Rola państwa w gospodarce

mgr Małgorzata Januszewska

Niedoskonałości rynku
sytuacja, w której mechanizm rynkowy nie prowadzi do efektywnej (w
sensie Pareta) alokacji zasobów. Nieefektywność ta jest
wykorzystywana jako argument na rzecz interwencji państwa na rynku.
Źródła zawodności:
• zawodność konkurencji,
• istnienie dóbr publicznych,
• istnienie efektów zewnętrznych,
• brak lub niekompletność rynków,
• niepełna informacja rynkowa (asymetria informacji).
Niedoskonałości państwa:
kategoria oceny skuteczności działania państwa – zaczęto rozważać je
kiedy zaobserwowano niskiej efektywności działań państwa w sytuacji
bliskiej pełnego zatrudnienia.

Niesprawność państwa przejawia się w tych samych sferach co

niedoskonałość rynku, tj. w sferze alokacji, stabilizacji i podziału.
Niesprawności państwa w sferze alokacji:
• miękkie finansowanie przedsiębiorstw
• stosowanie personalnych (a nie kompetencyjnych) kryteriów w
obsadzie i ocenie kadry kierowniczej przedsiębiorstw publicznych.
• ekonomiczna zawodność państwa - realizuje ono interesy urzędników
państwowych zamiast interesu publicznego
Niesprawności państwa w sferze stabilizacji:
Niemożność stabilizowania gospodarki z powodu mechanizmów:
• opóźnienia w mechanizmie monetarnym;
• efektu wypychania;
• politycznego cyklu koniunkturalnego;
• oczekiwań inflacyjnych;
• realnego cyklu koniunkturalnego
Niesprawności państwa w sferze podziału
• nieskuteczność w ograniczaniu rozpiętości dochodów
• nieskuteczność w ograniczaniu sfer ubóstwa
• antyprzedsiębiorczy, antymotywacyjny i antyinflacyjny charakter
programów opieki społecznej.
Ekonomiczne funkcje państwa
Podstawowym celem polityki państwa jest zwiększenie efektywności
ekonomicznej systemu rynkowego, obniżanego przez okresowe recesje,
jak również przez inne przyczyny np. niesprawne działanie rynków w
wyniku istnienia monopolu oraz istnienia w coraz większym zakresie
zewnętrznych społecznie korzyści i kosztów.
Ekonomiczne funkcje państwa
Rozróżniamy trzy podstawowe funkcje w gospodarce:
- funkcja alokacyjna
- funkcja redystrybucyjna
- funkcja stabilizacyjna
Funkcja alokacyjna
• podejmowanie działań, sprzyjających optymalnej alokacji zasobów
gospodarczych.
Obejmuje działania, których celem jest stymulowanie rozwoju
gospodarczego przez:
- rozbudowę infrastruktury ekonomicznej i społecznej,
- politykę strukturalną
- politykę prewencyjną w zakresie ochrony środowiska.
Funkcja stabilizacyjna
obejmuje najważniejsze cele makroekonomiczne państwa.

Jej zadania polegają na:

- podejmowaniu działań ograniczających lub eliminujących inflację
- ograniczaniu bezrobocia
- osiąganiu i utrzymywaniu w dłuższym okresie wysokiego tempa
wzrostu gospodarczego,
- zmniejszaniu amplitudy wahań koniunkturalnych.
Funkcja redystrybucyjna
obejmuje działania w sferze zabezpieczenia społecznego oraz inne mające na
celu zmniejszenie nierówności wynikających z działania czynników rynkowych
w zakresie majątkowym i dochodowym.

Podstawowymi narzędziami za pomocą których państwo dokonuje

redystrybucji dochodu narodowego są:
-         system podatkowy
-         wydatki z budżetu
-         składki na ubezpieczenia społeczne
-         oddziaływanie na system cen, opłat
Prywatyzacja zadań publicznych
Zadanie publiczne - obowiązek podjęcia aktywnej działalności przez
organ administracji publicznej, któremu zadanie zostało prawnie
powierzone
„Podstawowym kryterium dla uznania danych zadań za zadania
publiczne jest okoliczność, że państwo lub samorząd terytorialny
ponoszą w świetle prawa odpowiedzialność za ich realizację. Natomiast
nie jest, ogólnie rzecz biorąc, konieczne, aby samo wykonywanie zdań
odbywało się w ramach struktur organizacyjnych administracji
publicznej, czy nawet szerzej: w ramach struktur organizacyjnych
państwa lub samorządu terytorialnego”

S. Biernat
Prywatyzacja zadania publicznego
- zadanie publiczne zostaje przekazane w całości do wykonania podmiotowi
prywatnemu i to on ponosi odpowiedzialność, za jego wykonanie
Prywatyzacja w rozumieniu ekonomicznym
Można wyodrębnić dwa rozumienia prywatyzacji:
• sensu stricto, czyli sprzedanie co najmniej większości wartości (co
oznacza głównie połowę akcji spółki plus jedna) jednemu lub większej
liczbie prywatnych właścicieli,
• sensu largo stosowanie różnych, nawet alternatywnych środków, w
celu zmiany zależności między jednostkami państwowymi a
prywatnymi, na korzyść tych prywatnych i zwiększenie roli rynku i
konkurencji (chodzi bardziej o kontrolowanie działalności
gospodarczej, niż o formalną własność). Do metod prywatyzacji sensu
largo zalicza się: denacjonalizację, deregulację i franszyzę
Prywatyzacja zadań publicznych
S. Biernat ujmuje ją jako wszelkie przejawy odstępowania od
wykonywania zadań przez podmioty administracji publicznej, działające
w formach prawa publicznego
Odpowiedzialność państwa za wykonanie zadań pozostaje aktualna
także w przypadkach upoważnienia do wykonania tych zadań przez
podmioty niepubliczne, natomiast zmieniają się wówczas zakresy i
formy tej odpowiedzialności.
Wystarczy, jeżeli państwo odpowiada za to, że pewne zadania będą
wykonywane prawidłowo przez podmioty niepubliczne i prawa
obywateli nie doznają przez to uszczerbku. W tym celu organom
państwowym lub samorządu terytorialnego przysługują kompetencje
nadzorcze