DEMOKRASİ KAVRAMI

TEORİLERİ
ANLAYIŞLARI
MODELLERİ

1
 Demokrasi Teorileri
1- Normatif Demokrasi Teorisi
Demokrasiyi sözlük anlamından hareketle tanımlar
Yunanca demos (halk) + kratein (yönetmek)
“Halkın yönetimi”

Halk tarafından yönetim + halk için yönetim

Halkın, halk tarafından halk için yönetimi (Abraham
Lincoln)

2
İdeal: Halkın bütününün arzularına uyulması
(olması gereken)
Normatif anlamda demokrasi; demokratik rejimlerin
ulaşmayı düşledikleri ideal
Doğru değil: Demokratik rejim kalmaz.

2- Ampirik Demokrasi Teorisi

*İdeal anlamda demokrasiyi değil, (olana bakar)
ideale yaklaşan gerçek demokrasileri esas alır.

*Demokratik olarak kabul edilen rejimlerin ortak

özelliklerini arar.
3
 Rejimin Demokratik Sayılması Şartları

1-Etkin Siyasal Makamlar Seçimle İş Başına Gelmeli

2-Seçimler Düzenli Aralıklarla Tekrarlanmalı
3-Seçimler Serbest Olmalı
4-Birden Çok Siyasal Parti Var Olmalı
5-Muhalefetin İktidar Olma Şansı Mevcut Olmalı
6-Temel Kamu Hakları Tanınmış ve Güvence Altına
Alınmış Olmalı

4
1-Etkin Siyasal Makamlar Seçimle İş Başına Gelmeli
Etkin siyasal makamlar halk tarafından seçimle
belirlenmeli
Ör.İngiltere’de krallık-etkin değil

2-Seçimler Düzenli Aralıklarla Tekrarlanmalı

Seçimi bir kez kazanan kişinin
tekrar seçime gitmeksizin,
ömrü boyunca iktidarda kalması

*iktidara seçimle gelenler belli bir süre dolduktan

sonra tekrar seçime gitmek zorundadırlar.
5
3-Seçimler Serbest Olmalı
Serbest ve adil olmalı
Genel oy, eşit oy, gizli oy, açık sayım ilkeleri

4-Birden Çok Siyasal Parti Var Olmalı

-Seçimlere birden fazla siyasal parti katılmalı
-Seçmenler çeşitli alternatifler arasından serbest
seçim yapabilmeli

“Modern demokrasiler -- partiler demokrasisi”

6
5-Muhalefetin İktidar Olma Şansı Mevcut Olmalı
-İktidarın el değiştirmesi, demokratik mantığın
vazgeçilmez kuralı
Tek partili rejimler- uydu partiler kurdurtur.
6-Temel Kamu Haklarını Tanınmış ve Güvence Altına
Alınmış Olmalı
-Düşünce hürriyeti, basın hürriyeti, toplantı ve gösteri
yürüyüşü yapma hürriyeti vs. tanınmamışsa
seçmenlerin gerçek anlamda bir tercih yaptıkları
söylenemez.
-Seçmenlerin doğru tercih yapabilmeleri için sunulan
alternatifleri bilmeleri gerekir.
Aksi halde, oy verme mekanikleşir…
7
Asıl kavram: seçim

*Oybirliği ile seçilmesi pratikte mümkün değil!

*Nitelikli çoğunluk olan ¾, 2/3, 3/5 ihtimali de zor!
*Geçerli oyların salt çoğunluğu yeterli görülür.
* Genelde en fazla oyu alan adayın seçilmesi

Demokrasi, etkin siyasal makamların seçmenlerin

çoğunluğu tarafından belirlendiği bir yönetim
sistemi

8
 Demokrasi Anlayışları
Çoğunluğun yönetme hakkı mutlak mı sınırlı mı?

A- Çoğunlukçu Demokrasi Anlayışı

B- Çoğulcu Demokrasi Anlayışı

9
A- Çoğunlukçu Demokrasi Anlayışı

Demokrasinin özü= çoğunluğun yönetimi

Devleti yönetme hakkı = halkın çoğunluğunun
iradesi
Çoğunluğun kararı, her şeyin üstündedir.
Toplumu yönetme hakkı çoğunluğa aittir.

Toplumu azınlık yönetemez.

Çoğunluğun yönetme hakkı mutlak:
 Sınırlandırılmamalı!

10
Çoğunluk hakkı ile azınlık hakkı arasında denge
olmaz!
Genel irade teorisi (Rousseau) : Çoğunluğun
iradesi
mutlak, sınırsız, devredilemez, temsil edilemez
ve bölünemez

Her zaman kamunun iyiliğine yönelmiş,

Yanılmaz bir irade sınırlandırılmamalıdır.
Çoğunluk ülkeyi istediği gibi yönetmeli.
Çoğunluğun yönetme haklarını sınırlandıracak,
azınlık haklarını koruyacak kurumlara gerek yok.

11
Azınlık hakları
Kanunların yargısal denetimi
Çoğunluğun kararını denetlemek
Devletin yönetim mekanizmasının işlemesini
frenlemeye çalışmak, boşuna çabadır.
Toplumdaki kararlı çoğunluk sınırları elbette aşar.

SONUÇ = Demokrasi fikri ile bağdaşmaz!

DEVLETİ ÇOĞUNLUK İRADESİ YÖNETECEK
AZINLIK HAKKI VE KORUMA MEKANİZMASI YOK

12
 Eleştiri:
Çoğunluğun iradesinin yanılmaz olduğu ve
her zaman kamu yararını amaçladığı varsayımı
YANLIŞ
Sırf çoğunluk tarafından alınmış olması, kararı doğru
yapmaz.
Çoğunluk da yanlış karar verebilir.
Önemli olan kararın sonuçlarıdır.
Azınlıkta kalanların hakları tamamen yok sayılamaz
THÖ ortadan kaldıran otoriter rejimler kurulabilir.

13
B- Çoğulcu Demokrasi Anlayışı

Plüralist Anlayış
Toplumun çoğunluk tarafından yönetileceğini
reddetmez!
Ancak “çoğunluğun yönetimi” ile “azınlık hakları”
arasında denge kurmaya çalışır.
Çoğunluğun yönetim hakkı mutlak değil
Azınlığın hakları ile sınırlı!
Demokrasilerde çoğunluğun iradesini sınırlayan
tedbirler ve kurumlar gereklidir.
Azınlık hakları çoğunluğa karşı korunmalıdır.

14
Toplum iradesinin gerçek anlamda ortaya çıkabilmesi:
farklı görüşlerin özgür biçimde ifade edilmesi ve
tartışılması gerekir.

Serbest bir şekilde bilgi edinemeyen,

 sunulan alternatifleri tartışamayan seçmenler,
seçme hakkını da gereği gibi kullanamazlar.

Seçimleri kazanan partinin gerçekten çoğunluğu

temsil ettiğini söylemek mümkün değil!

15
Modern anayasalarda azınlık haklarını korumak için
tedbirler ve kurumlar:

Anayasaya uygunluk denetimi,

sivil toplum kuruluşları,
siyasi partiler,
basın...
Yazılı-katı Anayasa

16
Yönetim çoğunluğun iradesine dayanmakla birlikte,

THÖ olmadığı,
serbest tartışma ve yarışma ortamının
bulunmadığı
kamu oyunun serbestçe oluşma ortamının
bulunmadığı bir toplumda

 demokrasiden değil,

çoğunluğun mutlakıyetinden bahsedilir

17
 Ülkeyi kim yönetecek?

Demokraside verilecek tek cevap: “Çoğunluk”

Ancak, temel hak ve özgürlükler ihlal edilmemiş,

serbest tartışma ve yarışma ortamı mevcut ise,

Zaten çoğulcu demokrasi anlayışına ters

düşülmez.

18
 Militan Demokrasi Anlayışı
Mücadeleci Demokrasi Anlayışı

Demokrasi de kendini savunmak zorunda!

Demokrasi kendi değerini korumak için

- siyasi ifade hürriyetini ve

-siyasi örgütlenme hakkını sınırlayabilir.

19
Faşizm, komünizm gibi
özgürlükçü demokratik düzeni tehdit eden ve
ortadan kaldırmayı amaçlayan totaliter akımlar
karşısında,
 kendi demokratik değerlerini korumak amacıyla
 bu tür yıkıcı akımları savunan
 bireylerin ve grupların
ifade ve örgütlenme özgürlüklerini kısıtlayan ve
bunlara karşı hukuksal, siyasal ve toplumsal alanda
aktif bir tutum içerisine giren
demokrasinin farklı bir yorumudur.

20
2 boyutu:
Düşünce özgürlüğünün sınırlandırılması
Siyasi parti özgürlüğünün sınırlandırılması

1949 Alman AY
1947 İtalyan AY
1982 AY

Ör. Siyasi partilerin kapatılması

-Alman Komünist Parti (1956)
-ETA Terör Örgütünü savunan Batasuna Partisi (2003)
21
 DEMOKRASİ MODELLERİ

Hükümet kimin çıkarına hizmet etmelidir?

A- Çoğunlukçu Demokrasi Modeli

B- Uzlaşmacı Demokrasi Modeli

22
 A- Çoğunlukçu Demokrasi Modeli:
(Westminster Modeli)

- Hükümet, halkın çoğunluğunun çıkarına hizmet

etmeli
-Yönetme hakkı halkın çoğunluğuna ait.
-Hükümeti çoğunluk kuracak
- Azınlık ise muhalefet/eleştiri olacak.
- Azınlık, çoğunluk olursa iktidar olur.
-Azınlık iktidarın ortağı değil!

23
 Çoğunlukçu Demokrasi Modelinin Özellikleri:

Hükümet- tek parti tarafından oluşturulur.

Hükümet parlamento karşısında üstündür.
İki parti sistemi (Çoğunluk seçim sistemi)

Hükümetin karşısında sendika vs.güçlü örgütler yok

Üniter ve merkeziyetçi bir devlet yapısı var

Yasama tek mecliste toplanmıştır.

Anayasa yargısı yok (yazısız veya yumuşak)

24
 Örnek: İngiltere (az çok türdeş toplumlar)
Derin etnik, kültürel, dinsel, dilsel ve ideolojik
bölünmeler yok

Hükümet, halkın çoğunluğunun çıkarlarına

hizmet eder.
Ülke çoğunluk tarafından yönetilir.
Azınlık sadece eleştiri yapabilir.
Çoğunluk haline gelmeyi bekler.

25
 B- Uzlaşmacı Demokrasi Modeli (Oydaşmacı)

Hükümet, mümkün olduğunca çok kişinin

çıkarına hizmet etmeli
Azınlık da çeşitli yollarla hükümete katılmalı
Uygulanacak politikalar sadece çoğunluğun iradesine
değil,
uzlaşma olmalı = azınlığın da rızası olmalı
Seçimleri kaybeden gruplar iktidardan dışlanmaz,
sürece dahil edilir & iktidarı paylaşmalı

26
 *Etnik, dinsel, dilsel, ideolojik bölünmelerin olduğu
toplumlarda;

Çoğunlukçu demokrasi modelinde muhalefette

kalan azınlıktaki gruplar,
içinde yer aldıkları sistemi düşman olarak görmeye
başlar
Ebediyen muhalefet
Sistemden dışlanır
Ör. Kuzey İrlanda (Protestan > Katolik)
50 sene muhalif kalmış – kitle gösterileri - iç savaş
27
Etnik, dinsel, dilsel grupların nüfus sayısı
değişmedikçe,
 siyasi parti ne kadar başarılı olursa olsun,
oy oranını arttıramaz.

Nüfusça azınlıkta kalan grubu temsil eden parti

her zaman muhalefette kalır.

demokrasiyle alakası yok!

28
 Ör: İsviçre - Türdeş bir toplum değil

Hükümet çoğunluk partisi tarafından kurulmaz

(Hıristiyan demokratlar, sosyal demokratlar, radikal
demokratlar ve halk partisi tarafından paylaşılır).

Yedi üyeden dördü Almanca, ikisi Fransızca, biri de

İtalyanca konuşanlar arasından seçilir
Azınlıkta olan gruplar da sisteme dahil edilmiş olur.

29
UZLAŞMACI DEMOKRASİ MODELİ
ÇOĞULCU TOPLUM YAPISININ GÖRÜLDÜĞÜ
ÜLKELERDE İKTİDARI ÇEŞİTLİ GRUPLARIN
ARASINDA PAYLAŞTIRMA-İktidarı sınırlama amacı taşır
Belçika, Kanada, İspanya’da belirli bir grubun
yönetmesi, diğer grupların dışlanması sonucunu
doğurabilir.
Azınlıktaki gruplar da yönetime katılmalıdır.
Nüfus dengesi değişmedikçe, azınlıktaki grup daime
muhalefette kalabilir.
Seçimlerde kaybeden grup belirli oranda yönetime
katılmalıdır
Dışlayıcı değil – Kapsayıcı olan demokrasi modeli!

30
 Uzlaşmacı Demokrasi Modelinin Özellikleri:
Yürütme iktidarı = çeşitli partiler tarafından
koalisyon hükümetleri içinde paylaşılır.
Yürütme – yasama arasında denge var
Çok parti sistemi var
Sendikalar, meslek örgütleri mevcuttur.
Federal ve yerinden yönetim vardır.
Birinci ve ikinci meclislerin kuvvetleri birbirine eşit ya
da yakındır.
Yazılı ve katı anayasa vardır.
Anayasa yargısı vardır.

31