შედარების გზით მათი ქცევა შეიძლება შეიცვალოს მათ
ცვლილებასთან ერთად. ესეიგი ადამიანები სტიმულებზე რეაგირებენ.
სტიმული ის რაც ადამიანს მოქმედებისაკენ უბიძგებს.
სხვებთან ვაჭრობის შედეგად, ადამიანებს შეუძლიათ შეიძინონ
უფრო მრავალფეროვანი საქონელი და მომსახურება ნაკლებ
ფასად.
საბაზრო ეკონომიკა- ეკონომიკური სისტემა, რომელიც ანაწილებს
რესურსებს მრავალი ფირმისა და საოჯახო მეურნეობის
დეცენტრალიზებული გადაწყვეტილებების მეშვეობით საქონლისა და
მომსახურების ბაზრებზე ამ ფირმებისა და საოჯახო მეურნეობის
ურთიერთქმედების დროს. საბაზრო ეკონომიკაში ცენტრალური
მგეგმავის გადაწყვეტილებები შეცვლილია მილიონიბით ფირმისა და
საოჯახო მეურნეობების გადაწყვეტილებებით. საბაზრო
ურთიერთქმედებაში საოჯახო მეურნეობები და ფირმები ისე იქცევიან,
თითქოს მათ უხილავი ხელი წარმართავდეს და სასურველ საბაზრო
შედეგებამდე მიჰყავს. ფასები ის ინსტრუმენტია,რომელიც ეს უხილავი
ხელი ეკონომიკურ საქიანობის წარმართავს. ფასები ასახავს,
როგორც საქონლის ფასეულობას, ისე მათი წარმოებისთვის
გაწეულ დანახარჯებს. როდესაც მთავრობა აბრკოლებს ფასების
ბუნებრივად დადგენას მიწოდებისა და მოთხოვნის სიდიდის
მიხედვით, იგი ასუსტებს უხილავი ხელის მიერ იმ მილიონობით
საოჯახო მეურნეობისა და ფირმის კოორდინირების უნარს,
ეკონომიკას შეადგნენ.
საკუთრების უფლება- ინდივიდის შესაძლებლობა იქონიოს და
გააკონტროლოს შესღუდული რესურსები. ყოველი ჩვენგანი
დამოკიდებულია მთავრობის მიერ დაფინსასებულ პოლიციასა და
ჩვენი უფლებების დასაცავად არსებულ სასამართლო სისტემაზე.
უხილავი ხელი კი მოქმედებს იმ ვარაუდით, რომ ჩვენ საკუთარი
უფლებების დაცვა შეგვიძლია. არსებობს ეკონომიკაში სახელმწიფოს
ინტერვინციის ორი მიზეზი: ეფექტიანობისა და თანასწორობის
ხელშეწყობა.
საბაზრო ჩავარდნა- სიტუაცია, როდესაც ბაზარი საკუთარი ძალებით
ვერ ახერხებს რესურსების ეფექტიანად გადანაწილებას. გარეგანი
ეფექტი: ერთი პირის გავლენა, მეორე პირის კეთილდღეობაზე.
საბაზრო ძალაუფლება: ერთი ეკონომიკური აგენტის უნარი, გავლენა
მოახდინოს საბაზრო ფასებზე.

სახელმწიფო პოლიტიკა, მაგ საშემოსავლო გადასახადი და

კეთილდღეობის სისტემა, მიზნად ისახავს ეკონომიკური
კეთილდღეობის სამართლიან გადანაწილებას.
წარმოუებლურობა- ერთ სამუშაო საათში წარმოებული საქონლისა
და მომსახურების რაოდენობა.
ინფლაცია- ეკონომიკაში ფასების საერთო დონის ზრდა. იმის გამო,
რომ მაღალი ინფლაცია, საზოგადოებას უამრავ დანახარჯს აკისრებს
ინფლაციის დაბალ დონეზე შენარჩუნება პოლიტიკოსის მთავარი
მიზანია მთელ მსოფლიოში.
საქმიანი აქტივობის ციკლი- ისეთი ეკონომიკური აქტივობების
ცვლილებები, როგორიცაა დასაქმეობა და წარმოება.
თავი 2
პირველი მოდელი-ეკონომიკური წრებრუნვის მოდელი.
ეკონომიკის მოდელი, რომელიც გვიჩვენებს როგორ მოძრაობს
რესურსების ნაკადი საოჯახო მეურნეობებსა და ფირმებს შორის
სხვადასხვა ბაზრების გავლით.
საწარმოო ფაქტორები: შრომა, მიწა და კაპიტალი.
საქონლისა და მომსახურების ბაზრებზე საოჯახო მეურნეობები
მყიდველები არიან, ფირმები კი გამყიდველები. ხოლო საწარმოო
ფაქტორების ბაზრებზე, საოჯახო მეურნეობები გამყიდველები,
ფირმები კი მყიდველები. საწარმოო ფაქტორების ნაკადი
მიმართულია საოჯახო მეურნეობებიდან ფირმებისკენ, ხოლო
საქონლისა და მომსახურების ნაკადი ფირმებიდან საოჯახო
მეურნეობისკენ.
საწარმოო შესაძლებლობათა საზრვარი- გრაფიკი, რომელიც
გვიჩვენებს წარმოების სხვადასხვა კომბინაციებს , რომლის
შესაძლებლობაც აქვს ეკონომიკას წარმოების მოცემული
ფაქტორებისა და ტექნოლოგიის პირობებში.(გვ 24 ნახაზი 2).
საწარმოო შესაძლებლობათა საზღვრის გადაადგილება -
ეკონომიკური განვითარება კომპიუტერის დარგში საწარმოო
შესაძლებლობათა საზღვარს გადაადგილებს,რაც გაზრდის
ავტომობილებისა და კომპიუტერების რაოდენობას, რომლის
წარმოებასაც შესაძლებელია ამ ეკონომიკაში. (გვერდი 26 ნახაზი3)

პოზიტიური დებულება- დებულება იმის შესახებ თუ როგორია

სამყარო.
ნორმატიული დებულება- თუ როგორი უნდა იყოს სამყარო.
 თავი 4
მიწოდება და მოთხოვნა
მიწოდება და მოთხოვნა ის ძალებია, რომლებიც საბაზრო ეკონომიკას
ამუშავებს. ეს ძალები განსაზღვრავს თითოეული საქონლის წარმოების
მოცულობას და ამ საქონლის გასაყიდ ფასს.
ბაზარი
კონკრეტული საქონლისა და მომსახურების მყიდველთა და
გამყიდველთა ჯგუფი. მყიდველები, როგორც ჯგუფი, განსაზღრავენ
საქონელზე მოთხოვნას, ხოლო გამყიდველები განსაზღრვავენ
მიწოდებას.
კონკურენტული ბაზარი
ბაზარი, რომელზეც მრავალი მყიდველი და გამყიდველია და
თითოეული მათგანი უმნიშვნელო გავლენას ახდენს საბაზრო ფასზე.
ზოგიერთ ბაზარზე ერთი გამყიდველია, ამას მონოპოლია ეწოდება,
ხოლო გამყიდველს მონოპოლისტი.

მოთხოვნა(დედამოტყნული)(დემანდ)
მოთხოვნის რაოდენობა არის საქონლის ის მოცულობა, რომლის
შეძენაც სურთ და შეუძლიათ მომხმარებლებს. საქონლის ფასი და
საქონელზე მოთხოვნის რაოდენობა უკუპროპორცულია.

მოთხოვნის კანონი- დებულება, რომლის მიხედვით, სხვა თანაბარ

პირობებში საქონელზე მოთხოვნის რაოდენობა მცირდება ამ
საქონლის ფასის ზრდასთან ერთად.
მოთხოვნის განრიგი- ცხრილი, რომელიც გვიჩვენებს
დამოკიდებულებას საქონლისა ფასსა და მოთხოვნის რაოდენობას
შორის(გვ 66 ნახაზი 1)
მოთხოვნის მრუდი- საქონლის ფასსა და მოთხოვნის რაოდენობას
შორის დამოკიდებულების ამსახველი გრაფიკი.(გვ 66 ნახაზი 1)
მოთხოვნის მრუდის ცვლილება ნახაზები(გვ 68 ნახაზი 3)

მოთხოვნის მრუდის გადაადგილება ზემოქმედებს: შემოსავალი,

ურთიერთდაკავშირებული საქონლის ფასები, გემოვნება, მოლოდინი,
მყიდველთა რაოდენობა
ნორმალური საქონელი- საქონელი, რომელზეც სხვა თანაბარ
პირობებში შემოსავლის ზრდასთან ერთად მოთხოვნაც იზრდება.
მდარე საქონელი- საქონელი, რომელზეც სხვა თანაბარ პირობებში
შემოსავლის ზრდასთან ერთად მოთხოვნა მცირდება.
შემცვლელები- ორი საქონელი, რომელთაგან ერთის ფასის ზრდა
იწვევს მეორეზე მოთხოვნის ზრდა.
შემავსებლები- ორი საქონელი, რომელთაგან ერთის ფასის ზრდა
იწვევს მეორეზე მოთხოვნის შემცირებას.

მიწორდება(დედამოტყნული)
მიწოდების რაოდენობა
საქონლის რაოდენობა, რომლის გაყიდვის სურვილი და
შესაძლებლობა აქვს გამყიდველს.
მიწოდების კანონი- დებულება, იმის შესახებ, რომ სხვა თანაბარ
პირობებში საქონლის ფასის ზრდა იწვევს ამ საქონლის მიწოდების
რაოდენობის ზრდას.(პირდაპირპროპორციულია)
მიწოდების მრუდი(გვ 72 ნახაზი 5)
მიწოდების ცვალებადობა(გვ 74 ცხრილი 2)
მიწოდების მრუდის გადაადგილებას იწვევს შემდეგი
ფაქტორები:ინგრედიენტის
ფასები,ტექნოლოგია,მოლოდინი,გამყიდველთა რაოდენობა

მოთხოვნა და მიწოდება ერთად(დედამოტყნულები)

წონასწორობა
სიტუაცია, როდესაც მიწოდება და მოთხოვნა გაწონასწორებულია.
წონასწორული ფასი- ფასი რომელიც აწონასწორებს მიწოდებასა და
მოთხოვნას.
წონასწორული რაოდენობა- საქონლის მიწოდებისა და მოთხოვნის
რაოდენობა წონასწორობის დროს.
ჭარბი მიწოდება- სიტუაცია, როდესაც მიწოდება მოთხოვნაზე მეტია.
ჭარბი მოთხოვნა- სიტუაცია, როდესაც მოთხოვნა მიწოდებაზე მეტია.
მოთხოვნისა და მიწოდების კანონი
დებულება რომლის თანახმადაც, საქონლის ფასი, მასზე მოთხოვნისა
მიწოდების რაოდენობას აბალანსებს.
როგორ მოქმედებს მოთხოვნის ზრდა წონასწორობაზე?(გვ 78
ნახაზი 10)
როგორ მოქმედებს მიწოდების შემცირება წონასწორობაზე(გვ 80
ნახაზი 11)
მიწოდებისა და მოთხოვის ერთდროული გადაადგილება(გვ 80
ნახაზი 12, გვ 81 ცხრილი 4)

Თავი 5
ელასტიკურობა-მოთხოვნის ან მიწოდების რომელიმე
დეტერმინანტზე რეაგირების საზომი
მოთხოვნის ელასტიკურობა ფასის მიხედვით ასახავს
სიდიდეს,რომლითაც იცვლება მოთხოვნის რაოდენობა ფასის
ცვლილებების შედეგად
მოთხოვნა ელასტიკურია,თუ მოთხოვნის რაოდენობა
მნიშვნელოვნად იცვლება ფასის ცვლილების შედეგად
საქონელზე მოთხოვნა არაელასტიკურია,თუ მოთხოვნის
რაოდენობა უმნიშვნელოდ იცვლება ფასის ცვლილების შედეგად
მოთხოვნის ელასტიკურობა ფასის მიხედვით არის
სიდიდე ,რომელიც გვიჩვენებს ,თუ რა გავლენას ახდენს ფასის
მცირედი ცვლილება მოთხოვნის ცვლილებაზე .გამოითვლება
მოთხოვნის რაოდენობის პროცენტული ცვლილების შეფარდებით
ფასის პროცენტულ ცვლილებასთან
ახლო შემცვლელები და ფუფუნების საგნები მეტი
ელასტიკურობით გამოირჩევა,ხოლო პირველადი
მოთხოვნილების საგნები არაელასტიკურია
საქონელს მით უფრო ელასტიკური მოთხოვნა ახასიათებს ,რაც
მეტია დროის პერიოდი
მოთხოვნის ელასტიკურობა ფასის მიხედვით =მოთხოვნის
რაოდენობის პროცენტული ცვლილება/ფასის პროცენტულ
ცვლილებასთან
შუაწერტილის მეთოდი- (Q2-Q1)/ ((Q2+Q1):2)
(Q2-Q1) : ((Q2+Q1):2) / (P2-P1) : ((P2+P1):2) - მოთხოვნის ელასტიკურობა
ფასის მიხედვით
მოთხოვნა ელასტიკურია,როცა ელასტიკურობა 1-ზე მეტია.ანუ
როდესაც მოთხოვნა უფრო იცვლება ვიდრე ფასი
არაელასტიკურია,როცა ელასტიკურობა 1-ზე ნაკლებია.ანუ
მოთხოვნა ნაკლებად იცვლება ვიდრე ფასი
თუ ელასტიკურობა ზუსტად 1-ის ტოლია ანუ ერთნაირად იცვლება
ფასიც და მოთხოვნაც მაშინ ერთეულოვან ელასტიკურობასთან
გვაქვს საქმე
მთლიანი შემოსავალი-თანხა რომელიც გადახდილია საქონლის
მყიდველების,ხოლო მიღებულია საქონლის გამყიდველების მიერ
და გამოითვლება ,როგორც საქონლის ფასისა და გაყიდული
საქონლის რაოდენობის ნამრავლი PxQ
როდესაც მოთხოვნა არაელასტიკურია,ფასი და მთლიანი
შემოსავალი ერთი და იმავე მიმართულებით იცვლება
როდესაც მოთხოვნა ელასტიკურია,ფასი და მთლიანი
შემოსავალი სხვადასხვა მიმართულებით იცვლება
ერთეულოვანი ელასტიკურობის შემთხვევაში ფასის ცვლილება
არ ახდენს გავლენას მთლიან შემოსავალზე
დახრილობა ორი ცვლადის ცვლილებათა ფარდობაა
ელასტიკურობა კი ორი ცვლადის პროცენტულ ცვლილებათა
ფარდობაა
მოთხოვნის ელასტიკურობა შემოსავლის მიხედვით
განისაზღვრავს როგორ იცვლება მოთხოვნის რაოდენობა
მომხმარებლის შემოსავლების ცვლილებისას
მოთხოვნის ელასტიკურობა შემოსავლის მიხედვით =მოთხოვნის
რაოდენობის პროცენტული ცვლილება/შემოსავლის პროცენტულ
ი ცვლილება
მოთხოვნის ელასტიკურობა ჯვარედინი ფასების მიხედვით
განსაზღვრავს ,თუ რა გავლენას ახდენს ერთი საქონლის
მოთხოვნის რაოდენობაზე სხვა საქონლის ფასების ცვლილება
ჯვარედინი ფასების ელასტიკურობა =პირველი საქონლის
მოთხოვნის რაოდენობის პროცენტული ცვლილება/მეორე
საქონლის ფასის პროცენტული ცვლილება
მიწოდების ელასტიკურობა ფასის მიხედვით გვიჩვენებს
რამდენად იცვლება მიწოდების რაოდენობა ფასის ცვლილებების
შედეგად
საქონლის მიწოდება ელასტიკურია თუ მიწოდების რაოდენობა
მნიშვნელოვნად იცვლება ფასის ცვლილების შედეგად
მიწოდება არაელასტიკურია თუ მიწოდების რაოდენობა
უმნიშვნელოდ იცვლება ფასის ცვლილების შედეგად
მიწოდების ელასტიკურობა ფასის მიხედვით-სიდიდე ,რომელიც
გვიჩვენებს ,თუ რა გავლენას ახდენს ფასის მცირედი ცვლილება
მიწოდების ცვლილებაზე
მოთხოვნის ელასტიკურობა ფასის მიხედვით =მიწოდების
რაოდენობის პროცენტული ცვლილება/ფასის პროცენტული
ცვლილება

Თავი 6
როდესაც მთავრობა ფასის ზედა ზღვარს აწესებს ,რომელიც
კონკურენტულ ბაზარს ზღუდავს , ჩნდება საქონლის დეფიციტი.
როდესაც წონასწორული ფასი, ქვედა ზღვარზე ნაკლებია, ფასის
ქვედა ზღვარი შემზღუდველია. მიწოდებისა და მოთხოვნის
ძალებს ფასი წონასწორული ფასისკენ მიჰყავთ, მაგრამ როდესაც
საბაზრო ფასი ქვედა ზღვარს მიაღწევს , ფასის შემცირება წყდება.
საბაზრო ფასი ფასის ქვედა ზღვრის ტოლია. ფასის ამ ზღვრის
დროს მიწოდებული პროდუქტის რაოდენობა მოთხოვნის
რაოდენობაზე მეტია. ბაზრის შემზღუდველი ფასის ქვედა ზღვარი
სიჭარბეს იწვევს.
ფასი, ამტკიცებენ ეკონომისტები, მილიონობით საწარმოო და
სამომხმარებლო გადაწყვეტილებების შედეგია, რომელიც
განპირობებულია მიწოდებისა და მოთხოვნის მრუდებით.
გადასახადები საბაზრო სტიმულებს ამცირებს/როდესაც
საქონელი იბეგრება, გაყიდული საქონლის რაოდენობა ნაკლებია
ახალ წონასწორობაში
გადასახადის სიმძიმე უფრო მეტად ბაზრის იმ მხარეს აწვება,
რომლის ელასტიკურობაც ნაკლებია

Თავი 7
ბაზარზე მიწოდებისა და მოთხოვნის წონასწორობა მყიდველებისა
და გამყიდველების მიერ მიღებული სარგებლობის მაქსიმიზაციას
ახდენს.
ფასის ზემოთ და მოთხოვნის მტუდის ქვემოთ მდებარე არის
ფართობი არის სამომხმარებლო დანაზოგი
მწარმოებლის დანაზოგი არის გამყიდველის მიერ მიღებული
თანხისა და წარმოების დანახარჯების სხვაობა
ფასის ქვემოთ და მიწოდების მრუდის ზემოთ მდებარე არის
ფართობი არის მწარმოებლის დანაზოგი
მთლიანი დანაზოგი= სამომხმარებლო დანაზოგს+მწარმოებლის
დანაზოგი ან მყიდველთა შეფასებას- დანახარჯები
თუ რესუსრსების განაწილება მთლიანი დანაზოგის მაქსიმიზაციას
ახდენს მაშინ ბაზარი განაწილება ეფექტიანია
განაწილება არაეფექტიანია თუ საქონელს ის მწარმოებლები არ
აწარმოებენ,რომელთაც წარმოების უმცირესი დანახარჯები აქვთ
და თუ საქონელი არ მოიხმარება იმ მომხმარებლის მიერ,ვინც ამ
საქონელს ყველაზე მეტად აფასებს
თავისუფალი ბაზრები საქონლის მიწოდებას ანაწილებენ იმ
მყიდველებს შორის,რომლებიც ამ საქონელს ყველაზე მეტად
აფასებენ,რაც მათი გადახდისთვის მზადყოფნაში აისახება
თავისუფალი ბაზრები საქონელზე მოთხოვნას ანაწილებენ იმ
გამყიდველებს შორის,რომელთაც ამ საქონლის წარმოება
ყველაზე ნაკლები დანახარჯებით შეუძლიათ
თავისუფალ ბაზარზე იწარმოება საქონილის ის
რაოდენობა,რომელიც ახდენს მომხმარებლებისა და
მწარმოებლების ერთობლიბი დანაზოგის მაქსიმიზაციას .
როდესაც ცალკეულ მყიდველსა თუ გამყიდველს შეუძლია
საბაზრო ფასების გაკონტროლება ეს არის საბაზრო ძალაუფლება
ზოგიერთი დაურეგულირებელი ბაზრის მიერ რესურსების
ეფექტიანი განაწილების უუნარობა ეს არის საბაზრო ჩავარდნა .
 Თავი 8
საქონლის დაბეგვრა ბაზრის ზომების შემცირებას იწვევს და
ამცირებს ამ საქონლის მყიდველებისა და გამყიდველების
კეთილდღეობას.
რაც მეტია მიწოდებისა და მოთხოვნის ელასტიკურობა,მით მეტია
გადასახადის საერთო დანაკარგი
რაც უფრო იზრდება გადასახადის სიდიდე მით მეტია საერთო
დანაკარგი