Klinische chemie II:

Point of care testing

POCT
• Wat is POCT?

2
POCT
• Stelling: De kostprijs per test is meestal duurder voor een
POCT-toestel in vergelijking met het centraal labo.

• Voor- en nadelen?

3
POCT

• Belangrijkste eisen voor POCT toestellen

▪ Eenvoudig en veilig in gebruik

▪ Reagentia en materialen robuust qua gebruik en bewaring
▪ Resultaten equivalent aan deze van centrale laboratorium

4
WAAR WORDT POCT GEBRUIKT?

5
WAAR WORDT POCT GEBRUIKT?
• Huisartsen
▪ Urinestrips
▪ Zwangerschapstesten
▪ Glucose
▪ HbA1c
▪ INR
▪ Cholesterol
▪ BNP
▪ CRP
▪ HNL

6
Toepassingen POCT
• Voorbeeld 1

Patiënt komt met een infectie bij de huisarts.

Huisarts twijfelt of er een antibioticum moet voorgeschreven
worden

7
Toepassingen POCT
Patiënt komt met een infectie bij de huisarts.
Bacteriële of virale infectie?

▪ Er kan eenvoudig onderscheid gemaakt worden door de

diagnotistische merkers
• CRP (C-reactief proteïne)
• HNL (Human Neutrofil lipocalin)
• Hoge concentratie bij bacteriële infecties
• Lage concentratie bij virale infecties

8
Toepassingen POCT
Patiënt met chronisch hartfalen komt bij de huisarts

9
WAAR WORDT POCT GEBRUIKT?
• Ziekenhuis (spoedafdeling, intensieve zorgen, …)
▪ Bloedgassen, elektrolieten, lactaat en glucose
▪ INR monitoring
▪ Glucose
▪ Cardiale merkers: troponine I, BNP, d-dimeren

10
Toepassingen POCT
Bevalling duurt lang, krijgt de baby nog voldoende zuurstof?

▪ Bloedafname via sneetje in hoofdje van baby

▪ Bloedonderzoek op bloedgasmeter
▪ pH < 7.2 wijst op O2 tekort → keizersnede

11
Toepassingen POCT
Patiënt wordt met pijn ter hoogte van hartstreek naar spoed
gebracht

▪ Cardiaal troponine
acuut verhoogd → diagnose van hartinfarct

12
Wetgeving POCT
• 1998 European Directive 98/9/EC on in vitro diagnostics
(IVD) medical devices
▪ CE-handelsmerk
• ISO 15189: algemene vereisten voor bevoegdheid en
kwaliteit van medische laboratoria
• ISO 22870:2066: specifieke vereisten voor POCT
• Advies van de nationale raad voor ziekenhuisvoorzieningen
▪ Geen specifieke richtlijn voor POCT buiten het ziekenhuis

13
Wetgeving POCT
België
ADVIES VAN DE NATIONALE RAAD VOOR
ZIEKENHUISVOORZIENINGEN M.B.T. DE
GEDECENTRALISEERDE TESTEN KLINISCHE BIOLOGIE (2011)
• decentraal uitgevoerde testen van klinische biologie binnen een
ziekenhuis kunnen alleen in overleg en mits akkoord van de
laboratoriumdirecteur.
• een dergelijke verplichting kan ertoe bijdragen dat de apparaten voor
deze decentrale of Point of Care Testing (POCT)
▪ onder controle worden gehouden
▪ meer concordante resultaten met deze van de routine bepalingsmethoden in
het klinisch laboratorium opleveren

14
WIE VOERT POCT UIT?
1. In of verbonden aan ziekenhuis

▪ Medisch laboratorium technologen

▪ Artsen, verpleegkundigen

MAAR Centraal Laboratorium blijft verantwoordelijk

15
Organisatie POCT
• Stelling: Dankzij de eenvoud van POCT-toestellen, kunnen
alle dokters en verpleegkundigen in het ziekenhuis deze vrij
gebruiken.

• Stelling: Een controlestaal evalueren op een POCT toestel,

is een voorbeeld van externe kwaliteitscontrole

16
Organisatie POCT
• Centraal laboratorium blijft verantwoordelijk
• POCT-coördinator
▪ Evaluatie/validatie van POCT toestellen en reagentia
▪ Procedure opstellen (SOP)
▪ Training operatoren: enkel personen die door het labo getraind
zijn mogen poct gebruiken
▪ Monitoren kwaliteit:
• Interne en externe kwaliteitscontrole
• Dataconnectiviteit: koppeling is mogelijk aan het LIS
• Patiëntenstalen documenteren
• ID (barcode via sticker of poslbandje), behandelde arts, gebruiker (badge),
reagens batchnummer, interne QC 17
WIE VOERT POCT UIT?
2. Buiten het ziekenhuis

▪ Huisartsen
▪ Personeel rust- of verzorgingstehuizen

Nieuwe wetgeving op komst voor deze setting:

• Ook deze POCT onder verantwoordelijkheid van een erkend medisch
laboratorium
• Mogelijkheid tot terugbetaling onder voorwaarden
• Naar Nederlands voorbeeld

18
19
WIE VOERT POCT UIT?
3. Zelftesten

▪ De patiënt zelf of niet-medisch geschoolden

• Zelftesten of sneltesten ≠ POCT
• Vallen niet onder deze nieuwe wetgeving

• Betrouwbaarheid resultaat?
• Opleiding van uitvoerders?
• Interpretatie resultaat?
• Opvolging na resultaat?

20
ZELFTESTEN
• ≠ POCT
• Zeer divers aanbod bij apotheek

• Vallen buiten de wetgeving van POCT

• Kostprijs 10-15 euro per test

21
WELKE POINT OF CARE TOESTELLEN
• Stelling: Een glucometer voor suikeranalyses is een
voorbeeld van een near-bedside POCT toestel.

• Verschillen? Wooclap

22
WELKE POINT OF CARE TOESTELLEN
• Bedside POCT
▪ Kleinere toestellen
▪ 1 of enkele parameters
▪ Grote mobiliteit
▪ Minder QC

23
WELKE POINT OF CARE TOESTELLEN
• Bedside POCT
▪ Strips
• Indicator-reactie: vb. urinestrip-analyse (pH, bilirubine)
• Enzym. reactie: vb. glucose, creatinine
• Immunostrips: vb. β-hCG

Urinestrips
Glucose meter Accu Chek (COBAS – Roche)24
WELKE POINT OF CARE TOESTELLEN
• Bedside POCT
▪ Strips
• Reactie en aflezen signaal op oppervlak
Fluorescentie immunoassay
Vb. cardiaal troponine , drugscreening

Triage © Panel (Alere) 25

WELKE POINT OF CARE TOESTELLEN
• Bedside POCT
▪ Strips
• Reactie en aflezen signaal op oppervlak
▪ Reactiecassettes
• Verschillende soorten cartridges
• Monster stroomt cassette in
• Menging met reagentia in 1 of meerdere stappen

iSTAT® Abbot 26
Afinion ® Alere
WELKE POINT OF CARE TOESTELLEN
• Bedside POCT

• Near-bedside POCT
▪ Tafelmodellen met meer complexe technologie
▪ Meerdere testen mogelijk
▪ Meer QC en kalibratietechnologie
▪ Voorbeelden
• Bloedgasanalyser: RAPIDPoint 500 (Siemens)
• Moleculaire diagnostiek: GenXpert Omni (Cepheid)

28
(Pre-)analytische
variatie
Point of care testen

29
Pre-analytische fase
• Stelling: Het gebruikt van POCT zorgt voor een kortere TAT.

30
Pre-analytische fase
80% van de fouten gebeuren pre-
analytisch

Fouten in de pre-analyse hebben

implicatie op de kwaliteit van het
staal en dus de diagnose en
behandeling van de patiënt

Wooclap: Geef voorbeelden van

pre-analytische fouten die
niet/minder voorkomen bij POCT
tov klassieke analyses? 31
 Routine vs POCT
Pre-analytische fase Routine-lab POCT
Medische vraag √ √
Testaanvraag √ -
Patiëntvoorbereiding √ √
Bemonstering + identificatie √ √
Bewaring √ -
Transport √ -
Monstervoorbereiding √ -
Onmiddellijke analyse
op volbloed
Meer risico’s op pre-
analytische fouten
Minder risico op
TAT = 45 min-2 h
fouten
TAT is veel lager 32
(pre-)analytische variatie bij POCT
1. Patiëntvoorbereiding
2. Bemonstering
3. Identificatie
4. Teststroken
5. Gebruik van toestel

33
1. Patiëntvoorbereiding
• Patiënt informeren over vereiste toestand

• Tijdstip van afname en voedselinname

34
2. Bemonstering
• Volbloed
▪ Capillair bloed

35
2. Bemonstering
• Handen wassen met lauw water en zeep
▪ Stimuleert de doorbloeding
▪ Verwijdering van vuil of voedselresten

• Ontsmetting
▪ Ethanol, isopropanol
▪ Chloorhexidine: storingen bij analyse
▪ Isobetadine: stoort bij dosering van kalium, fosfor en urinezuur
▪ Opdrogen!

36
2. Bemonstering
• Prikapparaat klaarmaken
▪ Lancet plaatsen
• Beschermkapje met een draaiende beweging verwijderen
• Eenmalig gebruik!

▪ Priktoestel instellen
• Selecteer de juiste diepte instelling
• Span het prikapparaat aan
• Individueel gebruik

37
2. Bemonstering
• Vermijd stuwing
▪ Stuwing zorgt voor weefselvocht in bloed terecht
komt
▪ Valse verhogingen of verlagingen door vermenging
van weefselvocht

• Arm langs de zijde laten hangen

• Vinger voorzichtig masseren van palm naar
vingertop

38
2. Bemonstering
• Prik aan de zijkant (minder pijnlijk)
• Prik nooit in de duim of pink
• Wissel regelmatig van prikplaats
▪ Wissel van hand
▪ Wissel van vinger
▪ Verander van zijde aan de vinger
• Zo worden verwondingen aan de prikplaats vermeden

39
2. Bemonstering
• Verwijder de naalden/prikapparaat in de
naaldcontainer
NOOIT RECAPPEN NAALD

40
2. Bemonstering
• Volbloed
▪ Capillair bloed
▪ Arterieel bloed
• Parameters: pH, pO2, pCO2, Na+, K+, glucose
• Bloedgasspuit gecoat met heparine

41
3. Identificatie
• Naam patiënt
▪ Controle
▪ Expliciet vragen naar naam en geboortedatum
• Patiënt-gerelateerde factoren
▪ Zwangerschap, stress
• Stress zorgt voor een verhoging van vb. glucose
• Paniekaanvallen/hyperventillatie: respiratoire alkalose
▪ Geneesmiddelen
• Amoxicilline, metropolol, fraxiparine, dopamine, etc
• Invloed bij de glucose bepaling
▪ Peritoneaal dialyse
• Spoelvloeistoffen zorgen voor vals verhoogde waarde van glucose
42
4. teststroken
• Container afsluiten en checken
▪ Vochtigheid
▪ Temperatuur
▪ Vervaldatum
➔Invloed op de kwaliteit van de teststrook

• Teststroken/cartridges goed vullen

▪ Indien onvoldoende gevuld
• Niet bijvullen
• Wel: test herhalen met een nieuwe strip/cartridge

43
5. Gebruik van het toestel
• Kennis gebruik toestel
• Kennis onderhoud toestel

➔ Lees alle bijsluiters (SOPs) grondig

• Tijdig uitvoeren van kwaliteitscontrole voor een

betrouwbaar resultaat
• Methodevalidatie ten opzichte van gouden standaard
methode (vb. geautomatiseerde toestellen in medisch
laboratorium)
44
Evolutie

POINT OF CARE TESTEN

45
Continue glucose meting
• Vb. Dexcom G5 Mobile CGM-systeem
▪ Kleine sensor, vlak onder de huid (om de 3 maanden)
• Meet glucose spiegel in interstitieel vocht
• Bovenop sensor wordt zender bevestigt die draadloos data doorstuurt
• App/smartphone/smartwatch ontvangt data
• Glucose trends kunnen in kaart gebracht worden
• Waarschuwingssignalen of tekstbericht bij te hoge/lage glucose

▪ Probleem: geen kalibraties

46
Lab on a SD- chip
• MiDiagnostics Leuven
▪ Imec en John Hopkens University
▪ Hoogste investeringsbedrag ooit: 600 miljoen euro
▪ Tegen 2019-2020 wordt eerste product op de markt verwacht

▪ Ontwikkeling van chip en vingerpriknaald in SD-kaart

▪ Analyseparameters: DNA, eiwitten, virussen, bloedcellen
▪ Resultaten kunnen verzonden worden naar arts
▪ https://vimeo.com/108889853

47
Cell sorter
• Herkennen van tumor cellen
• https://vimeo.com/82078661

48
PRACTICUM

POINT OF CARE TESTEN

49
Glucose meter – Accu Chek ®
• Gebruik van strips

Glucose meter Accu Chek (COBAS – Roche)

50
 CRP en ACR bepaling – Afinion ®
• Gebruik van reactiecassettes

Afinion ® Alere

https://www.youtube.com/watch?v=impKuI9qPFA
https://www.youtube.com/watch?v=K7SvN5cH9l0 51
Hemocue ® WBC Diff
• Telling en differentiatie van het aantal WBC
• Gebruik van micro-cuvetten

https://www.youtube.com/watch?v=PFZPMgCl6KY

Hemocue WBC diff (Hemocue AB)

52