ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ:

Η ΚΑΝΟΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΑΚΡΟΔΕΞΙΟΥ ΛΟΓΟΥ

ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
◦ Η εγκληματική οργάνωση «Χρυσή Αυγή»
Περιεχόμενα
◦ Ιστορική Αναδρομή
◦ Η Χρυσή Αυγή στο Κοινοβούλιο
◦ Η δίκη της Χρυσής Αυγής
◦ Περιστατικά ρατσιστικής βίας
◦ Η κοινοτοπία των άκρων και η κανονικότητα
της Χρυσής Αυγής
◦ Η κανονικοποίηση του ακροδεξιού λόγου στην
Ελλάδα
◦ «Όποιος δεν φοβάται το πρόσωπο του τέρατος,
πάει να πει ότι έχει αρχίσει να του μοιάζει»
 Η εγκληματική οργάνωση «Χρυσή Αυγή 1/2
◦ Iδρύθηκε το 1980 ως κλειστή οργάνωση
εθνικοσοσιαλιστικής επιμόρφωσης.
◦ Τότε εκδόθηκε και το ανοιχτά ναζιστικό και
φιλοχιτλερικό περιοδικό της με τίτλο Χρυσή Αυγή,
που στα πρώτα δέκα τεύχη του είχε στο εξώφυλλο την
ναζιστική σβάστικα.
◦ Έπειτα τη θέση της σβάστικας, ως επίσημου συμβόλου
της οργάνωσης, πήρε η ρουνική «λυκοπαγίδα»,
δηλαδή το έμβλημα της Μεραρχίας των SS.
◦ Τελικά η οργάνωση κατέληξε στον μαίανδρο, δηλαδή
στην καμουφλαρισμένη εκδοχή της σβάστικας,
γεγονός που συμβαδίζει με τη γενικότερη προσπάθεια
της Χρυσής Αυγής να καμουφλάρει την ιδεολογία της,
παραμένοντας όμως φανατικά ναζιστική.
 Ιστορική Αναδρομή
1973: Προσχώρηση του Ν. Μιχαλολιάκου στην οργάνωση του Κώστα Πλεύρη «Τετάρτη Αυγούστου», σε ηλικία 16 ετών.
1980: Ίδρυση της Χρυσής Αυγής ως οργάνωση από τον Νίκο Μιχαλολιάκο.
1983: Ίδρυση του πολιτικού κόμματος «Λαϊκός Σύνδεσμος-Χρυσή Αυγή».
1984: Ο έγκλειστος στις φυλακές δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος αναθέτει στον Ν.Μιχαλολιάκο την ηγεσία της νεολαίας
ΕΠΕΝ.
1985: Παραίτηση Μιχαλολιάκου από την ηγεσία της νεολαίας ΕΠΕΝ.
1992: Συμμετοχή της Χ.Α. στο συλλαλητήριο της Αθήνας για το Μακεδονικό και βίαιες επιθέσεις εναντίον αριστερών και
αντιεξουσιαστών.
1998: Δολοφονική επίθεση από τον υπαρχηγό της Χ.Α. «Περίανδρο» μαζί με δεκαμελή φάλαγγα χρυσαυγιτών εναντίον του
Δημητρίου Κουσουρή.
2010: Η Χ.Α. κέρδισε μία έδρα στο δημοτικό συμβούλιο της Αθήνας.
2012: Είσοδος της Χ.Α. στο ελληνικό κοινοβούλιο με 21 βουλευτές.
2015: Έναρξη δίκης της Χρυσής Αυγής
2020: Καταδίκη της Χρυσής Αυγής ως εγκληματική οργάνωση τον Οκτώβριο.
https://time.graphics/line/740832
 Η εγκληματική οργάνωση «Χρυσή Αυγή» 2/2
Η εγκληματική δράση της Χρυσής Αυγής ξεκινά μετά το 1987 και
στοχεύει όσους, σύμφωνα με τη ναζιστική ιδεολογία, η οργάνωση
κατατάσσει στους «υπανθρώπους».
Η Χρυσή Αυγή είναι δομημένη στα πρότυπα των ταγμάτων εφόδου του
Χίτλερ, με κάθετη ιεραρχία, με απόλυτη πειθαρχία στους ανωτέρους
και λειτουργεί με βάση την χιτλερική «Αρχή του Αρχηγού». Όλες οι
εγκληματικές επιθέσεις της λοιπόν πραγματοποιούνται στο πλαίσιο των
κεντρικών εντολών του αρχηγού της, Νίκου Μιχαλολιάκου.
 Η Χρυσή Αυγή στο Κοινοβούλιο
◦ Από το 1994 η Χρυσή Αυγή συμμετείχε σε εκλογές χωρίς επιτυχία, αλλά την περίοδο της οικονομικής
κρίσης ανήλθε εκλογικά και από το 2012 έως το 2019 εκπροσωπούνταν στο Ελληνικό Κοινοβούλιο.
◦ Από τον Φεβρουάριο του 2012 ως τις εκλογές του Μαΐου γνώρισε ταχεία άνοδο, υιοθετώντας
αντιμνημονιακή στάση και επωφελούμενη από την κατάρρευση της επιρροής του ΛΑ.Ο.Σ., λόγω της
συμμετοχής του στην κυβέρνηση Παπαδήμου, καθώς και την ανάδειξη της «ασφάλειας» και του
μεταναστευτικού σε κύρια θέματα της προεκλογικής περιόδου. Στις εκλογές του Μαΐου αναδείχθηκε έκτο
κόμμα λαμβάνοντας ποσοστό 6,97% και πέτυχε για πρώτη φορά την είσοδό της στη Βουλή εκλέγοντας
21 βουλευτές. Στις επαναληπτικές εκλογές του Ιουνίου διατήρησε το ποσοστό της και κέρδισε 18 έδρες.
◦ Σύμφωνα με έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη, από το 2012 ως το Σεπτέμβριο του 2013 σημειώθηκε
ραγδαία αύξηση των περιστατικών ρατσιστικής βίας, φαινόμενο που συνδέεται με την είσοδο της Χρυσής
Αυγής στο κοινοβούλιο, που εξέφερε «πρωτοφανή σε οξύτητα ρατσιστικό, ξενοφοβικό και μισαλλόδοξο
πολιτικό λόγο» και ενθάρρυνε την απενοχοποίηση της ρατσιστικής ρητορικής.
◦ Παρά τις πολλαπλές κατηγορίες που αντιμετώπιζε η ηγεσία της εγκληματικής οργάνωσης, η Χρυσή Αυγή
διέθετε εκλεγμένους εκπροσώπους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο από το 2014 μέχρι το 2020.
 H δίκη της Χρυσής Αυγής, που ξε­κίνησε το
2015 και ολοκληρώθηκε το 2020 με την
καταδίκη της εγκληματι­κής οργάνωσης,
αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα πολιτικά
γεγονότα των τελευταίων χρόνων. Στη
διάρκειά της αναδείχθηκε η εγκληματική
δράση της οργάνωσης, από τις απαρχές της
μέχρι τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα.
Η Δίκη της
Χρυσής Αυγής
 ΜΕ ΤΙΣ ΜΕΛΙΣΣΕΣ Ή ΜΕ
ΤΟΥΣ ΛΥΚΟΥΣ

Η αγόρευση του Θανάση Καμπαγιάννη, δικηγόρου

πολιτικής αγωγής των Αι­γύπτιων αλιεργατών,
αναδεικνύει τον ναζιστικό χαρακτήρα της οργάνωσης
και τη στρατιωτική δομή της, περι­γράφει τη δράση
των ομάδων κρούσης και τις επιθέσεις κατά
μεταναστών και πολιτικών αντιπάλων. Η
επιχειρηματο­λογία και η ρητορική της ένταση την
καθιστούν ένα σημαντικό τεκμήριο της σύγχρονης
πολιτικής μας ιστορίας.
 ΜΕ ΤΙΣ ΜΕΛΙΣΣΕΣ Ή ΜΕ ΤΟΥΣ ΛΥΚΟΥΣ
Θανάσης Καμπαγιάννης
Ο Θανάσης Καμπαγιάννης, δικηγόρος της πολιτικής αγωγής στη δίκη της Χρυσής Αυγής,
σκιαγραφεί λεπτομερώς τους τρόπους με τους οποίους δρούσε η εγκληματική οργάνωση Χρυσή
Αυγή και η συμβολή του στην ανάδειξη της αλήθειας και στην καταδίκη των δραστών ήταν
καθοριστικής σημασίας.
«Ιδιαίτερο στοιχείο αυτής της δίκης: η πολύχρονη εγκληματική δράση και η πολύχρονη ασυλία που
απολάμβανε η δικαζόμενη οργάνωση. Η θεωρία του μεμονωμένου περιστατικού ήταν αυτή που
κατηύθυνε τη στάση της έννομης τάξης επί δεκαετίες. Μάλιστα ακούσαμε από συνήγορο
υπαράσπισης για τον «κανόνα του μεμονωμένου περιστατικού». Πώς άραγε, αναρωτιέται κανείς,
συγκροτεί κανόνα ένα περιστατικό αφού είναι μεμονωμένο; Η απάντηση είναι απλή: είχε τόσες
φορές επαναληφθεί ότι το περιστατικό αξιόποινης δράσης της Χρυσής Αυγής είναι μεμονωμένο, που
η μονότονη επανάληψη αυτής της φράσης συγκρότησε κανόνα.» (σ.11)
Περιστατικά
ρατσιστικής βίας
◦ Ιούνιος 1998, Ευελπίδων. Δολοφονία του Δ.
Κουσουρή, μέλους του Κεντρικού Συμβουλίου της
ΕΦΕΕ (16-17) https://valtousx.gr/stin-entatiki/
◦ Νοέμβριος 2010, Πλατεία Αττικής. Επίθεση σε τζαμί
(22-23) https://valtousx.gr/empristiki-elliniki-aygi/
◦ Σεπτέμβριος 2012, Ραφήνα. Επίθεση τάγματος
εφόδου 50 ατόμων σε μικροπωλητές (133-134)
https://valtousx.gr/elegchos/
◦ Ιανουάριος 2013, Πετράλωνα. Δολοφονία του
Σαχζάτ Λουκμάν από δύο χρυσαυγίτες (146-147)
https://valtousx.gr/saxzat/
 Η δολοφονία του Παύλου Φύσσα
Κερατσίνι, Σεπτέμβριος 2013
Ο Παύλος Φύσσας, ράπερ με αντιφασιστική δράση, παρακολουθεί με την
παρέα του έναν ποδοσφαιρικό αγώνα στην καφετέρια «Κοράλλι». Κάποιοι
χρυσαυγίτες τους βάζουν στο μάτι και ειδοποιούν τους ανωτέρους τους. Ο
Γιώργος Πατέλης, πυρηνάρχης Νίκαιας της Χρυσής Αυγής, οργανώνει αμέσως
το τάγμα εφόδου. Είκοσι περίπου άτομα συγκεντρώνονται στα γραφεία της
Χρυσής Αυγής στη Νίκαια και κατευθύνονται προς την καφετέρια. Ανάμεσά
τους και ο εκτελεστής της τοπικής οργάνωσης, Γιώργος Ρουπακιάς. Ο Παύλος
Φύσσας στέκεται μόνος του απέναντι σε ένα πλήθος δεκάδων ατόμων. Στην
επίθεση που ακολουθεί, μαχαιρώνεται θανάσιμα από τον Ρουπακιά. Μια ομάδα
αστυνομικών της ομάδας ΔΙΑΣ, που παρίσταται, δεν παρεμβαίνει. Λίγο πριν
πεθάνει, ο Φύσσας υποδεικνύει τον δολοφόνο του. Η δολοφονία του Παύλου
Φύσσα βάζει τέλος στην ιδιότυπη «ασυλία» που απολαμβάνει η Χρυσή Αυγή
από την ελληνική πολιτεία, κι έτσι ξεκινάει η ποινική δίωξη του Μιχαλολιάκου
και της λοιπής ηγεσίας για σύσταση εγκληματικής οργάνωσης. Ο Παύλος
Φύσσας γίνεται σύμβολο αντίστασης στον φασισμό. Σε ένα τραγούδι του
αναφέρει προφητικά: «Μια τέτοια μέρα είναι ωραία για να πεθάνεις, όμορφα κι
όρθιος σε δημόσια θέα».
Πώς ορίζουμε την ακροδεξιά; Πώς ορίζουμε τον ακροδεξιό
λόγο;
◦… ◦…

Είναι σώφρον, είναι πολιτικά σκόπιμο, να κατατάσσουμε όλους κι όλες που

μπορεί να κάνουν ένα ρατσιστικό σχόλιο, να αναπαραγάγουν μια
εθνικιστική δοξασία, μια στερεοτυπική πρόσληψη, στην Άκρα Δεξιά;
Η κοινοτοπία των άκρων και η κανονικότητα της Χρυσής Αυγής
Με ποια έννοια και ποιον τρόπο ήταν η Χρυσή Αυγή «ακραία»;
◦ Το «κανονικό» είναι αυτό που θεωρείται κάθε φορά κοινωνικά αποδεκτό.

◦ Σύμφωνα με τον Foucault, η κανονικότητα παράγεται με δύο τρόπους: αφενός έχοντας ως βάση το
«κανονικό» ως το συνηθισμένο, το κοινωνικά αποδεκτό και αφετέρου μέσα από τη σύνδεσή της με τις δομές
εξουσίας της εκάστοτε κοινωνίας. Χωρίζει την έννοια της κανονικοποίησης σε δύο μέρη: 1) Normalisation:
αυτό που είναι ήδη στατιστικά κανονικό, και 2) Normation: αυτό που παράγει το κανονιστικό ως αυτό
που πρέπει να είναι κανονικό. Νομίζω πως η παραπάνω διάκριση μπορεί να μας διαφωτίσει σε σχέση με το
τι θεωρούμε κανονικό και γιατί.

◦ Επιπλέον, το ακραίο προσδιορίζεται κάθε φορά με βάση μία συλλογική αντίληψη περί κανονικού. Πολλές
φορές, το ακραίο μπορεί να βρίσκεται στην άκρη ενός συνεχούς στη μέση του οποίου βρίκεται το
«κανονικό». Αυτό σημαίνει ότι στη συλλογική συνείδηση το «ακραίο» μπορεί να βρίσκεται σε σχέση
ποσοτικής συνέχειας με το «κανονικό». Προκύπτει, συνεπώς, ένα πρόβλημα στον προσδιορισμό των δύο
εννοιών, αφού κάτι που σε μία κοινωνία θεωρείται ακραίο, σε μία άλλη ενδεχομένως να θεωρείται κανονικό
και αντίστροφα.
 Κοινοτοπία του κακού
◦ Το 1961 η Γερμανοεβραία φιλόσοφος Χάνα Αρεντ κάλυψε για το περιοδικό «New Yorker» τη δίκη του
θεωρητικού του Ολοκαυτώματος Αντολφ Αϊχμαν που διεξάχθηκε στην Ιερουσαλήμ.
◦ Η Αρεντ παρακολουθώντας τη δίκη δεν είδε στο πρόσωπο του Άιχμαν ούτε το τέρας ούτε τους τερατώδεις
μύθους του ναζισμού. Αντίκρισε ένα ανθρωπίδιο, έναν φοβισμένο μελλοθάνατο που φυσούσε συχνά τη
μύτη του όλο αγωνία και δικαιολογούσε τις πράξεις του μέσα από την επίκληση του καθήκοντος.
◦ Η Αρεντ, παρά την καταγωγή της, διατύπωσε τη θεωρία της περί κοινοτοπίας του κακού η οποία
δικαιολογούσε τον Αϊχμαν. Σύμφωνα με αυτήν, όσοι διαπράττουν μεγάλα εγκλήματα δεν είναι
διεστραμμένα μυαλά που διαμορφώνονται από την πίστη στο κακό, όπως πιστεύουν στερεοτυπικά οι
άνθρωποι. Το κακό γεννιέται και αναπτύσσεται μέσα από την αδράνεια και την υποταγή των
ανθρώπων· από την αδυναμία τους να αμφισβητήσουν το σύστημα το οποίο τους μετατρέπει σε
υπάκουους ανθρώπους που εναρμονίζονται πειθαρχώντας σε διαταγές. Καταλήγουν έτσι να μην
αμφισβητούν την αποστολή τους και με την προσήλωσή τους σε αυτήν να δικαιολογούν την κάθε τους
ενέργεια, ακόμη και το έγκλημα.
 Η κανονικοποίηση του ακροδεξιού
λόγου στην Ελλάδα
◦ Η κανονικοποίηση είναι η διαδικασία της κατασκευής (στην κοινωνική
συνείδηση) της αντίληψης ότι κάτι είναι φυσικό/φυσιολογικό και θα πρέπει η
κοινωνία να το αποδέχεται ως τέτοιο.
https://www.youtube.com/watch?v=aJy_OHTuO0c&t=23
https://cinobo.com/golden-dawn-girls
https://www.youtube.com/watch?v=m9pDXSD8jIA
 Επιπλέον πληροφορίες για τη Χρυσή
Αυγή
◦ Golden Dawn Watch https://goldendawnwatch.org/i-protovoylia/
◦ Jail Golden Dawn https://jailgoldendawn.com/

◦ Η Μαύρη Βίβλος της Χρυσής Αυγής – Δ. Ψαρράς

◦ Ο Αρχηγός. Το αίνιγμα του Ν. Μιχαλολιάκου – Δ. Ψαρράς
◦ Η δίκη της Χρυσής Αυγής. Τι έχει αποδειχθεί στο δικαστήριο – Δ. Ψαρράς
https://rosalux.gr/publication/i-diki-tis-chrysis-avgis/
◦ Η Χρυσή Αυγή μπροστά στη δικαιοσύνη – Δ. Ψαρράς https://rosalux.gr/publication/i-chrysi-avgi-brosta-sti-dikaiosyni/
◦ Χρυσή Αυγή. Η ιστορία, τα πρόσωπα και η αλήθεια – Ν. Χασαπόπουλος
◦ Η εθνικιστική λύση της Χρυσής Αυγής. Κρίση του έθνους-κράτους και άνοδος της άκρας Δεξιάς στην Ελλάδα -
Χαλικιοπούλου Δ., Βασιλοπούλου Σ.
 Βασικές πηγές
I. Η ΚΑΝΟΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΑΚΡΟΔΕΞΙΟΥ ΛΟΓΟΥ ΣΤΗΝ
ΕΛΛΑΔΑ (επιμέλεια Ρόζα Βασιλάκη & Γιώργος Σουβλής)
• Πρόλογος: Η κοινοτοπία των άκρων και η «κανονικότητα» της
Χρυσής Αυγής
• Εισαγωγή: Η κανονικοποίηση του ακροδεξιού λόγου στην Ελλάδα
• Επίμετρο: «Όποιος δε φοβάται το πρόσωπο του τέρατος, πάει να πει
ότι έχει αρχίσει να του μοιάζει»
II. «ΜΕ ΤΙΣ ΜΕΛΙΣΣΕΣ Ή ΜΕ ΤΟΥΣ ΛΥΚΟΥΣ» ΑΓΟΡΕΥΣΗ ΣΤΗ
ΔΙΚΗ ΤΗΣ ΧΡΥΣΗΣ ΑΥΓΗΣ (Καμπαγιάννης Θανάσης)
III. ΒΑΛ' ΤΟΥΣ Χ - Ο ΜΑΥΡΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΡΑΤΣΙΣΤΙΚΗΣ
ΒΙΑΣ https://valtousx.gr/
 Δικτυογραφία
◦ Χαρτογράφηση της ελληνικής Ακροδεξιάς
https://simeio.org.gr/tekmiriosi/chartografisi-akrodexion-organoseon (διαφ. 4-5-6)
◦ Η κοινοτοπία του κακού (Κώστας Βαξεβάνης)
https://www.documentonews.gr/article/h-koinotopia-toy-kakoy/
Κάθε φασισμός είναι μια χαμένη
επανάσταση.
Walter Benjamin