MONITORINGSPLAN

POELEN
Michiel Cornelis, Ecoloog 18/04/2023
Waterschap Brabantse Delta
 INLEIDING

Aanleiding en afbakening
• Natte ecologische verbindingszones
(EVZ) aanleggen -> kwaliteitstoetsing
• Monitoringsplan voor poelen in het
beheer van Waterschap
• Informatie over biodiversiteit en
inzicht in ecologische ontwikkeling
van poelen ontbreekt
• Verkenning biodiversiteitsmonitoring
‘opstarten’

 Stagiair Jens Rasenberg (Van Hall Larenstein)

2
 WAT IS EEN EVZ?

“EVZ” = Ecologische verbindingszone

 Verbinding van NNB-gebieden
• 2 Types:
- Nat kralensnoer (veelal zand):
- Corridorfunctie (>10m brede
waterzone met NVO en © Ravon
grassland/struweel)
- Stapsteen (o.a. poel, struweel, …)
- Moeraszone (veelal klei)
• Doelsoorten (habitateisen):
Vb: Poelkikker © Ravon
- Max. diepte 1m,
- Afstand tussen poelen max. 200m
Vb: Heikikker:
- Afstand tussen poelen max. 400m
- pH lager dan 6
3
“OPBOUW EVZ”

Stapsteen

Struweel

Poel
Corridor

Waterschap 10 m 15 m Gemeente 4
BEOOGD DOEL

“Het monitoringsplan moet inzicht bieden in de ecologische kwaliteit, kwantiteit en

functionaliteit van poelen. In het monitoringsplan zal (minimaal) een methode van
bemonstering, vastlegging van resultaten en het komen tot een kwaliteitsoordeel

(middels een cijfer 0-10) beschreven worden”

5
BUREAUSTUDIE

RELEVANTE ABIOTSCHE FACTOREN RELEVANTE BIOTISCHE FACTOREN

Chemische parameters Macrofauna
• pH • Inventarisatie methoden
• Beoordelingsmethoden
• EGV
Amfibieën Pe
• Temperatuur r iode v
• Doelsoort an bemo
• Zuurstof concentratie • Aanwezigheid in de poel nsterin
g?
Fysische parameters Vegetatie
• Diepte • Submers
• Emers
• Doorzicht
• Drijvend/kroos
• Sliblaag
6
 EINDPRODUCT

Elementen uit bestaande documenten gehaald en aangepast voor in het monitoringsplan:

• Macrofauna
Inventarisatiemethode  Multi-habitat methode (Aquon, 2019)
 Voordeel: Relatief snel en onderzoekt soortensamenstelling.
 Nadeel: Geen duidelijk beeld over abundantie van soorten.
Beoordelingsmethode  KRW QuickScan Macrofauna ‘Overige wateren’ (Keizer, Gylstra, Verdonschot, & Verdonschot, 2013)
 Voordeel: Neemt zowel positief als negatief dominante soorten mee in eindbeoordeling.
 Nadeel: Enige kennis van macrofauna vereist.
• Amfibieën
Score per soort bij aanwezigheid in poel op basis van “kritisch” voorkomen
• Vegetatie
Beoordeling van vegetatielagen uit ‘Handboek hydrobiologie’ en ‘Basisdocument groenelementen WSBD’

 Veldhandleiding met stapsgewijs plan over bemonstering van een poel

7
 VOORBEELD: EVZ SPRANSCHE SLOOT

• Ecologische
verbindingszone
‘Sprangsche sloot’

• Verbinding NNB-
gebieden: Westelijke
Langstraat en Oude
Maasje (Biesbosch)

• Doelsoorten:
 Poelkikker
 Heikikker

8
POELEN BEMONSTERING

381 379
389 385

387

• Benodigdheden:
 Schepnet, waadpak, uitsorteerbak

• Methodiek:
 2 scheppen per ‘vegetatietype’ (open water;
submerse vegetatie en emerse vegetatie)
 Maximaal +/- 30 min. per poel (inclusief
uitzoeken staalname)

9
 FYSISCH-/ CHEMISCHE PARAMETERS

Datum bemonstering 24/08/2022 09/08/2022 09/08/2022 24/08/2022 24/08/2022

Poelnummer POE00389 POE00387 POE00385 POE00381 POE00379
Chemische parameters
EGV (μS/cm) 598 489 516 597 526
pH (1-14) 7,10 7,23 7,48 7,09 7,07
Tempratuur (°C) 19,8 17,6 18,8 20,6 19,2
Zuurstof concentratie (mg/L) 1,61 4,06 5,66 1,50 2,13
Fysieke parameters
Diepte(cm) 45 100 150 50 40
Doorzicht (cm) 15 60 5 50 20
Dikte sliblaag (cm) 40 40 80 15 30

10
 VEGETATIE OPNAME

Abiotische parameters, vegetatie en amfibieën

Datum bemonstering 09/08/2022

Poelnummer POE00385
Vegetatie (bedekking)
Submers (vb. gele plomp) 10
Emers (vb. riet) 80 Geen beoordeling meegenomen in eindoordeel voor
Drijvend/kroos 10 abiotische parameters en vegetatie

Aanwezigheid van vis  ‘aandachtspunt’

Aanwezigheid van doelsoort  “bonuspunt”
( Score van amfibieën zijn gebaseerd op hoe ‘kritisch’ soorten zijn)
11
 MACROFAUNA BEOORDELING

Taxonomische hoofdgroep Toelichting Indicatiescore POE00385

Kokerjuffers met een samengestelde koker, of zonder
Kokerjuffers 4 1
koker
Kokerjuffers Spiraalvormig kokertje, heel regelmatige vorm 3
Haften Larve eendagsvlieg, 3 staart aanhangels 3
Vlokreeften 3 1
Wantsen Platte waterwantsen en bladlopers 4
Rugzwemmer, duikerwants,schaatsenrijder,
Wantsen 1
waterschorpioen 1
Dominante
Libellen of taxa
Juffers Larven van Echte Libellen of Waterjuffers 2
Indeling taxonomische Geelgerande, spinnende watertor, schrijvertjes, andere
Kevers Aantal individuen Indicatiescore 1
kevers
hoofdgroep
Kevers Watertreders 2
Steekmuggen
Slakken >5 huisje hoger dan breed
Pluimdragers, -4 2 1
Weekdieren-slakken-tweekleppigen
Vlokreeften Poel, schijf en posthoorn
>10 slakken, tweekleppigen 2 1
1 2
Watermijten Lijkt op teek, 8 poten 1
Watermijten >10 4 0
Pissebedden Zoetwaterpissebed 1
Zoetwaterborstelwormen
Borstel of platwormen >20 -8 1 0
Bloedzuigers 1
Score
Rode larve met kleine achterpootjes en twee borstelige dominante
Muggen en rattenstaart larven 1
monddelen taxa -2
Steekmuggen ‘Hangend' aan de waterspiegel -1 2
Score 8

12
 BONUSPUNTEN?

POE00385
© Albert Heijn Doelsoort: Doelsoort (ja/nee) nee
Vis (ja/nee) ja
Bonus score Amfibieën
1 Bruine kikker 1
1 Groene kikker complex
1 Gewone pad
1 Kleine watersalamander
3 Alpenwatersalamander
4 Heikikker
5 Kamsalamander
5 Vinpootsalamander
5 Boomkikker
Opmerkingen m.b.t. onderhoud
en inrichting, dominante soorten,
leuke waarnemingen e.a.

13
 TOTAAL SCORE

SCORE BEREKENING: Datum bemonstering 09/08/2022

• Indicatorscore macrofauna = 8 Poelnummer POE00385
• Dominante taxa (vlokreeft en steekmug) = -2 Vegetatie (bedekking)
Submers 10
8–2=6
Emers 80
Drijvend/kroos 10
 Afspiegeling van de kwaliteit van een poel?  Fysieke parameters
wegingsfactor (5) Diepte(cm) 150
Doorzicht (cm) 5
6/5 = 1,2 Dikte sliblaag (cm) 80

+ 1 (bonuspunt door bruine kikker)

Totaal score: 2,2/10

© Albert Heijn
© Ravon 14
SCORE POELEN: EVZ SPRANGSCHE SLOOT

• 6,8 4,8 2,2 6 8,4

POE00389 POE00387 POE00385 POE00381 POE00379

Eindscore poel 6,8 4,8 2,2 6,0 8,4

15
POEL 385 IN DE PRAKTIJK

16
BEVINDINGEN EN ADVIES

Bevindingen:
• Verschillen per poel en altijd rekening houden met interpretatie (waarnemerseffect)?
• Wat met andere methodieken (vb. waterdiertjes.nl?) en toepasbaarheid?
• Optimalisatie in methodiek is mogelijk en bespreekbaar (graag zelfs!)
• Haalbaar voor waterschap om inventarisatie van alle poelen uit te voeren (deadline?) en/of beroep
doen op vrijwilligers?
• Wat met droogte en/of bemonsteringsperiode?

Advies:
• Voer een poelenbemonstering minimaal met twee personen uit.
• Noteer altijd het tijdstip van de bemonstering, en een kort weerbericht.
• Evalueren en kritisch blijven op score!

 Hulp bieden?
Contact: m.cornelis@brabantsedelta.nl 17
VRAGEN?

CONTACT: M.CORNELIS@BRABANTSEDELTA.NL 18/04/2023 18