Levende natuur - Dieren

WPL en LIO
Lieveke Hellemans

Gebaseerd op Natuuronderwijs inzichtelijk,

Hersbergen C, 2021, hfdst 2

1
Dieren
 Indeling van het dierenrijk
 Aanpassingen aan primaire
levensbehoeften
 Aanpassingen aan de winter
 Aanpassingen aan de omgeving
 Voortplanting

2
 Indeling van het dierenrijk
 Linnaeus (1707-1778): gebaseerd op verwantschap
 Soort: groep dieren waarvan & samen
vruchtbare nakomelingen krijgen
 kat en hond
 paard en ezel muilezel NIET vruchtbaar

3
 Indeling van het dierenrijk
 Linnaeus (1707-1778): gebaseerd op verwantschap
 Soort: groep dieren waarvan & samen
vruchtbare nakomelingen krijgen
 kat en hond
 paard en ezel muilezel NIET vruchtbaar

Rijk Dierenrijk
Onderstam (hoofdafdeling) Gewervelde dieren
Klasse Zoogdieren
Orde Knaagdieren
Familie Muisachtige knaagdieren
Geslacht Muizen
Soort Huismuis
Mus musculus
4
Grove indeling dierenrijk
Ongewervelde dieren Gewervelde dieren
(inwendig skelet)
(onderstammen) Klassen
Geleedpotigen Kraakbeenvissen
Weekdieren Beenvissen
Ringwormen Amfibieën
Stekelhuidigen Reptielen
Holtedieren Vogels
Sponzen Zoogdieren
Probeer vanuit je voorkennis (dus zónder iets op te zoeken)
de tabel op de volgende slide aan te vullen… 5
 gewerveld / ongewerveld? Klasse? Orde?
pissebed
regenworm
slak
walvis
spin
hazelworm
wandelende tak
vleermuis
pinguin
stekelbaars
mier
haai
kikker
kip
watervlo
schildpad
schelpdier
duizendpoot
zeester
kwal
6
Grove indeling dierenrijk
Ongewervelde dieren Gewervelde dieren
(inwendig skelet)
(onderstammen) Klassen
Geleedpotigen Kraakbeenvissen
Weekdieren Beenvissen
Ringwormen Amfibieën
Stekelhuidigen Reptielen
Holtedieren Vogels
Sponzen Zoogdieren

7
 Geleedpotigen - kenmerken
Uitwendig skelet
 Insecten
 3 delen: kop, borststuk & achterlijf
 6 poten en vaak vleugels aan borststuk
 ademhaling door tracheeën
 Spinachtigen
 2 delen: kop & borst = 1 geheel
 8 poten: ook schorpioen!
 Schaaldieren:
 in water (kieuwen)
 op land: pissebed en watervlo
 Duizendpoten: één paar poten/segment
 Miljoenpoten: 2 paar poten/segment 8
 Weekdieren - kenmerken
Slakken:
 buikpotigen: gespierde voet
 rasptong

Schelpdieren:
 vaak 2-kleppigen
 gespierde voet

Koppotigen:
 Inktvis zeekat (zeeschuim)
 8 armen
9
Ringwormen - kenmerken
Veel segmenten
Geen hard skelet

Vb regenworm

10
 Stekelhuidigen - kenmerken
Hard kalkskelet
Lichaam vaak 5 identieke delen

Vb zee-egel en zeester

11
 Holtedieren - kenmerken
 Symmetrisch lichaam
 Centrale mond, tevens anus
 Tentakels er rond

Vb kwal, zeeanemoon, koraal

Netelcellen:`miniharpoentjes`
om prooi te vangen

12
 Sponzen
 Vroegere natuurlijke
badsponzen
 In- en
uitstroomopening

http://users.skynet.be/sky68333/biologie/dierenrijk/k_sponzen.htm

13
Grove indeling dierenrijk
Ongewervelde dieren Gewervelde dieren
(inwendig skelet)
(onderstammen) Klassen
Geleedpotigen Kraakbeenvissen
Weekdieren Beenvissen
Ringwormen Amfibieën
Stekelhuidigen Reptielen
Holtedieren Vogels
Sponzen Zoogdieren

14
 Verdeling dierenrijk

5%
1% 9% geleedpotigen

weekdieren
10%
gelede wormen

overigen

75%
gewervelden

Extra info: staat niet in het handboek!

15
Grove indeling dierenrijk
Ongewervelde dieren Gewervelde dieren
(inwendig skelet)
(onderstammen) Klassen
Geleedpotigen Kraakbeenvissen
Weekdieren Beenvissen
Ringwormen Amfibieën
Stekelhuidigen Reptielen
Holtedieren Vogels
Sponzen Zoogdieren

16
Kraakbeen- en beenvissen ≠?
Kraakbeenvissen Beenvissen
Flexibel skelet Hard skelet
Kieuwspleten op kop Kieuwdeksel
Vb haaien en roggen Vb meeste andere

Vissen:
 Leggen eieren (kuit)

 Huid heeft schubben

 Koudbloedig
 Ademhaling door kieuwen
17
 Amfibieën
Vb kikkers, padden, salamanders
Vaak jongen in het water, volwassen op
land, voortplanting in water

Kenmerken:
 Leggen eieren met geleiachtig omhulsel
 Dunne slijmerige huid
 Koudbloedig
 Ademhaling door huid, jongen door
kieuwen, volwassenen door longen
 Vaak gedaanteverwisseling
(dikkop/kikker)
18
Wist-je-dat….*
 De klauwkikker vroeger als zwangerschapstest
gebruikt werd? Urine van de zwangere vrouw werd
ingespoten in de kikker. Indien ze zwanger was, lagen
er de volgende dag eitjes in het aquarium. Je vraagt
je af hoe ze dat ontdekt hebben!
 Toen deze test in onbruik geraakte, zijn er veel
klauwkikkers in de natuur vrijgelaten en nu leven ze
dus als exoot hier en verstoren ze de ecobalans.
 Sommige salamanders hun staart kunnen afwerpen
om roofdieren af te leiden? Deze groeit naderhand
weer aan.

*(Uit ‘Naar buiten’, Dias et al, Fontaine uitgevers, 2017)

19
 Reptielen
Vb hagedissen, schildpadden, slangen,
(pootloze ) hazelworm

Kenmerken:
 Leggen eieren met hoornachtige
schaal
 Huid heeft hoornschubben
 Koudbloedig

 Ademhaling door longen

 Gelijke tanden (geen ≠ met kiezen)
20
Meest voorkomende reptielen en
amfibieën in onze omgeving

 Hyla : amfibie
ën en reptiele
n

21
 Vogels
Kenmerken:
 Leggen eieren met kalkschaal
 Verenkleed
 Vleugels
 Warmbloedig
 Ademhaling door longen
 Snavel

22
 Zoogdieren
Kenmerken:
 Baren levende jongen
 Huid: harige vacht

 Warmbloedig
 Ademhaling door longen

 Verschillende soorten tanden

 Zogen

ook buideldieren, maar grootste groep:

Knaagdieren: vlijmscherpe snijtanden
hard tandglazuur buiten, zacht tandbeen binnenkant
23
 Deze indeling geldt voor de meeste
soorten, maar er zijn
uitzonderingen, bv:
levendbarende hagedis

24
Pissebed ongewerveld geleedpotigen schaaldieren
regenworm ongewerveld ringwormen
Slak ongewerveld weekdieren
Walvis gewerveld zoogdieren
Spin ongewerveld geleedpotigen spinachtigen
Hazelworm gewerveld reptiel
Wandelende tak ongewerveld geleedpotigen insecten
Vleermuis gewerveld zoogdier
Pinguin gewerveld vogel
Stekelbaars gewerveld beenvis
Mier ongewerveld geleedpotigen insecten
Haai gewerveld kraakbeenvis
Kikker gewerveld amfibieën
Kip gewerveld vogel
Watervlo ongewerveld geleedpotigen schaaldieren
Schildpad gewerveld reptiel
Schelpdier ongewerveld weekdier
Duizendpoot ongewerveld geleedpotigen
Zeester ongewerveld stekelhuidigen
Kwal ongewerveld holtedier
25