Professional Documents
Culture Documents
Hawasummaa
1
Kutaa-1
2
Seensa Yaad-rimee
Naannoon
Walqabatan
Itti fufiinsa fi
Qabxiiwwan Guddina itti
ijoo kutaa-1 fufiinsa qabu
Dhiibbaalee
Naannoo fi
Hawaasummaa 3
Qabxiiwwan Seensa Yaad-rimee
ijoo kutaa-1 Naannoon Walqabatan
4
Hiikkaa
5
Yaad-rimeewwan Naannoo
Naannoo jechuun iddoowwan argama dhala
namaa fi bu’aawwan gochoota walitti
dhufeenya dhala namaa jiraatu hundaati.
Wantoota naannawa keenya marsanii jiran
kan argamsiisan fi dandeettii lafa irra
jiraachuu keenya irraatti dhiibbaa kan
geessisan hunda.
• Kunis kan hammatu:
– atmosphere(Qilleensa Naannoo
– bio-sphere/daangaa lubbu qabeeyyin
itti jiraachuu danda’an
– lithosphere/Qaama lafawwoo
– hydrosphere /Qaama bishaanawoo
– Akkasumas bu’aawwan walitti
dhufeenya iddoo fi yeroo isaaniiti.
6
Qabxiiwwan Itti Fufiinsa fi Guddina Itti
Fufiinsa Qabu
ijoo kutaa-1
7
Guddina Itti Fufiina
Qabu
• Guddina fedhii dhaloota
ammaa/har’aa guutu jechuudha.
8
Guddina Itti
Fufiinsa Qabu
Utubaalee Sadan
Guddina Itti Fufiinsa
Qabu
Hawaasummaa
Naannoo
Diinagdee 9
Qabxiiwwan Dhiibbaalee Naannoo fi
ijoo kutaa-1 Hawaasummaa
10
Amaloota Dhiibbaan Naannoo
kan gargar itti ta’an
Umama /Nature (pozitivii/negaatiiivii, kallattiin/Al-
kallattiin)
Amaloota Biidoole
Hammina/Intensity (cimaa/severe, giddu
galeessa/notable or salphaa/negligible)
Turmaata/Duration (yeroo dheeraa/long-term, giddu
galeessa/medium-term or yeroo gabaabaa/short-term)
Yeroo (ijaarsan dura/during pre-construction, ijaarsaa/
construction, hojii keessa galu/operation)
Bal’ina/uwwisa/ Spatial extend (hedduu bal’aa/far-
range, giddu galeessa/mid-range or naannawa
irrati/localized) 11
Dhiibbaa hawaasummaa jechuun-
Miidhaa ykn bu’a pirojektootni hawaasa irraan ga’an.
Sababa Hojii pirojektiitin dhiibbaan hawaasa
uumamuu
12
Kutaa-2
Seensa “ESMF”
13
Qabxii ijoo Kaayyoo fi bu’aawwan “ESMF”
kutaa -2
14
Hiikka/definition
15
Seensa ‘ESMF’
ESMF kan jechuun:
E=Environmental,(Naannoo)
S=Social,(Hawaasummaa)
M= Management,(Qabiinsa)
F=Framework.(Utubee)
ESMF waliigaltee seera qabeessa Mootummaa
Itiyoophiyaa fi deeggartoota misoomaa gidduutti
taasifameedha.
16
ESMF –dhimmoota armaan gadi irratti kan
hunda’eedha.
Duudhaalee/Principles
Seera/Rules
Qajeelfama/Guidelines
17
ESMF- adeemsa calalliin pirojektoota karoorfaman
fi raawwataman kan qajeelchu/hogganu
18
ESMF-haala
waliigala gosa
pirojektoota
xinxala dabalata
barbaadani kan
adda
baasuudha.
19
ESMF meeshaalee
ittisa/ mitigation
measures adda
addaa qophaa’uu
danda’an kan
adda baasu dha.
20
ESMF sirna marii,
beeksisuu/ibsuu fi dhiyeessii
komii kan agarsiisu dha.
21
ESMF- Meshaa To’annoo fi
hordoffi ta’ee tajaajila
22
Kaayyoo “ESMF”
24
Kutaa-3
25
Heera Itiyoophiyaa
Imaammatoota Baankii
Addunyaa.
26
Hiikkaa
Heera – barreeffama seerota fi
qajeelfamoota biyyii fi dhaabbatni ittiin
bitaman/to’ataman.
Imaammatoonni – gochawwan
sagantaa ykn qajeeltoowwan
dhaabbatni ykn mootummaan irratti
hundaa’edha.
28
Heera Itiyoophiyaa
• Heyyemaalee qabxiiwwan armaan gadiin
walqabatan kan hammatu ta’a:
Eegumsa
Fayyadamummaa Itti fufiinsa qabu
Fooyya’iinsa qabeenya naannoo
biyyatti
• Tarsiimowwan fi Imaammatawwan
eegumsa fi qabiinsa naannoo baasuuf
ka’uumsa kaa’a. 29
Heyyama seeraa nageenya Hawaasa fi
Naannoo
• Lammiiwwan hundi mirga naannoo
qulqulluu fi fayya qabeessa keessa
jiraachuu ni qabaatu.
• Mootummaa fi Lammiiwwan itti
gaafatamummaa naannoo eeguu ni
qabaatu
• Dizzaayinii fi hojji irra olmaan
sagantaale fi pirojektootaa naannoo
miidhuu/mancaasuu hin qabu.
• Gareewwan horsiisee bulaaf mirga
naannawa horsiisee bulaa/gammoojjii
akka qabatan/jiraatan ni heyyama.
30
Qabxiiwwa Imaammata fi Tarsiimoo
ijoo barnoota Biyyoolessaa Hoggansa Sodaa
Balaa
kutaa 3
31
Imaammata fi Tarsiimoo Biyyoolessaa Hoggansa
Sodaa Balaa
34
• Bara 1997 ragga’e
36
Imaammata Hojii irra olmaa
Qabxiiwwan Baankii Addunyaa/ World
ijoo kutaa 3 Bank operational policies
37
Hojii irra olmaa imaammata Baankii Addunyaa
Addaan baasuu/foo’annaa;
Qophii; fi
Raawwii sagantoota fi pirojektoota.
38
Imaammata • Baankiin Addunyaa
hojii irra olmaa qabiinsa fi
Baankii gamaaggama
Addunyaa/ dhiibbaa naannoo fi
World Bank hawaasaa irratti
xiyyeeffata.
Operational
policy
• Ummata fi hawaasa
siiviilii dhiibbaan irra
ga’e waliin marii
taasisuuf Imaammatni
Baankiin Addunyaa
tooftaa ni kaa’a.
39
Utubee hawaasummaa fi naannoo Baankii
Addunyaa/ World Bank Environmental and
Social Safeguards
• Xinxaala Naannoo/ Environmental
Assessment
• Iddoowwan umamaa /Natural habitats
• Ilbiisota ittisuu/ Pest Management
• Qabeenya aadaa fi fiizikaalaa/ Physical
Cultural Resources (PCR)
• Qubannaa fedhiin alaa/Involuntary
Resettlement
• Namoota jalqaba jiraataa turan /Indigenous
Peoples
• Bosona /Forests
• Ofeeggannoo hidhaa /Safety of Dams
• Pirojektoota sararoota bishaan Idil
Aaddunyaa/ Projects on
International Waterways
40
Kutaa 4
41
Qabxiileee ijoo Hojii irra olmaa ESMF-
ittigaafatamummaa jaarmiyaalee.
kutaa 4
42
Ibsa/Definitions
• BQ,
Naanno • ATEN
Jaarmiyaalee,Sadarkaa
bulchiinsa adda
addaatti ESMF dhaaf
itti gaafataman. • Woreda cabinet, WQ,
Aanaa TC,SC,
Kaabinee Aanaa
Kaabineen Aanaa
pirojektoota xiyyeeffannoo
addaa/special attention/
barbaadan mirkaneessuun
gara Eegumsa Naannoo,
Itti Fayyadama fi
Bulchiinsa Lafaatti
gabaasa.
45
Gahee fi Itti gaafatamummaa (itti fufe…)
Waajjira Qonnaa
• Pirojektoota karoorfamanii
xiyyeeffannaa addaa barbaadan
jedhamanii adda ba’an akka
mirkanaa’uuf gara kaabinee
aanaatti ni erga.
46
Gahee fi Itti gaafatamummaa (itti fufe…)
Adeemsa Misooma Qabeenya Umamaa/ NRM Process
47
Gahee fi Itti gaafatamummaa (itti
fufe…)
48
Karoora sagantaa
GCF qopheessuu ,
hordofuu, to’achuu
fi gamagamuu.
50
Gahee fi Itti gaafatamummaa (itti fufe…)/
Hojjettoota misoomaa
51
Gahee • Calallii/adda
Hawaasa/ baasuu
Role of Identification
community – Dizzaayinii/
Design
– Raawwii/
Implementation
52
Adeemsa hojii irra olmaa ESMF keessatti
jaarmiyaaleen adda addaa maaliif
aangeeffaman?
– Seerota/ulaagaleen naannoo guutamuu guddisuuf
To maximize environmental compliance
54
Kaayyoo ESMF
Haala waliigala Adeemsa ESMF.
56
Yaada ifoomsuu/Brain
storming
Why Screening???
57
Galmi ESMF
maal?
-
ESMF- dhiibbaawwan
hamoo sababa hojii irra
olmaa pirojeektoota adda
addatiin tiin ga’uu danda’u
ittisuuf kan bocameedha.
58
Pirojektootni hojii misooma
haala gaariin yoo hin
karoorfamne fi haala gaari
ta’een hin qabamne naannoo
fi hawaasa irratti dhiibbaa
hamaa geessisuu danda’u.
59
60
Lolaan suura kana
irratti mul’atu sababa
yaa’a cinaa daandii
gahuumsan hin
hojjetamne fi lolaan
lafa diriiraa/banaa ta’e
irra dhangala’aa
jiruudha.
62
Gareen mari’achuun waliif qooduu
63
ESMFn Gulantaalee calallii pirojektoota 7 qaba
Subproject Screening Form.docx
64
Adeemsi ESMF
Gulantaa1
gulantaalee 7 qaba.
Pirojektoota Gulantaa2/Step 2
heyyamamoo ta’an
mirkaneessuu/ Sub- 0 Pirojektoota
tarkaanfilee
calaluu,
project eligibility
checking 1 sirreeffamaa
baasuu fi
adda
Karoora
Gulantaa3/Step 3
0 Qabiinsa fi To’annaa
Naannoo qopheessuu/
Pirojektootaxiyyeeff 2 Sub-project
annoo addaa screening,
barbaadan irratti 0 identifying mitigation
tarkaanfii
fudhachuu/ Taking
3 measures
preparing EMMP
and
66
Kaayyoon heyyamamoo ta’uu pirojektootaa mirkaneessuu :
02 04 06
01 03 05 07
68
Heyyamamoo ta’uu
pirojektii mirkaneessuu
Ulaagaa2
Pirojektichi dhuunfaan
ykn A/Warraan ni
buqqisa/iddoodhaa
kaasuu mala.
69
Ijaarsa Pirojektii hidhaa
bishaani(Dam)dheerinn
i isaa meet.10 ol ta’e
hammatu.
70
Hayyamamoo ta’uu
pirojektootaa mirkaneessuu
Ulaagaa 4
Pirojektii bosona
eeggamaa/daanga’e ykn iddoo
jireenya bosonaa.
71
Gulantaa 2
Adeemsa ESMF
72
Calalliin pirojektoota Maliif
Barbaachise?
02 04 06
01 03 05 07
74
Marii waliigalaa
75
Calalliin pirojektoota naannoo xiyyeeffannaa
dabalataa barbaadan kan gaggeeffamu
pirojektoota sakatta’iinsa dhiibbaa naannoo
barbaadan adda baasuuf.
76
Pirojektii Paarkii
biyyoolessaa ykn
iddoo jireenya
bineensa bosonaa
daanga’aa ta’e ykn
dhorkamaa ta’e keessa
jiru.
Ulaagaa #1 . Calallii pirojektii
xiyyeeffannaa dabalataa
barbaadaniif
(environmental concern.)
77
Ulaagaa #2 .Calallii pirojektii
xiyyeeffannaa dabalataa
barbaadaniif
(Criteria environmental
concern)
78
Ulaagaa # 3. Calallii pirojektii
xiyyeeffannaa dabalataa barbaadaniif
79
Ulaagaa # 4. Calallii pirojektii
xiyyeeffannaa dabalataa barbaadaniif
80
Unkaa Calallii pirojektoota xiyyeeffannoo dabalataa
barbaadan
81
Eeyyeen kan jedhu tokkollee yoo jiraate/
Dizzaayinii fooyyessuu;
Ykn
82
01Adda baasuu/ IDENTIFICATION
Pirojektootni sakkatta’iinsa dabalataa ogeessa
Naannoo/Aanaa barbaadan xiyyeeffannoo dabalataa/addaa
waan barbaadaniif HM adda ni baasa.
02
HM - pirojektoota adda ba’an kanneen gara
WQU Aanaa ni qajeelcha/erga.
83
Yoo ulaagaa kanaan “Eeyyeen” tokkollee hin
jirre gulantaa calalllii/fo’annaa pirojektootii
itti aanutti darbi.
84
85
86
Pirojektii farra
ilbiisaa ykn
keemikaalota
qonnaa
fayyadamu .
Ulaagaa #2. Calallii
pirojektoota xiyyeeffannaa
addaa barbaadan
87
Ulaagaa #3.
Calallii pirojektoota
xiyyeeffannaa addaa
barbaadan
Pirojektii ijaarsa
hidhaa 5m oli
88
Pirojektii dhabamsiisa
qabeenyaa
fedhiin/fedhiin alaa
gaassisuu malu ykn itti
fayyadama daangessu,
kunis lafa, marga,
bishaan, tajaajila
hawaasaa, midhaan,
muduraa, ykn
bu’uraalee maatii fkn
mana fincaanii ykn
Ulaagaa #4. Calallii mana nyaata itti
pirojektoota xiyyeeffannaa bilcheessan.
addaa barbaadan
89
Pirojektichi ulaagaa addaa kamiyyuu yoo
guute(tooftaa armaan oliin deebiin
“Eeyyee” kamiyyuu yoo jiraate)
90
• Balfa meeshaalee fayyaa maqsuu-
Qajeelfama qabiinsa balfa
meeshaalee fayyaa
• Fudhannaa/dhabamsiisa qabeenya
fedhii irratti hundaa’ee – unkaa
fudhannaa/dhabamsiisa qabeenya
fedhiinii (VAL).
Qabxiilee ijoo
Calallii pirojektii dhiibbaa
kutaa-5 hamaa geessisuu danda’anii.
92
Marii waliigalaa
93
Calalliin pirojektii dhiibbaa hamaa geessisu
( adverse impact ) danda’anii gaggeessun kan
barabachiseef:-
94
Pirojektii #1 dhaaf tooftaa sakatta’iinsa sadarkaa dhibbaa hamaa ga’uu danda’u itti
gaggeeffamu.
01. Eegumsa Biyyoo fi Bishaanii Baayoofiizikaalaa
Dhiibbaa hamaa gahuu danda’u
Hin Xiqqa G/ Ol’aana Hinbeek
jiru galeessa a k.
Ijaarsa daandii haaraa
Qotiinsa biyyoo yeroo jiidhaa
Sirnakkoo gadijallaa eeggumsa barbaadu
Ibiqiltuu/aramaa biqiltuu biyya keessaa weeraru
umamuu
Kan biroo(ibsi): 95
Unkaa Sakkatta’insa dhiibbaa haaromsa jallisii xiqqaan ga’uu malu
05: Haaromsa jallisiiwwan xixiqqaa “SSI Rehabilitation” Hamaa inni qabaatu
Duww Gad Gedu- Ol- Hin-
aa iaan galeess aana beekam
a a u
Hir’ina madda bishaan dur turee/existing water sources/yield supply
Waldhabiinsa/walitti bu’iinsa itti fayyadamtoota bishaanii
Walitti bu’iinsa fayyadamtoota bishaan gadjallaa
Argama fi babaachisummaa kuusaa madda bishaanii/water storage requirement and
viability (soil permeability)/
Rakkoo dhimbiibbaa bishaaniif saaxilamuu (poor drainage)
Soogiddaa’uu biyyoo fi bishaaniif saaxilamuu
Sirnakkoo/habitats yaa’a gajjallaa fi qaama bishaanii salphumatti miidhamuu
Jeequmsa naannoo salphaatti miidhamuu danda’an
Jeeqama iddoowwan amantii fi seena qabeessa ta’an
Daballi hanga itti fayyadama keemikaalota qonnaa (pesticides, etc)
Sodaa walitti bu’iinsa hawaasa gidduu sababa dhiyeessii bishaanii ga’uu malu dabale
Hanqina dandeettii/muuxannoo dhiyeessiwwan to’achuuf ykn kunuunsuuf oolu
Hanqina dandeettii/muuxannoo qonna jallisii
Kan biro (ibsi) 96
Unkaa sakatta’insa dhiibbaa ijaarsa daandiin gahuu malu
06: Ijaarsa Daandiwwan fi Karaa lukaa Dhiibbaa inni qabaatu
98
Ulaagaa pirojektoota dhiibbaa hamaa
geessisuu malan ittiin raawwatan
100
Marii waliigalaa
Tarkaanfilee sirreessaa
karoorsu/bocuu fi
hojjechuun maaf
barbaachisa?
101
Kaayyooleen pirojektoota
xiyyeeffannoo addaa barbaadan
irratti tarkaanfii fudhachuu:
10
2
Fakkeenya gosa tarkaanfilee sirreessaa ijaarsa daandii/daandii miillaa
Dhiibbaa gahuu malu Tarkaanfii sirreessaa
Ijaarsa daandii haaraa Daandii haaraa irra ittisni lolaa jiraachuu mirkaneessu fi sababa
ijaarsa pirojektichaan kan haaraa umame
fooyyessuu/haaromsuu
Dhiqama biyyoo ykn lolaa Tarkaanfilee sirreessa lolaa ittisuuf barbaachisu karoora ijaarsa
pirojektichaa waliin qopheessuu
105
Marii waliigalaa
– Karoora qabiinsa fi
to’annoo naannoo jechuun
maal?
– qabxiiwwan Karoora
qabiinsa fi to’annoo
naannoo maal?
106
Karoorri qabiinsa fi to’annaa naannoo karoora raawwii
tarkaanfii sirreessaa hojiitti hiikamuuf karoorfamuudha
(EMMP). Karoorichis kan hammatu:
Raawwiidha
Yeroo itti
af qaama itti
raawwatamu
gaafatamu
To’annoof
Qabxiiwwan
jaarmiyaa
to’atamuu
itti
qaban
gaafatamu
Yeroo Baasii
to‘annoo barbaachisu
107
Karoorri qabiinsa fi to’annaa naannoo tarkaanfilee sirreessaa adda ba’an hundaaf kan
qophaa’u fi tokkoon tokkoo hojiileen yeroo itti hojjetaman, yeroo to’annoo, qaama itti
gaafatamu fi baasii kan agarsiisu ta’uu qaba.
Maqaa _________
Mallattoo ___________________
Gahee hojii_______________________
Guyyaa galii ta’u_____________________ 108
Thank you!!
07/15/2023 109