ფირმები კონკურენტულ

ბაზრებზე

თავი 14

გრიგოლ მოდებაძე
g.modebadze@agruni.edu.ge
 კონკურენციის მნიშვნელობა

 სრულყოფილ კონკრენციის ბაზრებს

აქვთ შემდეგი მახასიათებლები
 ბაზარზე არიან ბევრი მყიდველები
და გამყიდეველები.
 გამყიდველების მიერ
შემოთავაზებული პროდუქტი მეტ-
ნაკლებად ერთი და იგივეა
 ფირმებს თავისუფლად შეუძლიათ
ბაზარზე შესვლა და გამოსვლა

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 კონკურენციის მნიშვნელობა

 სრულყოფილ კონკურენტულ ბაზარს

თავისი მახასიათებლების გამო აქვს
შემდეგი შედეგი:
 მყიდველის და გამყიდველის
ნებისმიერი გადაწყვეტილება
უმნიშვნელოდ ახდენს გავლენას
ბაზარზე
 მყიდველები და გამყიდველები
საბაზრო ფასზე გავლენას ვერ ახდენენ

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 კონკურენციის მნიშვნელობა

მყიდველები და გამყიდველები
სრულყოფილი კონკურენციის დროს
არიან ფასის მიმღებები
ისინი ხელმძღვანელობენ იმ ფასით
რომელიც მიღებულია ბაზარზე
ვაჭრობის შედეგად

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 ფირმის შემოსავალი

შემოსავალი არის გაყიდული

პროდუქტის და საბაზრო ფასის
ნამრავლი.
TR = (P X Q)

მთლიანი შემოსავალი წარმოებული

პროდუქტის რაოდენობის
პროპორციულია

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 ფირმის შემოსავალი

სრულყოფილი კონკურენციის დროს

საშუალო შემოსავალი ფასის ტოლია

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 ფირმის შემოსავალი

ზღვრული შემოსავალი ესაა ცვლილება

მთლიან შემოსავალში ყოველი
დამატებითი ერთი ერთეულის
გაყიდვის შედეგად
MR =TR/ Q
სრულყოფილი კონკურენციის
დროს ზღვრული
შემოსავალი ფასის ტოლია
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 სრულყოფილი კონკურენციის დროს
ფირმის მთლიანი, საშუალო და
ზღვრული შემოსავალი

მთლიანი საშუალო ზღ ვრ ული

რ აო დე ნო ბა ფ ასი შე მო სავალი შე მო სავალი შე მო სავალი
(Q) (P) (TR=PxQ) (AR=TR/Q) (MR= TR/ Q )
1 $6.00 $6.00 $6.00
2 $6.00 $12.00 $6.00 $6.00
3 $6.00 $18.00 $6.00 $6.00
4 $6.00 $24.00 $6.00 $6.00
5 $6.00 $30.00 $6.00 $6.00
6 $6.00 $36.00 $6.00 $6.00
7 $6.00 $42.00 $6.00 $6.00
8 $6.00 $48.00 $6.00 $6.00

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 მოგების მაქსიმიზაცია
სრულყოფილი კონკურენციის დროს

ფიმისათვის მოგების მაქსიმიზაცია

ნიშნავს: მოახერხოს მთლიან
სემოსავალსა და მთლიან ხარჯს შორის
არსებული სხვაობის მაქსიმიზაცია

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 მოგების მაქსიმიზაცია: მაგალითი

მ თლია ნ ი მ თლია ნ ი ზღვ რული ზღვ რული

ფა ს ი რა ოდე ნ ობა შე მ ოს ა ვ ა ლი ხა რჯი მ ოგე ბა შ ე მ ოს ა ვ ა ლი და ნ ა ხა რ
(P) (Q) (TR=PxQ) (TC) (TR-TC) (MR= TR/ Q ) MC=  TC /  Q
0 $0.00 $3.00 -$3.00
$6.00 1 $6.00 $5.00 $1.00 $6.00 $2.00
$6.00 2 $12.00 $8.00 $4.00 $6.00 $3.00
$6.00 3 $18.00 $12.00 $6.00 $6.00 $4.00
$6.00 4 $24.00 $17.00 $7.00 $6.00 $5.00
$6.00 5 $30.00 $23.00 $7.00 $6.00 $6.00
$6.00 6 $36.00 $30.00 $6.00 $6.00 $7.00
$6.00 7 $42.00 $38.00 $4.00 $6.00 $8.00
$6.00 8 $48.00 $47.00 $1.00 $6.00 $9.00

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 მოგების მაქსიმიზაცია
სრულყოფილი კონკურენციის დროს
დანახარჯი ფირმა ახდენს მოგების მაქსიმიზაცია თუ აწარმოებს
და იმ რაოდენობის პროდუქტს რომლის დროსაც
შემოსავალი ზღვრული შემოსავალი ზღვრული დანახარჯის ტოლია
MC

MC2
ATC
P=MR1 P = AR = MR
AVC

MC1

0 Q1 QMAX Q2 რაოდენობა
 მოგების მაქსიმიზაცია
სრულყოფილი კონკურენციის დროს

როდესაც MR > MC მაშინ წარმოება

იზრდება

როდესაც MR < MC მაშინ წარმოება

მცირდება

როდესაც MR = MC მაშინ მოგება არის

მაქსიმალური

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 Copyright © 2001 by Harcourt, Inc. All rights reserved

ზღვრული დანახარჯის მრუდი და

მიწოდების მრუდი
დანახარჯი ზღვრული დანახარჯის მრუდის
და
შემოსავალი
ეს ნაწილი არის მიწოდების
მრუდი
MC

P2

P1 ATC

AVC

0 Q1 Q2 რაოდენობა
 ფირმის მოკლევადიანი
გადაწყვეტილება დროებით
შეაჩეროს წარმოება

 წარმოების დროებით შეჩერება ნიშნავს,

წარმოების შეწყვეტას გარკვეული ვადით
(მაქსიმუმ 1 წლით) სანამ ხელისშემშლელი
პირობები არ დარეგულირდება
 ბაზრიდან გასვლა ნიშნავს წარმოების
სამუდამოდ შეწყვეტას

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 ფირმის მოკლევადიანი
გადაწყვეტილება დროებით
შეაჩეროს წარმოება

ფირმა კაპიტალურ ხარჯს (Sunk costs )

მხედველობაში არ იღებს როდესაც
დროებით აჩერებს წარმოებას. ის მას
ითვალისწინებს მაშინ როდესაც
სრულად გადის ბაზრიდან

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 ფირმის მოკლევადიანი
გადაწყვეტილება დროებით
შეაჩეროს წარმოება

 ფირმა დროებით აჩერებს წარმოებას

თუ შემოსავალი ნაკლებია ცვალებად
დანახარჯზე
დროებით აჩერებს წარმოებას თუ TR < VC
TR/Q < VC/Q
P < AVC

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 ფირმის მოკლევადიანი
გადაწყვეტილება დროებით შეაჩეროს
წარმოება
ფირმის
დანახარჯი მოკლევადიანი
მიწოდების მრუდი
MC
თუ P > ATC,
წარმოება მომგებიანია.

ATC
თუ P > AVC,
ვაგრძელებთ AVC
წარმოებას
მოკლევადიან
პერიოდში

თუ P < AVC,
დროებით
ვაჩერებთ
წარმოებას
0 რაოდენობა
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 ფირმის გრძელვადიანი
გადაწყვეტილება შევიდეს თუ არა
ბაზარზე

 ფირმა გადის ბაზრიდან (არ შედის

ბაზარზე) თუ მთლიანი შემოსავალი
ნაკლებია მთლიან ხარჯზე
TR < TC
TR/Q < TC/Q
P < ATC

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 ფირმის გრძელვადიანი
გადაწყვეტილება შევიდეს თუ არა
ბაზარზე

 ფირმა შედის ბაზარზე თუ

Enter if TR > TC
Enter if TR/Q > TC/Q
Enter if P > ATC

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 სრულყოფილ კონკურენციაში
ფირმის გრძელვადიანი მიწოდების
მრუდი
ხარჯი
MC = გრძელვადიანი
მიწოდება
ფირმა შედის ბაზარზე
if P > ATC

ATC

AVC

ფირმა
გადის
ბაზრიდან
if P < ATC

0 რაოდენობა
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 ფირმის მოკლე და გრძელვადიანი
მიწოდების მრუდები

 მოკლევადინი მიწოდების მრუდი

 ზღვრული დანახარჯის მრუდის ის ნაწილი
რომელიც საშუალო ცვალებადი დანახარჯის
ზემოთ მდებარეობს არის მოკლევადიანი
მიწოდების მრუდი
 გრძელვადიანი მიწოდების მრუდი
 ზღვრული დანახარჯის მრუდის ის ნაწილი
რომელიც საშუალო მთლიანი დანახარჯის ზემოთ
მდებარეობს არის გრძელვადიანი მიწოდების
მრუდი

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 სრულყოფილი კონკურენციის დროს
მოგების გამოსახვა გრაფიკულად
ფასი a. ფირმა აჩვენებს მოგებას

MC ATC
მოგება
P P = AR = MR
ATC

0 Q რაოდენობა
მოგების მაქსიმიზაციისათვის
საჭირო წარმოების რაოდენობა
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 სრულყოფილი კონკურენციის დროს
მოგების გამოსახვა გრაფიკულად
ფასი b. ფირმა მოგების გარეშე

MC ATC

ATC

P P = AR = MR
ზარალი

0 Q რაოდენობა
დანაკარგის მინიმიზაციისათვის საჭირო
წარმოების რაოდენობა
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 მოკლევადიანი მოწოდება და
ფიქსირებული ფირმების
რაოდენობა

 მოცემული ფასის დროს ნებიმიერი ფირმა

აწოდება იმ რაოდენობით პროდუქტს
რომლის დროსაც ზღვრული შემოსავალი
ზღვრული დანახარჯის ტოლია
 საბაზრო მიწოდების მრუდი
ინდივიდუალური ფირმის ზღვრული
დანახარჯის მრუდის მსგავსია

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 მოკლევადიანი მოწოდება და
ფიქსირებული ფირმების
რაოდენობა
(a) ფირმის მიწოდება (b) საბაზრო მიწოდება

ფასი ფასი

MC მიწოდება

$2.00 $2.00

1.00 1.00

0 100 200 რაოდენობა 0 100,000 200,000რაოდენობ

(ფირმა) (ბაზარი)

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 გრძელვადიანი მიწოდების მრუდი:
ფირმების “მობილობა” ბაზარზე

 ფირმები მანამ შედიან და გამოდიან

ბაზრიდან სანამ მოგება 0-ს არ
გაუტოლდება
 გრძელვადიან პერიოდში ფასი
საშუალო მთლაინი დანახარჯის
მინიმუმის ტოლია
 გრძელვადიანი მიწოდების მრუდი ამ
ფასის დროს ჰორიზონტალურია ამ
ფასზე

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 გრძელვადიანი მიწოდება:
ფირმების “მობილობა” ბაზარზე

(a) ფირმის ნოლოვანი მოგება (b) საბაზრო მიწოდება

ფასი ფასი

MC
ATC
P=
min ATC
მოწოდება

0 რაოდენობა 0 რაოდენობა
(ფირმა) (ბაზარი)

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 გრძელვადიანი პერიოდი: საბაზრო
მიწოდება და ფირმების
“მობილობა”
 ბაზარზე ფირმების შესვლა - გამოსვლის
დამთავრების შემდეგ ფირმები იღებენ
ნოლოვან მოგებას
 ფირმების ბაზარზე შესვლის და გამოცვლის
პროცესი მთავრდება მაშინ როდესაც პასი და
საშუალო მთლიანი დანახარჯი
უახლოვდებიან/უტოლდებიან ერთმანეთს

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 ნულოვანი მოგების ფირმები
რჩებიან ბაზარზე

 მოგება მთლიანი შემოსავლის და

მთლიანი დანახარჯის ტოლია
 მთლიანი დანახარჯი მოიცავს
ფირმის ყველა ალტერნატიულ
დანახარჯს
 ნულოვანი მოგების დროს მიღებული
შემოსავალი კომპენსირებას
უკეთებს ფირმის მფლობელის მიერ
დახარჯულ დროს და ფინანსებს

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 მოთხოვნის ზრდა მოკლევადიან
პერიოდში

 მოთხოვნის ზრდა იწვევს ფასის და

რაოდენობის ზრდას მოკლევადიან
პერიოდში
 ფირმები იღებენ მოგებას რადგან
ფასი ამ დროს მეტია საშუალო
მთლიან დანახარჯზე

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 მოთხოვნის ზრდა მოკლევადიან
პერიოდში
(a) საწყისი დგომარეობა
ფირმა ბაზარი
ფასი აფსი

ATC
MC S1
A
P1 P P1 გრძელვადიან
ი მიწოდება

D1

0 რაოდენობა 0 Q1 რაოდენობა
(ფირმა) (ბაზარი)

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 მოთხოვნის ზრდა
მოკლევადიან პერიოდში
(b) რეაგირება მოკლევადიან პერიოდში
ფირმა ბაზარი
ფასი ფასი

მოგება MC ATC S1
B
P2 P2 გრძელვადიანი
A მიწოდება
P1 P1

D2
D1

0 რაოდენობა 0 Q 1 Q2 რაოდენობა
(ფირმა) (ფირმა)

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 მოთხოვნის ზრდა მოკლევადიან
პერიოდში
(c) რეაგირება გრძელვადიან პერიოდში
ფირმა ბაზარი
ფასი ფასი
S1
MC ATC
B
S2
P2
A C გრძელვადიანი
P1 P1 მიწოდება

D2
D1

0 რაოდენობა 0 Q1 Q2 Q3რაოდენობა
(ფირმა) (ბაზარი)

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 შეჯამება

 სრულყოფილი კონკურენციის დროს ფასი

საშუალო შემოსავლის და ზღვრული
შემოსავლის ტოლია
 მოგების მაქსიმიზაციისათვის ფირმა ირჩევს
წარმოების იმ რაოდენობას რომლის დროსაც
ზღვრული შემოსავალი ზღვრული დანახარჯის
ტოლია
 ეს ის რაოდენობაა რომლის დროსაც ფასი
ზღვრული დანახარჯის ტოლია
 შესაბამისად, ფირმის ზღვრული დანახარჯის
მრუდი მიწოდების მრუდს წარმოადგენს

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 შეჯამება
 მოკლევადიან პერიოდში თუ ფირმა ვერ
ფარავს ფიქსირებულ დანახარჯებს
მაშინ ის დროებით აჩერებს წარმოებას
თუ ფასი ნაკლებია საშუალო ცვალებად
დანახარჯზე
 გრძელვადიან პერიოდში თუ ფირმა
ფარავს ფიქსირებულ და ცვალებად
დანახარჯს ის გადაწყვეტს გავიდეს
ბაზრიდან თუ ფასი ნაკლებია საშუალო
მთლიან დანახარჯზე

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
 შეჯამება

 ბაზარზე სადაც ფირმის შესვლა და

გამოსვლა თავისუფალია მოგება
მიისწრაფვის ნულისკენ და ყველა ფირმა
აწარმოებს ეფექტური რაოდენობით
 მოთხოვნის ცვლილებას აქვს
სხავადასხვა ეფექტი დროის სხვადასხვა
მონაკვეთში

Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.