თემა 4.

საფინანსო პოლიტიკა

1. სახელმწიფო საფინანსო პოლიტიკის ძირითადი მიმართულებები (საგადასახადო პოლიტიკა,

გათანაბრების პოლიტიკა, ცენტრალურ და ადგილობრივ ბიუჯეტებს შორის ურთიერთობა,
ვერტიკალური და ჰორიზონტალური გათანაბრება)

სახელმწიფოს ბევრი ამოცანა აქვს შესასრულებელი. მის საკუთრებაშია: რეგიონის საკუთრება და

მუნიციპალიტეტთა კავშირები, გარკვეული ფონდები და განსაკუთრებული ქონება,
სოციალური დაზღვევა. სახელმწიფო საფინანსო ეკონომიკა კომპლექსურია. სახელმწიფო
საბიუჯეტო პოლიტიკაში განსაკუთრებული ადგილი უჭირავს საგადასახადო პოლიტიკას,
რომელიც არსებითად განსაზღვრავს შემოსავლებისა და ხარჯების პოლიტიკას. თუ
შემოსავლები ხარჯების დასაფინანსებლად არ არის საკმარისი, მაშინ კრედიტის აღება
გარდაუვალია. ამასთან დაკავშირებული ასპექტები განიხილება ვალის პოლიტიკის ფარგლებში.
სახელმწიფო საფინანსო პოლიტიკის წესრიგის ჩარჩოს ძირითადი საფინანსო კანონი
წარმოადგენს. საფინანსო გათანაბრების პოლიტიკაში იგულისხმება საფინანსო ეკონომიკის
ურთიერთობების ერთობლიობა სახელმწიფო საკუთრების ყველა სუბიექტს შორის. I რიგში
უნდა განისაზღვროს სახელმწიფოს ამოცანები და სახელმწიფოს სხვადასხვა დონეზე
განაწილდეს, რასაც ფინანსების პასიურ გათანაბრებას უწოდებენ. ამოცანების განაწილებიდან
გამომდინარეობს დანახარჯების განაწილება: ფედერაცია და მხარეები დანახარჯებს ცალცალკე
ეწევიან,რომლებიც მათი ამოცანების მიზანდასახულობიდან გამომდინარეობენ; თუ მხარეები
ფედერაციის დავალებით მოქმედებენ, მაშინ ხარჯების გაწევა ფედერაციას ევალება.
შემოსავლების სიდიდის დადგენას, სახელმწიფოს ყველა დონეზე ხარჯების დასაფინანსებლად
აქტიურ საფინანსო გათანაბრებას უწოდებენ. სახელმწიფო ხარჯებისა და შემოსავლების
ფედერაციაზე, მიწებზე, მუნიციპალიტეტებზე განაწილების დროს ვერტიკალურ საფინანსო
გათანაბრებაზე ლაპარაკობენ. ცხოვრების პირობების გამოთანაბრების კონსტიტუციურ
ამოცანებთან შესაბამისობაში დამატებით მხარეთა ჰორიზონტალური საფინანსო გათანაბრება
არსებობს. საფინანსო გათანაბრებისათვის ვალდებულმა მხარემ გათანაბრების უფლებამოსილ
მხარეს უნდა გადაუხადოს. საფინანსო გათანაბრება შერეულ სისტემას წარმოადგენს. იგი
შეიცავს: 1) დაყოფის სისტემის ელემენტებს, რომლის დროსაც ყოველი სახელმწიფო დონე
კომპეტენტურია გარკვეული ამოცანების შესრულებაში და ამისათვის საჭირო შემოსავლებს
თვითონ მოიძიებს; 2) შეკავშირების სისტემის ელემენტებს, ფედერაციისა და მხარის საერთო
კომპეტენციას გარკვეული ამოცანების შესრულებაზე. შემოსავლები სახელმწიფოში
ერთდროულად არის რამდენიმე დონის კომპეტენცია. სახელმწიფო ამოცანების შესრულება
მხარეთა უპირველესი საქმეა.საერთო ამოცანებში შედის: უმაღლესი სასწავლებლის განახლება,
აგრარული სტრუქტურის გაუმჯობესება და სხვა. ფედერაციას შეუძლია: საერთო ამოცანების,
საფინანსო დახმარებებისა და დაქვემდებარებული საკუთრების დანახარჯების სიდიდისა და
სტრუქტურის განსაზღვრაში, ნაწილობრივ, მაგრამ არა უმნიშვნელოდ მიიღოს მონაწილეობა.

2. განმარტეთ საფინანსო პოლიტიკის შემადგენელი სფეროები (საფინანსო პოლიტიკა,

საგადასახადო პოლიტიკა, ხარჯების პოლიტიკა, სუბვენციური პოლიტიკა, ვალის
პოლიტიკა)

საფინანსო პოლიტიკის შემადგენელი სფეროებია: საგადასახადო, ხარჯების, ფულადი

დახმარების და ვალის პოლიტიკა. საფინანსო პოლიტიკა მოიცავს სახელმწიფოს ყველა
ღონისძიებას, რომელიც მიმართულია სახელმწიფო შემოსავლების მობილიზების, წარმართვის
და ასევე საფინანსო გათანაბრებისკენ. მისი მიზანია:მიღწეულ იქნას საყოველთაო და
სპეციალური საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ამოცანები; გავლენა მოახდინოს სახელმწიფოსა და
საზოგადოების ეკონომიკურ-პოლიტიკურ განვითარებაზე. მას შემოსავლების მხრივ
განსაკუთრებით საგადასახადო პოლიტიკა განეკუთვნება. იგი მოიცავს ღონისძიებებს,
რომლებიც მიმართულია იძულებით გადასახადების აკრეფის გზით, სპეციალური საპასუხო
მომსახურების გარეშე, საფინანსო ეკონომიკისა და ასევე საზოგადოებრივ-პოლიტიკური
მიზნების მიღწევისთვის. საზოგადოების ეკონომიკურ და სოციალურ განვითარებაზე
სახელმწიფო დანახარჯებმა ასევე უნდა მოახდინონ გავლენა. ხარჯების პოლიტიკა მოიცავს
სახელმწიფო ბიუჯეტის გეგმაში ჩადებულ სახელმწიფო დანახარჯების დადგენას, ცვლილებასა
და გააქტიურებას, ერთიანი ეკონომიკის, სტრუქტურული პოლიტიკის და საზოგადოებრივ-
პოლიტიკური მიზნების განხორციელებისთვის. ხარჯების განსაკუთრებულ კატეგორიას
საფინანსო დახმარებები შეადგენენ. იგი არამარტო საფინანსო მომსახურების ფორმით, საპასუხო
მომსახურების გარეშე გაიცემა, არამედ გადასახადებზე შეღავათების დაწესებითაც. სუბვენციურ
პოლიტიკაში იგულისხმება საფინანსო დახმარებები ან გადასახადებზე შეღავათების დაწესება,
რომელიც სტრუქტურული გარდაქმნის გაადვილების მიზნით ხორციელდება. სახელმწიფო
ვალს იღებს სახელმწიფო ხარჯების დაფინანსებისთვის. ვალის პოლიტიკაში იგულისხმება
სახელმწიფოს გადაწყვეტილებები, მოქმედებები და ღონისძიებები კრედიტების აღებით, მათი
რესტრუქტურიზაციით ან დაფარვით ხელი შეუწყოს საფინანსო ეკონომიკის და საერთო
მიზნების განხორციელებას. ვალის პოლიტიკის ინსტრუმენტების ამოქმედებით ვალის დონე
თუ შეუცვლელი რჩება, მაშინ ვიწრო გაგებით ვალის მართვასთან გვაქვს საქმე. სახელმწიფო
თავისი საყოველთაო საფინანსო ეკონომიკით განვითარების პროცესებზე დიდ ზეგავლენას
ახდენს. რაოდენობრივად უნდა აისახოს ეკონომიკაში სახელმწიფო საფინანსო აქტივობა,
რისთვისაც სხვადასხვა ინდიკატორები განიხილება.

3. წარმოადგინეთ ბიუჯეტის განსაზღვრება

ბიუჯეტი არის სახელმწიფოს ეკონომიკის და საფინანსო პოლიტიკის ცენტრალური

ინსტრუმენტი, რომლის შედგენის საფუძველზეც წარიმართება ქვეყნის სოციალურ-
ეკონომიკური განვითარება. სახელმწიფო ბიუჯეტის გეგმაში შემოსავლები და ხარჯები
ერთმანეთის პირისპირ დგას. საბიუჯეტო პერიოდის გასვლის შემდეგ მიღებული რეალური
ციფრები შესაბამისი რეგიონის საკუთრების ბიუჯეტის ანგარიშში შეჯამდება. როგორც წესი
ბიუჯეტი იყოფა ადმინისტრაციულ-მმართველობით (საწარმოს ბიუჯეტი) და საფინანსო
ბიუჯეტად (საინვესტიციო ბიუჯეტი).

4. ჩამოთვალეთ და განმარტეთ საბიუჯეტო პოლიტიკი ინდიკატორები (დაფინანსების სალდო,

კრედიტით დაფინანსების კვოტა)

უმნიშვნელოვანეს სიდიდეს წარმოადგენს დაფინანსების სალდო. მასში იგულისხმება ზოგადად

მოთხოვნა, ფულზე მოთხოვნის ჩათვლით და ეკონომიკის სუბიექტების დავალიანების
გამოკლებით. როდესაც გერმანიაში 1969 წელს გამოვლინდა დადებითი სალდო, სახელმწიფო
ვალი შემცირდა. ბიუჯეტის დეფიციტის დროს, როდესაც გერმანია გაერთიანდა და სახელმწიფო
ვალი გაიზარდა. მნიშვნელოვანია ასევე კრედიტით დაფინანსების კვოტა. მისი საშუალებით
გამოითვლება ყველა იმ ხარჯის წილი, რომელიც არა მიმდინარე ან ერთჯერადი
შემოსავლებიდან, არამედ კრედიტის მიღების საფუძველზე დაფინანსდა. საინტერესოა ასევე
ფიზიკურ კაპიტალში ინვესტიციის კვოტა, რომელიც საინვესტიციო დანახარჯების მთლიან
დანახარჯებთან შეფარდებით გამოითვლება.
5. რა იგულისხმება გადასახადებში პიროვნული ნიშან-თვისებების გათვალისწინებაში?

გადასახადები, ხარჯების წესრიგის შესაბამისად, არის იძულებითი შემოსავლები დაწესებული

სახელმწიფოს მიერ, სპეციალური საპასუხო ქმედების გარეშე. ისინი მოქალაქეებს ეკისრება
მეტწილად ზოგადი ფორმით, ისე, რომ არ არის შესაძლებელი ზუსტი დარიცხვა გადასახადის
ცალკეულ გადამხდელზე. საშემოსავლო გადასახადებში შემოსავალი არის გადასახადების
საგანი. გასათვალისწინებელია დაბეგრილი სუბიექტის პირადი მდგომარეობა. ეს განასხვავებს
მას მოგების გადასახადიდან, რომელშიც ეს ფაქტორი უგულებელყოფილია. არსებობს
სუბიექტური (პირადი) გადასახადები და ობიექტური (რეალური).

6. რას ნიშნავს გადასახადის გადაკისრება?

გადასახადები, ხარჯების წესრიგის შესაბამისად, არის იძულებითი შემოსავლები დაწესებული

სახელმწიფოს მიერ, სპეციალური საპასუხო ქმედების გარეშე. ისინი მოქალაქეებს ეკისრება
მეტწილად ზოგადი ფორმით, ისე, რომ არ არის შესაძლებელი ზუსტი დარიცხვა გადასახადის
ცალკეულ გადამხდელზე.მიმოქცევის (არაპირდაპირი) გადასახადები, რომლებიც
დაკავშირებულია საქონლისა და მომსახურების სფეროში მიმდინარე ყიდვა-გაყიდვასთან,
ზოგადად გადასახადისგან თავის არიდების საშუალებად არის მიჩნეული. გადამხდელები
ახერხებენ, რომ მასზე დაკისრებული გადასახადები ფასწარმოქმნის პროცესში ბაზრის სხვა
მონაწილეებს დააკსირონ. ყველაზე მნიშვნელოვანი მიმოქცევის გადასახადებია:დღგ და
საკუთრების შეძენის გადასახადები, ასევე აქციზები, რომელთა დროსაც გადასახადის საგანი
პროდუქციის წარმოების ხარჯებია. პირდაპირი გადასახადების შემთხვევაში, მოკლევადიანი
ანალიზისას გადასახადისგან თავის არიდება შეუძლებელია. მაგ: შემოსავლისა და
მემკვიდრეობის.

7. რას ნიშნავს შემოსავლის უპირატესობა ანუ საფინანსო გათანაბრება?

გადასახადები, ხარჯების წესრიგის შესაბამისად, არის იძულებითი შემოსავლები დაწესებული

სახელმწიფოს მიერ, სპეციალური საპასუხო ქმედების გარეშე. ისინი მოქალაქეებს ეკისრება
მეტწილად ზოგადი ფორმით, ისე, რომ არ არის შესაძლებელი ზუსტი დარიცხვა გადასახადის
ცალკეულ გადამხდელზე. განსაკუთრებული მნიშვნელობის საკითხია სახელმწიფოს სხვადასხვა
დონისადმი ცალკეული გადასახადების დაქვემდებარება. გერმანიაში შემოსავლისა და
საკუთრების გადასახადი, ასევე დღგ არის ფედერალური (საერთო) გადასახადები. შემოსავალსა
და საკუთრებაზე გადასახადების ზრდაში ფედერაცია და მხარე სანახევროდ მონაწილეობს,
ამასთან საფინანსო სახსრების განაწილება მხარეზე ხდება ძირითადად ადგილობრივი
შემოსავლებიდან. დასაბეგრი განაკვეთი დგინდება ფედერალური კანონით, რომელიც
საკანონდმებლო ორგანოს თანხმობას საჭიროებს. ძლიერ და სუსტ მხარეებს შორის
ხორციელდება ჰორიზონტალური გათანაბრება. სახელმწიფო გადასახადები ფაქტობრივად არის
სამეწარმეო საქმიანობის გადასახადები, რომლებიც მართალია კანონით ძირითადად
მუნიციპალიტეტებს ეკისრება, მაგრამ ნაწილი მიდის ფედერაციაზე და მხარეება და უფრო მეტი
ნაწილი მუნიციპალიტეტებს რჩება. ფედერალური სახელმწიფოს სხვადასხვა დონეების
საფინანსო კავშირი სულ უფრო მჭიდრო, მაგრამ უფრო რთული და გაუმჭვირვალე ხდება.

8. ჩამოთვალეთ და განმარტეთ საგადასახადო პოლიტიკის ინდიკატორები (ეკონომიკური

გადასახადების კვოტა და საერთო ეკონომიკის დანახარჯების კვოტა, საგადასახადო
ტარიფები, გადასახადის ზრდის ელასტიკურობა, ტარიფის ელასტიკურობა)
ფისკალური სიმძიმის მოცულობა საერთო ეკონომიკური გადასახადების ქვოტით და საერთო
ეკონომიკის დანახარჯების ქვოტით იზომება. გადასახადების განსჯის მასშტაბად საგადასახადო
ტარიფები უნდა მოვიშველიოთ. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ტარიფის ნომინალური
სიდიდე, პირველ რიგში საგადასახადო ტარიფის უმაღლესი განაკვეთი. ასევე უნდა გვახსოვდეს,
რომ სატარიფო ეფექტებს შორის მნიშვნელოვანი განსხვავება შეიძლება არსებობდეს. იგი
დაბეგვრასთან დაკავშირებული, სამართლებრივად დასაშვები საქმიანობის შესაძლებლობებზეა
დამოკიდებული. ევროინტეგრაციის ფარგლებში დიდი მნიშვნელობა აქვს პირდაპირი და
არაპირდაპირი გადასახადების განსხვავებას. 1968 წლიდან ევროპული ეკონომიკის წევრი
ქვეყნებისათვის გაყიდვის გადასახადთა ჰარმონიზაცია განხორციელდა, რათა კონკურენციის
უნარის დარღვევა საგარეო ვაჭრობის განსხვავებული ტვირთის გამო არაპირდაპირი
გადასახადებით აღმოიფხვრას. პირდაპირი გადასახადების ყოვლისმომცველი ჰარმონიზაცია
ჯერ არ მომხდარა. გადასახადების შეფასების განაწილების და განხილვისას დიდი მნიშვნელობა
აქვს გადასახადების ზრდის ელასტიკურობას, რომელშიც იგულისხმება გადასახადების ზრდის
შეფარდებითი ცვლილება გაზომვის საფუძვლის შეფარდებით ცვლილებასთან მიმართებაში.
ამას I რიგში მიკროეკონომიკური კუთხით უნდა მივუდგეთ, რადგან პირდაპირი კავშირი
გადასახადების ზრდასა და მშპ-ს შორის არ არსებობს, ასევე დიდი მნიშვნელობა აქვს ტარიფის
ელასტიკურობას, რომელიც წარმოადგენს გადასახადის სიდიდის შეფარდებითი ცვლილების
დამოკიდებულებას გაზომვის საფუძვლის შეფარდებით ცვლილებასთან. ცალკეული
გადასახადების მთლიანი ზრდის ელასტიკურობა გამომდინარეობს მიკროეკონომიკური
ელასტიკურობის ჯამიდან. ამით გათვალისწინებული იქნება გადასახადის გადამხდელთა
დაყოფა შემოსავლის სხვადასხვა კლასებად. გარდა ამისა, მნიშვნელოვანია მთელი
საგადასახადო სისტემის პროგრესიის ხარისხი, რომელიც არის პროპორციულობიდან გადახრის
საზომი და განაწილების პოლიტიკის მასშტაბი. მნიშვნელოვან ინფორმაციებს სახელმწიფო
საფინანსო პოლიტიკაზე გვაწვდის ყოველი წლის გაზაფხულსა და შემოდგომაზე გერმანიის
ფინანსთა სამინისტროსთან არსებული მრჩეველთა საბჭოს მიერ ჩატარებული საგადასახადო
შეფასებები. პროგნოზები ყოველთვის მაღალი საიმედოობით არ გამოირჩევიან, რადგან
საგადასახადო სამართალში ცვლილებები, თუმცა მიღებულია, მაგრამ ძალაში არაა შესული და
ყოველთვის არ ითვალისწინებენ.

9. რა არის სახელმწიფო ხარჯების ზრდა?

ხარჯები შეიძლება გავაანალიზოთ მთელი სახელმწიფოსათვის ანდა საკუთრების ყოველი

სუბიექტისათვის ცალ-ცალკე. სახელმწიფო ხარჯები სხვადასხვა კრიტერიუმებით შეიძლება
დავყოთ: 1) ამოცანათა სფეროდან-საზოგადოებრივი უსაფრთხოების, განათლების, მეცნიერების
და სხვა. აქ, როგორც წესი, სახელმწიფო ვალის საპროცენტო გადასახდელებისათვის დიდი
ხარჯები ვლინდება; 2) ეკონომიკის ფუნქციები-პირადი, მიზნობრივი და სხვა ხარჯების
ანალიზი; 3) პროდუქტიულია თუ არა სახელმწიფო ხარჯები ეკონომიკისთვის? - განასხვავებენ
საქონლის წარმოების, მომსახურებისა და სატრანსფერო ხარჯებს. წარმოებისა და მომსახურების
ხარჯებია პირადი, თავდაცვის და სხვა. სოციალური ტრანსფერებია-დავალიანების საპროცენტო
გადასახდელები და სხვა. თუმცა ეს დაქვემდებარება პრობლემატურია, რადგან სახელმწიფო
ხარჯების ,,პროდუქტიულობა” ძნელი გასაზომია. საქმე უნდა ეხებოდეს პრაქტიკაში
გამოუყენებლი ალტერნატიული პროდუქტების მოხმარების შედარებას მათ საზოგადოებრივ
ღირებულებასთან. რაც უფრო მაღალია სახელმწიფო კაპიტალის სიდიდე, უფრო მეტად უნდა
იყოს გათვალისწინებული მიმდინარე ხარჯები და ბოლოს სადავოა, რომელ სახელმწიფო
ხარჯებს აქვს საინვესტიციო ხასიათი. გერმანიის ძირითადი კანონის 115-ე მუხლის მიხედვით
ბიუჯეტში განსაზღვრული ხარჯების ჯამმა ინვესტიციებს არ უნდა გადააჭარბოს, რაც
ლოგიკურად განსაზღვრულ პრობლემებს წარმოშობს.
10. ხარჯების ინდიკატორები

საზოგადოებაში ხარჯების შესახებ მიმდინარე დისკუსიაში დიდი მნიშვნელობა აქვს

სახელმწიფოს ქვოტას, რომელიც მშპ-ში სახელმწიფოს ხარჯების წილს წარმოადგენს. ზუსტად
უნდა განვსაზღვროთ რა სიდიდეები შედის სახელმწიფო ხარჯებში. თუ მთელ სოც. ხარჯებს
შევიტანთ გამოთვლაში მივიღებთ უფრო მაღალ წილს, ვიდრე თუ ტრანსფორმაციის ხარჯებით
შემოვიფარგლებით. ერთ სულ მოსახლეზე სახელმწიფო ხარჯებისა და ქვოტების გამოთვლა
მიმდინარე ფასებით ხდება. მონაცემები გვიჩვენებს ფასების მატების შედეგად მიღებულ ყველა
გადახრას. გარდა ამისა ცვლილებები შეიძლება იყოს სტატისტიკაშიც, ამიტომ ცალკეულ
შემთხვევაში უნდა შემოწმდეს სახელმწიფო ქვოტაში თუ რა მონაცემები შეაქვთ. თვალში
საცემია, რომ 1995-97 წლებში მრავალ ქვეყანაში სახელმწიფო ქვოტა მნიშვნელოვნად შემცირდა.
ეს შეიძლება აიხსნას მცდელობით, როდესაც სახელმწიფო ხარჯებს ამცირებენ სახელმწიფო
ბიუჯეტების კონსოლიდირების მიზნით და რასაც ევროს შემოტანამაც შეუწყო ხელი.

11. რა არის სუბვენცია?

სუბვენცია - განსაზღვრული ღონისძიებებისათვის მიზნობრივად გამოყოფილი ფულადი

დახმარებები, რომელიც მიზნობრიობის ან ვადის დარღვევის შემთხვევაში ექვემდებარება
დაბრუნებას.

გერმანიაში სტაბილიზაციის კანონის მიხედვით განასხვავებენ შენარჩუნების, მისადაგების და

მწარმოებლურობის ხელშემწყობ ფულად დახმარებებს. შენარჩუნების დახმარებად საწარმოების
ან ეკონომიკის დარგებისათვის ითვლება დამხარებები, რომლებიც სტრუქტურულ
ცვლილებებთან არ არის კავშირში. ის განსაკუთრებით სოფლის მეურნეობასა და სამთო საქმეში
გამოდგება. მისადაგება ემსახურება ძირითადად ეკონომიკის დარგებისა და საწარმოთა
სტრუქტურულ ცვლილებებს და ამიტომ შემდგომ თვითონ ზედმეტი ხდებიან.
მწარმოებლურობის ზრდისთვის დახმარებების მიზანია სამრეწველო წარმოების განვითარებისა
და ეკონომიკის დარგების ზრდის ხელშეწყობა, განსაკუთრებით წარმოების ახალი მეთოდებისა
და მიმართულებების დანერგვა. სხვა სახის დახმარებებად მიიჩნევა I რიგში ისეთები, რომლებიც
ზემოქმედებენ არა საწარმოებსა და ეკონომიკის დარგებზე, არამედ კერძო სექტორში ეკონომიკის
საბაზრო პროცესის მნიშვნელოვან სფეროებში გარკვეული პროდუქტებისა და მოხმარების
გაიაფებაზე. გერმანიის ეკონომიკის კვლევითი ინსტიტუტები მიზნად ისახავენ: განსაზღვრონ
გერმანიის ეკონომიკის დახმარების ხარისხი, დაადგინონ დახმარების სავარაუდო შედეგი,
გაანალიზონ შესაძლებელი უარყოფითი მოვლენები ეკონომიკაში. პოლიტიკის მიზნების
მიუხედავად მაინც ძალიან ძნელი ჩანს დახმარებების შემცირება. დახმარებების გაწევა
ძირითადად მხოლოდ ევროკავშირის თანხმობით ხდება. უნდა შეიზღუდოს ის გარემოება, რომ
წევრი ქვეყანა თავის ეკონომიკას დახმარებების გამოყენებით კონკურენციულ უპირატესობას
მოუტონს. სახელმწიფო ვალის შესამცირებლად სოც.სფეროში მოქმედი პროგრამების შეკვეცის
გარდა სხვა ალტერნატივებიც არსებობს, სადაც სოც.სფეროს მიზნების შეზღუდვა მიმდინარეობს
იქ ისმება კითხვა-ეკონომიკური და კერძოდ ფისკალური წარმატების შესახებ.
12. რა იგულისხმება სახელმწიფო დავალიანებაში?

სახელმწიფო ბიუჯეტის შევსების მიზნით იღებს კრედიტებს ფულისა და კაპიტალის ბაზარზე.

ვალის ძირითადი თანხისა და საპროცენტო გადასახდელების დაფარვას ვალის მომსახურებას
უწოდებენ. სახელმწიფო დავალიანების დროს ნათლად უნდა გამოიყოს 2 ასპექტი: ნეტო
კრედიტის მიღება, იმ შემთხვევაში, თუ ბრუტო კრედიტს მიღებისას საბიუჯეტო
პერიოდისათვის დასაფარი ვალის თანხა გამოაკლდება და ნაშთი დაგვრჩება. აქ საქმე ეხება
საფინანსო სახსრების შემოდინების რაოდენობას. მეორე შემთხვევაში, მიღებული სიდიდე,
რომელიც გამომდინარეობს წარსულის ნეტო კრედიტის მიღებიდან ადრეული კრედიტების
დაფარვის გამოკლებით-ნაღდი ფულის რაოდენობა. ყველა კრედიტისათვის აუცილებელია
საკანონმდებლო ბაზისი. გერმანიაში ძირითადი კანონის 115-ე მუხლის მიხედვით: ,,კრედიტის
მიღება და ასევე თავდებობა მათ მიღებაზე, ფედერალური კანონის მხარდაჭერას საჭიროებს.
კრედიტებიდან შემოსავლებმა ბიუჯეტში ინვესტიციებისთვის გათვალისწინებულ ხარჯების
ჯამს არ უნდა გადააჭარბოს. გამონაკლისები დაშვებულია მხოლოდ ეკონომიკის წონასწორობის
მთლიანი დარღვევის აღმოსაფხვრელად.” დავალიანების დაგეგმვისა და მოქმედების
ანალიზისათვის სასესხო პოლიტიკის ინსტრუმენტების გამოყენების ფარგლებში მსესხებელთა
მიხედვით დაქვემდებარების გარდა, სხვა მახასიათებლებსაც აქვს მნიშვნელობა. სესხის
სახეობების შემთხვევაში საქმე გვაქვს სესხის გარკვეულ ფორმებთან, რომლებსაც სახელმწიფო
კრედიტის აღების დროს იყენებს. სესხებს 8 და 10 წლის ვადით მყარი ნომინალური
პროცენტებით ბირჟათა ქმედითუნარიანობის დროს დიდი მნიშვნელობა აქვს. ამას გარდა
ხშირად გამოიყენება სესხები, რომელიც საშუალო ან ხანგრძლივი ვადით გაიცემა
ინდივიდუალური საკრედიტო ხელშეკრულების საფუძველზე საკრედიტო ინსტიტუტებთან და
კაპიტალის დაბანდების ადგილებთან. სახელმწიფოს კრედიტორებს მიეკუთვნებიან საკრედიტო
ინსტიტუტები, საწარმოები და მცირე ბიზნესი, სოც. დაზღვევის ფონდები, საზღვარგარეთელი
ეკონომიკური აგენტები. საკრედიტო ბაზრის დავალიანების დიდი განაკვეთი ფასიან
ქაღალდებზე მოდის. უცხოური ვალის შემთხვევაში ხელშეკრულებები შეიძლება შიდა ან
უცხოური ვალუტით გაფორმდეს. ვალის მნიშვნელოვანი მახასიათებელია ვადიანობა. არსებობს
მოკლე, საშუალო და გრძელვადიანი პერიოდები. დაფინანსების მიზანი, როგორც ბოლო
მახასიათებელი შეიძლება მოვიხსენიოთ. სახაზინო კრედიტები ემსახურებიან მოკლევადიანი
ლიკვიდურობის სიძნელეების გადავადებას. საბიუჯეტო კრედიტები გათვალისწინებულია
ბიუჯეტის დაფინანსებისთვის.

13. ჩამოთვალეთ და განმარტეთ სახელმწიფო დავალიანების ინდიკატორები

სახელმწიფო დავალიანებასთან შეიძლება განვმარტოთ მთელი რიგი ინდიკატორები.

განვიხილოთ საპროცენტო ხარჯების ქვოტა, რომელიც = (საპროცენტო გადასახდელები/
სახელმწიფო ხარჯები)X100. საპროცენტო გადასახადების ქვოტა განისაზღვრება საგადასახადო
შემოსავლებიდან რამდენი პროცენტი უნდა იყოს გამოყენებული, რომ სახელმწიფო ვალზე
საპროცენტო გადასახდელები დაიფაროს. იგი = (საპროცენტო გადასახდელები/საგადასახადო
შემოსავლები)X100. სიდიდე, რომელიც ხშირად ვალის პრობლემის გაანალიზებისთვის
გამოიყენება არის ერთ სულ მოსახლეზე დავალიანება = (ვალის სიდიდე/მოსახლეობის
რაოდენობა)X100. მნიშვნელოვანია ვალის სიდიდის ქვოტა, რომელმაც მაასტრიხტის
ხელშეკრულებით ბრუტო შიდა პროდუქტთან მიმართებაში 60%-ს არ უნდა გადააჭარბოს.
ვალის სიდიდის ქვოტა = (ვალის სიდიდე/ბრუტო შიდა პროდუქტი)X100. საგარეო
დავალიანების ქვოტა განისაზღვრება უცხოელი კრედიტორების მიერ სახელმწიფოსათვის
მიცემული კრედიტების განაკვეთით. იგი = (საგარეო ვალი/მთლიანი ვალის სიდიდე)X100.
14. საკუთარი შემოსავლები, როგორც ევროკავშირის შემოსავლები (იმპორტის გადასახადი
აგრარული სფეროდან, დღგ, ბრუტო ეროვნული შემოსავალი, ნეტო საგადასახადო ტვირთი)

ევროკავშირი დაფინანსებულია შემოსავლებით, რომლებიც გარკვეული კრიტერიუმებით წევრ

ქვეყნებზე ნაწილდება. ევროკავშირის დაფინანსების სისტემა გარდაიქმნა საკუთარი
საშუალებების სისტემად შემდეგი შემოსავლებით: შემოსავლები აგრარული სფეროდან და
შაქარზე გადასახადებიდან; ბაჟები, დღგ-საკუთარი სახსრები; ბრუტო ეროვნული შემოსავალი-
საკუთარი სახსრები. განვიხილოთ იმპორტის გადასახადები აგრარული სფეროდან და ბაჟები. ეს
შემოსავლები ევროკავშირის არაწევრი სახელმწიფოებიდან საქონლის იმპორტის დროს მიიღება.
ევროკავშირის ფარგლებში არც აგრარული სფეროს შემოსავლები და არც ბაჟები არ არსებობს. ეს
საბაჟო კავშირის ძირითადი მახასიათებელია. აგრარული გადასახადებიდან მიღებული
შემოსავლები და ბაჟები უნდა გადაეცეს ევროკავშირს, რადგან საქმე ეხება შემოსავლების
გადაცემას შიდა ბაზრისთვის, რომელშიც შემოსავლების ამკრეფი წევრი ქვეყანა არ არის
აუცილებლად ის სახელმწიფო, სადაც პროდუქტები მოიხმარება ან მათი წარმოების
ინვესტირება ხდება. დამატებული ღირებულების გადასახადი-საკუთარი საშუალებები.
ევროკავშირის ყველა წევრი ქვეყანა ერთნაირი განაკვეთის დღგ-ს იყენებს. ევროკავშირის მიერ
საკუთარი საშუალებების მისაღებად ჰარმონიზებული დღგ-ს გაზომვის საფუძვლები
გამოიყენება. იგი არის საბოლოო მოხმარების საფეხურზე გაყიდვაზე სავალდებულო
გადასახადების ჯამი. ამ დროს საპროცენტო განაკვეთი ყველა წევრი ქვეყნისათვის ერთნაირია
და ევროკავშირის საბიუჯეტო საკითხების წესებში არის დადგენილი. ბრუტო ეროვნული
შემოსავალი-საკუთარი საშუალებები. ეკონომიკის ქმედითუნარიანობის მასშტაბად ბრუტო
ეროვნული შემოსავალი ითვლება. ევროკავშირში იგი ყალიბდება ყოველი წევრი ქვეყნის ბრუტო
ეროვნული შემოსავლის გამრავლებით ევროკავშირის საკუთარი სახსრების მთლიან წილზე.ეს
სახსრები ემსახურება დანარჩენ დაფინანსებას მხოლოდ მაშინ, თუ ხარჯები შემოსავლის სხვა
სახეობებიდან არ დაიფარება, მაშინ ბრუტო ეროვნულ შემოსავალს უნდა გამოაკლდეს ის
საფინანსო საშუალებები, რომლებიც ხარჯების დაფარვას დააკლდა. ნეტო საგადასახადო
ტვირთის განაწილება. თუ ხარჯები აჭარბებს შემოსავლებს, მაშინ წევრი ქვეყანა არის ნეტო
გადამხდელი, პირიქით შემთხვევაში-ნეტო მიმღები. ევროკავშირში საგადასახადო ტვირთის
გადანაწილებისას დადგინდა, თუ რომელი ქვეყანა იყო ნეტო გადამხდელი და ნეტო მიმღები.
გერმანიის ხელისუფლება თვლის, რომ ეს სიტუაცია არ არის ნორმალური. საგადასახადო
ტვირთის სამართლიანი განაწილების ასპექტში ის ვერ გაპროტესტდება, თუ შედარებით
მდიდარი წევრი ქვეყნები ნეტო გადამხდელები არიან.

15. განმარტეთ სტრუქტურული პოლიტიკა,როგორც საფინანსო პოლიტიკის ნაწილი

სტრუქტურული პოლიტიკისათვის ხარჯებს მზარდი მნიშვნელობა გააჩნია. მისი მიზანია

ევროკავშირის ეკონომიკისა და საზოგადოების შეკავშირება გააძლიეროს. განსხვავება
სხვადასხვა რეგიონებს შორის უნდა შემცირდეს. სტრუქტურული ფონდები, მისი ცენტრალური
ინსტრუმენტია. ესენია: რეგიონული განვითარების ევროპული ფონდები, რომლის ამოცანაა
ჩამორჩენილი რეგიონების სტრუქტურულ შერწყმასა და განვითარებაში მონაწილეობით,
ევროკავშირში უმნიშვნელოვანესი რეგიონული გამოთანაბრების საქმეში წვლილი შეიტანოს.
ასევე ჩამორჩენილ სამრეწველო მხარეთა გარდაქმნა. ევროპული სოციალური ფონდები,
რომელთა ამოცანაა ევროკავშირში სამუშაო ძალის დასაქმების შესაძლებლობის გაუმჯობესება,
სამუშაო ძალის ადგილზე პროფესიული გამოყენებისა და თავისუფალი გადაადგილების
ხელშეწყობა. სოფლის მეურნეობის ევროპული მოწყობისა და გარანტიების ფონდები - უნდა
დაჩქარდეს აგრარული სტრუქტურების შერწყმა ერთიანი აგრარული პოლიტიკის რეფორმის
თვალსაზრისით და ხელი შეეწყოს სოფლის განვითარებას. თევზჭერის განვითარების
დაფინანსების ინსტრუმენტები, რომლის მოვალეობა მოცემული სფეროს განვითარებაა.
ევროკავშირის სახსრები გათვალისწინებულია, საერთო ინტერესებში, გარემოს დაცვისა და
ტრანსპორტის ინფტრასტრუქტურის დარგების ხელშეწყობისათვის.

16. ალოკაციის, დისტრიბუციისა და სტაბილიზაციის ფუნქცია

საფინანსო პოლიტიკის სფერო ძალზე ფართოა, ამიტომ ცდილობენ მისი ცალკეული სფეროები
გააანალიზონ. საფინანსო თეორიაში მნიშვნელოვანი ნაშრომი რიჩარდ მუსგრავემ შექმნა. ის
ბიუჯეტის 3 ფუნქციიდან ამოდის, რომლებიც ალოკაციის, დისტრიბუციისა და სტაბილიზაციის
განყოფილებებს ექვემდებარება. ალოკაციის განყოფილებაში განხილულია ალოკაციის
დარეგულირებისათვის ყველა საჭირო ფაქტორი. მისი ამოცანა რესურსების ალტერნატიული
გამოყენების გადაწყვეტილების მიღებაში მდგომარეობს, რადგან თუ გამოვიყენებთ საწარმოს
შესაძლებლობებს საზოგადოებრივი მოთხოვნილებების დასაკმაყოფილებლად, მაშინ მათ კერძო
მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილების სფეროში ვერ გამოვიყენებთ. უნდა ვივარაუდოთ სრული
დასაქმების სიტუაცია. დისტრიბუციის განყოფილების დახმარებით უნდა განისაზღვროს,
როგორ მოხდეს შემოსავლის სასურველი ან სამართლიანი განაწილება. შემოსავლისა და ქონების
განაწილება მრავალ ფაქტორზეა დამოკიდებული და აზრთა სხვადასხვაობას იწვევს. უნდა
შეიქმნას მექანიზმი, რომელი განაწილებაში შესწორებების შეტანის საშუალებას მოგვცემს,
ამასთან ჩარევა უნდა მოხდეს ისე, რომ საბაზრო პროცესის ფუნქციონირება რაც შეიძლება
ნაკლებად დაზიანდეს. სტაბილიზაციის განყოფილების ფუნქცია მნიშნელოვნად
განსხვავებულია. მისი ამოცანა საზოგადოებრივ ან კერძო მოთხოვნილებების
დასაკმაყოფილებლად საწარმოს შესაძლებლობათა გამოყენებაში არ მდგომარეობს. იგი
ეკონომიკაში საწარმოო ძალების გამოყენების მაღალი ხარისხის შენარჩუნებასა და ფულის
მსყიდველობითუნარიანობის სტაბილურობაში ვლინდება. საფინანსო პოლიტიკის საშუალებები
არ არის ერთადერთი შესაძლებლობა, რომლითაც ეკონომიკის სტაბილიზაცია მიიღწევა. მკაცრი
გამიჯვნა მონეტარულ და ფისკალურ სტაბილიზაციის ღონისძიებებს შორის შეუძლებელია.
მრავალმხრივი ბიუჯეტის თეორიის მოკლე წარმოდგენისას უნდა ნათელვყოთ, რომ ეკონომიკის
მნიშვნელოვან მიზნებზე დაკვირვება სახელმწიფო საფინანსო ეკონომიკის საფუძველზე უნდა
მოხდეს. საფინანსო პოლიტიკის განვითარებისა და მისი პრაქტიკული ზემოქმედების ახსნა
ეკონომიკური პოლიტიკის კონცეფციასთან მყარ კავშირშია.

17. ოპტიმალური ბიუჯეტის განსაზღვრის ძირითადი მოსაზრებები

სახელმწიფო ბიუჯეტის ოპტიმალური მოცულობა უპრობლემოდ ვერ განისაზღვრება. დავსვათ

კითხვა: სად არის ბიუჯეტის სასურველი სიდიდე? უნდა შევაფასოთ მოქალაქეების
უპირატესობები, რომელიც საზოგადოებრივი ხარჯებიდან ეძლევათ და გადასახადების
გადახდით მიღებული დანაკარგები. კეთილდღეობის თეორიის საფუძველზე: საზოგადოებრივი
კეთილდღეობა ბიუჯეტის მოცულობაში იზრდება, როდესაც დამატებითი საზოგადოებრივი
სარგებელი შემდგომი ხარჯებიდან გამომდინარე მოხმარების შემცირებას შეესაბამება, რომელიც
წარმოიშობა მაშინ, თუ დამატებითი ხარჯები გადასახადებით დაფინანსდება. თუ დამატებითი
ხარჯების დროს ამოვალთ მზარდი ზღვრული სარგებლიანობიდან და დამატებითი
გადასახადების დროს კლებადი ზღვრული სარგებლიანობიდან, მაშინ ამ სხვაობიდან შეიძლება
მივიღოთ, რომ მთლიანი სარგებელი ყველაზე მაღალია, როდესაც ზღვრული ნეტო სარგებელი
ნულის ტოლია. ეს თვალსაზრისი გამოიყენება იმისათვის, რომ ბიუჯეტის განსაზღვრა ხმათა
მაქსიმუმით მოეხდინათ. ამასთან პოლიტიკოსების მიზნები ყალიბდება არა ამომრჩევლების,
არამედ პოლიტიკური პარტიების მიერ, რათა მოემსახურონ დამფინანსებელთა ჯგუფის
ინტერესებს და ძალაუფლება მოიპოვონ. თუ ამ პირობას გადვიტანთ საბიუჯეტო პოლიტიკაზე,
მაშინ ხარჯები იქამდე გაიზრდება, ვიდრე ბოლო დახარჯული ფულით მოპოვებული ხმის
რაოდენობა არ გაუტოლდება ხმების დანაკარგს, რომელიც გამოწვეული იქნა სახელმწიფო
საფინანსო წყაროებიდან აღებული ბოლო ფულადი სახსრებით.

18. საგადასახადო თეორიის ძირითადი მიმართულებები-ექვივალენტური პრინციპი,

მწარმოებლურობის პრინციპი, ჰორიზონტალური და ვერტიკალური სამართლიანობის
პრინციპი, დაბეგვრა შემოსავლების გამოყენების მიხედვით

ეროვნული საგადასახადო სისტემის წინაპირობაა მთელი რიგი მოთხოვნების შესრულება: რაც

შეიძლება ნაკლები ადმინისტრაციული ხარჯები და გადამხდელთა მიერ მცირე გადასახადების
გადახდა; გამახდელთა მზადყოფნა შრომისათვის არ უნდა შეიზღუდოს; რესუსრების
ოპტიმალურ ალოკაციას არ უნდა შეუშალოს ხელი; არასამართლიანად აღქმული შემოსავლისა
და ქონების განაწილება სამართლიანი უნდა იყოს; საგადასახადო სისტემა სტაბილიზაციის
პოლიტიკის მოთხოვნებს უნდა აკმაყოფილებდეს და ბოლოს ამ მოთხოვნებს შორის მიზანთა
კონფლიქტები არ უნდა წარმოიშვას. ამ მოთხოვნების შესრულება ერთად პრაქტიკულად
შეუძლებელია. გადასახადების დაწესება ექვივალენტური პრინციპით შეიძლება მოხდეს.
გადასახადებში იგულისხმება შემოსავლები, რომლებიც სახელმწიფო ხარჯების მიერ გაწეული
ხარჯების საზღაურს წარმოადგენს. თუ მოქალაქეები თავიანთი შრომით მოუტანდნენ
სახელმწიფოს სარგებელს, ისიც გადაუხდიდა მას საზღაურს ხელფასის სახით.ამდენად
გადასახადებს ფასების ხასიათი ექნებოდა. ექვივალენტის ცნებისათვის შესაძლებელია 2
ინტერპრეტაცია: საბაზრო ეკონომიკური ექვივალენტი, როდესაც სახელმწიფოს ძალისხმევა
მიმართულია მოქალაქეთა კეთილდღეობაზე. საზოგადოებრივი პროდუქტის თეორია
გვიჩვენებს, რომ სახელმწიფოს მიერ გაწეული გარკვეული საქმიანობის გარკვეული
შედეგებისათვის შეღავათები არ უნდა დაწესდეს. მეორეს მხრივ საქმე ეხება ხარჯების შესაბამის
ექვივალენტს, თუ შეეცდებოდნენ სახელმწიფო საქმიანობის ხარჯები მოქალაქეებისათვის
მიეკუთვნებინათ. ნათელი ხდება, რომ აქ სახელმწიფო შემოსავლების სხვა ფორმებზე
გადასვლასთან გვაქვს საქმე. უფრო საინტერესოა მწარმოებლურობის პრინციპი, რომლის
მიხედვითაც ყველამ საგადასახადო შემოსავლებში წვლილი თავისი მწარმოებლურობის
მიხედვით უნდა შეიტანოს. ჰორიზონტალურ სამართლიანობაში იგულისხმება, რომ ერთნაირი
გადახდისუნარიანი გადამხდელები ერთნაირად უნდა დაიბეგრონ, ხოლო ვერტიკალურში
სხვადასხვა გადახდისუნარიანი პირები განსხვავებულად. პრობლემატურია შემოსავლიანობის
გაზომვა. სადავო იქნება საგადასახადო შემოსავლებში ტრანსფერული შემოსავლების შეტანა,
რადგან საქმე გვექნება ორმაგ დაბეგვრასთან. სამაგიეროდ არ იბეგრება შემოსავლის ის ნაწილი,
რომელიც არ გულისხმობს მწარმოებლურობის უნარიანობას. გადასახადების თეორიაში არის
მთელი რიგი წინადადებებისა, რომელთა მიხედვითაც დაბეგვრა არა შემოსავლებით არამედ
შემოსავლების გამოყენებით განისაზღვრება. გადასახადით პირდაპირ იბეგრება მომხმარებელი,
რომლის პირადი მდგომარეობა უნდა იქნეს გათვალისწინებული. ხშირია პროგრესული
ტარიფის გამოყენება, ხარჯები განისაზღვრება მთლიანად მოხმარების საგნების
ერთობლიობაზე. შესყიდვის გადასახადის უპირატესობა ჩანს იმაში, რომ ის მხოლოდ
მოხმარებას და არა დაზოგვას აწვება ტვირთად. თუ საზომ სიდიდეზე შეთანხმება მიღწეულია
და ამით გადასახადების გადამხდელები გადახდისუნარიანობის ერთ სიბრტყეში მოექცევიან,
მაშინ გადასახადების დაწესების ვერტიკალური დიფერენციაცია უნდა მოხდეს. ამ
მიმართულებით შეიქმნა ,,მსხვერპლის” თეორია. აბსოლუტურად თანაბარი მსხვერპლის
თეორიის საზღვრებში, ტარიფი ისე უნდა დადგინდეს, რომ ყველა მოქალაქეს სარგებლიანობის
თანაბარი შემცირება ჰქონდეს. შეფარდებით თანაბარი მსხვერპლის თეორიაში მხარს უჭერენ
იმას, რომ გადასახადის ყველა გადამხდელის დაბეგვრით გამოწვეული შემოსავლის მთლიანი
სარგებლიანობის შემცირება თანაბარია, რომელიც გადამხდელის დაბგვერის შემდეგ ჯერ კიდევ
რჩება. როდესაც მაღალ შემოსავლიანი მაღალი განაკვეთით იბეგრება, ხდება პროგრესული
ტარიფის შემოღება. საბოლოოდ საგადასახადო ტარიფების შემოღება, თუკი ისინი შრომის
მწარმოებლურობის პრინციპიდან გამომდინარეობენ, პოლიტიკის საფუძველზე უნდა
გადაწყდეს. დაბეგვრის პოლიტიკის ასპექტში უნდა შევეცადოთ ზედმეტი გადასახადების
დაკისრება შევამციროთ. რაციონალური ეკონომიკური პოლიტიკისათვის გადასახადების
შესაძლო მოქმედებას ასევე დიდი მნიშვნელობა აქვს. უნდა გავასხვავოთ შემდეგო 2 ფაზა:
ინფორმაციისა და აღქმის ფაზა, რომელშიც გადამხდელთა მხრიდან გადასახადებისგან თავის
არიდებას უნდა ველოდოთ, რაც საგადასახადო ტვირთის შემცირების სურვილით იქნება
გამოწვეული და გადახდის ფაზა, როდესაც გადასახადების მომხმარებელზე დაკისრებასთან
გვაქვს საქმე. საგადასახადო ტვირთის ცვლილება შემოსავალზე ზემოქმედებს. ამას შემოსავლის
განაწილებაზე გადასახადების ზემოქმედების ეფექტს უწოდებენ.

19. სახელმწიფო ხარჯების თეორია

პროდუქტებსა და მომსახურებაზე სახელმწიფო მოთხოვნიდან შეიძლება ფასების ეფექტი

მივიღოთ. იმ სექტორებში, რომლებშიც მაღალი დასაქმებაა, ფასების ზრდის ტენდენციას
შეიძლება ველოდეთ. შიდა ეკონომიკაზე ფასების ზემოქმედების თავიდან აცილების მიზნით,
გარკვეულ შემთხვევებში სახელმწიფო მოთხოვნა შეიძლება საზღვარგარეთულ ბაზრებზე
გადავიტანოთ. სხვა მხრივ ასეთი მდგომარეობა მაშინ გვექნება, თუ საზღვარგარეთული ფასები
დაბალია.

20. სახელმწიფო ვალის თეორიის ძირითადი ასპექტები

თუ სახელმწიფოს შემოსავლები მისი ხარჯების განხორციელებისთვის არ არის საკმარისი, მაშინ

მას უწევს კრედიტის აღება. გამოკვლევები, რომლებიც აანალიზებენ, სახელმწიფო კრედიტის
აღების გზით, შეიძლება თუ არა მომავალში, საზოგადოებრივი ჩანაცვლების ხარჯების
გადატანა, საგადასახადო ტვირთის გადავადების ჰიპოთეზაში ვლინდება. კრედიტის აღებით
წარმოქმნილ შიდა ვალს ეკონომიკისათვის დიდი რაოდენობით რესურსები არ მოაქვს, გარე
კრედიტის დროს კი პირიქით. მნიშვნელოვანია განვსაზღვროთ ,,ტვირთის” ცნება. იგი შეიძლება
გავიგოთ, როგორც რესურსების გამოყენება საერთო ეკონომიკური თვალსაზრისით, ისე
ინდივიდუალური სარგებლიანობის შეზღუდვა. იგი წარმოიქმნება მხოლოდ მომავალში ვალის
მომსახურებისათვის გადასახდელების გადახდით. აუცილებელია 2 ვითარების ცოდნა:
რამდენად პროგრესულია საერთო საგადასახადო სისტემა; როგორია სახელმწიფო კრედიტის
სტრუქტურა. სტატისტიკურად შეუძლებელია განვსაზღვროთ სახელმწიფო ვალის განაწილების
ზუსტი დაქვემდებარება კერძო სექტორზე. მდიდართა შემოსავლებში როგორც ცნობილია
მოხმარების ქვოტა ძალზე მაღალია. სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდების საპროცენტო
გადასახდელებიდან განსაკუთრებით მაღალშემოსავლიანი პირები იგებენ. მაღალი სახელმწიფო
დავალიანება მომავალი თაობისათვის არის ტვირთი, მაგრამ არა ზოგადად, არამედ
გადასახადებით დაფინანსებული საპროცენტო გადასახდელების არასოციალური განაწილების
ზემოქმედებით. ეკონომიკური ზრდის კონცეფციის საზღვრებში მნიშვნელოვანია დაფინანსების
რომელი მიმართულებიდან განიდევნება უფრო ძლიერი ზრდისათვის მნიშვნელოვანი კერძო
ინვეტიციები. უნდა გამოვიკვლიოთ, ხომ არ გაიზრდება ეკონომიკაში კაპიტალის სიდიდე, რაც
კერძო ინვესტიციებს შეუწყობს ხელს. სახელმწიფოს მოქალაქეებს ხარჯები აწვება
საზოგადოებრივ დაწესებულებათა გრძელვადიანი მოთხოვნილებების დაკმაყოფილების
შესაბამისად. ,,ტვირთის” გადატანა მომავალში მაშინ გვექნება, თუ სახელმწიფო კრედიტებით
დაფინანსდება ხარჯები, რომლებსაც მომავალი თაობისათვის არავითარი სარგებელი არ მოაქვს,
მაგრამ ვალის დაფარვა გადასახადებით უნდა უზრუნველყოს. ნეოკლასიკური პოზიცია
სახელმწიფო დავლიანების ნეიტრალიტეტის ასპექტიკასაკენ არის მიმართული. სახელმწიფო
ვალის ზრდა თუ გარდაუვალია, მაშინ საფინანსო ბაზრების გამოყენება რაც შეიძლება
ნეიტრალურად უნდა მოხდეს, კერძო ეკონომიკური სუბიექტების პოზიციებს ხელი რომ არ
შეეშალოს.

21. ჩამოაყალიბეთ საბიუჯეტო პოლიტიკის მიზნები; საგადასახადო პოლიტიკის მიზნები,

ხარჯების პოლიტიკის მიზნები,ვალის პოლიტიკის მიზნები

ბიუჯეტის პოლიტიკის მიზანი, მოცემულია ქვეყნის კონსტიტუციის შინაარსში ,,ბიუჯეტის

გეგმაში შემოსავლები და ხარჯები გათანაბრებული უნდა იყოს”. ბიუჯეტის სალდო არის
სიდიდე, რომელიც კონიუნქტურულად სუსტ პერიდოებში შეიძლება ნეგატიური იყოს და
პირიქით. ევროკავშირის სტაბილიზაციისა და ზრდის პაქტით საბიუჯეტო პოლიტიკის
შესაძლებლობა ძლიერ შეიზღუდა. საგადასახადო პოლიტიკის მიზნები. სახელმწიფოს მიერ
გადასახადების დაწესების მთავარი მიზანია შემოსავლის მიღება, თუმცა შეიძლება გამოიკვეთოს
სხვა მიზნები: საინვესტიციო საქმიანობაზე გავლენა, ჯანმრთელობის პოლიტიკის
განხორციელება და სხვა. მისი მნიშვნელოვანი მიზანია საგადასახადო სამართლიანობისკენ
სწრაფვა, რისი მიღწევას რთულია. მნიშვნელოვანია ზღვრული განაკვეთი ,,ტვირთი”, რომელიც
ძალიან მაღალია განაწილების პოლიტიკის მიზნის მიმართულებით მოქმედების დროს და
დაბალია, როგორც მასტიმულირებელი იმპულსი. საგადასახადო ტვირთის მაღალმდა დონე მარ
უნდა გამოიწვიოს მოქალაქეთა უმოქმედობა და არ უნდა გადააჭარბოს სოციალური პოლიტიკის
მიზნების მოთხოვნებს. ხარჯების პოლიტიკის მიზნები. სახელმწიფო ხარჯებით შეიძლება
მთელი რიგი სპეციფიკური მიზნების განხორციელება, რომლებიც ერთმანეთთან კონფლიქტშია.
პირველ რიგში უნდა იქნეს გადახდილი სახელმწიფო ვალზე საპროცენტო გადასახდელები, რომ
არ დაიკარგოს სახელმწიფოს მიმართ ნდობა. სახელმწიფო ხარჯების განსაკუთრებულ
კატეგორიას სუბვენციები წარმოადგენს. საბაზრო ეკონომიკაში ისინი შეიძლება გაიცეს
ძირითადად როგორც დახმარება თვითდახმარებისათვის. მისი გაცემისას გათვალისწინებული
უნდა იყოს ფედერაციისა და მიწების მიერ დადგენილი პირობები. ხშირად პოლიტიკის
შეფასება მიზნის მიღწევის მიხედვით ხდება. ვალის პოლიტიკის მიზნები. სახელმწიფოს მიერ
კრედიტის აღება ძირითადად უნდა ემსახურებოდეს ბიუჯეტში შემოსავლების დეფიციტის
დაფარვას. ამასთან ვალის აღება ისე უნდა მოხდეს, რომ მოგვიანების გადასახდელი
საპროცენტო ხარჯები მინიმალური იყოს. მნიშვნელოვანია ვალის მართვა, რომლის დროსაც
ვალის რესტრუქტურიზაციის ცვლილება ტარდება. ვალის პოლიტიკის მიზნები შეიძლება
იმაშიც მდგომარეობდეს, რომ კაპიტალის ბაზარს ხელი არ შეეშალოს, რადგან სხვა შემთხვევაში
კერძო ინვესტორებისა და მყიდველებისათვის შეიძლება ნეგატიური შედეგები მივიღოთ. ამ
მიზნით რეგულარულად ტარდება კენჭისყრა სახელმწიფო რეგიონალ მესაკუთრეებს შორის, თუ
როდის და რა თანმიმდევრობით შეუძლიათ კაპიტალის ბაზარზე კრედიტების აღება.

22. მიზანთა როგორი იერარქია გვაქვს საფინანსო პოლიტიკაში და სად ვლინდება მიზანთა
კონფლიქტი?

მიზანთა ყველაზე მაღალ დონეზე გვხვდება საზოგადოებრივი მიზნები. საფინანსო

პოლიტიკისათვის განსაკუთრებით დიდ როლს ალოკაციისა და დისტრიბუციის მიზნები
თამაშობენ. აუცილებელია უსაფრთხოების გარანტია. უნდა მოხდეს საპროცენტო
გადასახადელების მინიმიზაცია, ხოლო საბიუჯეტო პოლიტიკამ აგრეთვე სტრუქტურულ
ცვლილებას შეუწყოს ხელი. საფინანსო პოლიტიკის მიზნების ოპერაციონალიზება
შესაძლებელია, თუმცა ინტერესთა პოლიტიკის მოსაზრებების გამო სადავოც ბევრია. ვალის
პოლიტიკაში მეცნიერულად დასაბუთებული, ოპერაციონალურად ჩამოყალიბებული
კრიტერიუმები არ გვხვდება. მიზანთა კონფლიქტები სხვადასხვა დონეზე არსებობს.
გადასახადების შემცირების ან გაუქმების დროს აქტიურად იზღუდება ხარჯები, ამით
განაწილების გარკვეულ მიზნებს ვეღარ განვახორციელებთ. ფულადი დახმარებების გაცემამ
შეიძლება დასაქმება განამტკიცოს, მაგრამ ის მაინც ნიშნავს ფაქტორთა ფასების დამახინჯებას
და სუბოპტიმალურ განაწილებას. შრომისუნარიანობაზე დაბეგვრის ორიენტირება
სამართლიანობის მოთხოვნილების პრინციპთან საზოგადოდ თავსებადი არ არის.

23. საფინანსო პოლიტიკის ძირითადი სტრატეგიული მიმართულებები გერმანიისა და

ევროკავშირის მაგალითზე

გერმანიაში 1967 წელს სტაბილიზაციის კანონით მრავალწლიანი საფინანსო დაგეგმვა შემოიღეს.

საქმე ეხება 5 წლიან გეგმას, რომელშიც I წელი მიმდინარე ბიუჯეტს, მომდევნო კი საბიუჯეტო
წლის წინასწარ დადგენილ ხარჯთაღრიცხვას შეესაბამება. იგი ყოველწლიურად განვითარების
ახალ მოთხოვნებს მიესადაგება. საშუალოვადიანი საფინანსო დაგეგმვა არის მთავრობის
სამოქმედო პროგრამა, რომლის შესახებაც აცნობებენ ბუნდესტაგსა და ბუნდესრატს. დაგეგმვის
დროს მიზნად იღებენ სახელმწიფო ამოცანების შესრულებას და განსაზღვრავენ საჭირო
ფინანსურ რესურსებს. თუ შემოსავლები საკმარისი არაა უნდა გადაწყდეს კრედიტების
საფუძველზე დაფინანსების საკითხი და ხარჯების შემცირების საზღვრები. ბიუჯეტის
მოცულობა სახელმწიფოს ხელთ არსებული რესურსებითა და დაფინანსებისთვის საჭირო
თანხით განისაზღვრება. საშუალოვადიანი საფინანსო დაგეგმვის უპირატესობა სახეზეა:
დაგეგმილი ამოცანების შესრულების სირთულე გამოიცნობა და განისაზღვრება; მიღწეულია
კერძო ეკონომიკური სუბიექტების საქმიანობისთვის უფრო მაღალი ტრანსპარენტულობა.
ეროვნული საბიუჯეტო და საფინანსო პოლიტიკა აბსოლუტურად ავტონომიური არ არის.
ევროკავშირის სივრცეში მზარდი კოორდინაცია და ჰარმონიზაცია უფრო მეტად გახდა საჭირო.
ევროკავშირი ამასობაში ითხოვს, რომ წევრი ქვეყნების ეკონომიკა საშუალოვადიანი
პროგრამებისა და დაგეგმვის ჩარჩოში ჩაერთოს. I რიგში, ეროვნული ბიუჯეტებიდან
გამომდინარე ინფლაციის საფრთხის დაზღვევა უნდა გაადვილდეს. ეკონომიკურ-პოლიტიკური
კოორდინაცია გულისხმობს ეკონომიკური პოლიტიკის ძირითად პრინციპებს. ევროკავშირის
ეკონომიკისა და ფინანსთა მინისტრების საბჭომ სტაბილიზაციისა და ზრდის პაქტი უნდა
გააკონტროლოს. წევრმა ქვეყნებმა ვალდებულება აიღეს საშუალოვადიანი მიზანი-თითქმის
დაბალანსებული ან პროფიციტური ბიუჯეტი დაიცვან. თუკი საბჭომ ჭარბი დეფიციტი
დაადგინა, ფულადი შენატანი ან ჯარიმა ყოველწლიურად ხელახლა წესდება. კონიუნქტურული
პოლიტიკის მოთხოვნების დაკმაყოფილების მიზნით სტაბილიზაციის პაქტი ელასტიკურად
უნდა იქნეს გამოყენებული.

24. რომელი უწყებები არიან საფინანსო პოლიტიკის გამტარებლები, შეთანხმების მექანიზმები

გერმანიაში ბუნდესტაგის, ბუნდესრატის და ფედერალური მთავრობის გარდა საფინანსო

პოლიტიკაში დიდი როლი აქვს ფინანსთა მინისტრს. იგი კონსტიტუციითაა განსაზღვრული და
მისი ძირითადი ამოცანაა საგადასახადო პოლიტიკის წარმართვა და ეკონომიკური პოლიტიკის
გატარება. ფედერალური ფინანსთა მინისტრი, კანცლერის მიერ დადგენილი მიმართულებებით,
ცალკეული სამინისტროების წინასწარ ხარჯთაღრიცხვას უწევს კოორდინაციას და
ყოველწლიურ ბიუჯეტს ადგენს. ფინანსთა სამინისტრო დაყოფილია 10 განყოფილებად:
ფინანსთა და ეკ. პოლიტიკის ძირითადი საკითხები, ფედერალური ბიუჯეტი, ბაჟები და
მოხმარების გადასახადები, ევროკავშირის პოლიტიკა და სხვა. ხელმძღვანელთა შტაბში
მინისტრთან ერთად არიან: 2 საპარლამენტო სახელმწიფო მდივანი და 3 სახელმწიფო
პასუხსიმგებელი მდივანი. ფინანსთა მინისტრის მეთვალყურეობას ექვემდებარება მთელი რიგი
ფედერალური სამსახურები. უმაღლესი ინსტანციის სასამართლოც შეიძლება საფინანსო
პოლიტიკის გამტარებლებს მივაკუთვნოთ. ფედერალური სახელმწიფო მოწყობა საფინანსო
პოლიტიკის სხვადასხვა სახელმწიფოებრივ გამტარებლებს შორის შეთანხმებას საჭიროებს. ამ
სახის ორგანოებს მიეკუთვნება: საშუამავლო კომისია და ბუნდესრატისა და ბუნდესტაგის
კომისია. კონიუნქტურის საბჭო უკვე 1967 წელს სტაბილიზაციის კანონით შეიქმნა. იგი
ფედერაციისა და მხარეთა სტაბილიზაციის პოლიტიკის ქმედებების შეთანხმებას ემსახურება.
შრომისა და ეკონომიკის ფედერალური მინისტრი საბჭოს თავჯდომარეობს. ფედერალურ ბანკს
უფლება აქვს სხდომებში მიიღოს მონაწილეობა და ამას რეგულარულად აკეთებს.
კონიუნქტურის საბჭოდან წარმოიშვა საკრედიტო საკითხების კონიუნქტურის საბჭო, რომელიც
კრედიტთან დაკავშირებულ სხვადასხვა საკითხებს განიხილავს. საფინანსო დაგეგმვის საბჭო
ასევე სტაბილიზაციის კანონით შეიქმნა. იგი იძლევა რჩევებს საფინანსო დაგეგმვის
კოორდინაციისათვის. მისი თავმჯდომარეა ფინანსთა ფედერალური მინისტრი, ხოლო წევრები
არიან ეკონომიკის მინისტრი, მუნიციპალიტეტების წარმომადგენლები და სხვა. საფინანსო
დაგეგმვის საბჭოს საკოორდინაციო ფუნქცია, ფედერაციისა და მხარეთა საფინანსო დაგეგმვის
შედგენაში,ბიუჯეტების შესაბამისი საერთო ეკონომიკური მოთხოვნების
განხორციელებაში,ფედერაციისა და მხარეთა სამართლევრივად გარანტირებული
დამოუკიდებლობით არის შეზღუდული.2002წლის შუა პერიოდიდან საფინანსო დაგეგმვის
საბჭოს,საბიუჯეტო დისციპლინების შესასრულებლად საჭირო ევროკავშირის დირექტივების
განხორციელებაში,ცენტრალური ადგილი უჭირავს.

25. საფინანსო პოლიტიკის საერთაშორისო გამტარებლები ევროკავშირის მაგალითზე

ევროკავშირის ეკოსაფინანსო საბჭო არის გადაწყვეტილებების მიღების ძირითადი ორგანო,

მაშინაც კი როცა საფინანსო პოლიტიკა ეროვნული პასუხისმგებლობის ქვეშ რჩება. მისი
საშუალების ხდება ზოგადი ეკონომიკური პოლიტიკის კოორდინირება. მასსა და ევროკავშირის
ცენტრალურ ბანკს შორის მიღწეულია მუდმივი დიალოგი. იგი წარმოადგენს ეროვნული
საემისიო ბანკების უმაღლეს სამსახურს, რომელსაც ევროკავშირის ცენტრალური ბანკი და ასევე
ფინანსთა სამინისტროები მიეკუთვნება. ფედერაციისათვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია
გადაწყვეტილებები ევროკავშირის დონეზე. მაგ: საწარმოებზე ფულადი დახმარებები მხოლოდ
ევროკავშირის დახმარებით შეიძლება გაიცეს. ევროკავშირის ასევე დიდი როლი აქვს
საგადასახადო პოლიტიკის სფეროშიც. XX საუკუნის 60-იან წლებში შემოიღეს დღგ. გარდა ამისა
შეთანხმდნენ, რომ ევროკავშირში გადასახადი მხოლოდ 5 სახეობის პროდუქტზე დაეწესებინათ.
ევროსაბჭოში ბიუჯეტის კომპეტენციები საბჭოზე, ევროპარლამენტზე და ევროკომისიაზე არის
გადანაწილებული. საბჭო და ევროპარლამეტი იღებს გადაწყვეტილებას, ევროკომისია კი
წამოაყენებს წინადადებებს და ბიუჯეტს წარმართავს. საბიუჯეტი პროცესი იწყება იმით, რომ
ევროკომისია ბიუჯეტის სავარაუდო პროექტს საბჭოსა და პარლამენტს გადასცემს. საბჭო
მსჯელობს სავარაუდო პროექტზე, რასაც უწოდებენ კანონპროექტის პირველ წაკითხვას, შემდეგ
გადაეცემა ევროპარლამენტს, რომელიც იღებს ბიუჯეტის პროექტზე გადაწყვეტილებებს.
საბჭოში მეორე წაკითხვა 15 დღეში უნდა მოხდეს, რის შემდეგაც ბიუჯეტი დამტკიცებულია.
ევროპარლამენტს შესაძლებლობა აქვს ხმების 2/3-ით ბიუჯეტის პროექტი უარყოს და ახალი
წარდგენა მოითხოვოს.
26. განმარტეთ საბიუჯეტო პოლიტიკის ინსტრუმენტები, საგადასახადო პოლიტიკის
ინსტრუმენტები, ხარჯების პოლიტიკის ინსტრუმენტები, ვალის პოლიტიკის
ინსტრუმენტები, საფინანსო გათანაბრების ინსტრუმენტები, ეკონომიკური პოლიტიკის
კოორდინირების ინსტრუმენტები

დემოკრატიული მოთხოვნების დასაკმაყოფილებლად საბიუჯეტო გეგმების შედგენისა და

განხორციელების დროს გარკვეული პრინციპები უნდა გავითვალისწინოთ. საჯაროობის
პრინციპის მიხედვით, ნებისმიერ დაინტერესებულ მოქალაქეს თავისთვის სარწმუნო სურათი
ჰქონდეს. ერთიანობის პრინციპით ყველა შემოსავალსა და ხარჯს ბიუჯეტი მოიცავდეს.
სამართლებრივი ბიუჯეტის ერთერთი მნიშვნელოვანი პრინციპია მომჭირნეობა. თუმცა უნდა
გავითვალისწინოთ, რომ როდესაც რომელიმე სამსახური, როდესაც დიდი მომჭირნეობას
გამოიჩენს, მაშინ ის შემდგომი საბიუჯეტო პერიოდისათვის წინასწარი ხარჯთაღრიცხვის
შეკვეცის რისკს ეწევა. მნიშვნელოვანია განსაკუთრებულობის პრინციპი, რომლის მიხედვით
დამტკიცებული ხარჯები, ძირითადად ნებადართული სიდიდით წინასწარ დასახული
მიზნებისა და გათვალისწინებული პერიოდისთვის ხორციელდება. საბიუჯეტო პოლიტიკის
გადაწყვეტილებებში მნიშვნელოვანია ბიუჯეტის მოცულობის დადგენა. მნიშვნელოვანია
სახელმწიფო კრედიტის რაოდენობის განსაზღვრა. ცალკეული კატეგორიების ხარჯების
დადგენა უკვე სხვა პარამეტრებია, მათი საშუალებით საბიუჯეტო სტრუქტურაზე ხდება
გავლენის მოხდენა. მნიშვნელოვანია ასევე სახელმწიფო ინვესტიციების განსაზღვრაც.
საბიუჯეტო გეგმის განხორციელებისას ფედერალური მთავრობის ძირითადი ამოცანაა
კანონმდებლების გადაწყვეტილებათა შესრულება. საგადასახადო პოლიტიკის ინსტრუმენტების
შემოტანა გულისხმობს ახალი გადასახადის შემოღებას ან არსებულის გაუქმებას. კორპორაციის
გადასახადის შემოტანა, ქონების გადასახადი და სხვა. ევროინტეგრაციის პროცესის შედეგად
ბევრი გადასახადი გაუქმდა გერმანიაში. საგადასახადო პოლიტიკის მნიშვნელოვანი
პარამეტრებია: საგადასახადო ტარიფი; განაკვეთის დადგენა ან ცვლილება; დაუბეგრავი
შემოსავლის მინიმუმის დადგენა; გაზომვის საფუძვლების შეცვლა. განასხვავებენ 3 ტიპის
საგადასახადო ტარიფს: პროგრესული-მზარდი ტარიფია; პროპორციული-საშუალო
საგადასახადო ტვირთი ყოველთვის ერთნაირად მაღალია; რეგრესიული-საშუალო
საგადასახადო განაკვეთი იკლებს. მნიშვნელოვანია ასევე ზღვრული ტარიფის დადგენაც,
რომელიც გვიჩვენებს რა რაოდენობის გადასახადი უნდა იქნეს დამატებით გადახდილი,
როდესაც გაზომვის საფუძველი ერთი ერთეულით იზრდება. შემდგომი მნიშვნელოვანი
საკითხია ნეიტრალურია თუ არა საგადასახადო რეფორმა შემოსავალთან მიმართებაში ანუ
გადასახადებით იგივე შემოსავლის მიღებაა ნავარაუდევი თუ მან გადასახადებისა და მათგან
მიღებული შემოსავლის თანდათანობით შემცირებამდე უნდა მიგვიყვანოს. პასუხი
დაკავშირებულია პრინციპებზე, მიზნებზე, ინტერესთა ჯგუფის შესაძლებლობებზე, რომ
მათთვის ხელსაყრელი საგადასახადო სამართლებრივი წესრიგი შეიქმნას. ხარჯების პოლიტიკის
ინსტრუმენტებს სახელმწიფო ხარჯების სხვადასხვა კატეგორიები მიეკუთვნება. სახელმწიფო
ხარჯები შეიძლება თავიანთი სტრუქტურისა და დონის მიხედვით შეიცვალოს.
მაკროეკონომიკური თვალსაზრისით სახელმწიფო ხარჯების ცვლილებას დასაქმებასა და
ფასებზე დიდი მნიშვნელობა აქვს. ვაჩვენოთ განსხვავება სახელმწიფოს საინვესტიციო და
სამომხმარებლო ხარჯებს შორის. ვიცით, რომ სამომხმარებლო ხარჯებს პროდუქტიული
ხარჯები არ გააჩნია, ხოლო საინვესტიციოს პირიქით, მაგრამ ისინი მჭიდროდ არიან
ერთმანეთთან დაკავშირებული. მნიშვნელოვანია ხარჯების ინციდენტი, ანუ ვინ იგებს
სახელმწიფო ხარჯებით? რომელზეც ცალსახა პასუხის გაცემა შეუძლებელია. სტრუქტურული
პოლიტიკის განსაკუთრებით მნიშვნელოვან ინსტრუმენტს სუბვენციები წარმოადგენს.
ყოველგვარი სუბვენცია საჭიროების მიხედვით უნდა გადამოწმდეს. ზუსტი ანალიზი
გვიჩვენებს, რომ განსხვავებული მიზნებისა და ცალკეული დახმარებების ფორმირების
შესაბამისად შედეგის კონტროლის სხვადასხვა სახეობა შეიძლება არსებობდეს. წინაპირობას
გაზომვადი მიზნების კრიტერიუმები წარმოადგენს. თუ საქმე ეხება ხარჯების დონის
ცვლილებას, მაშინ სახელმწიფო ინვესტირების პროცესში ,,მანევრირების მასას” დავინახავთ. არ
უნდა დაგვავიწყდეს, რომ სახელმწიფო ინვესტიციებს ინფრასტრუქტურის სხვადასხვა სფეროში
არსებითად ზრდის ხელშემწყობი შედეგი აქვს. ასევე მთავრი ინვესტორები მუნიციპალიტეტები
არიან. გამოცდილება გვიჩვენებს, რომ ხარჯების შეკვეცა განსაკუთრებით სოციალურ სფეროში
ტარდება, რადგან სოც. ტრანსფერების მიმღებებს ლობისტური ჯგუფი არ ჰყავს. სახელმწიფო
ვალის პოლიტიკის ფარგლებში 2 ასპექტს განასხვავებენ: ვალის მდგომარეობის და ვალის
სტრუქტურის ცვლილება. სახელმწიფო დავალიანება შეიძლება კონიუნქტურის პოლიტიკის
ინსტრუმენტად გამოვიყენოთ. ამასთან საქმე ეხება: 1) კრედიტის მიღებაზე ზემოქმედებას და 2)
საკრედიტო საშუალებათა გამოყენების მიმართულებით მოქმედებას. თუ ინვესტიციები
საპროცენტო განაკვეთის ცვლილების მიმართ ელასტიკურია, შეიძლება კერძო ინვესტიციების
შემცირება მივიღოთ. ასეთი ეფექტი შეზღუდავდა კონიუნქტურისა და დასაქმების პოლიტიკის
მიზანმიმართულ ექსპანსიურ მოქმედებას. კრედიტის აღებით საერთოდ საფინანსო
საშუალებები დამატებითი სახელმწიფო ხარჯებისთვის უნდა გამოვიყენოთ. შეიძლება
არსებობდეს ეკონომიკის მდგომარეობა, რომელშიც სახელმწიფო დავალიანების მატება
მისაღებიც კი არის. თუ საქმე ეხება ვალის სტრუქტურის პოლიტიკას, დავალიანების მდგრადი
მდგომარეობისთვის ჩასატარებელია შემდეგი ღონისძიებები: ვადების ხანგრძლივობის
სტრუქტურის ცვლილება; კრედიტორთა სტრუქტურის ცვლილება; გადასახდელი პროცენტების
სტრუქტურის ცვლილება; ვალის სახეობების ცვლილება. რაც უფრო მაღალია ვალის დონე, მით
უფრო საჭიროა მისი მიზანმიმართული მართვა. სახელმწიფო კრედიტების აღებით რესურსებზე
ანუ მშპ-ს ნაწილებზე პრეტენზიას აცხადებს. თუ საწარმოო შესაძლებლობები მთლიანად არ
არის დატვირთული, მაშინ სახელმწიფო თავისუფალ რესურსებს პრობლემის გარეშე ითვისებს.
სახელმწიფო საფინანსო გათანაბრება ფედერაციასა და მხარეს შორის ძალაუფლების
მოპოვებისათვის მუდმივი ბრძოლით ხასიათდება. საფინანსო გათანაბრებისათვის
დამახასიათებელია ის, რომ ძირითადი ცვლილებები შედარებით იშვიათად ხდება. პასიური
საფინანსო გათანაბრების ფარგლებშიც შეიძლება მოხდეს ცვლილებები. მაგალითად მაშინ თუ
ამოცანათა კომპეტენცია სხვა სახელმწიფებრივ სიბრტყეზე გადაინაცვლებს. მხარეთა საფინანსო
გათანაბრებაში და მის შემავსებელ ფედერალურ დახმარებებში ფედერაციისა და მიწების
მონაწილეობის წილებთან ერთად გაყიდვების გადასახადების ჰორიზონტალური განაწილებაც
დარეგულირებულია. ეს მეთოდი გამარტივებულია. მხარეთა წილის 1/4-მდე გაყიდვების
გადასახადებზე მოდის, 3/4-მოსახლეობაზე ნაწილდება. ამგვარი გათანაბრებაში ფინანსურად
სუსტ მხარეთა საფინანსო შესაძლებლობები მაღლდება ფინანსურად ძლიერ მხარეთა საფინანსო
შესაძლებლობების ხარჯზე. აქაც ისევე როგორც გადასახადების შემთხვევაში რეფორმების
აუცილებლობა არსებობს. ევროკავშირში ეკონომიკური პოლიტიკის კოორდინირების
ძირითადი მიმართულებები ევროგაერთიანების ხელშეკრულების 99-ე მუხლით არის
დადგენილი. ძირითად ინსტრუმენტებად სტაბილიზაციაზე ორიენტირებული ფულადი
პოლიტიკა, ეკონომიკის კონსოლიდაციისკენ სწრაფვა და მზარდი კონკურენტუნარიანობა
სახელდება. ევროგაერთიანების ხელშეკრულების 99-ე მუხლი ითვალისწინებს
მულტილატერალური კონტროლის მექანიზმს: ეკ. პოლიტიკის ძირითადი მიმართულებების
დაცვის კონტროლს, კონვერგენციის პროგრამების კონტროლს, ჭარბი დეფიციტების თავიდან
აცილების დროული გაფრთხილების სისტემას სტაბილურობისა და კონკურენტუნარიანობის
განსამტკიცებლად. შესაძლებელია პოლიტიკური ზეწოლის განხორციელება. ევროკავშირის
ქვეყნებმა უნდა წარმოადგინონ სტაბილიზაციის პროგრამები, რომლებშიც ისინი თავიანთი
საშუალოვადიანი ბიუჯეტების მიზნებს გამოავლენენ. ევროკავშირის იმ წევრ ქვეყნებმა,
რომლებიც არ მონაწილეობენ ერთიან სავალუტო ზონაში, კონვერგენციის პროგრამები
ყოველწლიურად უნდა შეიმუშავონ. დროული გაფრთხილების სისტემის ფარგლებში
ევროკომისა და საბჭო თვალყურს ადევნებს წევრი ქვეყნების ბიუჯეტების მდგომარეობის
განვითარებას და რჩევებს იმ ქვეყნებს აძლევს, რომელთაც ჭარბი დეფიციტ ემუქრება.
გადაწყვეტილებას არსებობს თუ არა ჭარბი დეფიციტ ევროკავშირის მინისტრთა საბჭო იღებს.
ევროკავშირის ბიუჯეტისა და საფინანსო პოლიტიკის საწყისი ელემენტები უნდა შევიცნოთ.