DOĞADA KARBON

Aralık – 2022
Ertan Çiftci
 Karbon Elementinin Özellikleri
Atom numarası 6 olan ve periyodik
tablonun 4A grubunda bulunan karbon
elementinin 4 tane değerlik elektronu vardır.
Karbon elementi değerlik elektronlarını aynı
ya da farklı atomlarla ortaklaşa kullanarak C C C C
4 tane kovalent bağ yapar.
Bu bağlar tekli olabileceği gibi ikili
ya da üçlü olabilir. Karbonun oluşturabileceği
bağ şekilleri aşağıda gösterilmiştir.
 Karbon Elementinin Özellikleri

Karbon atomları arasında bağlar oluşurken açığa çıkan enerji

fazla olduğundan oluşan bu bağlar diğer atomların kendi
aralarında yaptıkları bağlara göre daha kararlıdır.
Karbon elementi diğer atom veya atom gruplarıyla çok
sayıda bağ yapabilir. Karbon atomu düz ve dallanmış
zincirli, halkalı, aromatik yapıya sahip çok sayıda bileşik
oluşturur.
 Karbon Elementinin Oluşturduğu Bazı
Bileşikler
O O

CH3CH2CH CHCH3
CH3CH2C OH CH3CCH2CH3
pent-2-ene
propionic acid butan-2-one Chemical Formula: C5H10
Chemical Formula: C3H6O2 Chemical Formula: C4H8O

NH2
O H2C
CHCH3
CH3CHCOOH
CH3C OCH2CH3 CH2
alanine methylcyclopropane
ethyl acetate
Chemical Formula: C3H7NO2 Chemical Formula: C4H8
Chemical Formula: C4H8O2
 Karbonun Allotropları
Aynı tür atomların farklı sayı ve
dizilişte bir araya gelmesiyle oluşan
maddelere allotrop denir.
Aynı tür atomdan oluşmalarına Elmas Grafit Fullere
rağmen allotrop maddelerin fiziksel n
ve bazı kimyasal özellikleri
birbirinden farklıdır.
Grafen
 Karbonun Allotropları
ELMAS
• Elmas bilinen en sert doğal maddelerden biri olduğundan cam
kesici, delici (matkap uçları) ve taş yontucu aletlerde kullanılır.

• Elmasın bu kadar sert yapıda olmasının nedeni yapısındaki

karbon atomlarının bağlanma şeklidir.
• Elmastaki her bir karbon atomu, çevresindeki diğer dört karbon
atomu ile bağ oluşturur.
• Düzgün dört yüzlü geometriye sahip kristal yapı oluşturan bu
bağlar çok kuvvetlidir.
• Bağların bu yapısından dolayı elmas elektriği iletmez ancak ısıyı
iletir.
 Karbonun Allotropları
GRAFİT
Karbonun bir başka allotropu olan grafit; siyah renge, parlak görünüme ve yumuşak
bir yapıya sahiptir.
Grafitte, karbon atomları altıgen halkalar oluşturacak şekilde dizilmiştir. Bu altıgen
halkalar tabakalar hâlindedir. Tabakalar arasında zayıf bağlar bulunur.
Grafit, yapısında bulunan pi bağlarındaki elektronların hareketinden dolayı ısı ve
elektriği iletir. Elektriği iletmesi ve erime noktasının yüksek olması grafitin kullanım
alanını genişleten özelliklerinin başlıcalarıdır.
Grafitin erime sıcaklığının (3500-3527 °C) çok yüksek olması onun ısıya karşı
dayanaklı olmasını sağlar. Bu özelliğinden dolayı metalürjide döküm potalarının yapımında
kullanılır.
Grafit; kurşun kalem uçlarının yapımında, kuru pil üretiminde, makine parçalarının
üzerine yapışabilme özelliğinden dolayı yağlama malzemesi olarak kullanılmaktadır.
 Karbonun Allotropları
FULLEREN
Belirli sayıda karbon atomunun bir araya getirilmesiyle oluşturulan
fulleren; top, tüp, çubuk ve halka şeklinde sınıflandırılabilen yapay bir
allotroptur.
Yapı olarak grafite benzemekle birlikte tabakaları grafitinki gibi
değildir. Karbon atomları fullerenin tabakalarında beşgen, altıgen veya
yedigen halkalar olarak dizilebilir.
Bu halkaların ana düzlemlerinin kıvrılması ile küresel yapılar
oluşturulabilir. Son yıllarda gerçekleştirilen çeşitli sentezler ile fulleren
bileşiklerinin sayısı artmıştır.
Fulleren; güneş pillerinde, hidrojen yakıt depolarında,
kurşungeçirmez yeleklerde kullanılır.
 Karbonun Allotropları
GRAFEN
Grafenin yapısı çelikten 6 kat hafif, yoğunluğu çelikten 6 kat daha düşüktür.
Çelikten 6 kat daha sert ama 13 kat daha fazla esneme yeteneğine sahiptir. Bu
özellikler grafenin gelecekte süper küçük bilgisayar üretiminden katlanabilir tabletlere,
kirlenmeyen kıyafetlerden deri altına yerleştirilebilecek tıbbi cihazlara kadar birçok
alanda kullanılabileceğini göstermektedir.
Grafenin muhtemel başka bir kullanım alanı da pillere alternatif olacağı
düşünülen süperkapasitörlerdir. Süperkapasitörler, normal kondansatörlerden çok daha
fazla yük depolayarak elektronik cihazlardaki pil sorununu yakın bir gelecekte
çözebilir.
Bataryaların hızlı şarj edilmesi, radyoaktif atıkların daha kolay
temizlenebilmesi, güçlü ve daha sağlam aletler, elektronik kâğıtlar, su geçirmeyen
kıyafetler, daha sağlam ve hafif uçaklar, koruma ekipmanları grafenin diğer kullanım
alanlarıdır.
 Karbonun Allotropları
KARBON NANOTÜPLERİ
Grafite uygulanan özel işlemler sonucu oluşan nanometre boyutundaki silindirik
tüplere nanotüp denir.
Nanometre metrenin milyarda biridir. Nanotüplerin çapları nanometre,
uzunlukları ise milimetre boyutundadır. Çaplarının milyonlarca katı uzunluklara
ulaşabilen karbon nanotüpler; sağlamlık, elektrik iletkenliği, ısı iletkenliği gibi
özellikleriyle de diğer malzemelere göre daha kullanışlıdır.
En sert doğal madde olarak bilinen elmastan daha sert, aynı kütledeki çelikten
daha sağlam yapay bir malzeme olan karbon nanotüpler; bakır ve gümüşten 1000 kat
daha fazla elektrik akımı taşıyabilmekte ve yüksek sıcaklıklarda bile özelliklerini
koruyabilmektedir.
Elektronik nano boyutlu cihazlarda (diyot, transistör, nanoteller vb.), hidrojen
pillerinde, şarj edilebilir bataryalarda, organik güneş pillerinde, dokunmatik ekranlarda
ve biyosensörlerin yapımında nanoteknolojiden yararlanılmaktadır.
 N
Bil – Bul – Çöz

B A L L O T R O P
G R N
A F İ T A
S
ORG AN İ K
F T T
U F
L Ü ANORG AN İ K
L E R
E K ÜP LL F O R M Ü L Ü
MOL E
R M Ü
Ü E A A L LO TROP
G RA F E N S
E
F U L L E R EN

A L L OT R OP K A R B O N N A N O T Ü P

GR A F EN

NA NOT Ü P

GR A F İ T

E LM A S

OR GA N İ K

ANO R GA N İ K

Y A P I F O R MÜ LÜ

B A S İ T F OR MÜ L