24 ცხოვრების ღრებულების გამოთვლა

მეორე ქართული გამოცემა

ეკონომიკი
ს პრინციპები
ამ თავშვი ჩვენ გავნიხილავთ:
რაა სამომხმარებლო ფასების ინდექტი (სფი)?
როგორ ითვლება ის? რისთვის გამოიყენება?
რა სახის პრობლემები აქვს სფი-ს? რამდენად
მნიშვნელოვანი პრობლემებია?
როგორ განსხვავდებიან სფი და მშპ დეფლატორი
ერთმმანეთისგან?
როგორ შეიძლება სფი გამოყენებულ იქნას სხვა და
სხვა პერიოდის მონაცემების შესადარებლად? და
რაში გვჭირდება ეს?
როგორ შეგვიძლია ინფლაციის მიმართ
კორექტირება?
თავი 24 ცხოვრების ღირებულების
გამოთვლა
სამომხმარებლო ფასის ინდექტი (სფი)
ტიპიური მომხმარებლის მიერ შეძენილი
საქონლისა და მომსახურების მთლიანი
ღრებულების მაჩვენებელი.
აშშ-ში აქტიურად გამოიყენება „Cost of Living
Adjustments (COLAs)“-სა და „Social Security“-ის
ფარგლებში.

თავი 24 ცხოვრების ღირებულების

გამოთვლა
 როგორ ითვლება სფი
1. კალათის „დაფიქსირება“
სტატისტიკის სამსახური აწარმოებს გამოკითხვას, თუ
რომელი ფასებია ყველაზე მნიშვნელოვანი ტიპიური
მომხმარებლისთვის, რისგან შედგება ტიპიური
„სამომხმარებლო კალათა.“
2. ფასების დადგენა.
კალათის შემადგენლობაში შესული თითოეული
საქონლისა და მომსახურების ფასების დადგენა დროის
თითოეული პერიოდისთვის.
3. კალათის ღირებულების გამოთვლა.
დროის სხვადასხვა პერიოდისთვის კალათს
ღირებულების გამოთვლა. ამ გამოთვლაში იცვლება
მხოლოდ ფასები
თავი 24 ცხოვრების ღირებულების
გამოთვლა
 როგორ ითვლება სფი
4. საბაზო წლის არჩევა და ინდექსის გამოთვლა.
დროის თითოეული პერიოდისთვის სფი უდრის

კალათის ღირებულება მიმდინარე წელს

100 x
კალათის ღირებულება წინა წელს

5. ინფლაციის დონის გამოთვლა.

სფი-ის პროცენტული ცვლილება წინა
წელთან შედარებით.
მიმდინარე სფი – წინა პერიოდის სფი
ინფლაციის
დონე = x 100%
წინა პერიოდის სფი
თავი 24 ცხოვრების ღირებულების
გამოთვლა
მაგალითი კალათა: {4 პიცა, 10 ლატე}

პიცის ლატეს
წელი კალათის ღირებულება
ფასი ფასი
2003 $10 $2.00 $10 x 4 + $2 x 10 = $60
2004 $11 $2.50 $11 x 4 + $2.5 x 10 = $69
2005 $12 $3.00 $12 x 4 + $3 x 10 = $78
გამოთვალეთ სფი თითოეული საბაზო წელი 2003
ინფლაციის დონე:
წლისთვის
115 – 100
2003: 100 x ($60/$60) = 100 15% = x 100%
100
2004: 100 x ($69/$60) = 115 130 – 115
13% = x 100%
2005: 100 x ($78/$60) = 130 115
თავი 24 ცხოვრების ღირებულების
გამოთვლა
ს ა ვ ა რ ჯ ი შ ო 1:
სფი-ს კალკულაცია
საქ. ქათ.
სფი კალათა: ხორცის ხორცის
{10 კგ საქონლის ხორცი, ფასი ფასი
20 კგ ქათმის ხორცი} 2004 $4 $4
2004 წელს (საბაზო წელი)
სფი კალათის ღირებულება 2005 $5 $5
იყო $120. 2006 $9 $6

A. გამოთვალეთ სფი 2005 წელს.

B. გამოთვალეთ სფი-ის მიხედვით რა იყო

ინფლაციის დონე 2005-2006 წლებში?

7
ს ა ვ ა რ ჯ ი შ ო 1:
სფი-ს კალკულაცია
საქ. ქათ.
სფი კალათა: ხორცის ხორცის
ფასი ფასი
{10 კგ საქონლის ხორცი,
20 კგ ქათმის ხორცი} 2004 $4 $4
2004 წელს (საბაზო წელი) სფი 2005 $5 $5
კალათის ღირებულება იყო 2006 $9 $6
$120.

A. გამოთვალეთ სფი 2005 წელს. :

2005 წელს სფი კალათის ღირებულება
= ($5 x 10) + ($5 x 20) = $150
სფი 2005 წელს = 100 x ($150/$120) = 125
8
ს ა ვ ა რ ჯ ი შ ო 1:
საქ. ქათ.
სფი-ს კალკულაცია ხორცის ხორცის
სფი კალათა: ფასი ფასი
{10 კგ საქონლის ხორცი, 2004 $4 $4
20 კგ ქათმის ხორცი} 2005 $5 $5
2004 წელს (საბაზო წელი) 2006 $9 $6
სფი კალათის
ღირებულება იყო $120.
B. გამოთვალეთ სფი-ის მიხედვით რა იყო
ინფლაციის დონე 2005-2006 წლებში?
სფი კალათის ღირებულება 2006 წელს
= ($9 x 10) + ($6 x 20) = $210
სფი 2006 წ. = 100 x ($210/$120) = 175
სფი ინფლაციის დონე = (175 – 125)/125 = 40% 9
რა შედის სფი-ის კალათაში? (ჩინეთის მაგალითი)

საოჯახო მეურნეობების გამოკითხვის შედეგად

შერჩეულია 251 ჯგუფი.
თითოეული ჯგუფი შეიცავს 2-10 პროდუქტს ან
მომსახურებას
ჯგუფები დაყოფილია მთავარი კატეგორიების
მიხედვით (აშშ-ის მაგალითი შემდეგ სლაიდზე).
საერთო ჯამში შერჩეულია დაახლოებით 600
„ეროვნული პროდუქტი“.
მალფუჭადი პროდუქტების ფასები (როგორებიცაა
ხილი, ბოსტნეული, ხორცი, თევზი და ა.შ.) შესახებ
ინფორმაციის მოპოვება ხდება თვეში 3-5 ჯერ.
თუმცა სხვა პროდუქტების შესახებ ინფორმაციის
მოპოვება ხდება თვეში ერთხელ (ამ კატეგორიაში შედის
კომუნალური გადასახდები და ქირა).
თავი 24 ცხოვრების ღირებულების
გამოთვლა
რა შედის სფი-ში? (აშშ-ის მაგალითი)

თავი 24 ცხოვრების ღირებულების

გამოთვლა
 რა შედის სფი-ში? (აშშ-ის მაგალითი)

თავი 24 ცხოვრების ღირებულების გამოთვლა

 პრობლემების ჩინეთის ინფლაციის დონის გამოთვლაში

თავი 24 ცხოვრების ღირებულების გამოთვლა

სავარჯიშო 2:
ჩანაცვლებისკენ სწრაფვა
2004-05 სფი კალათა: საქ. ქათ.
სფი
{10 კგ. საქ. ხორცი, ხორც ხორც
კალათა
20 კგ. ქათ. ხორცი} ი ი
2004 $4 $4 $120
2005 $5 $5 $150
2006 $9 $6 $210
2006 წელ კი საოჯახო მეურნეობებმა საშუალოდ შეისყიდეს
{5 კგ. საქონლის ხორცი, 25 კგ. ქათმის ხორცი}.
A. გამოთვალეთ კალათის ღირებულება 2006 წელს.
B. რა პროცენტით გაიზარდა კალათის
ღირებულება 2005-06 წლებში, შეადარეთ
ინფლაციის დონეები. 14
ს ა ვ ა რ ჯ ი შ ო 2:
ჩანაცვლებისკენ სწრაფვა
ქათ.
2004-05 სფი კალათა: საქ. სფი
{10 კგ. საქ. ხორცი, ხორც
ხორცი კალათა
20 კგ. ქათ. ხორცი}
ი
2004 $4 $4 $120
2005 $5 $5 $150
2006 $9 $6 $210
2006 წელ კი საოჯახო მეურნეობებმა საშუალოდ შეისყიდეს {5 კგ. საქონლის
ხორცი, 25 კგ. ქათმის ხორცი}.

A. გამოთვალეთ კალათის ღირებულება 2006

წელს..
($9 x 5) + ($6 x 25) = $195

15
სავარჯიშო 2:
ჩანაცვლებისკენ სწრაფვა
2004-05 სფი კალათა: საქ. ქათ. სფი
{10 კგ. საქ. ხორცი,
20 კგ. ქათ. ხორცი}
ხორცი ხორცი კალათა
2004 $4 $4 $120
2005 $5 $5 $150
2006 $9 $6 $210
2006 წელ კი საოჯახო მეურნეობებმა საშუალოდ შეისყიდეს {5 კგ. საქონლის
ხორცი, 25 კგ. ქათმის ხორცი}.

B. რა პროცენტით გაიზარდა კალათის ღირებულება

2005-06 წლებში, შეადარეთ ინფლაციის დონეები.
ზრდის მაჩვენებელი: ($195 – $150)/$150 = 30%
ინფლაციის დონე წინა მაგალითიდან = 40%
16
სფი-ის გამოთვლის პრობლემები:
ჩანაცვლებისკენ სწრაფვა
დროთა განმავლობაში, ზოგიერთი საქონლისა თუ
მომსახურების ფასი უფრო მეტად იზრდება ვიდრე სხვა
ს&მ.
მომხმარებელი შესაბამისად ახდენს უფრო იაფი
ალტერნატივით ჩანაცვლებას.
სფი-ში აღნიღნული პროცესი არ აისახება, რადგან
სამომხმარებლო კალათაში საქონელი და მომსახურება
ფიქსირებულია.
შესაბამისად, მომხმარებლის მიერ ერთი საოქნლის
მეორეთი ჩანაცვლების შესაძლებლობის
გაუთვალისწინებლობით სფი ცხოვრების ღირებულების
ზრდას აზვიადებს.

თავი 24 ცხოვრების ღირებულების

გამოთვლა
სფი-ის გამოთვლის პრობლემები:
ახალი საქონლის გამოჩენა
როდესაც ბაზარზე შემოდის ახალი საქონელი,
სამომხმარებლო არჩევანი იზრდება,
მომხმარებელი პოულობს ისეთ პროდუქტს,
რომელი მის მოთხვნილებებს უფრო მეტად
პასუხობს.
შესაბამისად თითოეული ლარი უფრო მეტად
ღირებულია.
სფი ვერ ახდენს ამ პროცესის ასახვას, რადგან
იყენებს ფიქსირებულ სამომხმარებლო კალათას.
შესაბამისად, სფი ახდენს ცხოვრების
ღირებულების გაზვიადებას.
თავი 24 ცხოვრების ღირებულების
გამოთვლა
სფი-ის გამოთვლის პრობლემები:
ხარისხის ცვლილების გაუთვალისწინებლობა
როდესაც საქონლის ან მომსაუხრების ხარისხი
იზრდება, იზრდება დოლარის ღირებულებაც.
სტატისტიკის სამსახური ცდილობს ხარისხის
ცვლილების გათვალისწინებას (ზომავს ახალი
პროდუქტის ფასს),
თუმცა უმეტეს შემთხვევაში ვერ ხდება მისი
გათვალისწინება, რადგან ხარისხის გაზომვა
რთულია.
შესაბამისად, სფი ცხოვრების ღირებულების დონეს
აზვიადებს.

თავი 24 ცხოვრების ღირებულების

გამოთვლა
სფი-ის გამოთვლის პრობლემები
თითუელი ზემოთჩამოთვლილი პრობლემა ახდენს
ცხოვრების ღიებულების გაზვიადებას.
სტატისტიკის სამსახური პერიოდულად შეაქვს
ცვლილებები გამოთვლის მეთოდოლოგიაში,
თუმცა სხვადასხვა კვლევის მიხედვით სფი
რეალურ მაჩვენებელთან შედარებით მონაცემებს
წლის განმავლობაში 0.5 პროცენტით აზვიადებს.
თუ გავითვალისწინებთ ამ სხვაობას „Social
Security“ გადასახადებისა და „COLA“-ს
გათვალისწინებით, აღნიშნულს დიდი ეფექტი აქვს
ეკონომიკაზე.

თავი 24 ცხოვრების ღირებულების

გამოთვლა
 ინფლაციის ორი ინდექსი, 1950-2007

Percent
15
per Year

10

-5
1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005
CPI GDP deflator
თავი 24 ცხოვრების
ღირებულების გამოთვლა
სფი და მშპ დეფლატორი

იმპორტირებული
იმპორტირებულისაქონელი:
საქონელი:
 შედის
შედისსფი-ში
სფი-ში
 არ
არშედის
შედისმშპ
მშპდეფლატორში
დეფლატორში
კაპიტალი:
კაპიტალი:
 არ
არშედის
შედისსფი-ში
სფი-ში
 შედის
შედისმშპ
მშპდეფლტორში
დეფლტორში
(თუ
(თუ ადგილობრივი
ადგილობრივი
კალათა:
კალათა: წარმოებისაა)
წარმოებისაა)
 სფი იყენებს კალათას
სფი იყენებს კალათას
 მშპ
მშპდეფლატორი
დეფლატორიკი კი იყენებს
იყენებსყველა
ყველა
ადგილობრივი
ადგილობრივიწარმოების
წარმოების
პროდუქტს
პროდუქტს
თავი 24 ცხოვრების ღირებულების
გამოთვლა
სავარჯიში 3:
სფი vs. მშპ დეფლატორი
თითოეული სცენარისთვის, შევადაროთ რა გავლენას
იქონიებს ის სფი-სა და მშპ დეფლატორზე (აშშ
მაგალითზე).
A. სტარბაქსი ზრდის ფრაპუჩინოს ფასს.
B. მწარმოებელი კომპანია ზრდის ფასს
ინდუსტრიულ ტრაქტორებზე. ტრაქტორები
იწარმოება ილინოის შტატში.
C. არმანი ზრდის ფასს იტალიურ ჯინსზე,
რომელიც იყიდება აშშ-ში.

23
სავარჯიში 3:
სფი vs. მშპ დეფლატორი
A. სტარბაქსი ზრდის ფრაპუჩინოს ფასს.
ორივე სფი და მშპ დეფლატორი იზრდება.
B. მწარმოებელი კომპანია ზრდის ფასს ინდუსტრიულ
ტრაქტორებზე. ტრაქტორები იწარმოება ილინოის
შტატში
მშპ დეფლტორი იზრდება, სფი არ იგივე რჩება.
C. არმანი ზრდის ფასს იტალიურ ჯინსზე, რომელიც
იყიდება აშშ-ში.
სფი იზრდება, მშპ დეფლატორი არ იცვლება.

24
კორექტირება ინფლაციის მიმართ:
ფული დროის სხვადასხვა ინტერვალში

ინფლაცია ართულებს სხვადასხვა პერიოდში

ღირებულებების შედარებას.
ჩვენ შეგვიძლია გამოვიყენოთ სფი და მოვახდინოთ
სხვადასხვა პერიოში ღირებულების დონის
კორექტირება, რაც შემდეგ მოგვცემს მათი
შედარების შესაძლებლობას.

თავი 24 ცხოვრების ღირებულების

გამოთვლა
მაგალითი: საწვავის გაზრდილი ფასები
გალონი საწვავის ფასი აშშ-ში:
$1.42 მარტი 1981
$3.03 თებერვალი 2008
ამ ორი მონაცემის შესადარებლად, ჩვენ
გამოვიყენებთ სფი-ს და 1981 წლის საწვავის ფასს
გამოვსახავთ „2008 წლის დოლარში“,
ანუ რა იქნებოდა საწვავის ფასი 1981 წელს 2008
წლის ცხოვრების ხარჯების გათვალისწინებით.
ამისათვის ჩვენ გავამრავლებთ 1981 წლის
საწავვის ფასს, 2008 წლისა და 1981 წლის სფი-ის
შეფარდებაზე.
თავი 24 ცხოვრების ღირებულების
გამოთვლა
მაგალითი: საწვავის გაზრდილი ფასები

ფასი 2008 წლის

თარიღი საწავავის ფასი სფი
დოლარში
3/1981 $1.42/გალონი 88.5 $3.40/ გალონი
2/2008 $3.03/ გალონი 211.7 $3.03/ გალონი
1981 წლის საწვავის ღირებულება 2008 წლის ფასებში

= $1.42 x 211.7/88.5
= $3.40
კოროლაციის შედეგად ვხედავთ, რომ საწვავის ფასი
1981 წელს უფრო მაღალი იყო ვიდრე 2008 წელს.

თავი 24 ცხოვრების ღირებულების

გამოთვლა
ს ა ვ ა რ ჯ ი შ ო 4:
(არარეალური ციფრები)

1980: სფი = 90,

ეკონომისტების საშუალო ხელფასი = $24,000
დღეს: სფი = 180,
ეკონომისტების საშუალო ხელფასი = $50,000
1980 წელს უფრო დაფასებული იყო ეკონომისტი
,თუ დღეს?

28
ს ა ვ ა რ ჯ ი შ ო 4:
(არარეალური ციფრები)

1980: სფი = 90,

ეკონომისტების საშუალო ხელფასი = $24,000
დღეს: სფი = 180,
ეკონომისტების საშუალო ხელფასი = $50,000
ამოხსნა
1980 წლის ხელფასის კორექტირება „დღევანდელ
დოლარში“
$24,000 x (180/90) = $48,000.
კორექტირების შემდეგ დავასკვენით, რომ დღეს
უფრო დაფასებულია ეკონომისტი ვიდრე 1980 დღეს
29
კორექტირება ინფლაციის მიმართ:
ინდექსაცია

ღირებულება ინდექსირებულია
ინფლაციის მიმართ, თუ
ტექმპის მიხედვით თანხების ავტომატური
კორექტირება ხდება მთავრობის კანონის
საფუძველზე.
მაგალითად, სფი-ის გაზრდის შესაბამისად
ავტომატურად იზრდება
„COLA“-ში დადგენილი წესით იზრდება
ხელფასებიც
ხდება „Social Security“ გადახდების
ავტომატური კორექტირება
თავი 24 ცხოვრების ღირებულების
გამოთვლა
კორექტირება ინფლაციის მიმართ:
სარგებლის რეალური vs. ნომინალური განაკვეთი

სარგებლის ნომინალური განაკვეთი:

სარგებლის განაკვეთი არაა კორექტირებული
ინფლაციის მიმართ
ხდება დეპოზიტის თუ სესხის განაკვეთის ზრდა
ნომინალური განაკვეთით
სარგებლის რეალური განაკვეთი:
კორექტირებულია ინფლაციის მიმართ
ხდება დეპოზიტის თუ სესხის განაკვეთის ცვლილება

სარგებლის რეალური განაკვეთი

= (სარგებლის ნომინალური განაკვეთი) –
(ინფლაციის განაკვეთი)
თავი 24 ცხოვრების ღირებულების
გამოთვლა
სარგებლის რეალური და ნომინალური გაკავეთი: მაგალითი

დეპოზიტზე განთავსებულია $1,000.

სარგებლის ნომინალური განაკვეთი 9%.
წლის განმავლობაში ინფლაციის განაკვეთი 3.5%.
სარგებლის რეალუდი განაკვეთი
= სარგებლის ნომ. განაკვეთი – ინფლაცია
= 9.0% – 3.5% = 5.5%
შესაბამისად დეპოზიტზე განთავსებული $1000
ყიდვითი უნარიანობა გაიზარდა მხოლოდ 5.5%-
ით.

თავი 24 ცხოვრების ღირებულების

გამოთვლა
სარგებლის რეალური და ნომინალური გაკავეთი აშშ-ში, 1950-2007 წწ.

15
(percent per year)

10
Interest Rates

-5

-10
1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

Nominal interest rate Real interest rate

თავი 24 ცხოვრების
ღირებულების გამოთვლა
დასკვნა
სამომხმარებლო ფასის ინდექსი (სფი) ზომავს
ცხოვრების ღირებულების დონეს. სფი ახდენს
მომხმარებლის მიერ ხშირად შესყიდული
პროდუქტების იდენტიფიცირებას, ადგენს
სამომხმარებლო კალათას და განსაზღვრავს მათ
ღირებულებას.
სფი დონის მიხედვით ხდება სხვადასხვა ეკონომიკური
ცვლადების კორექტირება. ხდება ინფლაციისა და
ცხოვრების დონეში ცვლილების სხვაობის ასახვა.
სარგებლის რეალური განაკვეთი არის კორექტირებული
ინფლაციის მიმართ. ის უდრის სარგებლის ნომინალურ
განაკვეთს - ინფლაციის განაკვეთი.
თავი 24 ცხოვრების ღირებულების
გამოთვლა