You are on page 1of 44

‫درس روانشناسی‬

‫کودکان با نیاز های‬


‫خاص ‪2‬‬

‫نام استاد‪:‬دکتر آهنگر‬


‫فصل ‪۶‬‬
‫کودکان با اختالالت تکلمی‬
‫‪:‬مقدمه‬
‫‪‬‬ ‫ما انسان ها احتیاج داریم که افکار‪،‬احساسات و عواطف خود را به یاری کلمات به‬
‫دیگران تفهیم کنیم و همچنین نیاز داریم گفتار آنان را درک کنیم تا به عقاید و عواطف‬
‫‪.‬آنان پی ببریم‬
‫‪‬‬ ‫دشواری در سخن گفتن به شکل های گوناگون و بسیار وجود دارد این نقص ممکن است‬
‫‪.‬از اشکاالت جزئی تکلمی مانند لکنت زبان گرفته یا ناتوانی کامل در صحبت کردن باشد‬
‫‪‬‬ ‫گاهی اتفاق می افتد که دانش آموزان با دشواری های تکلمی اشکاالت دیگری نیز دارند‬
‫مانند نقص بینایی و عدم هماهنگی حرکتی‪ .‬اینگونه شاگردان که بیش از یک نقص دارند‬
‫‪.‬به آموزش ویژه و معلمی تمام وقت احتیاج دارند‬
‫‪‬‬ ‫اندام هایی که در تولید آوا های تکلمی به کار می روند اغلب وظایف دیگری نیز بر عهده‬
‫دارند که صحت عمل آنها جهت حیات موجود زنده ضروری است‪ ،‬برای مثال نقش زبان‬
‫‪.‬در جابجا کردن غذا در دهان و تسهیل عمل بلع غیر قابل انکار است‬

‫‪‬‬ ‫در هنگام تکلم جریان هوای بازدم در مسیر خود به خارج به موانعی برخورد می کند‪.‬‬
‫این موانع که ساختمان دستگاه گفتاری و حرکات اندام های آن می باشد سبب پدید آمدن‬
‫‪.‬صدا ها یا آوا های گوناگون می شود‬

‫‪‬‬ ‫آوا در نتیجه برخورد جریان هوای بازدم با تار های صوتی پدید می آید و نیز سایر اندام‬
‫های گفتاری در کیفیت عبور جریان هوا تاثیر می گذارد و مجموع این عملکرد ها سبب‬
‫‪.‬پیدایش آوا های مختلف زبانی خاص می شود‬
‫‪:‬تعریف تکلم‪،‬زبان و اندام های تکلمی‬

‫‪‬‬‫تکلم یا گفتار یا سخن گفتن شکلی از زبان است که در آن با استفاده از نشانه های کالمی‬
‫یا عالئم قراردادی مقاصد و عواطف فرد به دیگری منتقل می شود‪ .‬تکلم شامل نمادین‬
‫سازی‪،‬فرایند های تنفسی‪،‬آواسازی‪،‬طنین و تولید صداست‪ .‬این عالئم از طریق اندام های‬
‫گفتاری یعنی لب ها‪،‬زبان‪،‬نرم کام‪،‬سخت کام‪،‬دندان ها‪،‬حفره بینی‪،‬حلق‪،‬حنجره و تار های‬
‫‪.‬صوتی انجام می شود‬
‫‪:‬اندام های تنفسی‬
‫‪‬‬ ‫اندام های تنفسی شامل شش ها نایژه ها و نای است‪ .‬نقش فیزیولوژیکی این اندام ها عمل‬
‫تنفس می باشد‪ .‬فروبردن هوا به درون شش ها جریان هوای دمی و خارج شدن هوا از‬
‫‪.‬شش ها جریان هوای بازدمی نامیده می شود‬
‫‪:‬اندام های واج ساز‬
‫‪‬‬ ‫این اندام ها در محفظه غضروفی موسوم به حنجره قرار گرفته است و در انتهای فوقانی‬
‫‪.‬نای جای دارد‬

‫‪:‬نقش عمده اندام های واج ساز عبارت است از‬


‫تولید واج‬
‫حالت بی واجی‬
‫تولید نجوا‬
‫حالت نسداد‬
‫‪:‬اندام های تلفظی‬

‫‪.‬اندام های تلفظی از ‪ ۳‬حفره تشکیل شده است که باالی حنجره واقع شده اند‬
‫‪:‬این سه حفره عبارتند از‬
‫حلق‪۱.‬‬
‫دهان‪۲.‬‬
‫بینی‪۳.‬‬
‫‪:‬حفره حلق‬

‫‪‬‬ ‫دیواره های حفره حلق میتواند منقبض و منبسط شود و لذا حفره حلق از حفره بینی‬
‫انعطاف پذیر تر است‪ .‬هنگامی که دیواره های حلق منقبض می شود‪ ،‬فضای حلق تنگ‬
‫می گردد و در چنین حالتی گذر واج یا هوای بازدم از حفره حلق موجب تولید نوعی‬
‫‪.‬سایش یا طنین خاص می شود که به آن صدای حلقومی می گویند‬
‫‪:‬حفره دهان‬

‫‪‬‬ ‫حفره دهان در واقع پر کار ترین و انعطاف پذیر ترین بخش اندام های گفتاری است‪.‬‬
‫انعطاف پذیری دهان معلول تحرک نرم کام‪،‬شکل پذیری لب ها و دیواره های دهان و‬
‫‪.‬حرکت محوری فک پایین و بیش از همه حرکت های همه جانبه زبان است‬
‫‪.‬زبان شکل کلی حفره دهان را تغییر می دهد و با هر تغییری واج تازه ای تولید می شود‬
‫‪:‬لب ها‬
‫به دلیل انعطاف پذیری بیشتر لب پایين‪ ،‬وجود نقص ساختمانی در لب باال به تنهایی به ندرت‬
‫سبب اختالل در تولید درست واجهای دولبی میگردد‪ .‬اختالالت عصبی ممکن است سبب فلج‬
‫لبها شود که در نتيجه‪ ،‬فرد واجهای دولبی را به طور نامفهوم‪،‬غیر دقیق یا به صورت دور‬
‫از هدف‪ ،‬تولید می کند‪ .‬بنابراین‪ ،‬در معاینه لب ها الزم است ظاهر لب ها و نیز تحرک آنها‬
‫مشاهده و بر رسی گردد‪ .‬برای این منظور‪ ،‬درمانگر باید از فرد بخواهد که لب هایش را‬
‫سریعا و به دفعات جمع کند و پس از آن به عقب بکشد‪ .‬برای تفهیم مطلب به وی الزم است‬
‫درمانگر چند بار این عمل را شخصا انجام دهد‪ .‬فرد طبیعی قادر است در هر ثانیه دو بار لب‬
‫‪.‬هایش را جمع کند و به عقب بکشد‬
‫‪:‬زبان‬
‫زبان یکی از مهم ترین اندامهای گفتاری در ناحيه دهان است که در کار تولید صداهای‬
‫گفتاری نقش اساسی ایفا میکند‪ .‬زبان به طور طبیعی قادر است حرکات سریع و ظریفی را‬
‫انجام دهد و اندازه و شكل دهان را هماهنگ با سایر اندامهای گفتاری‪ ،‬متناسب با واجی که‬
‫‪.‬قرار است تولید شود‪ ،‬تغییر دهد‬
‫‪:‬دندان‬

‫دندانهای هر فرد در تولید صحیح واجهای سایشی‪ ،‬لبی دندانی‪ ،‬زبانی ‪-‬دندانی و زبانی لثوی‬
‫از اهمیت ویژهای برخوردار است‪ .‬بنابراین‪ ،‬انحراف یا نامتناسب بودن دندانها و یا هرگونه‬
‫مشکلی که سبب گرد د دندانهای آرواره باال و پایین به طور طبیعی و به صورتی متناسب‬
‫‪.‬روی هم قرار نگیرد‪ ،‬می تواند موجب پیدایش نقص در تولید تکلم شود‬
‫‪:‬کام‬
‫کام یا سقف دهان از پشت دندانهای آرواره باال تا زبان کوچک امتداد دارد‪ .‬بخش پیشین آن‬
‫به نام سخت کام‪ ،‬استخوانی و بدون حرکت است‪ ،‬اما بخش پسین آن‪ ،‬که نرم کام نامیده می‬
‫‪.‬شود‪ ،‬گوشتی و متحرک می باشد‬
‫حرکٹ نرم کام به سوی باال منجر به بسته شدن راه عبور هوا از طریق حفره های بینی می‬
‫شود‪ ،‬اما هنگام پایین آمدن‪ ،‬حفره های بینی و دهان و گلوگاه به هم مربوط می گردند‪.‬‬
‫حرکات نرم کام سبب کم و زیاد شدن حجم حفره دهان نیز می شود‪ .‬هنگام تنفس معمولی نرم‬
‫‪.‬کام پایین می آید و بنابراین‪ ،‬عبور هوا از طريق بینی صورت می گیرد‬
‫نقص در ساختمان کام با وجود شکاف با سوراخ در آن سبب خروج و ورود غیر ضروری‬
‫هوا به حفره بینی می شود که ممکن است تولید بسیاری از واجها به ویژه واجهای انفجاری‬
‫‪.‬را دچار مشکل کند‪ .‬شکاف کام معموال در امتداد خطوط جوش خوردن کام به وجود می آید‬
‫حفره بینی‬
‫نام دیگرآن خیشوم می باشد‬

‫خصوصیات‪:‬‬
‫‪-1‬انعطاف پذیری کمتر‬
‫‪-2‬تاثیرکم درپیدایش واج ها‬
‫‪-3‬تولیدواج های خیشومی مانند ن و م‬
‫دستگاه گفتاری‬
‫ارزیابی آن دارای اهمیت ویژه ای است زیرابااین ارزیابی‬
‫اختالالت تکلمی ونقایص ساختمانی دستگاه گفتاری‬
‫‪.‬مشخص می شود‬
‫نحوه ارزیابی دستگاه گفتاری‬
‫‪-1‬پرسش نامه ارزیابی حرکات غیرکالمی دستگاه گفتاری‬
‫*پرسشنامه مشخصات کلی‬
‫*پرسشنامه مشاهدات کلی‬

‫‪-2‬آزمون توانایی تقلیدحرکات غیرکالمی اندام های گفتار‪t‬ی‬


‫‪-3‬آزمون سرعت حرکات غیرکالمی اندام های گفتاری‬
‫ارزیابی اندام های گفتاری‬
‫ارزیابیل‪tt‬بها ‪1-‬‬
‫ک‪ttt‬ودکب‪ttt‬توا‪t‬ند ک‪ttt‬ارهایزیر راا‪t‬نجام‪ t‬دهد‬
‫*جمع‪ t‬ک‪ttt‬ردنل‪tt‬بها‬
‫*ک‪ttt‬شیدنل‪tt‬بها‬
‫*ل‪tt‬رزشل‪tt‬بها‬
‫ارزیابیح‪t‬رک‪t‬تزباندرخارج دهان‪2-‬‬
‫ک‪ttt‬ودکب‪ttt‬توا‪t‬ند ک‪ttt‬ارهایزیر راا‪t‬نجام‪ t‬دهد‬
‫*ب‪ttt‬یرونآوردنزبان‬
‫*ب‪ttt‬ا‪tt‬الوپایینآوردنزبان‬
‫*ح‪t‬رک‪t‬تزبانب‪ttt‬ه‪ t‬طرفین‬
‫*ل‪tt‬یسزدنل‪tt‬بب‪ttt‬ا‪tt‬الی‪tt‬اپایین‬
‫ارزیابیح‪t‬رک‪t‬تزباندردا‪t‬خلدهان‪3-‬‬
‫ک‪ttt‬ودکب‪ttt‬توا‪t‬ند ک‪ttt‬ارهایزیر را‪t‬بازبانا‪t‬نجام‪ t‬دهد‬
‫*ل‪tt‬مسپ‪ttt‬شتدندا‪t‬نهایب‪ttt‬ا‪tt‬ال‬
‫پ‪ttt‬شت‪tt‬بب‪ttt‬ا‪tt‬الیاپایین‬
‫ل‬ ‫*ل‪tt‬مس‬
‫*ل‪tt‬مسطرفیندهان‬
‫پ‪ttt‬شت‪tt‬بها‬
‫ل‬ ‫*ح‪t‬ر‪t‬ک‪t‬تدور‪t‬ا‪t‬نیز‪t‬بان‬
‫*ل‪tt‬رزشزبان‬
‫‪4-‬‬
‫ارزیابیس‪tt‬المتف‪ttt‬ک‬
‫ک‪ttt‬ودکب‪ttt‬توا‪t‬ند ک‪ttt‬ارهایزیر راا‪t‬نجام‪ t‬دهد‬
‫*ف‪ttt‬کخ‪t‬ودر‪t‬ا ب‪ttt‬ازوبسته‪ t‬ک‪ttt‬ند‬
‫*ف‪ttt‬کخ‪t‬ودر‪t‬ا‪t‬به‪ t‬طرفینح‪t‬رک‪t‬تدهد‬
‫آزمو‪t‬ن سرعت لب‬
‫در‪5‬ثانیه لب ها را چندبارجمع می کند ومی کشد‬
‫آزمون سرعت زبان‬
‫*در‪5‬ثانیه چند بار زبان را بیرون وداخل دهان می برد‬
‫*در‪5‬ثانیه چند بار زبان را باال وپایین می برد‬
‫* در‪5‬ثانیه چند بار زبان را به طرفین حرکت می دهد‬
‫آزمون سرعت فک‬
‫*در‪5‬ثانیه چندبار فک را بازوبسته می کند‬
‫*در‪5‬ثانیه چندبار فک را به طرفین حرکت می دهد‬
‫منطقی ازمغزکه درامرتکلم اهمیت دارند‬
‫‪-1‬بروکا‬
‫به واسطه ناحیه بروک ها کودک ازار‪t‬تباط بین القو های حرکتی‬
‫اندام های گفتار‪t‬ی ونتایج صوتی آنها آگاه می شود‬
‫‪-2‬ورنیکه‬
‫تاثیرآسیب ها بر بروکا وورنیکه‬
‫آسیب به بروکا موجب ایجادنوعی اختالل تکلم به نام آفاز‪t‬یای‬
‫بیانی می شوددراین حالت قیدهاوصفت ها حذف وازاسم به شکل‬
‫مفرداستفاده می شود‪.‬‬
‫آسیب به ورنیکه موجب ایجادنوعی اختالل تکلم به نام آفاز‪t‬یای‬
‫در‪t‬یافتی می شوددراین حالت افرادقادربه درک وفهم آنچه بیان می‬
‫شودنیستندآنهادرشنیدن مشکلی ندارندمشکل در‪t‬فهم معنی کلمات‬
‫هست‬
‫اختالل تکلم‬
‫گفتاری که بابیان یاگفتارعامه جامعه تفاوت دارد‪:‬‬
‫‪-1‬موجب جلب توجه دیگران می شود‬
‫‪-2‬اختالل رامختل می سازد‬
‫‪-3‬متکلم وشنونده هردودچارناراحتی وخستگی می گردند‬
‫معیارهای اختالل تکلم‬
‫الف‪)t‬غیرقابل در‪t‬کبودن گفتار‬
‫ب)ناخوشایندبودن گفتار‬
‫اختالل زبان‬
‫دریافت فهم وبیان کلمات گفتاری یانوشتاری به صورت‬
‫غیرعادی یاناهنجار‬
‫زمینه های نارسایی زبان‬
‫شناسایی واج ها‪،‬تک واژه ها‪،‬تشخیص معانی‪،‬ترکیب‬
‫یانحوشناسی‪،‬درک اجزای تشکیل دهنده نظام زبانی‬
‫طبقه بندی اختالالت ت‪6‬کلمی‬
‫ا‪t‬ختال‪t‬لدرتلفظ ب‪ttt‬ه‪ t‬ش‪tt‬کلت‪ttt‬بدیلص‪tt‬دا‪t‬یح‪t‬روفب‪ttt‬ه‪1-t‬‬
‫هم‪ ،t‬ج‪t‬ایگزینیی‪tt‬ا ح‪t‬ذفب‪ttt‬رخیح‪t‬روف‬
‫‪-2‬ا‪t‬ختال‪t‬لدرصدا‪t‬به‪ t‬ش‪tt‬کلت‪ttt‬ودماغیص‪tt‬حبتک‪ttt‬ردن‬
‫ی‪tt‬اگرفتگیص‪tt‬دا‬
‫‪-3‬ا‪t‬ختال‪t‬التزبانیب‪ttt‬ه‪ t‬ش‪tt‬کلآ‪t‬فازیایاتاخیردررشدزبان‬
‫‪-4‬خ‪t‬اموشیا‪t‬نتخابیب‪ttt‬ه‪ t‬ش‪tt‬کلف‪ttt‬وقدا‪t‬نت‪ttt‬ع‪t‬ادلع‪t‬اطفی‬
‫موجب‪t‬یجادتشویشودرنتیجه‪ t‬ا‪t‬یجادا‪t‬ختال‪t‬لدرتکلم‪t‬‬ ‫ا‬ ‫ک‪ttt‬ه‪t‬‬
‫ع‪t‬ادیف‪ttt‬ردمیش‪tt‬ود‬
‫ت‪ttt‬کلم‪ t‬ک‪ttt‬ودکانه‪: t‬ا‪t‬فرا‪t‬ط وا‪tt‬لدیندرتوجه‪ t‬ب‪ttt‬ه‪ t‬ک‪ttt‬ودکوتقلید‪5-‬‬
‫ک‪ttt‬لماتاوموجبت‪ttt‬قویتت‪ttt‬کلم‪ t‬ک‪ttt‬ودکانه‪ t‬وعدم‪ t‬رشدتکلم‪t‬‬
‫ک‪ttt‬ودکمیش‪tt‬ود‬
‫‪-6‬ل‪tt‬کنتزبان‬
‫‪t‬ست‬
‫ک‪ttt‬ه‪ t‬ب‪ttt‬ردو ن‪tt‬وع ا ‪:‬‬
‫ا‪66‬لف)ف‪666‬یزیولوژیک‬
‫ازسن‪2‬ت‪ttt‬ا ‪5‬س‪tt‬ا‪tt‬لگیب‪ttt‬ه‪ t‬وجود میآ‪t‬یدوغا‪tt‬لباخود ب‪ttt‬ه‪ t‬خ‪t‬ود‬
‫ازبینمیرود‪.‬‬
‫ب)ن‪66‬وروتیک‬
‫‪t‬کنت‪t‬یجادشده‪ t‬وادا‪t‬مه‪t‬‬
‫ب‪ttt‬را‪t‬ثرعوا‪t‬ملمحیطیوفشارهایوارده‪ t‬ل‪ t‬ا‬
‫‪.‬میابد‬
‫انواع لکنت زبان‬
‫‪-1‬لکنت زبان کلونیک‪:‬‬
‫تکرارتشنج آمیزیک واج یاهجا قبل ازادای کلمه یاجمله‬
‫‪-2‬لکنت زبان تونیک‪:‬‬
‫عضالت گویایی چندثانیه تایک دقیقه ازحرکت بازمانده‬
‫موجب توقف تکلم می شود‪.‬‬
‫‪-3‬مکرر گویی صرف یاتکرارصرف‪:‬‬
‫تکرارواج یا هجاصرفا کلونیک نیست ومی تواندنوعی‬
‫‪.‬تکرار صرف باشد‬
‫‪:‬درمان لکنت زبان‬

‫با توجه به خصوصیات روانی اغلب افراد لکنتی باید به تقویت خودپنداره و شخصیت انها از طریق رها ساختن هراس ها تردید ها و‬
‫اضطراب های درونی انها پرداخت‪.‬‬

‫در این حالت فرض میشود که افراد دارای لکنت زبان کشمکش های درونی و حل نشده دارند که از طریق تعادل های عاطفی مختلف‬
‫مثل قصه درمانی بازی درمانی و نقاشی درمانی استفاده شود‪.‬‬

‫همچنین مهم هست که به موقعیت های مختلف کودک که لکنت او افزایش میابد توجه شود‪.‬‬
‫نکات مهمی که در ارتباط با کودک دارای لکنت باید توجه‬
‫شود‪:‬‬
‫الف‪.‬برخوردی ارام و صمیمی با او داشته باشیم‬

‫‪.‬‬
‫ب‪.‬هرگز از نحوه صحبت کردن او تقلید نکنیم‬

‫ج‪.‬با صبر و حوصله به حرف های او گوش فرادهیم‪.‬‬

‫چ‪.‬تشویق کردن او به صحبت‬

‫ه‪.‬از مشاجره در حضور کودک پرهیر کنید‪.‬‬

‫خ‪.‬با دادن کارهایی که میتواند انجام دهد اعتماد به نفس او را تقویت کنید‬
‫توجه‪:‬‬

‫‪.‬‬
‫نباید انتظار داشت که با شروع درمان لکنت زبان فوری برطرف شود‪.‬‬

‫گاهی ممکن هست بهبودی نسبی چندماه طول بکشد و لکنت زبان گاهی بهتر و گاهی بدتر شود‪.‬‬

‫ممکن هست در شرایط روانی لکنت زبان دوباره باز گردد‪.‬‬


‫خصوصیات رشد کودکان با اختالالت تکلمی‬

‫‪. 1‬از نظر پایه ی تحصیلی مخصوص در زمینه مهارت های کالمی در سطح پاییم قرار دارند‪.‬‬

‫‪. 2‬تلفظ "ی" به جای "ر" در تمامی کلماتی که دارای واج "ر"هستند‪.‬مثل‪":‬آیه"به جای "آره"‬

‫‪.3‬تلفظ "ت"به جای "ک"‪.‬مثل ‪":‬تمد"به جای "تمد"‬


‫توجه‬

‫کودکان کوچکتر معموال اشکاالت تلفظی دارند که ممکن هست تا کالس اول ادامه داشته باشد‪.‬‬
‫معموال این مشکل برطرف میشود‪.‬‬

‫ولی اگر اشکاالت تلفظی انان تا ‪ 8‬سالگی ادامه پیدا کند به گفتار درمانی نیزا دارند‬
‫علل اختالالت ارتباطی‬
‫برای رشد تکلم به صورت طبیعی عوامل زیر باید مهیا باشد‪:‬‬

‫‪.1‬برخورداری از هوش کافی‬

‫‪.2‬شنوایی طبیعی‬

‫‪.3‬داشتن فراخنای دقت طبیعی‬

‫‪.4‬نداشتن بیماری مزمن‬

‫‪.5‬فقدان ضایعات مغری‬

‫‪ .6‬سالم بودن زمینه های ارثی و خانوادگی‬


‫تاالل و کاپالن نشان داده اند که اختالالت تکلمی جبنه ی فامیلی دارد و حدود ‪ % 33‬از‬
‫مادران و ‪ % 18‬از پدران مشکل اختالل تکلمی داشتند‪.‬‬
‫باید به خاطر داشت که اختالالت تکلمی ‪ 2‬گونه هستند‬

‫الف‪.‬ارگانیکی‬

‫ب‪ .‬محیطی‬
‫نکته‪:‬‬
‫اکثر اختالالت تکلمی مربوط به استفاده نامناسب از رفتار های غیر کالمی به جای‬
‫رفتار های کالمی و‬

‫فقدان محرک های کالمی مناسب هست‪.‬‬


‫شناسایی و تشخیص اختالل تکلمی‬
‫ارجاع مناسب و به موقع به متخصصان گوش حلق و بینی برای تشخص و درمان و بررسی وضعیت نوارهای مغزی کودک و رفع مشکالت اهمیت به‬
‫سزایی دارد‪.‬‬

‫روند شناسایی مشکالت اختالالت تکلمی‪:‬‬


‫‪.1‬گرفتن شرح حال‬

‫‪.2‬ارزیابی هوش‬

‫‪ .3‬سنجش شنوایی‬

‫‪.4‬ازریابی دقیق تکلم‬

‫‪.5‬بررسی سیستم اعصاب مرکزی‬

‫ازمایشات اسیب شناسی تلکم‪:‬الف‪.‬اخد پاسخ های کالمی‬


‫ب‪.‬اجرای چک آپ ها‬
‫ج‪.‬ثبت نمونه مکالمه های روزمره کودک‬
‫درصد شیوع‬

‫همانگونه که اشاره شده میزان شیوع اختالالت تکلمیبا رشد و بلوغ کاهش میابد‬

‫مشکالت تلفطی‪% 3:‬‬

‫لکنت زبان ‪% 0.7‬‬

‫نقص شنوایی‪%0.5:‬‬

‫تاخیر زبانی‪% 1:‬‬

‫فلج مغری‪% 0.2:‬‬

‫شکاف کام‪%0.1:‬‬
‫گردآورندگان‪:‬‬
‫سعیده ص‪t‬فی زاده –مهدی عبداللهی‬
‫مهدی طوفانی‬

You might also like