Universiteti I Prishtinws “ Hasan Prishtina”

Fakulteti Ekonomik-Departamenti Ekonomiks

Lwnda: Metodologjia e hulumtumit
Tema: Pwrzgjedhja e Mostrws

Prof. Sevdije Alshiqi Studentja:Ermirw Ademi

Nw kwtw kapitull do tw flasim pwr:

 Dallimin e pwrzgjedhjes sw mostrws mes hulumtimeve cilwsore dhe atyre sasiore

 Terminologjinw nw pwrzgjedhjen e mostrws
 Bazwn teorike te pwrzgjedhjes sw mostrws
 Faktorwt qw ndikojnw te konkluzionet qw nxirren prej mostrws
 Llojet e ndryshme tw pwrzgjedhjes sw mostrws:
 Modeli i pwrzgjedhjes sw mostrws sw rastwsishme/probabilitetit
 Modeli i pwrzgjedhjes sw mostrws jo tw rastwsishme/pa probabilitet
 Modeli i pwrzgjedhjes sw mostrws “sw pwrzier”
 Pwrllogaritjen e madhwsisw sw mostrws
 Konceptin e pikws sw ngopjes.
Dallimi i pwrzgjedhjes sw mostrws mes hulumtimeve sasiore
dhe cilwsore

 Pwrzgjedhja e mostrws nw hulumtimet sasiore dhe ato cilwsore udhwhiqet prej dy

filozofive tw kundwrta.
 Nw hulumtimet sasiore ju bwni pwrpjekje qw ta zgjidhni mostrwn nw atw mwnyrw qw tw
jetw e paanshme dhe ta pwrfaqwsojw popullatwn prej tw cilwa pwrzgjidhet.
 Nw hulumtimet cilwsore njw varg konsideratash mund tw ndikojnw nw pwrzgjedhjen e
mostrws, siç janw: Sa lehtw wshtw qw tw keni qasje te pjesmarrwsit potencialw; gjykimi
juaj qw ai person ka njohuri tw mjaftueshme pwr ndodhitw,ngjarjen apo situatwn qw ju
intereson; Sa tipike wshtw rasti pwr njw kategori individwsh; ose qw wshtw krejtwsisht I
ndryshwm prej tw tjerwve.
 Qwllimi i pwrzgjedhjes sw mostrws nw hulumtimet sasiore wshtw nxjerrja e
konkluzioneve sa i pwrket fokusit tw hulumtimit tuaj,pwr grupin prej tw cilit
pwrzgjidhet mostra; ndwrsa nw hulumtimet cilwsore qwllimi wshtw qw tw
sigurohen njohuri tw hollwsishme ose pwr situatwn, ngjarjen apo ndodhitw ose
pwr aspekte tw ndryshme tw njw individi me supozimin qw si individ wshtw
tipik pwr grupin dhe si rrjedhojw do tw ofrojw informata pwr ta kuptuar mw
mirw atw grup.
 Nw hulumtimet sasiore i kushtohet rwndwsi e konsiderueshme madhwsisw sw
mostrws varwsisht prej llojit tw studimit dhe shfrytwzimit tw mundshwm tw
gjetjeve.Studimet qw janw dizajnuar pwr tw formuluar politika, pwr testimin e
asociacioneve ose mardhwnieve,ose pwr ta pwrcaktuar vlerwsimin e ndikimit u
kushtojnw vwmendje tw theksuar mostrave tw mwdha.Kjo bazohet nw parimin
se njw mostwr e madhe do tw sigurojw pwrfshirje tw njerwzve me prejardhje tw
ndryshme,duke e bwrw qw mostra tw jetw pwrfaqwsuese e popullatws sw
studimit.
 Nw hulumtimet sasiore,pwrdoret pwrzgjedhja e rastwsishme pwr t`u siguruar qw
mostra tw pwrzgjidhet nw atw mwnyrw sa ta pwrfaqwson popullatwn e studimit dhe
t`i shmanget njwanshmwrisw.
 Shumica e strategjive pwr pwrzgjedhjen e mostrws,duke i pwrfshirw edhe ato pa
probabilitet,qw pwrshkruhen nw kwtw kapitull mund tw shfrytwzohen nw studimet
sasiore me kusht qw t`I pwrmbushw kushtet.
 Ndwrsa nw studimet cilwsore mund tw pwrdoren vetwm modelet pa probabilitet pwr
pwrzgjedhjen e mostrws.
 Pwrzgjedhja e mostrws nw hulumtimet sasiore
 Koncepti i pwrzgjedhjes sw mostrws

 Tw supozojmw qw jeni tw interesuar nw moshwn mesatare tw studentwve nw klaswn

tuaj.Ekzistojnw dy mwnyra pwr ta gjetur kwtw.
 Metoda e parw wshtw qw tw kontaktohen tw gjithw studentwt nw klasw,t`ua gjeni
moshwn e tyre,t`I mblidhni dhe pastaj ta pjeswtoni kwtw me numrin e
studentwve(procedurw pwr llogaritjen e mesatares sw mostrws.
 Metoda e dytw wshtw qw t`i zgjedhni disa student nga klasa ,t`I pyetni pwr moshwn e
tyre t`i mblidhni dhe pastaj ta pjeswtoni atw me numrin e studentwve qw i keni pyetur.
 Pwrzgjedhja e mostrws, si rrjedhojw,wshtw njw proces i pwrzgjedhjes sw disave (njw
mostwr) prej njw grupi mw tw madhw (popullsia e mostrws) si bazw pwr vlerwsimin
apo parashikimin e pwrhapjes sw informacionit qw nuk e dimw, situatws apo rezultatit
nw lidhje me grupin mw tw madh.
 Mostra wshtw nwngrup i popullatws pwr tw cilin jeni tw interesuar.Megjithatw,pwrmes
procesit tw pwrzgjedhjes sw mostrws, ju pwrpiqeni ta vlerwsoni atw e cila mund tw
jetw situate nw popullatwn e pwrgjithshme tw studimit.

Popullata e I pwrzgjidhni disa njwsi tw mostrws nga Sample

studimit: Njwsitw popullata e studimit
e studimit.

Prej
m
vlerw ostrws sw
s Mblidhni informata prej
tw ty im tw pw gjetjeve,
re nw ra ju kwtyre njerwzve pwr t`i
popu fwrt tw m e bwni n
llatw j gjetur pwrgjigjjet kundrejt
n e s bizotwrim w
tudim it pyetjeve te hulumtimit
it
 Pwrzgjedhja e mostrws ,si rrjedhojw,wshtw kompromis midis pwrparwsive dhe tw
metave tw caktuara.Gjersa nw njwrwn anw ju kurseni kohw dhe mjete, nw anwn tjetwr ju
mund ta komprometoni shkallwn e saktwsisw nw gjetjet tuaja.
 Toleranca e kwsaj mundwsie tw gabimit wshtw me konsideratw tw rwndwsishme nw
procesin e pwrzgjedhjes sw mostrws.
 Terminologjia nw pwrzgjedhjen e mostrws
 Le t`i konsiderojmw swrish shembujt qw i pwrdorwm mw herwt ku synimet kryesore
ishin gjetja e moshws mesatare tw klasws,tw ardhurat mesataretw familjeveqw jetojnw nw
qytet dhe rezultatet e mundshme zgjedhore tw njw shteti apo vendi tw caktuar.
 Tw supozojmw qw e keni pwrdorur njw metodw tw pwrzgjedhjes sw mostrws – pra, i
zgjidhni disa student,familje apo votues pwr t`I arritur kwto synime.
 Nw kuadwr tw kwtij procesi janw disa aspekte:
• Klasa,familjet qw jetojnw nw qytet ose votuesit prej tw cilwve e zgjidhni mostrwn quhet popullatw ose
popullata e studimit.Madhwsia e popullatws zakonisht shwnohet me shkronjwn N.
• Grupi i vogwl i studentwve,familjeve apo i elektoratit prej tw cilwve e mblidhni informacionin e nevojshme
pwr ta bwrw vlerwsimin e pwrafwrt te moshws mesatare tw klasws, tw ardhurat mesatare apo rezultatin e
zgjedhjeve quhet mostwr.
• Numri i studentwve,familjeve ose elektoratit prej tw cilwve i siguroni informatat e nevojshme quhet
madhwsi e mostrws dhe rwndom shwnohet me shkronjwn n.
• Mwnyra se si i pwrzgjidhni studentwt,familjet ose elektoratin quhet model i pwrzgjedhjes sw mostrws
ose strategji e pwrzgjedhjes sw mostrws.
• Secili student,familje ose elektorat qw e formojnw bazwn pwr pwrzgjedhjen e mostrws sw mostrws suaj
quhet njwsi e mostrws apo element i mostrws.
• Lista qw i identifikon studentwt,familjet apo elektoratin nw njw popullatw tw studimit quhet kornizw e
mostrws.Nwsw tw gjithw elementet nw popullatwn e mostrws nuk mund tw identifikohen
individualisht,atwherw ju nuk mund ta keni njw kornizw tw mostrws pwr atw popullatw tw studimit.
• Gjetjet tuaja bazohen nw informacionin e siguruar prej pjesmarrwsve(mostrws) qw quhet statistikw e
mostrws..Statistikat e mostrws e formojnw bazwn pwr vlerwsimin e karakteristikave me interes qw
mbizotrojnw nw popullatwn e studimit.
• Synimi kryesor wshtw gjetja e pwrgjigjjeve ndaj pyetjeve hulumtuese qw lidhen me popullatwn e
pwrgjithshme tw studimit, e jo me mostrwn prej tw cilws i mblidhni informatat.Nga statistikat e mostrws
ne bwjmw vlerwsime tw pwrgjigjjeve tw mundshme ndaj pyetjeve tona tw hulumtimit pwr popullatwn e
studimit.Vlerwsimet qw bwhen prej statistikave tw mostrws quhen parametra tw popullatws.Njw
shembull i parametrit wshtw mesatarja e popullatws.
 Parimet e pwrzgjedhjes sw mostrws
 Teoria e pwrzgjedhjes sw mostwr udhwhiqet prej tri parimeve.Pwr t`I shpjeguar me
efikasitet kwto do ta marrim njw shembull krejt tw thjeshtw.
 Tw themi se i kemi katwr individw A,B,C dhe D.Pastaj themi se A wshtw 18 vjeç,B
wshtw 20,C wshtw 23 dhe D wshtw 25. Meqw i dijmw moshat e tyre,atwherw mund
ta llogaritim moshwn e tyre mesatare duke i mbledhur 18+20+23+25=86 dhe
pjeswtohen me 4.Kjo e jep moshwn mesatare (mesataren aritmetike) tw A,B,C dhe D,
pra 21.5 vjeç.
 Pwrzgjedhje e rastwsishme quhet procesi qw e mundwson kwtw.Me qwllim qw tw
bwhet pwrzgjedhja e rastwsishme, ne e shfrytwzojmw teorinw e probabilitetit duke
formuar palw,tw cilat na japing gjashtw kombinime tw mundshme nw çifte: A dhe B; A
dhe C ; A dhe D; B dhe C; B dhe D; dhe C dhe D. Tani i marrim secilwn palw pwr ta
llogaritur moshwn mesatare tw mostrws.
1. A+B=18+20=32/2=19.0 vjeç;
2. A+C=18+23=41/2=20.5 vjeç;
3. A+D=18+25=43/2=21.5 vjeç;
4. B+C=20+23=43/2=21.5 vjeç;
5. B+D=20+25=45/2=22.5 vjeç;
6. C+D=23+25=48/2=24.0 vjeç.

 Vwrejmw senw shumicwn e rasteve mosha mesatare,e llogaritur nw bazw tw kwtyre

mostrave prej dy çifteve (statistika e mostrws),dallon prej njwra-tjetrws.Tani i
krahasojmw kwto statistika tw mostrws me mesataren e katwr individwve – mesataren e
popullatws (parametric i popullatws) prej 21.5 vjeç.
 Tani konsiderojmw dallimin nw statistikwn e mostrws dhe mesatares sw popullatws pwr
secilwn prej gjashtw mostrave.

Mostra Mesatarja e mostrws Mesatarja e popullatws Dallimi mes (1) dhe

(Statistika e mostrws) (1) (Parametri i popullatws) (2) (2)

1 19.0 21.5 -2.5

2 20.5 21.5 -1.0
3 21.5 21.5 0.0
4 21.5 21.5 0.0
5 22.5 21.5 +1.0
6 24.0 21.5 +2.5

 Kjo analizw e paraqet njw prej parimeve me shumw rwndwsi nw pwrzgjedhjen e mostrws:
 Parimi 1. Nw shumicwn e rasteve kur pwrzgjidhet njw mostwr do tw ketw dallim mws
statistikws sw mostrws dhe mesatares sw vwrtetw tw popullatws, e cila i atribuohet
pwrzgjedhjes sw elementeve nw mostwr.
 Pwr tw kuptuar parimin e dytw, vazhdojmw mw shembullin e mwsipwrm, por nw vend
tw mostrws me dy individw marrim njw mostwr me tre. Tani i kemi katwr kombinime
tw mundshme me tri palw:

1. A+B+C=18+20+23=61/3=20.33 vjeç;
2. A+B+D=18+20+25=63/3=21.00 vjeç;
3. A+C+D=18+23+25=66/3=22.00 vjeç;
4. B+C+D=20+23+25=68/3=22.67 vjeç.

Mostra Mesatarja e Mesatarja e Dallimi mes (1) dhe

mostrws (1) popullatws (2) (2)
1 20.33 21.5 -1.17
2 21.00 21.5 -0.5
3 22.00 21.5 +0.5
4 22.67 21.5 +1.17
 Parimi 2. Sa mw e madhe tw jetw madhwsia e mostrws aq mw i saktw do tw jetw
vlerwsimi i pwrafert i mesatares sw vwrtetw tw popullatws.
 Supozojmw se katwr individw kanw moshwn dukshwm tw ndryshme. A=18, B=26,
C=32, dhe D=40. Me fjalw tw tjera, jemi duke e krijuar njw pamje vizuale ku individwt
jane dukshwm tw ndryshwm prej njwri-tjetri sa i pwrket moshws – variabli pwr tw cilwn
jemi tw interesuar.
 Nwse kalojmw nwpwr procedurwn e njejtw (tw pwrshkruar mw sipwr) do tw gjejmw se
dallimi nw moshwn mesatare nw rastin e msotrave me nga dy palw shkon mes -7.00 dhe
+7.00 vjeç, dhe nw rastin me nga tri palw shkon mes -3.67 dhe +3.67.Nw tw dy rastet
ndryshimi nw tw dy skajet wshtw mw i madhw se sa ai i shembujve tw mwhershwm.
 Parimi 3. Sa mw i madhw tw jetw dallimi nw variablin e njw populate qw studiohet,
pwr njw mostwr tw madhwsisw sw caktuar,aq mw i madh do tw jetw dallimi midis
statistikave tw mostrws dhe mesatares sw vwrtetw tw popullatws.
 Faktorwt qw ndikojnw te konkluzionet qw nxirren prej mostrws

 Parimet e mwsipwrme sugjerojnw se janw dy faktorw qw mund tw ndikojnw nw shkallwn e

sigurisw sa u pwrket konkluzioneve qw mund tw nxirren prej njw mostre:
1. Madhwsia e mostrws – Gjetjet qw bazohen nw mostra mw tw mwdha kanw mw shumw siguri se ato
qw bazohen nw mostra mw tw vogla. Si rregull, sa mw e madhe tw jetw mostra,aq mw tw sakta do
tw jenw gjetjet.
2. Shkalla e dallimeve nw popullatwn e mostrws – Sa mw I madhw tw jetw dallimi nw popullatwn e
studimit sa u pwrket karakteristikave qw studiohen ,pwr njw mostwr tw madhwsisw sw caktuar, aq
mw e madhe do tw jetw siguria.( Nw aspektin teknik,sa mw i madh tw jetw devijimi standard,aq
mw i lartw do tw jetw gabimi standard pwr njw mostwr tw madhwsisw sw caktuar nw vlerwsimet
tuaja). Nwse popullata wshtw homogjene (uniforme ose e ngjashme) sa u pwrket karakteristikave
qw po studiohen,edhe njw mostwr e vogwl mund tw ofrojw vlerwsime tw pwrafwrta qw janw tw
mirwqena,por nwse popullata wshtw heterogjene( e ndryshme ose e llojllojshme), atwherw ju duhet
ta pwrzgjidhni njw mostwr mw tw madhe pwr ta siguruar nivelin e njejtw tw saktwsisw.Natyrisht,
nwse tw gjitha elementet nw njw popullatw janw identike, atwherw pwrzgjedhja qoftw edhe e njw
elementi do tw japw vlerwsim absolutisht tw saktw. Si rregull, sa mw i madhw tw jetw dallimi sa u
pwrket karakteristikave qw po studiohen nw njw popullatw tw studimit,aq mw e madhe do tw jetw
pasiguria pwr njw mostwr tw madhwsisw sw caktuar.
 Qwllimet nw pwrzgjedhjen e mostrws

 Me rastin e pwrzgjedhjes sw njw mostre nw studimet sasiore, ju kryesisht synoni ta arrini

precizitetin maksimal nw vlerwsimin tuaj tw pwrafwrt nw kuadwr tw njw mostre me
madhwsi tw caktuar, dhe t`i shmangeni njwanshmwrisw nw pwrzgjedhjen e motrws suaj.
Njwanshmwria nw pwrzgjedhjen e njw mostre mund tw ndodhw nwse:
• Pwrzgjedhja e mostrws kryhet sipas metodave tw pwrzgjedhjes jorastwsore –
d.m.th, Nwse pwrzgjedhja ndikohet me vetwdije apo pavetwdije prej zgjedhjes
njerwzore;
• Korniza e mostrws – lista, indeksi, apo regjistra tw tjerw tw popullatws – e cila
shwrben si bazw pwr pwrzgjedhje, nuk e mbulon saktw dhe plotwsisht popullatwn e
mostrws.
• Nuk mund ta identifikoni njw pjesw tw popullatws sw mostrws, ose ata nuk
pranojnw qw tw bashkw-punojnw me ju.
 Llojet e pwrzgjedhjes sw mostrws
 Strategjitw e ndryshme pwr pwrzgjedhjen e mostrws nw hulumtimet sasiore
mund tw kategorizohen si vijon figura12.2
• Modelo i pwrzgjedhjes sw mostrws sw rastwsishme/ probabilitetit
• Modeli i pwrzgjedhjes sw mostrws sw parastwsishme/pa probalitiet
• Modeli i pwrzgjedhjes sw mostrws “ sw pwrzier”

 Modeli i pwrzgjedhjes se mostrws sw rastwsishme/probabilitetit

Qw njw model tw quhet pwrzgjedhje e mostrws me rastwsi ose zgjedhje me
probabilitet,wshtw e domosdoshme qw secili element I popullatws sw studimit tw
ketw shansw tw barabartw.
  Llojet e pwrzgjedhjws sw mostrws nw hulumtimet sasiore (fig, 12.2)

Llojet e pwrzgjedhjws sw mostrws

Pwrzgjedhja e
Pwrzgjedhja e mostrws sw Pwrzgjedhja e mostrws
mostrws sw
rastwsishme/probabilitetit jorastwsore/pa probabilitet
“pwrzier”

Pwrzgjedhja e Pwrzgjedhja e
Pwrzgjedhja e thjeshtw e Pwrzgjedhja e mostrws Kuota mostrws
mostrws
mostrws sw rastwsishme sw rastwsishme shtresore sistematike
grupore Gjykuese

Pwrzgjedhja e Aksidentale E volitshme

mostrws shtresore Faza

Zingjirore
Pwrzgjedhja e
Me shumw Pwrzgjedhjae mostrws
shpwrpjeswtuar e Me dy faza
faza profesionale
mostrws shtresorw
 Njw mostwr mund tw konsiderohet si mostwr e rastwsishme/probabiliteti (dhe, si
rrjedhojw, pwrfaqwsuese e popullatws qw po studiohet) nwse permbushen tw dy kwto
kushte. Pwrndryshe, mund tw ketw njwanshmwri nw studim.Ekzistojnw dy pwrparwsi tw
mostrave tw rastwsishme/probabilitetit:
1. Meqw e pwrfaqwsojnw twrwsinw e popullatws sw mostrws, konkluzionet qw
nxirren prej mostrave tw tilla mund tw pwrgjithwsohen pwr twrw popullatwn e
mostrws.
2. Disa prej testeve statistikore qw bazohen nw teorinw e probabilitetit mund tw
aplikohen vetwm te tw dhwnat e mbledhura prej mostrave tw rastit.Disa prej
kwtyre testeve kanw rwndwsi pwr pwrcaktimin e korrelacioneve pwrfundimtare.
 Metodat pwr twrheqjen e mostrws sw rastwsishme

 Ekzistojnw tri metoda qw pwrdoren mw sw shpeshti pwr ta pwrzgjedhur mostrwn e

rastwsishme:
1. Twrheqja nga njw enw – nwse popullata e pwrgjithshme wshtw e vogwl, atwherw
procedura mw e lehtw do tw ishte qw tw numwrohej secili element nw njw copw tw
veçantw letre secili, tw vendoseshin tw gjitha copat e letrws nw njw enw,dhe pastaj tw
twrhiqeshin njwri pas tjetrit pa i shikuar derisa numri i copave tw pwrzgjedhura tw
jetw i barabartw me madhwsinw e mostrws qw keni pwrcaktuar mw parw.Kjo
metodw pwrdoret nw disa lotari.
2. Njw program kompjuterik – ekzistojne disa programe qw mund t`ju ndihmojnw ta
zgjidhni njw mostwr tw rastit.
3. Njw tabelw me numra gjeneruar rastwsisht – shumica e librave pwr metodologjinw e
hulumtimit dhe statistika kanw nwpwr shtojcat e tyre tabela tw numrave tw
gjeneruar rastwsisht.