TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNİN

GENEL YAPISI

Doç. Dr. Gökhan KAHVECİ

 TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNİN ÖRGÜT YAPISI
 Örgüt yapısı örgüt modelinin seçilmesi ve ona göre örgütteki basamakların,
basamaklar arasındaki yetki ve sorumluluk derecelerinin belirlenmesi demektir.
 Örgüt yapısı:
 (1) Örgütün anatomisi, fizyolojisi ve hiyerarşisidir.
 (2) Biçimsel olarak belirlenmiş, kalıcı örgütsel düzenlemeler ve ilişkiler ağıdır.
 (3) Belirli bölümleri, bunlar arasındaki ilişkileri gösteren bir kavramdır.
 Milli Eğitim Sistemi
 1973 tarih ve Sayılı resmi Gazetede yayımlanan 1739 Sayılı "Milli Eğitim Temel
Kanunu" na göre Türk milli eğitim sistemi iki ana bölümden kurulur.
 I. Örgün Eğitim
 II. Yaygın eğitim
 Örgün Eğitim
 Belli bir yaş grubundaki bireylere, Milli Eğitimin amaçlarına uygun olarak
hazırlanmış eğitim programlarıyla okul çatısı altında düzenli olarak yapılan
eğitimdir.
 Örgün eğitim kademeleri şunlardır:
 1) Okul öncesi eğitim
 2) İlköğretim/Temel Eğitim
 3) Ortaöğretim
 4) Yükseköğretim
 Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim
 Milli Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği tarihli resmi gazetede
yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
 Bu mevzuata göre
 Milli eğitim sistemimizin ilk basamağını oluşturan okul öncesi eğitim, ilköğretim çağına gelmemiş 0-6
yaş arası çocukların eğitimini kapsar.
 Okul öncesi eğitimin amaç ve görevleri, milli eğitimin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun
olarak:
 (1) Çocukların beden, zihin ve duygu gelişmesini ve iyi alışkanlıklar kazanmasını sağlamak;
 (2) Onları ilköğretime hazırlamak;
 (3) Şartları elverişsiz çevrelerden ve ailelerden gelen çocuklar için ortak bir yetişme ortamı
yaratmak;
 (4) Çocukların Türkçeyi doğru ve güzel konuşmalarını sağlamaktır.
 Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim
 İlköğretim ise 7-14 yaşlarındaki çocukların eğitim ve öğretimini kapsar.
 İlköğretim, kız ve erkek bütün vatandaşlar için zorunludur ve devlet okullarında
parasızdır.
 İlköğretimin amaç ve görevleri, milli eğitimin genel amaçlarına ve temel
ilkelerine uygun olarak:
 1) Her Türk çocuğuna iyi bir vatandaş olmak için gerekli temel bilgi, beceri,
davranış ve alışkanlıkları kazandırmak; onu milli ahlak anlayışına uygun olarak
yetiştirmek;
 2) Her Türk çocuğunu ilgi, istidat ve kabiliyetleri yönünden yetiştirerek hayata ve
üst öğrenime hazırlamaktır.
 Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim
 Ders yılı süresi ve haftalık ders programı
 Okul öncesi eğitim ve ilköğretim kurumlarında ders yılı süresinin 180 iş
gününden az olmaması esastır.
 Haftalık ders programı, öğretim yılı başında ve gerekli hâllerde ders yılı içinde
okul yönetimince hazırlanır.
 Bu programda yönetici ve öğretmenlerin okutacakları derslerin gün ve saatlere
göre öğretmenlerin mazeretleri de dikkate alınarak dengeli olarak dağılımı
yapılır ve ilgililere imza karşılığı duyurulur.
 Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim
 Etkinlik, ders, etüt ve dinlenme süreleri
 Okul öncesi eğitim kurumlarında;
 a) Günde ellişer dakikalık aralıksız 6 etkinlik saati süre ile ikili eğitim yapılır. İkili
eğitim için grup oluşturacak sayıda çocuk bulunamadığı takdirde normal eğitim
de yapılabilir.
 b) Bir gruptaki çocuk sayısının 10’dan az, 20’den fazla olmaması esastır. Ancak
talep olması ve okulun imkânlarının yeterli olması hâlinde çocuk sayısı
artırılabilir.
 Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim
 İlköğretim kurumlarında;
 a) Bir ders saati süresi 40 dakikadır. Okul yönetimince teneffüsler için en az 10
dakika ayrılır.
 b) Normal öğretim yapılan okullarda yemek ve dinlenme için en az 40, en çok
90 dakika süre verilir. Bu süre okul yönetimince okul çevresinin şartlarına göre
düzenlenir, il/ilçe millî eğitim müdürlüğüne bilgi verilir. İkili öğretim yapılan
ilköğretim kurumlarında sabahçı ve öğlenci grup öğrencilerinin çıkış ve girişleri
arasında en fazla 30 dakikalık süre ayrılır.
 c) Yatılı bölge ortaokullarında etüt için her gün iki ders saati süre ayrılır.
 ç) Ortaokul ve imam-hatip ortaokullarında dersler, öğretmenler kurulu kararı ile
blok olarak da yapılabilir. Ancak her blok ders, iki ders saati süresini aşamaz.
 Ortaöğretim
 Ortaöğretim kurumları, ortaokul veya imam-hatip ortaokulu üzerine öğrenim
süresi dört yıl olan yatılı ve/veya gündüzlü olarak eğitim ve öğretim veren
kurumlardır.
 Bu kurumlar;
 a) Fen liseleri, sosyal bilimler liseleri, Anadolu liseleri, güzel sanatlar liseleri ve
spor liseleri,
 b) Anadolu imam-hatip liseleri,
 c) Mesleki ve teknik Anadolu liseleri, mesleki ve teknik eğitim merkezleri ile çok
programlı Anadolu liselerinden oluşur
 Ortaöğretim kurumları
 a) Öğrencileri bedenî, zihnî, ahlâkî, manevî, sosyal ve kültürel nitelikler
yönünden geliştirmeyi, demokrasi ve insan haklarına saygılı olmayı, çağımızın
gerektirdiği bilgi ve becerilerle donatarak geleceğe hazırlamayı,
 b) Öğrencileri ortaöğretim düzeyinde ortak bir genel kültür vererek
yükseköğretime, mesleğe, hayata ve iş alanlarına hazırlamayı,
 c) Eğitim ve istihdam ilişkilerinin Bakanlık ilke ve politikalarına uygun olarak
sağlıklı, dengeli ve dinamik bir yapıya kavuşturulmasını,
 ç) Öğrencilerin öz güven, öz denetim ve sorumluluk duygularının geliştirilmesini,
 d) Öğrencilere çalışma ve dayanışma alışkanlığı kazandırmayı,
 e) Öğrencilere yaratıcı ve eleştirel düşünme becerisi kazandırmayı,
 f) Öğrencilerin dünyadaki gelişme ve değişmeleri izleyebilecek düzeyde yabancı
dil öğrenebilmelerini,
 g) Öğrencilerin bilgi ve becerilerini kullanarak proje geliştirerek bilgi
üretebilmelerini,
 ğ) Teknolojiden yararlanarak nitelikli eğitim verilmesini,
 h) Hayat boyu öğrenmenin bireylere benimsetilmesini,
 ı) Eğitim, üretim ve hizmette uluslararası standartlara uyulmasını ve
belgelendirmenin özendirilmesini
 amaçlar
 Ortaöğretim
 Eğitim ve Öğretim Etkinlikleri, Ders Süresi ve Günlük Çalışma Saatleri
 (1) Eğitim ve öğretim etkinlikleri;
 a) Uygulanan program tür ve içeriklerine uygun olarak yürütülür.
 b) Bilimsel düşünme becerilerine sahip, öğrenmeyi öğrenen, üretken, bilgiye ulaşabilen, iletişim
kurabilen, bilişim teknolojilerini kullanabilen, eğitim sürecine aktif olarak katılan, millî, insanî ve
evrensel değerleri benimsemiş öğrenciler yetiştirecek biçimde yapılandırılır.
 Öğrencilerin ilgi, istek ve yetenekleriyle ortaöğretim kurumlarının özelliklerine göre öğretmen
gözetiminde bireysel veya gruba yönelik alan uygulamaları, etkinlikler ve serbest çalışmalar yapılır.
 Bu kapsamda spor salonu, spor sahası, müzik odası, atölye, laboratuvar, kütüphane, konferans
salonu ve diğer uygulama mekânlarından öğrencilerin yararlanmaları için okul yönetimlerince gerekli
tedbirler alınır.
 Ortaöğretim (2) Ders süresi ve günlük çalışma saatleri
 Ortaöğretim kurumlarında bir ders saati süresi 40 dakikadır.
 Dersler arasındaki dinlenme süreleri okul yönetimlerince belirlenir.
 Derslerin başlama, bitiş ve öğle arası dinlenme süreleri il çalışma takvimine
uygun olarak okul müdürünün başkanlığında okul zümre başkanları ve okul
öğrenci temsilcisinden oluşan komisyon tarafından ortaöğretim kurumunun
özellikleri, uygulanan programlar ile çevre ve ulaşım şartları dikkate alınarak
belirlenir.
 Dersler arasındaki dinlenme süresi 10 dakikadan, öğle arası dinlenme süresi ise
45 dakikadan az olamaz. Ancak ikili öğretim yapan okullarda bu süreler daha
kısa belirlenebilir.
 Ortaöğretim
 Dersler, zümre öğretmenler kurulunun önerisi ve okul müdürünün onayı ile blok
olarak da yapılabilir. Ancak her blok ders, iki ders saati süresiyle sınırlıdır.
 İşletmelerde yapılan mesleki eğitim, okul ve işletmelerde yapılan staj
çalışmalarında bir ders saati süresi 60 dakikadır.
 İşletmelerdeki mesleki eğitimin gündüz yapılması esastır. Ancak sanayiye ait
işlerin dışındaki diğer sektörlerde mesleki eğitim, sektörün ve program türünün
özelliği ile iklim şartları ve yılın belli zamanlarında çalışan işletmeler dikkate
alınarak, il istihdam ve mesleki eğitim kurulunun kararıyla saat 22:00’yi
geçmemek üzere gece de yapılabilir.
 Anadolu imam hatip liselerinde eğitim ve öğretim yılı süresince; imamlık,
hatiplik, vaizlik, müezzinlik, kur’an kursu öğreticiliği ve benzeri mesleki
uygulamaya yönelik eğitimler ilgili kurumlarla iş birliği içerisinde yürütülür.
 Yükseköğretim
 1982 Anayasasının 130. maddesine göre kamu tüzel kişiliğine ve bilimsel
özerkliğe sahip üniversiteler Devlet tarafından kanunla kurulur.
 Devlet ve vakıflar tarafından kurulan yükseköğretim kurumları Anayasa’da
belirtilen hükümlere tabidir.
 Yine Anayasa’nın 132. maddesine göre Türk Silahlı Kuvvetleri ve Emniyet
Teşkilatına bağlı yükseköğretim kurumları özel kanunlarının hükümlerine tabidir.
 Milli Eğitim Temel Kanunu’nun 34. Maddesine göre yükseköğretim, ortaöğretime
dayalı en az iki yıllık yüksek öğrenim veren eğitim kurumlarının tümünü kapsar.
 Yükseköğretim kurumları şunlardır:
 (1) Üniversiteler,
 (2) Fakülteler,
 (3) Enstitüler,
 (4) Yüksek Okullar,
 (5) Konservatuarlar,
 (6) Meslek Yüksek Okulları,
 (7) Uygulama ve araştırma merkezleri.
 Yükseköğretim
 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun, 4. maddesine göre yükseköğretimin
amacı;
 1) Ülkenin bilim politikasına, toplumun yüksek düzeyde ve çeşitli kademelerdeki
insan gücü gereksinimine göre öğrencileri ilgi, yeti ve yetenekleri doğrultusunda
yetiştirmek,
 2) Bilimsel alanlarda araştırmalar yapmak, araştırma-inceleme sonuçlarını
gösteren ve bilim tekniğin ilerlemesini sağlayan her türlü yayını yapmak,
 3) Hükümet tarafından istenecek inceleme ve araştırmaları sonuçlandırarak
düşüncelerini bildirmek,
 4) Türk toplumunun genel seviyesini yükseltici ve kamuoyunu aydınlatıcı
bilimsel verileri söz ve yazı ile halka yaymak ve yaygın eğitim hizmetinde
bulunmaktır.
 Yaygın Eğitim
 Yaygın eğitim, örgün eğitim yanında veya dışında düzenlenen eğitim
faaliyetlerinin tümünü kapsar.
 Yaygın eğitim, örgün eğitim sistemine hiç girmemiş, herhangi bir kademesinde
bulunan veya bu kademelerin birinden ayrılmış olan bireylere ilgi ve gereksinme
duydukları alanlarda yapılan eğitimdir.
 Bu eğitim değişik yaş gruplarındaki ve seviyelerdeki bireylere amaçlarına uygun
hazırlanmış programlarla, programların gerektirdiği ortamda ve sürede verilen
eğitimdir.
 Halk eğitimi,
 yetişkinler eğitimi,
 hizmet öncesi meslek eğitimi ve
 hizmet içi eğitim birer yaygın eğitimdir.
 Yaygın Eğitim Yaygın eğitimin amacı bireylere;
 (1) Okuma-yazma öğretmek, eksik eğitimlerini tamamlamaları için sürekli eğitim
imkânları hazırlamak,
 (2) Çağın bilimsel, teknolojik, iktisadi, sosyal ve kültürel gelişmelerine uymalarını
sağlayıcı eğitim imkânları hazırlamak,
 (3) Milli kültür değerlerini koruyucu, geliştirici, tanıtıcı, benimsetici nitelikte eğitim
yapmak,
 (4) Toplu yaşama, dayanışma, yardımlaşma, birlikte çalışma ve örgütlenme
anlayış ve alışkanlıkları kazandırmak,
 (5) Boş zamanları iyi bir şekilde değerlendirme ve kullanma alışkanlıkları
kazandırmaktır
 Okul ve Okulun Özellikleri
 Okul genel anlamda
 “toplumun ve bireylerin eğitim gereksiniminin planlı, programlı ve istendik bir
biçimde karşılanabilmesi için kurulmuş formal bir örgüttür”
 Okulun Özellikleri
 1- Okulun en önemli ve açık özelliği üzerinde çalıştığı hammaddenin toplumdan
gelen ve yine topluma giden insan olmasıdır.
 Böylece okulun birey boyutu kurum boyutundan daha duyarlı, informal yanı
formal yanından daha ağır, etki alanı yetki alanından daha geniştir.
 Bu nedenle okul yöneticileri, daha çok informal bir ortam içinde çalışmak,
yetkiden fazla etki yollarına baş vurmak durumundadır.
 Okulun Özellikleri
 2- Okulda çeşitli değerler bulunur ve bunlar çatışma durumundadır.
 Okulun görevlerinden en önemlilerinden biri, içinde olduğu kadar dışında da
çatışan bu sosyal, politik ve ekonomik değerleri uzlaştırmak ve
dengeleştirmektir.
 Bu nedenle okul sadece bir öğrenim kurumu olarak görülmemelidir. Okulun
bireyin topluma uyumuna yardımcı olan bir örgüt olması, ona bireye toplum
koşullarını açıklama ve anlamasına yardım etme zorunluluğunu yükler.
 Okulun Özellikleri
 3- Okulun ürününü değerlendirmek güçtür. Okulun amaçları diğer örgütlere
oranla daha karmaşık ve çatışıktır. Diğer yandan okula gelen her bir birey
değişik özelliklerle okula gelmektedir.
 Öğretme ve öğrenmenin insan davranışı üzerindeki etkisi uzun vadede ortaya
çıkmaktadır. Bunu gözlemlemek ve değerlendirmek hem sabır hem de beceri
isteyen bir girişimdir.
 Öğrenme etkinliğinin kendisi de karmaşık ve bir çok değişkenin etkisi altındadır.
Bu değişkenlerden hangisinin öğrencinin üzerinde ne ölçüde etkili olduğunun
tam olarak tespit edilmesi güçtür.
 Okulun Görevleri
 (Bir görüşe göre; okulun 3 temel alanda görevi vardır)
 1- Okulun toplumsal görevi, çocuğu toplumsallaştırmadır.
 2- Okulun ekonomik görevi, ekonominin beyin ve insangücü ihtiyacının
karşılanmasıdır.
 3- Okulun politik görevi ise yetiştirilen bireylerin devlet sistemine bağlılık
göstermesini ve liderlik yetenekleri olanların seçilerek eğitilmesini
gerçekleştirmektir.
 Okulun Görevleri
 Basitleştirme, zor, karmaşık ve çok fazla olan bilgi kütlesinin öğrencinin
düzeyine ve kapasitesine uygun biçimde öğrenme yaşantılarını oluşturabileceği
düzeyde etkileşimlerinin yönetilmesidir.
 Öğrencileri dış çevrenin güçlüklerinden korumak, onlara yaşamı kolaylaştırmak
okulun görevidir.
 Bunun için yetiştirilmiş profesyonellerin – yönetici, öğretmen ve diğer
görevlilerin- sürekli denetiminde olan okulda yaşam öğrenciler için daha kolay
olacaktır.
 Bilgiler de öğrencilerin özelliklerine uygun düzeyde kolaydan zora, basitten
karmaşığa doğru verilir.
 Okulun Görevleri
 Denge kurma ise, okulun toplumsal çevredeki çeşitli öğeleri dengeleştirmesi ve
bireyi içinde doğduğu yakın toplumsal grubun sınırlamalarından kurtararak daha
geniş bir çevre ile etkileşime geçmesini sağlamasıdır.
 Okulun dışındaki çevrede, insanların kişisel özellikleriyle açıklanamayacak
düzeylerde yaşam farklılıkları görülür. Bu faklılıklar toplumsal huzuru tehdit eder
nitelikte olabilir. Toplumun barış ve huzur içinde yaşaması, bu farkların
açıklanabilir, mantıklı bir düzeyde tutulmasına bağlıdır.
 Okul Yönetimi
 Eğitim yönetimi, toplumun eğitim gereksinimlerini karşılamak üzere kurulan
eğitim örgütünü, önceden belirlenen amaçları gerçekleştirmek için, etkili
işletmek, geliştirmek ve yaşatmak sürecidir.
 Okul yönetimi bir bakıma eğitim yönetiminin sınırlı bir alana uygulanmasıdır.
DİNLEDİĞİNİZ İÇİN

TEŞEKKÜRLER…