მიკროეკონომიკის

პრინციპები

წარმოების დანახარჯები
1
 2 რას წარმოადგენს დანახარჯები?

მიწოდების კანონის
თანახმად:

 ფირმებს აქვთ სურვილი

აწარმოონ და გაყიდონ
მეტი რაოდენობის
პროდუქცია, როცა
საქონლის ფასი არის
მაღალი.

 შედეგად, მიწოდების
მრუდი აღმავალია.
3 რას წარმოადგენს დანახარჯები?

 რა არის ფირმის მიზანი?

 ფირმის მიზანი არის მოგების

მაქსიმიზაცია
 მთლიანი შემოსავალი, მთლიანი დანახარჯი
4
და მოგება

• მთლიანი შემოსავალი
• თანხა, რასაც იღებს ფირმა პროდუქციის გაყიდვის შედეგად.
• მთლიანი დანახარჯი
• ფირმის მიერ წარმოებაში გამოყენებული ფაქტორების საბაზრო
ღირებულება.
• მოგება
• ფირმის მთლისან შემოსავალს მინუს მთლიანი დანახარჯები
 5 დანახარჯი, როგორც ალტერნატიული
დანახარჯები

• წარმოების დანახარჯი მოიცავს საქონლისა და

მომსახურების წარმოების ყველა ალტერნატიულ
დანახარჯს — ცხად და არაცხად დანახარჯებს.

• ცხადი დანახარჯი არის იმ წარმოების

ფაქტორების დანახარჯები, რომლის შესაძენად
ფირმას ფული სჭირდება.

• არაცხადი დანახარჯი არის იმ წარმოების

ფაქტორების დანახარჯები, რომელთა
შესაძენადაც ფირმას ფული არ სჭირდება.
6 განსხვავება ეკონომიკურ და ბუღალტრულ
მოგებას შორის

 ეკონომისტები ეკონომიკურ მოგებას ითვლიან,

როგორც მთლიან შემოსავალს გამოკლებული
მთლიანი დანახარჯები, ცხადი და არაცხადი
დანახარჯების ჩათვლით.

 ბუღალტრები ითვლიან ბუღალტრულ მოგებას,

როგორც მთლიან შემოსავალს გამოკლებული
მხოლოდ ცხადი დანახარჯები.

 ეკონომიკური მოგება არასოდეს აღემატება

ბუღალტრულ მოგებას
 ნახაზი1- ეკონომისტები ბუღალტრების წინააღმდეგ
7
როგორ აღიქვამს როგორ აღიქვამს
ეკონომისტი
მოგებას? ბუღალტერი
მოგებას?

ეკონომიკური
მოგება
ბუღალტრული
მოგება
არაცხადი
შემოსავალი დანახარჯი შემოსავალ
ი
მთლიანი
ალტერნატიული
დანახარჯი
ცხადი ცხადი
დანახარჯი დანახარჯი

Copyright © 2004 South-Western

 ცხრილი 1- საწარმოო ფუნქცია და მთლიანი დანახარჯი:
მშიერი ელენის ნამცხვრების საცხობი
8

პროდუქცია
წარმოების მთლიანი
(ერთ საათში შრომის
მშრომელთა საწარმოს შრომის დანახარჯი (საწარმოს
წარმოებული ზღვრული
რაოდენობა დანახარჯი დანახარჯები დანახარჯს + შრომის
ნამცხვრების პროდუქტი
დანახარჯი)
რაოდენობა)

0 0 $ 30 $ - $ 30
1 50 50 $ 30 $ 10 $ 40
2 90 40 $ 30 $ 20 $ 50
3 120 30 $ 30 $ 30 $ 60
4 140 20 $ 30 $ 40 $ 70
5 150 10 $ 30 $ 50 $ 80
6 155 5 $ 30 $ 60 $ 90
9 წარმოება და დანახარჯები

 საწარმოო ფუნქცია
 საწარმოო ფუნქცია გვიჩვენებს დამოკიდებულებას საქონლის
წარმოებაში გამოყენებული მასალების რაოდენობასა
(წარმოების ფაქტორები) და წარმოებული საქონლის
რაოდენობას შორის.
 ზღვრული პროდუქტი
 ზღვრული პროდუქტი პროდუქციის ნამატი, რომელიც
საწარმოო ფაქტორის დამატებითი ერთეულის გამოყენების
შედეგად მიიღება.
10 საწარმოო ფუნქცია

• კლებადი ზღვრული პროდუქტი

ზღვრული პროდუქტის კლებადობა არის თვისება რომლის
მიხედვითაც საწარმოო ფაქტორის ზღვრული პროდუქტი
მცირდება
ამ ფაქტორის რაოდენობის ზრდასთან ერთად
• მაგალითად: რაც უფრო მეტ ადამიანს ქირაობს ფირმა, თითოეულ
მათგანს სულ უფრო ნაკლები წვლილი შეაქვს წარმოების
პროცესში, რადგან ფირმას გააჩნია შეზღუდული რაოდენობის
მოწყობილობები პროდუქციის საწარმოებლად.
 ნახაზი 2 - მშიერი ელენის საწარმოო ფუნქცია
11
წარმოებული
პროდუქციის რაოდენობა
(1 სთ-ში გამომცხვარი
ნამცხვრების რაოდენობა)
150 საწარმოო ფუნქცია
140
130
120
110
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10

0 1 2 3 4 5 ნამუშევარი საათების რაოდენობა

Copyright © 2004 South-Western

12 საწარმოო ფუნქცია

 კლებადი ზღვრული პროდუქტი

 საწარმოო ფუნქციის დახრილობა გვიჩვენებს საწარმოო
ფაქტორის (მაგალითად, მშრომელთა) ზღვრულ პროდუქტს.
 როცა ზღვრული პროდუქტი მცირდება, საწარმოო ფუნქცია
უფრო ბრტყელი ხდება.
 საწარმოო ფუნქციიდან მთლიანი
13
დანახარჯების მრუდამდე

 ფირმის მიერ გამოშვებულ პროდუქციის შესაძლო

რაოდენობასა და დანახარჯებს შორის
დამოკიდებულება განაპირობებს ფასის შესახებ
გადაწყვეტილებებს.

 მთლიანი დანახარჯის მრუდი გრაფიკულად ასახავს

ფირმის მიერ გამოშვებულ პროდუქციის შესაძლო
რაოდენობასა და დანახარჯებს შორის
დამოკიდებულებას.
 ცხრილი 1- მშიერი ელენის ნამცხვრის საცხობის საწარმოო
ფუნქცია და მთლიანი დანახარჯები
14

როდუქცია
წარმოების მთლიანი
(ერთ საათში შრომის
მშრომელთა საწარმოს შრომის დანახარჯი (საწარმოს
წარმოებული ზღვრული
რაოდენობა დანახარჯი დანახარჯები დანახარჯს + შრომის
ნამცხვრების პროდუქტი
დანახარჯი)
რაოდენობა)

0 0 $ 30 $ - $ 30
1 50 50 $ 30 $ 10 $ 40
2 90 40 $ 30 $ 20 $ 50
3 120 30 $ 30 $ 30 $ 60
4 140 20 $ 30 $ 40 $ 70
5 150 10 $ 30 $ 50 $ 80
6 155 5 $ 30 $ 60 $ 90
 ნახაზი 3 - მშიერი ელენის მთლიანი დანახარჯების
მრუდი
15 მთლიანი
დანახარჯი

$80 მთლიანი
დანახარჯების
მრუდი
70

60

50

40

30

20

10

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 გამოშვებული პროდუქციის

რაოდენობა
(1 სთ-ში გამომცხვარი ნამცხვრების რაოდენო
Copyright © 2004 South-Western
16 დანახარჯების სხვადასხვა საზომები

 წარმოების დანახარჯები შეიძლება დაიყოს მუდმივ

დანახარჯებად და ცვალებად დანახარჯებად.
• მუდმივი დანახარჯები _ დანახარჯები, რომლებიც არ
იცვლება წარმოების მოცულობის ცვლილებისას.
• ცვალებადი დანახარჯები _ დანახარჯები, რომლებიც
იცვლება წარმოების მოცულობის ცვლილებისას.

 მთლიანი დანახარჯები
 მთლიანი მუდმივი დანახარჯი Total Fixed Costs (FC)
 მთლიანი ცვალებადი დანახარჯი Total Variable Costs (VC)
 მთლიანი დანახარჯი Total Costs (TC)
 TC = FC + VC
17 მუდმივი და ცვალებადი დანახარჯები

 საშუალო დანახარჯები
 საშუალო დანახარჯები მიიღება ფირმის დანახარჯების
წარმოებული პროდუქციის რაოდენობებზე გაყოფით და
წარმოადგენს ერთი ტიპიური პროდუქტის წარმოების
დანახარჯს.
 საშუალო დანახარჯები Average Costs
 საშუალო მუდმივი დანახარჯი Average Fixed Costs (AFC)
 საშუალო ცვალებადი დანახარჯი Average Variable Costs (AVC)
 საშუალო მთლიანი დანახარჯი Average Total Costs (ATC)
 ATC = AFC + AVC
18 საშუალო დანახარჯები

F ix e d c o s t F C
AFC  
Q u a n tity Q

V a ria b le c o s t V C
AVC  
Q u a n tity Q

T o ta l c o s t T C
ATC  
Q u a n tity Q
 მუდმივი და ცვალებადი დანახარჯები
19

 ზღვრული დანახარჯი
 ზღვრული დანახარჯი (MC) ზომავს რამდენით გაიზრდება მთლიანი
დანახარჯი პროდუქციის დამატებითი ერთეულით გაზრდის შედეგად.

( c h a n g e in to ta l c o s t)  T C
M C  
(c h a n g e in q u a n tity ) Q

 ზღვრული დანახარჯი გვეხმარება პასუხი გავცეთ კითხვას: რა ღირს

დამატებით ერთი ერთეულის წარმოება?
 ნახაზი 4 - მწყურვალი თალმას მთლიანი დანახარჯის მრუდი

20
მთლიანი დანახარჯი
$15.00 Total-cost curve
14.00
13.00
12.00
11.00
10.00
9.00
8.00
7.00
6.00
5.00
4.00
3.00
2.00
1.00

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 გამოშვებული პროდუქციის
რაოდენობა
(1 სთ-ში წარმოებული ლომონათის ბოთლები)
Copyright © 2004 South-Western
 ნახაზი 5 - მწყურვალი თალმას საშუალო დანახარჯისა
და ზღვრული დანახარჯის მრუდები
21
დანახარჯები

$3.50
3.25
3.00
2.75
2.50
2.25
MC
2.00
1.75
1.50 ATC

1.25 AVC
1.00
0.75
0.50
AFC
0.25

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 გამოშვებული პროდუქციის
რაოდენობა
(1 სთ-ში წარმოებული ლომონათის ბოთლები)
Copyright © 2004 South-Western
 22 დანახარჯის მრუდები და მათი ფორმები

• საშუალო მთლიანი დანახარჯის მრუდს აქვს U-ს ფორმა (U—shaped).

• გამოშვებული პროდუქციის მცირე რაოდენობისათვის ATC მაღალია
რადგან FC განაწილებულია მცირე რაოდენობაზე.
• ATC მცირდება გამოშვებული პროდუქციის რაოდენობის ზრდასთან
ერთად.
• ATC იწყებს ზრდას, როცა AVC იწყებს ზრდას მნიშვნელოვნად.
• U-ს ფორმის ATC მრუდის მინიმუმის წერტილს ანუ რაოდენობას,
რომლისთვისაც საშუალო დანახარჯი მინიმალურია ეფექტიანი
მასშტაბის წერტილს.
 ნახაზი 5 - მწყურვალი თალმას საშუალო დანახარჯისა
და ზღვრული დანახარჯის მრუდები
23
დანახარჯები

$3.50
3.25
3.00
2.75
2.50
2.25
2.00
1.75
1.50 ATC

1.25
1.00
0.75
0.50
0.25

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 გამოშვებული პროდუქციის
რაოდენობა
(1 სთ-ში წარმოებული ლომონათის ბოთლები)
Copyright © 2004 South-Western
24 დანახარჯის მრუდები და მათი ფორმები

 კავშირი ზღვრულ დანახარჯსა და საშუალო მთლიან

დანახარჯს შორის

 როცა ზღვრული დანახარჯი (MC) საშუალო მთლიან

დანახარჯზე დაბალია (ATC), საშუალო მთლიანი დანახარჯი
მცირდება.

 როცა ზღვრული დანახარჯი (MC) საშუალო მთლიან

დანახარჯზე მეტია (ATC), საშუალო მთლიანი დანახარჯი
იზრდება.
25 დანახარჯის მრუდები და მათი ფორმები

 კავშირი ზღვრულ დანახარჯსა და საშუალო მთლიან

დანახარჯს შორის
 ზღვრული დანახარჯი საშუალო მთლიან დანახარჯს კვეთს
ეფექტიანი მასშტაბის წერტილში.
 ეფექტიანი მასშტაბის წერტილი წარმოადგენს საშუალო
მთლიანი დანახარჯის მინიმუმის წერტილს.
 ნახაზი 5 - მწყურვალი თალმას საშუალო დანახარჯისა და
ზღვრული დანახარჯის მრუდები

26
დანახარჯები

$3.50
3.25
3.00
2.75
2.50
2.25
MC
2.00
1.75
1.50 ATC

1.25
1.00
0.75
0.50
0.25

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 გამოშვებული
რაოდენობა
პროდუქციის
(1 სთ-ში წარმოებული ლომონათის ბოთლები)
Copyright © 2004 South-Western
27 დანახარჯების ტიპიური მრუდები

 დანახარჯების მრუდების 3 მნიშვნელოვანი თვისება

 ზღვრული დანახარჯი საბოლოოდ იზრდება გამოშვებული

პროდუქციის ზრდასთან ერთად.

 საშუალო მთლიან დანახარჯს U-ს ფორმა აქვს.

 ზღვრული დანახარჯი საშუალო მთლიანი დანახარჯის

მრუდს კვეთს მინიმუმის წერტილში
29 დანახარჯები მოკლევადიან და გრძელვადიან პერიოდებში

 ბევრი ფირმისათვის დანახარჯების მუდმივ და ცვალებად

დანახარჯებად დაყოფა დამოკიდებულია დროის განხილულ
მონაკვეთზე.

 მოკლევადიან პერიოდში ზოგიერთი დანახარჯი არის მუდმივი.

 გრძელვადიან პერიოდში მუდმივი დანახარჯები იცვლებიან და

ხდებიან ცვალებადი დანახარჯები

რადგან ბევრი დანახარჯი მუდმივია მოკლევადიან პერიოდში და

ცვალებადი გრელვადიან პერიოდში, ფირმის მოკლევადიანი და
გრძელვადიანი დანახარჯების მრუდები განსხვავებულია
ერთმანეთისაგან.
 ნახაზი 7 - საშუალო მთლიანი დანახარჯი მოკლევადიან
და გრძელვადიან პერიოდში
30
საშუალო
მთლიანი მცირე ქარხნის ATC საშუალო ქარხნის ATC დიდი ქარხნის
დანახარჯი მოკლევადიან მოკლევადიან ATC
პერიოდში პერიოდში მოკლევადიან
პერიოდში

$12,000

ATCგრძელვადიან პერიოდში

0 1,200 1 დღეში წარმოებულ

მანქანების რაოდენობა
Copyright © 2004 South-Western
 მასშტაბის ეკონომიურობა და არაეკონომიურობა
31

• მასშტაბის ეკონომიურობა ეს არის თვისება, როცა

გრძელვადიანი პერიოდის ATC-ს შემცირება ხდება პროდუქციის
რაოდენობის ზრდისას.

• მასშტაბის არაეკონომიურობა ეს არის თვისება, როცა

გრძელვადიანი პერიოდის ATC-ს ზრდა ხდება პროდუქციის
რაოდენობის ზრდისას.

• მასშტაბის მუდმივი ეფექტი ეს არის თვისება, როცა

გრძელვადიანი პერიოდის ATC-ს უცვლელია პროდუქციის
რაოდენობის ცვლილებისას
 ნახაზი 7 - საშუალო მთლიანი დანახარჯი მოკლევადიან
და გრძელვადიან პერიოდში
32
საშუალო
მთლიანი მცირე ქარხნის ATC საშუალო ქარხნის ATC დიდი ქარხნის ATC
დანახარჯი მოკლევადიან მოკლევადიან მოკლევადიან
პერიოდში პერიოდში ATC
პერიოდში
გრძელვადიან პერიოდში

$12,000

10,000

მასშტაბის მასშტაბის
ეკონომიურობა მუდმივი ეფექტი
მასშტაბის
არაეკონომიურობა

0 1,000 1,200 1 დღეში წარმოებული

მანქანების
რაოდენობა
Copyright © 2004 South-Western
33 შეჯამება

• ფირმის მიზანია მოგების (მთლიანი შემოსავლისა და მთლიანი

დანახარჯების სხვაობა) მაქსიმიზაცია.

• როდესაც ფირმის ქცევას ვაანალიზებთ, მნიშვნელოვანია

გავითვალისწინოთ ფირმის ყველა ალტერნატიული დანახარჯი.

• ზოგიერთი ალტერნატიული დანახარჯი არის ცხადი, ზოგი —

არაცხადი.
34 შეჯამება

• ფირმის დანახარჯები ასახავს საწარმოო პროცესს.

• ტიპიური ფირმის საწარმოო ფუნქციის მრუდი ხდება უფრო

ბტრყელი(flatter) პროდუქციის რაოდენობის ზრდასთან ერთად,
რაც არის კლებადი ზღვრული პროდუქცის გამოხატულება.

• ფირმის მთლიანი დანახარჯები იყოფა მუდმივ და ცვალებად

დანახარჯებად. მუდმივი დანახარჯები არ იცვლება
წარმოებული პროდუქციის რაოდენობის ცვილებასთან ერთად,
ცვალებადი დანახარჯები კი იცვლება.
35 შეჯამება

• საშუალო მთლიანი დანახარჯი არის მთლიანი დანახარჯი

გაყოფილი პროდუქციის რაოდენობაზე.

• ზღვრული დანახარჯი არის მთლიანი დანახარჯის ცვლილება

წარმოების რაოდენობის ერთი ერთეულით გაზრდისას.

• ზღვრული დანახარჯი მუდამ იზრდება პროდუქციის

რაოდენობის ზრდასთან ერთად.

• საშუალო მთლიანი დანახარჯი ჯერ მცირდება და შემდეგ

იზრდება პროდუქციის რაოდენობის ზრდისას.
36 შეჯამება

• საშუალო მთლიან დანახარჯს აქვს U-ს ფორმა.

• ზღვრული დანახარჯი საშუალო მთლიან დანახარჯს მუდამ კვეთს

ATC-ს მინიმუმის წერტილში.

• ფირმის დანახარჯები ხშირად დამოკიდებულია განხილული

დროის მონაკვეთზე.

• კერძოდ, ბევრი დანახარჯი მუდმივია დროის მოკლევადიან

პერიოდში და ცვალებადი გრძელვადიანში.
37
ლიტერატურა

წასაკითხი ლიტერატურა გრეგორი

მენქიუ, 2008

გვ - 255 - 270
სავარჯიშოები 1 – 12 : გვ 272 - 273