Leksioni 6

BAZA E TË DHËNAVE
Prof. Dr. sc. Ramadan Beqiri
 BAZA E TË DHËNAVE
2

Organizimi i të dhënave në baza të të dhënave bëhet me qëilim që

shfrytezuesit ti mundësohet manipulimi më i shpejtë, më i Iehtë dhe më efikas

me të dhëna. Duke pasur parasysh rëndësinë e organizimit të të dhënave në

baza të të dhënave veqanërisht në kushtet kur kemi një vëIIim të madh të të

dhënave në vijim do të ofrojmë disa karakteristika të kësaj mënyre të

organizimit të të dhënave.

Prof. Dr. sc. Ramadan Beqiri

 Organizimi i të dhënave në datoteka (fajlla)
3

Baza e të dhënave është një bashkësi e rregulluar e të dhënave nga

lëmia e caktuar, me qëllim të shfrytëzimit të tyre efikas, në procesin
e përpunimit dhe manipulimit të tyre nga ana e shfytezuesit të
sistemit informatik.
Bashkësia e datotekave (fajilave) formon bazën e të dhënave. Kështu,
p.sh. baza e të dhënave në fushen e marketingut do të përmbante:
- datotekën (fajllin) e produkteve,
 datotekën (fajllin) e porosive,

 datotekën (fajllin) e blerësve,

 datotekën (fajllin) e furnizuesve,

 datotekën (fajllin) e materialit etj.

Prof. Dr. sc. Ramadan Beqiri

 1
4

Organizimi i të dhënave në bazën e të dhënave bënë që

të dhënat të bëhen të dobishme dhe funksionale për
shfrytezuesin, të bëhet administrimi i tyre, dhe
shfrytëzuesi ti gjejë ato lehtë kurdoherë që i nevojiten.
Në bazën e të dhënave vendosen të dhënat e
formatizuara dhe jo të formatizuara.
Të dhënat të cilat memorohen në memorjen e kompjuterit
(disk, disktë, shirit magnrtik etj.) përfaqësojnë entitete të
caktuara. Entiteti mund të jetë një person, një vend apo
një ngjarje. Entiteti i ka atributet e veta që shprehin
veçoritë e tij.

Prof. Dr. sc. Ramadan Beqiri

 shembull
5

#Emri dhe mbiemri për ne si udheheqës të shërbimit të

marketingut nuk do të thotë asgjë tjetër perveq se i
referohet një personi i cili ekziston. Nëse ne shtojm më
shumë të dhëna, shënojmë adresën e këtij personi dhe
vendbanimin, përsëri nuk kemi ndonjë kuptim të plotë.
Mirëpo, nëse këtyre të dhënave i shtojmë edhe të dhënën
se (emri & mbiemri) është konsumatore e jona e cila ka
porositur Ilojin e caktuar të produktit atëherë kemi një
kuptim të plotë, sepse (emri & mbiemri) tani për ne është
një konsumatore, është një entitet në mesin e shumë
entiteteve tjera të kompanisë sonë. Ky entitet i ka
atributet e veta të cilat do të ishin:
Prof. Dr. sc. Ramadan Beqiri
 Entiteti & atributet
6

Konsumatorë/e Produkti
#Emri & mbiemri D2378
Rr. Dëshmorët e kombit Ngjyra: e kuqe
Prishtinë Madhësia: 40

Prof. Dr. sc. Ramadan Beqiri

 Shembull 2
7

Në datotekën e mallit, entitet është porosia. Atribute të porosisë

janë: Numri i porosisë, data, sasia, çmimi, shuma etj.

Prof. Dr. sc. Ramadan Beqiri

 Problemet në fajllat tradicional
8

Në ndërmarrje mbahet fajlli i personelit, fajlli i pagesave, fajlli i sigurimit

shëndetësor, fajlli i pensioneve, fajlli postal etj. sigurisht me qindra fajlla
dhe programe, dhe në qoftë se ky proces vazhdon për 5-10 vite, në
ndërmarrje do të ketë me qindra programe dhe fajlla dhe asnjëri nuk do
të dijë se ç’farë bënë, ç’farë të dhënash përdor dhe kush i përdorë ato.
Në ndërmarrje do të mblidhen të dhëna të njëjta në fajlla të ndryshëm
dhe si rezultat do të paraqiten probleme siq janë: të dhënat redundante,
mungesa e fleksibilitetit të të dhënave, sigurimi i dobët i të dhënave,
pamundësia e këmbimit të të dhënave midis aplikacioneve dhe
informata redundante.

Prof. Dr. sc. Ramadan Beqiri

 Organizimi i të dhënave në baza të të dhënave
9

Teknologjia moderne e bazës së te dhënave ka mundesuar zgjidhjen e

shumë problemeve te paraqitura në organizimin e fajllave tradicional.
Shembull:
Në vend se në një ndërmarrje të dhënat lidhur me punëtorët të
mbahen të ndara në disa fajlla, bie fjala shënimet personale për
personelin, për pagesat dhe beneficionet, ndërmarrja mund të krijoj
një burim të vetëm me të dhëna lidhur me punëtorët të quajtur baza e
të dhënave për punëtorët (fig. 1)

Prof. Dr. sc. Ramadan Beqiri

 Struktura e bazave të të dhënave
10

Prof. Dr. sc. Ramadan Beqiri

 Modelet e organizimit të të dhënave në bazë të të
dhënave
11

Organizimi i të të dhënave në bazën e të dhënave duhet t’i

shërbej manipulimit me të shpejtë të të dhënave. Gjetja dhe
ndërlidhja e tyre, qasja e shpejtë deri të të dhënat e
caktuara varet nga mënyra se si janë organizuar ato. Këtu
do të përmendim shkurt në modele kryesore të organizimit
të bazave të të dhënave: modeli hierarhik, modeli rrjetor dhe
modeli relacional. Secili nga këto modele i ka përparsitë dhe
të metat e veta.

Prof. Dr. sc. Ramadan Beqiri

 Modeli hierarkik i të dhënave
12

Ky model përdor strukturë hierarkike për të shprehur relacionin

midis vargjeve. Ky model mund të paraqitet nëpërmjet të teknikës
së trungut me degë e gjethe. Në model kemi të bëjm me
relacionin një me më shumë midis të dhënave.
Shembull:
Vargu I e dhCnave per blerCsin nC një bazë tC tC dhCnave sipas
modelit hierarhik qendron me larte se sa vargu I tC dhCnave per
porosin konkrete të tij. Porosia perbehet prej porosive tC
ndryshme prandaj vargu per porosin e caktuar I nënshtohet
vargut ë porosis e kjo vargut tC blerësve.
Shembull:

Prof. Dr. sc. Ramadan Beqiri

 Skema e Modelit hierarkik i të dhënave
13

Prof. Dr. sc. Ramadan Beqiri

 Modeli rrjetor i të dhënave
14

Modeli rrejtor i të dhënave - paraqet një ndryshim të modelit hierarkik të të

dhënave. Ky model mundëson më shumë rrugë të qasjes deri te tëe dhënat e
caktuar. Këtu kemi të bëjm me relacionin me shumë me më shumë midis të
dhënave.

Prof. Dr. sc. Ramadan Beqiri

 Sistemi për menaxhimin e bazave të të dhënave
15

Sistemi për menaxhimin e bazave të të dhënave është softver i cili

lejon organizimin e centralizuar të të dhënsve, i menaxhon ato në
mënyrë efikase dhe siguron çasje në të dhënat e deponuara.
Ky sistem përbëhet nga tri komponente:

1. gjuhën e definimit të të dhënave

2. gjuhën e manipulimit me të dhëna
3. fjalorin e të dhënave

Prof. Dr. sc. Ramadan Beqiri

 Baza e e të dhënave të lidhura në Web
16

Bazat e të dhënave mund të lidhen në Web-sajte. Vlerësohet se 70% e

informatave afariste në botë janë të vendosura në baza të të dhënave.
Shumica nga këto sisteme baza të të dhënave përdorin fajilat hierarhik
të sistemit të menaxhimit të bazave të të dhënave ose fajllat tradicional
në rastet kur qasja në informaa nga shfrytëzuesit është e vështirë.
Prandaj, janë zhvilluar disa seri të reja të produkteve softverike për të
ndihmuar shfrytëzuesit ti qasen të dhënave përmes Web-it.

Prof. Dr. sc. Ramadan Beqiri

 Bazae e të dhënave të lidhura në Web
17

Ekzistojnë disa përparësi të përdorimit të Web-faqeve për qasje në

baza të të dhënave te ndonjë ndërmarrje. Web-softverët mund të
përdoren lehtë, kërkohet vetëm pak përgatitje dhe aspak ndryshime në
interfejsin e Web-it. Perveç kësaj qasja në bazën e të dhënave të
kompanive përmes Web-it krijon efikasitet dhe mundësi të reja, madje
në disa raste edhe ndryshimin e mënyrës së zhvillimit të biznesit.

Prof. Dr. sc. Ramadan Beqiri

 Pyetje
18