SEVGİLİ ÖĞRENCİLERİM

.. “İLETİŞİM”DERSİNE
HOŞGELDİNİZ..

DOÇ. DR. OYA İNCİ BOLAT

İletişim nedir?
 İLETİŞİM NEDİR ?

 İletişimin tanımları, İngilizce ve

Fransızca da karşılığı olan
“communication”, Latince de
“communis” yani “ortak” kelimesinden
gelmektedir.
 İletişim:

Kişiler arasında birbiriyle

bağlantılı olarak her türden ve her
düzeyde bilgi,duygu ve düşünce
alışverişidir.
 İletişim Kavramı;
 İnsanlar arasında duygu
ve fikirlerin akışıdır.
 Bir kimsenin

düşüncelerini ve
duygularını diğerlerine
aktarma sürecidir.
 Bireyler arasında

anlamları ortak kılma

sürecidir.
 İletişim Kavramı;
 Bir kaynağın bir iletiyi bir oluk
üzerinden alıcıya iletme sürecidir.
 Seçilmiş bir haberin, bir haber

kaynağından belli bir mesafeye

iletilme sürecidir.
 ETKİLİ İLETİŞİMİN AMACI
NEDİR?
 İletmek istediğimizi karşımızdaki
kişiye amaçladığımız biçimde
iletebilmek, isteneni elde etmek ve
beklenen tepkiyi oluşturmaktır.
 İLETİŞİMİN TEMEL ÖZELLİKLERİ

 İletişim İnsan Davranışlarının Bir

Ürünüdür

İletişim Dinamik Bir Olgudur

 İletişim Belirli Kalıplara Bağlıdır

 İLETİŞİMİN İŞLEVLERİ
 Bilgi Sağlama İşlevi

 İkna Etme ve Etkileme İşlevi

 Emredici ve Öğretici İşlevi

 Birleştirme İşlevi
Canlılar yaşamlarını sürdürebilmek
için iletişim kurmak zorundadırlar.
 İLETİŞİM
 İnsan; düşüncelerini, duygularını,
kaygılarını ve sezgilerini
başkalarına iletebildiği ölçüde
kendisini ifade edebilir.
*İletişim becerilerinin kazanılması
kişiler arasında sorunsuz, çözümleyici
ve etkili bir iletişimin gerçekleşmesini
sağlar.

*Bireyin çevresindekilerle iletişiminin-

ilişkilerinin niteliği; o bireyin yaşamının
kalitesini belirler.
 İLETİŞİMİN OLMADIĞI YERDE YALNIZLIK VARDIR.
 İletişimin Temel Varsayımları
 İletişim kurmamak olanaksızdır
 İletişimin ilişki ve içerik düzeyleri vardır
 İletişimdeki mesajlar dizisinin kendi başına bir
anlamı ve önemi vardır
 Mesajlar sözlü ve sözsüz olarak iki tiptir
 İletişim kuran kişilerin;yaş,cinsiyet,sosyal
konum,fizyolojik ve psikolojik özellikleri
açısından eşit yada farklı düzeylerde olması
iletişimin dinamiğini değiştirir
 İletişim Nedir?
 Ne söyleyeceğimizi bilmek,
 Bunu ne zaman söylemenin daha uygun olacağına,
 Nerede söylemenin doğru olduğuna karar vermek,
 En iyi nasıl söyleneceğini düşünmek,
 Olayları basitçe anlatabilmek,
 Akıcı bir dille ve karşımızdaki kişiyle göz kontağı kurarak
konuşabilmek,
 Dikkati yoğunlaştırmak ve verdiğimiz mesajların alınıp
alınmadığını fark edebilmektir.
 İLETİŞİM ORTAMI :

İletişimin yapıldığı ve içinde iletişimi

etkileyen faktörlerin bulunduğu ortamdır.
 * Sıcak veya soğuk,
 * Gürültülü veya sakin,
 * Konforlu veya rahatsız,
 * Karanlık veya aydınlık,
 * Düzenli veya düzensiz,
 * Durgun veya hareketli,
 Şifre İletişim Kanalı

Filtre
Gönderici İleti Alıcı

Geribildirim

Gönderici: İletişimi değişik araçlarla başlatan

ileti: Kaşı tarafa gönderilen mesaj.
Şifre: İletişim şekli (konuşma, resim, rakam, hareket vs)
Alıcı: İletiyi alan.
Bağlam: İletiye malzeme olan konudur.
İletişim Kanalı: İletiye sebep olan alan, ortam vs.
Filtre: Alıcının mesajı değerlendirme tarzıdır. Algıda etken olan unsurlar:
- Kişinin içinde bulunduğu durum
- Beklentiler
- Geçmiş yaşam
- Önyargılar
- Şartlanmışlıklar
- Toplumsal ve Kültürel unsurlar
 İletişim Sürecinin
Öğeleri;
 İleten (Kaynak):
 Haber yada bilgiyi alıcı durumda

olana göndereni temsil eder, bilgiyi

yayan, haberi veren kişi, alet yada bir
olaydır.
 1- KAYNAK:
Kaynak (Verici) iletişimi
başlatandır.Kaynak,mesajı iletilmek üzere veren,iletiler
zinciri üreten,bir insan veya bir makine olabilir.
Kaynak, bir konuşmada konuşmacıyı,bir tebliğde
sunanı,eserde yazarı,şiirde şairi,kitle iletişim sürecinde
ise yayının veya mesajın üretimine katkıda bulunan kişi
veya gurubu kapsar. İkna olayının olabilmesi için
kaynağın bir takım özellikleri taşıması
gerekmektedir.Bunlar;güvenirlilik,sosyo-demografik
özellikler,empati gibi özellikler sayılabilir.
 2-KODLAMA:
Kaynak iletmek istediği bilgileri bir dizi
sembole çevirerek,sinyaller halinde
kodlar.Kodlama olamadan,bilgilerin bir
insandan diğerine nakledilmesi mümkün
değildir.
Örnek: Duman ateşin göstergesidir.
Gazetenin kullanmış olduğu kod
yazı,radyonun ki ses,televizyonda ki ise ses ve
görüntüdür.
 İletişim Sürecinin
Öğeleri;
 İleti (Mesaj):
 Kaynaktan çıkan bilgi, haber, olay,

düşünce, duygu, mesajı temsil eder.

İletilmek istenen şeydir..
 3-MESAJ:
Mesaj;”Konuşmacı ile dinleyici veya kaynak ile
hedef arasındaki ilişkiyi sağlayan unsurdur.
(Gökçe,1993,52).
 Harf,rakam,renk,ses,ses tonu,yüz ifadesi,(jest ve mimik) her türlü
görsel ve işitsel işaretler,her türlü sözlü ve yazılı ifadeler
kaynağın alıcıya ulaştırmak istediği duygu,düşünce ve
davranışların kodlanmış halidir.
 Bir mesajın istenilen amaca ulaşabilmesi ya da hedef kitle
tarafından verilmek istenilen şekilde anlaşılabilmesi için şu
özellikleri taşıması gerekir(Rigel,1995,142).
 Mesajı Hazırlamanın Temel İlkeleri
 Alıcının bilgi ve tecrübe alanına giren
semboller kullanılmalıdır.
 Gönderici soyut ifade ve sembollerden çok
somut semboller kullanmalıdır.
 Semboller alıcının daha önce alınmış olduğu
anlamda kullanılmalıdır.
 Alıcının anlamaması muhtemel olan temel
kelimeler açıklanmalıdır.
 İletişim Sürecinin
Öğeleri;
 İletişim Biçimi (Kanal):
 İletilen mesajı kaynaktan

alıcıya ulaştıran yoldur.

 4-KANAL:

Kanal kaynakla alıcı arasındaki mesajın

aktarılmasını,geçmesini sağlayan yoldur.
Bu kavramın içine ışık ve ses dalgalarından
iletişim araçlarına kadar mesajı aktaran tüm yollar
girer ( Köknel,1986,51). İletişimde kanal,önemli işlevi
olan unsurlardan biridir.Kanal olmadan iletişimin
olması mümkün değildir.Yüz yüze iletişimde kişinin
bedeni,yüzü,giysileri ve sesi kanal olarak
nitelendirilirken,kitle iletişiminde ise gazete,radyo ve
televizyon birer kanaldır.
 İletişim Sürecinin
Öğeleri;
 İletilen (Alıcı):
 Kaynaktan gönderilen iletiyi

algılayandır.
 5-HEDEF (ALICI):

Vericinin mesajını algılayan kişi alıcıdır. Alıcının

işlevi vericinin karşıtıdır.
 Alıcının gelen mesajı alabilmesi için,mesajı almaya hazır
olması gerekir.Alıcının örneğin;yüz yüze iletişimde
dinlemesi,telefonu veya faksı açması,televizyon veya
radyonun düğmesini çevirerek mesajı almaya hazır
olması gerekir.
 Mesajın algılanmasında alıcının içinde bulunduğu
psikolojik durumun,vericiye ait ön yargılarının,eşik
değerlerinin ve şablonlarının da rolü vardır.
 6-GERİBİLDİRİM (FEEDBACK)

Geri besleme ya da yansıma olarakta ifade edilebilen

feedback iletişim sürecinin son
aşamasıdır.Feedback,kaynağın gönderildiği mesaja
karşılık hedef kitlenin verdiği cevap mesaj olarak
tanımlanabilir(Cüceloğlu,1995,78).
Geribildirimler birkaç şekilde olabilir:
 Karşıdakine bakış şekli
 Kişinin beden hareketleri
 Kişinin sözlü olarak söyledikleri
 Bütün bunların hepsinin beraber ortaya konması
 Sessiz kalma
 GERİ BESLEME
Etkin Geri Besleme Etkin Olmayan Geri Besleme
Kişiye yardımcı olmayı · Kişiyi küçük düşürme ön plandadır.
amaçlar. · Geneldir.
· Değerleyicidir.
Belirli ve ayrıntılıdır.
· İlgisizdir.
Açıklayıcıdır. · Zamansızdır.
Faydalı ve konu ile ilgilidir. · Kişiyi savunmaya yöneltir.
Zamanında gelir. · Anlaşılması güçtür.
Olumlu tutuma yöneltir. · Geçerlilikten yoksundur.
· Kişiyi ve kişiliği vurgular.
Açık ve seçiktir. · Davranışın nedeni üzerinde durur.
Geçerlidir. · Tahmin ve yorum ağırlıklıdır.
Konuyu vurgular.
Davranış üzerinde durur.
Gözlem ağırlıklıdır.
 İLETİŞİMDE KİŞİSEL ÖZELLİKLERİN
ROLÜ:

1-CİNSİYET:
Sosyal etkileşimlerde, karşımızdaki kişinin kadın
veya erkek oluşuna bağlı olarak onlara farklı
biçimlerde tepkide bulunabilir veya onlardan farklı
davranış beklentiler içinde olabiliriz.

 Kadınların beden diline yönelik olarak, örneğin daha

fazla gülümsedikleri, daha az kişisel alan
kullandıkları, daha fazla göz teması kurdukları
saptanmıştır. Ayrıca kadınlar daha açık,ifade edici
ve yakın davranmaktadır (Depaulo&Friedman,1998).
2-FİZİKSEL GÖRÜNÜM:

 İnsanların fiziksel görünümü onlara karşı

davranışlarımızı ve iletişim kurma
biçimlerimizi etkileyebilir.
 Genel kanı fiziksel yönden çekici olmanın
ilişkiler üzerinde olumlu etkisi olduğudur.
 Kısacası, fiziksel görünüm birbirini hiç
tanımayan kişilere olan ilk tutumları olumlu
yönde etkileme özelliği olsa bile, diğer
özeliklere kıyasla (bilgi düzeyi,kişilik,sosyal
beceriler vb,) uzun vadeli ilişkileri olumlu
yönde etkileme özelliği sınırlı görünmektedir.
3-KİŞİLİK YAPILARI:

Kişilerarası iletişimde etkisi olabilecek diğer

bir kişilik özelliği dışa dönüklük/içe
dönüklüktür. İçe dönükler iz bırakabilecek
olayları (bir araba kazası,bir arkadaş
toplantısında yaşanan utandırıcı bir
durum,sarhoş olma gibi) daha fazla hatırlar
ve etkisinden kurtulayamayabilirler. Dışa
dönükler ise bu tür olayları daha çabuk
unutup, kolayca yaşamlarına devam
edebilirler.
 Bazı insanlar bir şey sorulmadıkça
konuşmayı başlatmaz veya olabildiğince
kısa keserler. Bazıları ise sadece belli
ortamlar da konuşurlar. Kişi ne derece
içe dönükse iletişim kurmak için o
derece az ihtiyaç duyarlar veya
iletişime az önem verirler.
4- GEÇMİŞ DENEYİMLER:

 Kişiler duymak istedikleri şeyleri duyarlar.

Geçmişteki tecrübeleri yüzünden, benzer
durumlarda aynı mesajları duymayı veya
mesajı veren kişi olarak verdikleri aynı
mesajın daha önceki gibi algılanmasını
beklerler. Örneğin,yaptığı iş sürekli olarak
tenkit edilen bir insan bir defasında yaptığı
iş karşısında, samimi bir övgü bile alsa bile
inanmakta güçlük çeker, alay edildiğini
sanabilir.
5-DAVRANIŞ BİÇİMLERİ:

Kişiler birbirleri ile iletişim kurmada farklı

davranış şekillerini benimserler. İletişim kurma
sürecinde insanlarda üç çeşit davranış ayırt
edebiliyoruz.
1. Güvenli (assertive)
2. Saldırgan (agresif)
3. Pasif (nonassertive)

 GÜVENLİ DAVRANIŞ BİÇİMİ:

 Güvenli davranan kişi aktiftir. Hareketleri
dolaysız ve dürüsttür.Kendine ve başkasına karşı
saygılıdır.Güvenli davranan kişi istekler,ihtiyaçlar
ve doğruluk konusunda diğer insanlarla her zaman
eşit olmayı teşvik eder. Dinleyerek,müzakere
ederek,ilişkiler kurarak daima “kazan-kazan ”
ilişkisini benimser.
 GÜVENLİ DAVRANAN KİŞİNİN
BEDEN DİLİNİN İFADESİ AŞAĞIDA
VERİLMİŞTİR:

 Bedeni diktir fakat rahat bir duruş sergiler.

 Omuzlar diktir fakat az hareketlidir.
 Oturuşta bacaklar bitişiktir.
 Eller açık ve az hareketlidir.
 Başla tasdik gerektiğinde yapar.
 Düşünceli bir duruşu vardır.
 Bakışları karşısındakini önemser niteliktedir.
 Ses akıcıdır, rahattır, alçalmalar ve yükselmeler
yoktur.
 Komik olaylarda yerinde güler.
 PASİF DAVRANIŞ BİÇİMİ:
 Pasif davranışın verdiği mesaj aşağılık duygusudur.Güvenli
olmayanlar başkalarının istek,ihtiyaç ve doğrularının
kendininkinden daha önemli olduğu görüşünü benimser. Bu tarz
davranış çıkar ilişkisi açısından ”kaybet-kazan” olarak
açıklayabiliriz. Anne ve çocuk arasındaki ilişki buna örnek
gösterilebilir.
 Hem pasif hem de dolaylı davranır.
 Başkalarının istek ve duygularını ön plana alır.
 Vücudu yığılmış gibi durur.
 Yüz hatları uzamış gibi ve çene sarkıktır.
 Bacaklar rasgele bırakılmıştır.
 Eller devamlı hareketlidir.
 Omuzlar çekmiş gibidir.
 Ses tonunda huzursuzluk vardır.
 Sinirli bir gülüş sergiler.
 Genelde vurguyu cümlenin sonuna koyar.
 Soru sorar gibi konuşular.
 Alt dudağını ısırırlar.
 SALDIRGAN DAVRANIŞ BİÇİMİ:
 Saldırgan davranış oldukça karmaşık bir tablo
gösterir. Bu kişiler aktif veya pasif yolla saldırgan
olabilirler. Bu davranışın üstünlük duygusu veya
saygın olmayan bir ifadesi vardır.
vardır Uyumlu
davranamazlar. Diğer insanların doğrularını
(yararlarını) ön plana çıkarmaz,”kazan-kaybet”
ilişkisini hedeflerler.
 Beden duruşu dik ve gergindir.
 Omuzlar arkaya çekik ve hareketlidir.
 Dudaklar gergindir.
 Oturuş,gergin,öne doğru eşik ve hareketlidir.
 Başla tasdik etme keskin ve hızlı olur.
 Kaşlar çatıktır.
 Bakışlar öfkeyi ifade eder.
 Yüz aşırı kızarır.
 Ses tonu emir verir gibidir.
 6-İLETİŞİMDE EĞİTİMİN ROLÜ:

 Eğitim sözcüğüyle burada kastedilen sadece okullarda

verilen eğitim değildir. İnsan doğduğunda itibaren önce
çevresi onunla sonra da o çevresiyle iletişim kurar.Bu
iletişim süreci içinde yaşamla ilgili birçok konuda
eğitilir. İçinde bulunduğu toplumun kurallarını, değer
yargılarını çevre ile kurduğu iletişim içinde öğrenir.

 İletişim eğitimle elde edilmiş dil ve terminolojiyle

sürdürülür. Bireyin ait olduğu ortam ve toplumun
geçerli dili,konuşma tarzı,şakaları, takdim tarzı,
beden dili tamamen içinde yaşanan toplum tarafından
öğretilmiş veya bireyin yaşarken öğrendiği nitelikler
olup iletişim kurmada önem kazanır.
 İLETİŞİM YÖNTEMLERİ
İletişim
Sözlü Sözsüz

Dil Dil ötesi Yüz ve Bedensel Mekan Araçlar

Beden Temas Kullanımı
 DİL İLE İLETİŞİM
 İnsanların karşılıklı konuşmaları, dille
iletişime girer.
 Kişiler, ürettikleri bilgileri
birbirlerine ileterek anlamlandırırlar.
 Kişilerin ‘ne söyledikleri’ önemlidir...
 DİL ÖTESİ İLETİŞİM
Sesin;
 Tonu,

 Hızı,

 Şiddeti,

 Hangi kelimelerin kullanıldığı,

 Duraklamalar,

 Niteliği, dil ötesi iletişime girer.

Kişilerin ‘nasıl söyledikleri’ önemlidir…

 Hizmet sunan, çok yüksek ya da
anlaşılmayacak kadar alçak ve monoton
olmayan bir ses tonuyla önemli
noktaları vurgulamasını bilmeli.
 Ses tonu başvuranı rahatlatmalı, huzur
ve güven vermelidir.
 Sözlü İletişimin Etkinliğini
Arttıran Faktörler
1- Sözle teşvik etme, soru sorma
2- Uygun bir ses tonu kullanma
3- Basit bir dil kullanma
4- Yansıtma
5- Açıklığa kavuşturma
6- Geri bildirim
1- Sözle teşvik etme soru sorma:

 Kişinin ihtiyaçlarını anlayabilmek için

onları sözle teşvik ederek,
“anlıyorum”, “doğru” gibi kısa cevaplar
vererek veya baş sallayarak onların
konuşmasına yardımcı olmaktır.
 Başvuranın;

 İhtiyaçlarını,
 Sağlık bilgilerinin,

 Neler hissettiğini,

 Kendi kararını vermesine yardımcı

olunmasına,
 Onların sözle teşvik için…

‘sorular sorulması’ gerekebilir.

 3 tür soru şekli vardır:
Kapalı Uçlu Sorular:

 “evet”, “hayır” ya da birkaç kelimelik

yanıtları olan sorulardır.
 Evli misiniz?
 Kaç yaşındasınız?
 Açık Uçlu Sorular:
 Başvuranın duygu, düşünce, bilgi ve
inançlarını öğrenmek amacı ile
yöneltilir.
 Örnek:Türkiye’de yükseköğretim
konusunda ne düşünüyorsunuz?
 Araştırıcı Sorular:
 Başvuranın açık uçlu sorularına verdiği
cevapları açıklığa kavuşturmak
amacıyla yöneltilen sorulardır.
 Örnek: Niçin böyle düşünüyorsunuz?
 2- Uygun bir ses tonu kullanma:
 Ses niteliğini; tonun yüksekliği ve
temposu belirler.
 İletişim için ses niteliğimizi fark
etmemiz ve geliştirmemiz önemlidir.
 Ses tonumuz zayıf-gergin-tiz olabilir.
 Ses yüksekliğini uygun kullanmadığımız
takdirde anlam farklılaşmasına neden
olabiliriz.
 Sert ve keskin konuşma biçimi,
çoğunlukla dinleyenlerde savunuculuğa
neden olur ve rahatsızlık uyandırabilir.
 Sesin özür diler gibi olması, karşıdaki,
kişi sizin söylediklerinizi önemsiz
görünmesine neden olabilir.
 Monoton bir ses tonu, kişide bıkkınlık
ve kolayca dikkat dağılmasına sebep
olur.
 3- Basit bir dil kullanma:
 Başvuranın rahatlamasının diğer bir
yolu da uygun bir dil kullanmaktır.
 Sağlık çalışanı tıbbi terimleri
kullanmaya alışık olduğu için
başvuranlarla konuşurken de genellikle
onların anlayamayacağı terimler
kullanır.
 Verilen teknik bilgi, her başvuranın
eğitim düzeyine göre ayarlanmalıdır ve
onun bilgisini küçümseyecek şekilde
olmamalıdır.
 Danışman, halkın kullandığı terimleri
kabul etmeli, ne anlama geldiğini
bilmeli ve bunlarla alay etmemelidir.
 4- Yansıtma:
 Başvuranın söylediklerini, başka
kelimeler kullanarak tekrar ifade
etmektir.
 Başvuranın vermek istediği temel
mesaj yakalanmaya çalışılır.
 Bu mesaj basit bir özet olarak
tekrar edilir.
 5- Açıklığa kavuşturmak:

 Başvuranın söyledikleri bazen belirsiz

olur ve dolayısıyla anlaşılması da
zorlaşır. Bu gibi durumlarda
danışmanın, başvuranın söylediğini
açıklığa kavuşturması gerekir.
 Açıklığa kavuşturma, danışmanın
bilgisine dayanarak başvuranın vermek
istediği mesaj ile ilgili yorum
yapmasıdır.

 .
 6- Geri bildirim:

 Kişinin davranışını değiştirmenin bir

yoludur.
 Bireyin yapmak istedikleri ile
davranışlarının ne kadar uyum içinde
olduğunun anlaşılmasını sağlar.
 İletişimin Önemi;
 “Kötü Söz kişiyi dinden
çıkarır,
Tatlı dil yılanı deliğinden
çıkarır.”
 İletişimin önemi;
“Söz ola kese savaşı
Söz ola kestire başı
Söz ola ağulu aşı
Yağ ile bal ede bir söz”