Μικροοικονομική ΙΙ

Ζήτηση
Διάλεξη 2: Προτιμήσεις και χρησιμότητα
Θεωρία καταναλωτή. Επιλογή καταναλωτή
• Τί επιλέγει να καταναλώσει ένας καταναλωτής;
• Πώς αλλάζει αυτό όταν αλλάζει το οικονομικό περιβάλλον;
• Στην ανάλυση ξεχωρίζουμε ανάμεσα σε
• Ενδογενείς μεταβλητές: ποσότητα αγαθών που καταναλώνει
• Εξωγενείς μεταβλητές (όχι στον έλεγχό του): τιμές, εισόδημα, προτιμήσεις
του
• Θέλουμε να εξετάσουμε την διαδικασία επιλογής του καταναλωτή
δηλαδή το πώς καθορίζονται οι μεταβλητές που είναι υπό τον έλεγχό
του (ενδογενείς μεταβλητές)
Θεωρία καταναλωτή
• Μικροοικονομική Ι: Ποιο καλάθι επιλέγει ο καταναλωτής;
• Εξαρτάται από 2 παράγοντες/συνιστώσες:
1. Τί θέλει (προτιμάει) => καμπύλη αδιαφορίας
2. Τί μπορεί => Εισοδηματικός περιορισμός } Άριστο καλάθι x

x
Θεωρία καταναλωτή: Καμπύλες αδιαφορίας
• Τα «θέλω» του καταναλωτή απεικονίζονται από τις καμπύλες
αδιαφορίας που είδατε στην Μίκρο Ι
• Πώς σχηματίζονται αυτές οι καμπύλες αδιαφορίας;
• Τί μας δείχνουν;
• Στο χώρο των καλαθιών, μας δείχνουν ποια καλάθια προτιμάει και
ανάμεσα σε ποια είναι αδιάφορος
• Μας δίνουν τις ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ του καταναλωτή
• Πώς προκύπτουν πιο αυστηρά αυτές οι καμπύλες αδιαφορίας;
• Θεωρία προτιμήσεων καταναλωτή
Προτιμήσεις καταναλωτή
• Προτιμήσεις: ανάμεσα σε δυο οποιαδήποτε καλάθια αγαθών ποιο
προτιμάει;
• Τί είναι καλάθι αγαθών;
• Σκεφτείτε το σαν το καλάθι του supermarket ή το καλάθι του amazon
• Μια λίστα αγαθών με ποσότητες (πχ αν καταναλώνει 4 αγαθά [2
μπύρες, 0 μανταρίνια, 3 σουβλάκια, 5 ζευγάρια παπούτσια])
• Μαθηματικά: ένα διάνυσμα:
Προτιμήσεις καταναλωτή
• Εμείς θα ξεκινήσουμε με τον απλούστερο δυνατό κόσμο: τον κόσμο
ενός καταναλωτή που καταναλώνει μόνο δύο αγαθά: μήλα (x) και
γιαούρτι (y)
• Αλγεβρικά κάθε καλάθι αυτού του καταναλωτή είναι ένα διάνυσμα
2ης τάξεως (πχ (2, 3) ή (0, 5) ή (1, 7), ή (6, 2)… ). Το πρώτο καλάθι έχει
2 μήλα και τρία γιαούρτια, το δεύτερο κανένα μήλο και 5 γιαούρτια
κ.ο.κ.
• Πώς αναπαριστούμε γεωμετρικά τα διανύσματα 2ης τάξης;
• Ως σημεία στο χώρο (βλ. Μαθηματικά Ι)
Προτιμήσεις
καταναλωτή
• 4 διαφορετικά καλάθια A:
(2, 3) ή B:(0, 5) ή C:(1,
7), ή D:(6, 2)
• Μπορούμε να γεμίσουμε
το χώρο με τέτοια
καλάθια
•  Δηλαδή κάθε σημείο του
επιπέδου αντιστοιχεί σε
ένα τέτοιο καλάθι.
Προτιμήσεις καταναλωτή
•  Σχέσεις προτίμησης: Ο κανόνας/εγχειρίδιο/τυφλοσούρτης που μας
λέει για έναν καταναλωτή, ανάμεσα σε δύο τέτοια καλάθια ποιο
προτιμάει
• Συμβολισμός σχέσεων προτίμησης του καταναλωτή
O θεωρεί το καλάθι τουλάχιστον όσο καλό
όσο το καλάθι (ή και καλύτερο)
• Αυτό το ονομάζουμε ασθενή προτίμηση (καλύτερο ή εξίσου καλό).
Με βάση την ασθενή προτίμηση μπορούμε να ορίσουμε και την
αυστηρή προτίμηση (αυστηρώς καλύτερο) και την αδιαφορία
Προτιμήσεις καταναλωτή: αυστηρή
προτίμηση
•  O προτιμάει αυστηρώς το καλάθι από το
καλάθι
• Την αυστηρή προτίμηση την ορίζουμε ως εξής:

και: To είναι τουλάχιστον όσο καλό όσο το και το δεν είναι

τουλάχιστον όσο καλό όσο το
Προτιμήσεις καταναλωτή: αδιαφορία
•  O είναι αδιάφορος μεταξύ καλαθιών και

• Την αδιαφορία την ορίζουμε ως εξής:

και: To είναι τουλάχιστον όσο καλό όσο το και το είναι τουλάχιστον

όσο καλό όσο το
Προτιμήσεις καταναλωτή και καμπύλες
αδιαφορίας
• Πώς συνδέονται οι προτιμήσεις με τις καμπύλες αδιαφορίας;
• Οι καμπύλες αδιαφορίας είναι μια μαθηματική απεικόνιση των
προτιμήσεων
• Εάν οι προτιμήσεις του καταναλωτή είναι «λογικές», μπορούμε να τις
απεικονίσουμε μαθηματικά και να σχεδιάσουμε καμπύλες
αδιαφορίας που περιγράφουν τον καταναλωτή
• Τί σημαίνει «λογικές προτιμήσεις»;
Υποθέσεις για τις προτιμήσεις των
καταναλωτών
Θεωρούμε ότι οι προτιμήσεις των καταναλωτών υπακούν σε κάποιες
υποθέσεις συνέπειας ώστε να μπορούν να επιλέξουν μεταξύ
καλαθιών:
1. Πληρότητα: Είτε είτε , είτε : Ο καταναλωτής μπορεί πάντα να
συγκρίνει δύο καλάθια και . Δεν του επιτρέπουμε να μην ξέρει
ποιο προτιμάει.
2. Μεταβατικότητα: Αν προτιμώ το από το και το από το , τότε
αναγκαστικά θα προτιμώ το από το : δεν θέλουμε ο καταναλωτής
να κάνει κύκλους.
Υποθέσεις για τις προτιμήσεις των
καταναλωτών
3. Τοπικός μη κορεσμός: (τεχνικό): γύρω από ένα καλάθι αγαθών ,
όσο κοντά κι αν πάμε, υπάρχει κάποιο άλλο καλάθι που να το
προτιμάει ο καταναλωτής αυστηρώς από το . Αν φτιάξουμε έναν
κύκλο γύρω από το , οσοδήποτε μικρή ακτίνα κι αν έχει, θα
περιέχει ένα καλάθι που ο καταναλωτής θα προτιμά από το
O T.M.K. Είναι τεχνική υπόθεση. Μια πιο εύκολη
𝐴. και πιο περιοριστική υπόθεση που κάνουμε
𝐵. συνήθως στην θέση του είναι η μονοτονικότητα

4. Μονοτονικότητα: Ένα καλάθι με περισσότερα αγαθά είναι πάντοτε

καλύτερο από ένα με λιγότερα
Εδώ το έχει μεγαλύτερη
𝐵. ποσότητα των δύο αγαθών
.
𝐴 από το και προτιμάται
Υποθέσεις για τις προτιμήσεις των
καταναλωτών
5. Συνέχεια: (τεχνική) Ο καταναλωτής δεν έχει ξαφνικές αλλαγές στην
προτίμησή του. Πχ αν προτιμά 30.000.000 κόκκους ζάχαρης από
ένα μήλο, θα προτιμά και 29.999.999 κόκκους ζάχαρης από ένα
μήλο

6. Κυρτότητα: (τεχνική) Θα δώσουμε πιο αυστηρό ορισμό της

κυρτότητας παρακάτω. Διαισθητικά κυρτότητα σχέσεων
προτίμησης σημαίνει ότι ο καταναλωτής προτιμάει τα μεσαία από
τα ακραία καλάθια αγαθών
Κυρτότητα προτιμήσεων
Κυρτότητα: Σκεφτείτε ότι αυτόν τον μήνα θα φάτε έξω 30 βράδια στη
σειρά. Μπορείτε να φάτε είτε 30 μερίδες κοτόπουλο, είτε 30 μερίδες
μπριζόλα. Ας πούμε ότι είστε αδιάφοροι μεταξύ του να τρώτε κάθε
μέρα κοτόπουλο και κάθε μέρα μπριζόλα.

Αν τώρα σας προσφέρουν 3η εναλλακτική; 15 βράδια κοτόπουλο και 15

βράδια μπριζόλα (μεσαίο καλάθι), εσείς προτιμάτε αυτό από 30 μέρες
το ίδιο φαγητό. Προτιμάτε τα μεσαία από τα ακραία καλάθια.
Κυρτότητα προτιμήσεων
Για να καταλάβουμε την κυρτότητα χρειαζόμαστε την έννοια του
Upper contour set:
Το upper contour set ορίζεται για κάθε καλάθι που καταναλώνει ένας
καταναλωτής, ώς το σύνολο των καλαθιών που είναι τουλάχιστον
εξίσου καλά με το

Upper contour
set του

𝐴
Κυρτότητα προτιμήσεων
Ορισμός: Λέμε ότι ένας καταναλωτής έχει κυρτές προτιμήσεις όταν για
κάθε καλάθι, το upper contour set είναι κυρτό σύνολο, δηλαδή όταν το
UCS του δεν έχει τρύπες ή εσοχές.

Κυρτό είναι ένα σύνολο αν όποτε παίρνουμε δύο σημεία του και τα
ενώνουμε με ένα ευθύγραμμο τμήμα, ολόκληρο το ευθύγραμμο
τμήμα παραμένει μέσα στο σύνολο.
Κυρτά σύνολα: κυκλικός δίσκος, κανονικό εξάγωνο, συμπαγής σφαίρα
Μη κυρτά σύνολα: ντόνατ, μισοφέγγαρο, ποτήρι
Κυρτά σύνολα

Κυρτό σύνολο Μη κυρτό σύνολο

Κυρτότητα προτιμήσεων
Τί εννοούμε όταν λέμε ότι το upper contour set είναι κυρτό σύνολο;

Εννοούμε ότι το σύνολο των

καλαθιών που προτιμάμε από
οποιοδήποτε καλάθι x, δεν
έχει εσοχές (αριστερό σχήμα)
 Κυρτότητα προτιμήσεων
Γιατί λέμε ότι οι κυρτές προτιμήσεις σημαίνουν προτίμηση για μεσαία
καλάθια;
Ο καταναλωτής αριστερά είναι αδιάφορος
κρέας μεταξύ των ακραίων καλαθιών Α και Β. Είναι
αδιάφορος μεταξύ να τρώει 30 μερίδες ψάρι
30 ή 30 μερίδες κρέας μέσα στο μήνα.
Αλλά προτιμάει να καταναλώσει 15 μερίδες
από το καθένα
15 Το C είναι σε ψηλότερη καμπύλη αδιαφορίας
από τα Α και Β (είναι στο εσωτερικό του upper
contour set των Α και Β)
Για τον καταναλωτή δεξιά δεν συμβαίνει το
30 ίδιο
15 ψάρι
Προτιμήσεις και χρησιμότητα
• Είπαμε ότι αν ένας καταναλωτής έχει «λογικές» προτιμήσεις
(πλήρεις, μεταβατικές, τοπικά μη κορεσμένες και συνεχείς), τότε
μπορούμε να τον αναπαραστήσουμε μαθηματικά και διαγραμματικά.
Τί σημαίνει αυτό;
• Σημαίνει ότι υπάρχει μια μαθηματική συνάρτηση που «περιγράφει»
αυτόν τον καταναλωτή.
• Η συνάρτηση ονομάζεται συνάρτηση χρησιμότητας
• Τί εννοούμε ότι η συνάρτηση χρησιμότητας περιγράφει αυτόν τον
καταναλωτή;
Συνάρτηση χρησιμότητας
• Ορισμός:
Λέμε ότι μια  πραγματική συνάρτηση «αναπαριστά» τις σχέσεις
προτίμησης ενός καταναλωτή , αν για δύο οποιαδήποτε καλάθια
αγαθών ισχύει:

• Η συνάρτηση ονομάζεται συνάρτηση χρησιμότητας

• Απεικονίζει εκφράζει τις προτιμήσεις του καταναλωτή : όποτε αυτός
προτιμά το από το , η συνάρτηση δίνει στο μεγαλύτερη τιμή απ’ ό,τι
στο και αντίστροφα: όποτε η συνάρτηση παίρνει μεγαλύτερη τιμή,
το καλάθι προτιμάται.
Συνάρτηση χρησιμότητας
• Θεώρημα:
Αν οι σχέσεις προτίμησης ενός καταναλωτή υπακούουν στις υποθέσεις
1, 2, 3 (ή 4) και 5 , τότε υπάρχει μια πραγματική, συνεχής συνάρτηση
που τις αναπαριστά.
Σημασία θεωρήματος:
Αντί να συγκρίνουμε ένα ένα όλα τα πιθανά καλάθια (πράγμα αδύνατον
πρακτικά και θεωρητικά- είναι μη μετρήσιμα)
μεγιστοποιούμε τη συνάρτηση χρησιμότητας
όπου λαμβάνει τη μέγιστη τιμή
Το καλάθι αυτό προτιμάται από όλα τα άλλα από τον καταναλωτή
Συνάρτηση
χρησιμότητας
Τί ακριβώς κάνει η
συνάρτηση χρησιμότητας;
Σε κάθε καλάθι αντιστοιχεί
έναν αριθμό
Συνάρτηση
χρησιμότητας
Τί ακριβώς κάνει η
συνάρτηση χρησιμότητας;
Σε κάθε καλάθι αντιστοιχεί
έναν αριθμό
Συνάρτηση
χρησιμότητας
Τί ακριβώς κάνει η
συνάρτηση χρησιμότητας;
Σε κάθε καλάθι αντιστοιχεί
έναν αριθμό
Συνάρτηση
χρησιμότητας
Τί ακριβώς κάνει η
συνάρτηση χρησιμότητας;
Σε κάθε καλάθι αντιστοιχεί
έναν αριθμό
Συνάρτηση
χρησιμότητας
Τί ακριβώς κάνει η
συνάρτηση χρησιμότητας;
Σε κάθε καλάθι αντιστοιχεί
έναν αριθμό
Συνάρτηση
χρησιμότητας
Τί ακριβώς κάνει η
συνάρτηση χρησιμότητας;
Σε κάθε καλάθι αντιστοιχεί
έναν αριθμό
Συνάρτηση
χρησιμότητας
Τί ακριβώς κάνει η
συνάρτηση χρησιμότητας;
Σε κάθε καλάθι αντιστοιχεί
έναν αριθμό
Συνάρτηση χρησιμότητας
• Την παραπάνω διαδικασία μπορούμε να την απεικονίσουμε
τρισδιάστατα. Τον άξονα με τις τιμές της , στον τρισδιάστατο χώρο,
τον φέρνουμε ορθογώνια πάνω στο επίπεδο των καλαθιών
• Σε κάθε καλάθι αντιστοιχεί ένα σημείο με διαφορετικό ύψος
• Στον τρισδιάστατο χώρο, αυτή η συνάρτηση απεικονίζεται σαν ένα
«σεντόνι», το ύψος του οποίου δίνει την τιμή της συνάρτησης
χρησιμότητας:
Οριακή χρησιμότητα
• Στην οικονομική ανάλυση πολύ συχνά στρεφόμαστε σε οριακά
μεγέθη
• Η οριακή χρησιμότητα είναι ένα τέτοιο μέγεθος που μας ενδιαφέρει
ιδιαίτερα στην θεωρία καταναλωτή
• Τρεις ερμηνείες προσεγγίσεις ισοδύναμες και συμπληρωματικές
Οριακή χρησιμότητα (Marginal utility – MU)
1. Διαισθητική προσέγγιση: Η οριακή χρησιμότητα ενός καταναλωτή
ως προς το αγαθό μας λέει πόσο αυξάνει η χρησιμότητα του
καταναλωτή εάν η κατανάλωση του αγαθού αυξηθεί ελάχιστα (πχ
κατά μία μονάδα). Προσέξτε ότι η οριακή χρησιμότητα ορίζεται για
κάθε καλάθι κατανάλωσης που μπορεί να καταναλώνει ο
καταναλωτής. Δηλαδή η οριακή χρησιμότητα ορίζεται είτε
καταναλώνω 1 μήλο και 2 γιαούρτια, είτε καταναλώνω 7 μήλα και 0
γιαούρτια κ.ο.κ. Και δεν είναι η ίδια σε όλα αυτά τα καλάθια. Αυτό
είναι ουσιαστικά ο λόγος της μεταβολής της ως προς την μεταβολή
του (μία μονάδα):
Οριακή χρησιμότητα
2. Αλγεβρικός ορισμός: η οριακή χρησιμότητα είναι η μερική
παράγωγος της συνάρτησης χρησιμότητας ως προς το αγαθό

=
Οριακή
χρησιμότητα
3. Γεωμετρική ερμηνεία: η
κλίση της συνάρτησης
χρησιμότητας ως προς y
όταν κρατάμε σταθερό το
x
Οριακή
χρησιμότητα
Φθίνουσα οριακή χρησιμότητα
Σε πολλές οικονομικές εφαρμογές υποθέτουμε ότι ισχύει ο νόμος της
φθίνουσας οριακής χρησιμότητας: ceteris paribus η αύξηση της
κατανάλωσης ενός αγαθού οδηγεί σε όλο και μικρότερη αύξηση της
χρησιμότητας:

Σκεφτείτε κάποιον που πεινάει: Η πρώτη μπουκιά του βελτιώνει τη

θέση πάρα πολύ. Η δεύτερη τον ευχαριστεί πολύ. Όσο καταναλώνει κι
άλλο αυξάνει η ευχαρίστησή του, άλλα όλο και λιγότερο
Φθίνουσα οριακή χρησιμότητα
• Είναι λογικό να θεωρήσουμε ότι όταν
• Μπορούμε να σκεφτούμε περιπτώσεις στις οποίεςόταν ; Τί θα
σήμαινε κάτι τέτοιο για την κατάνάλωσή μας;
• Πώς θα χαρακτηρίζαμε το αγαθό ;
• Μπορούμε να σκεφτούμε περιπτώσεις στις οποίες η οριακή
χρησιμότητα γίνεται και αρνητική;
• Ποια υπόθεση για τις προτιμήσεις του καταναλωτή θα απέκλειε το
ενδεχόμενο της αρνητικής οριακής χρησιμότητας;
Οριακή
χρησιμότητα
Παράδειγμα
• Να υπολογιστεί η οριακή χρησιμότητα για έναν καταναλωτή με
συνάρτηση χρησιμότητας Cobb-Douglas στο καλάθι =3,