Dyskurs feministyczny i

kategoria gender a
współczesna literatura
rosyjska. Zarys teoretyczny
Monika Borodzicz-Chiszko
 • asymetria dokonań kulturowych obu płci do
początku XX w., spowodowana dominującą rolą
mężczyzny we wszystkich sferach życia,
• XX wiek – rozwój ogólnoświatowego
Z historii intelektualnego ruchu kobiecego, jako wynik
walki o prawa kobiet zapoczątkowanej przez
badań nad francuskie sufrażystki w XVIII w.,
płcią: • Feminizm akademicki – podwaliny teoretyczne
dla ruchu socjopolitycznego, women’s studies i
feminizm gender studies, („sex” i „gender”)
 • W centrum - kategoria „gender”,
• Zrównoważenie sił, przez dopuszczenie do głosu
kultury kobiecej,
Feminizm – cele • Krytyczna analiza patriarchalnej tradycji, stanu
i zainteresowania uwarunkowań kulturowych,
• Asynchroniczność przemian w sposobie
myślenia społeczeństw w różnych częściach
świata.
 • USA, Francja, Wielka Brytania,
• Badania już w latach 60. na uniwersytecie w
Feminizm Nowym Orleanie,
• Emancypacja oznaczała możliwość pracy, równe
„zachodni” płace – rola „pani domu” niepożądana,
• Przemiany polityczne i społeczne,
• Budowany na idei równości i tolerancji,
 • Na szerszą skalę omawiany dopiero w latach
80.,
• Głęboki kryzys społeczny i gospodarczy,
niepewne czasy – kobiety traktowały możliwość
Feminizm - wykonywania roli „pani domu” jako przywilej,
• „feminizm nie uczył kobiet, by piły wódkę i paliły
rosyjski papierosy. Rosyjska kobieta robiła to na długo
przed pojawieniem się w naszym kraju słowa
«feminizm»” – I. Kuźmina
• Przemiany mentalno– kulturowe na horyzoncie
przemian,
 • Nieudane „skopiowanie” idei – w efekcie
„rusyfikacja”,
• Przeświadczenie o „formalnym
równouprawnieniu”,

Feminizm • Brak masowego charakteru, brak negacji

męskości i mężczyzny – zamiast tego
rosyjski - wykorzystanie dokonań mężczyzn do realizacji
własnych celów,
głębiej • Uwaga zwrócona w stronę „gender” – nie „sex”,
uniezależnienie się od podziałów biologicznych,
zwrócenie ku uzusowi społecznemu i
wynikającej z niego roli jednostki w danej
kulturze,
 • „import” – coś podejrzanego, niedoskonałego,
zepsutego,
• Przywiązanie do konserwatywnych wartości,
prawosławnego świata wartości,
„rusyfikacja” • Skupienie na głębokiej wierze, pokorze wobec
Boga -/-> zachodni indywidualizm i kult
feminizmu jednostki,
• Instrumentarium badawcze oparte na rosyjskiej
kulturze, sztuce i myśli filozoficznej kluczem do
pełnego zaadaptowania feminizmu na grunt
rosyjski,
 • możliwość poszukiwania samoidentyfikacji i
samorealizacji, która dokonuje się poprzez proces
twórczy,
• silny impuls do twórczego rozwoju kobiet w różnych
Postrzeganie dziedzinach,

feminizmu • Nadawanie nowej jakości utworom przez

dekonstrukcję utworów i krytyczną analizę mitów
przez kulturowych,
• przewartościowanie kultywowanego od stuleci i
Rosjanki umacnianego przez literaturę patriarchalnego
modelu społeczeństwa oraz postaw
charakterystycznych dla kobiety i mężczyzny,
• Literatura kobieca – wynik głębokiej potrzeby
wypowiedzenia się,
 • Uznanie krytyków i czytelników - pisarki, które
publicznie odżegnują się od więzi z literaturą
kobiecą,

Postrzeganie • bagaż doświadczeń związanych z rolami, jakie

nakłada określona przestrzeń społeczno-
feminizmu kulturowa, a nie z pozycją wynikającą z
przynależności do danej płci biologicznej (J. K.
przez Rowling left the chat).

Rosjanki • dzielą się spostrzeżeniami dotyczącymi

rzeczywistości widzianej z perspektywy
wykształconych, inteligentnych kobiet, którym
poprzedni ustrój polityczny nie dawał swobody
twórczej.
Przygotowanie „gruntu”
• w XIX wieku - Ewdokia Rastopczina (ur. 1811),
• Awdotia Panajewa (ur. 1820),
• Zinaida Gippius (ur. 1869),
• Marina Cwietajewa (ur. 1892)
• Anna Achmatowa (ur. 1898),
Przedstawicielki
• Ludmiła Pietruszewska (ur. 1938),
• Ludmiła Ulicka (ur. 1943),
• Nina Sadur (ur. 1943),
• Tatiana Tołstoj (ur. 1951),
• Marina Palej (ur. 1955),
• Swietłana Wasilenko (ur. 1956),
• Waleria Narbikowa (ur. 1958)
Ewdokia Rastopczina, Awdotia Panajewa
Zinaida Gippius, Marina Cwietajewa
Anna Achmatowa
Ludmiła Pietruszewska, Ludmiła Ulicka
Nina Sadur, • Tatiana Tołstoj
Marina Palej • Swietłana Pasilenko
Waleria Narbikowa
Dziękuję za uwagę c: