Cases in rode

biotechnologie
Lore Eggermont - Inge Holsbeeks

1ste fase bachelor industriële wetenschappen

2022-23
 Rode biotechnologie
• Wat is rode biotechnologie?
Voorbeelden
• Diagnostische tests
• Geneesmiddelenontwikkeling en gentherapie
• Vaccinontwikkeling
• Case study: cellen gebruiken als therapeutisch agens
• Welk celtypes?
• Embryonische cellen
• Volwassen somatische cellen en kiemcellen
• Stamcellen
• Cellen als therapeutica
• Van cellen naar weefsels
• Verschillende rollen van ingenieurs in rode biotechologie
• Referenties

2 Case – Rode biotechnologie

 Wat is rode biotechnologie?

• Biotechnologie à medische toepassingen

• Diagnostische tests
• opvolging
• gezondheidstoestand - preventie
• Behandeling ziektes
• Geneesmiddelenontwikkeling en gentherapie
• Vaccinontwikkeling

3 Case – Rode biotechnologie

 Voorbeelden rode biotech: diagnostische tests

• Biomarker detectie
• Molecule makkelijk detecteerbaar gekoppeld aan
ziekte of gezondheidstoestand van het lichaam

Gedetecteerd in bloed
Gedetecteerd via biosensoren

Prostaat-specifiek antigen (PSA) is een voorbeeld van een biomarker voor prostaatkanker

4 Case – Rode biotechnologie

 Voorbeelden rode biotech: diagnostische tests

• Detectie van genetische afwijkingen

• Niet-invasieve prenatale test (NIPT)
Gebruik van genetische
analyse om aantal
foetuschromosomen na
te gaan
• 22 paar autologe
chromosomen
• 1 paar geslachts-
chromosomen

Wanneer 1 chromosoom
meer voorkomt à
trisomie
NIPT met cel-vrij foetaal DNA aanwezig in lage hoeveelheden in bloedplasma van de moeder

5 Case – Rode biotechnologie

 Voorbeelden rode biotech: diagnostische tests

• Detectie van genetische afwijkingen

• Niet-invasieve prenatale test (NIPT) versus
klassieke testen

Niet-invasief Invasief
Geen risico Laag-medium risico

6 Case – Rode biotechnologie

 Voorbeelden rode biotech:
Geneesmiddelenontwikkeling

• High throughput screening (HTS) – hoge doorvoer

screening -starten
weel
net

componenten

HTS: groot aantal

componenten testen in een
klein-volume in test

nato jaar blijft

er component
over

7 Case – Rode biotechnologie

 Voorbeelden rode biotech:
Geneesmiddelenontwikkeling

• High throughput screening (HTS)

8 Case – Rode biotechnologie

 Voorbeelden rode biotech:
Geneesmiddelenontwikkeling

• High throughput screening (HTS)

Pipetteerrobots pipetteren microliter volumes

gebruikt in HTS – gebruikt in ‘assay’ vb. inhibitie van groei van kankercellen

9 Case – Rode biotechnologie

 Voorbeelden rode biotech:
Geneesmiddelenontwikkeling

• Recombinant DNA-technologie
• Aanmaak van ‘humane’ moleculen in bacteriën: vb.
insuline
ØZie hoofdstuk hoofdstuk moleculaire genetica

• Gepersonaliseerde geneeskunde en pharmacogenomics

• Genetica van patiënt Patiënt-
• Genetica van vb. kankerweefsel specifieke
therapie

10 Case – Rode biotechnologie

 Voorbeelden rode biotech:
Geneesmiddelenontwikkeling

• Gepersonaliseerde geneeskunde en pharmacogenomics

Patiëntreactie op chemotherapeuticum 6-MP en het verband met genetische variatie in TPMT

6-MP: chemotherapeuticum 6-mercaptopurine; TPMT: enzym thiopurine methyltransferase

11 Case – Rode biotechnologie

 Voorbeelden rode biotech: Vaccinontwikkeling

• Vaccin: activeert immuunsysteem om immuunsysteem

voor te bereiden op ‘echte aanval’ -> Sirme hal niet vern. - ziek
niet worden

• Infectie kan virus, bacteriën, parasiet zijn

• Klassiek versus RNA vaccin

meer
art er

·internetsite
Schematische voorstelling van een vaccin tegen een virus

12 Case – Rode biotechnologie

 Voorbeelden rode biotech: Vaccinontwikkeling
Virus

Patiëntencel – virale replicatie

Patiëntencel – B-cel – productie

AB’s
>
Antilichaam (AB) aangemaakt
G
&
door patiënt
brehen Zelf
niet of
viewer labelen
↳
Zi gaan
wilaftreden
↳zagt ervoordat
↑

een
-recentele

het
vieus in
gasther alvergeeteen
wermenderen

Verloop van virale infectie Zonder

Saccin

13 Created with BioRender.com Case – Rode biotechnologie

 Voorbeelden rode biotech: Vaccinontwikkeling
Klassiek vaccin

B-cel die virusdeeltjes

niet herkent

Verloop van virusinfectie na vaccinatie (klassiek vaccin)

14 Created with BioRender.com Case – Rode biotechnologie

 Voorbeelden rode biotech: Vaccinontwikkeling
RNA vaccin
al
->
gaat binnendringen
naar een
-> wordt
omgezet
-ne
Leder

een
heen
worever

Verloop van virusinfectie na vaccinatie (RNA vaccin)

activeert Ziek
Vacinatie -
immunnysteem

15 Created with BioRender.com Case – Rode biotechnologie

 k.
beglinnen uitleggen
Voorbeelden rode biotech: Vaccinontwikkeling
·om vinus te laten groeien: eende
allen nodig

virus

een
ma e
Wi

klassiek vaccin RNA vaccin

Ontwikkeling van een een klassiek en een RNA vaccin

16 Created with BioRender.com Case – Rode biotechnologie

 Rode biotechnologie
• Wat is rode biotechnologie?
Voorbeelden
• Diagnostische tests
• Geneesmiddelenontwikkeling en gentherapie
• Vaccinontwikkeling
• Case study: cellen gebruiken als therapeutisch agens
• Welk celtypes?
• Embryonische cellen
• Volwassen somatische cellen en kiemcellen
• Stamcellen
• Cellen als therapeutica
• Van cellen naar weefsels
• Verschillende rollen van ingenieurs in rode biotechologie
• Referenties

17 Case – Rode biotechnologie

 Casestudie: cellen als therpeutisch middel

• Klassiek gebruik van cellen

• Cellen: Bloed - beenmerg
Problemen:
• Organen en weefsels: • Immuunreactie -
• nier (levende donatie) meestal
,
bi
bloedverwanten afstoting
• hart, huid, long, lever, … (einde leven • tekort
donatie)

Gebruik patiënt- Groei cellen en

eigen cellen organen in vitro

18 Case – Rode biotechnologie

 Celtypes: embryonale cellen
Eerste cellen hebben geen
specifieke functie
Begin

Kunnen differentiëren in alle celtypes

~goe
Kunnen differentiëren in veel celtypes

Verdere differentiatie
Kunnen differentiëren in bepaalde
celtypes

Meeste cellen zijn gedifferentieerd

Maar beperkt nog pluri – multi
potente cellen aanwezig

19 -
Case – Rode biotechnologie
 Celtypes
·

gaan aanmakermacellen
eicellen

Kiemcellen – ondergaan
meiose en vormen
haploide sperma- of
eicellen
(in elke weefsel
in
beenmeng,
...

Somatische cellen –
ondergaan beperkt aantal
mitoses

volwassene Volwassen stamcellen

Relatieve aantal
verschillende celtypes

20 Created with BioRender.com Case – Rode biotechnologie

 Celtypes
Definitie stamcel:
Cellen die :
volwassen stamcellen • kunnen zichzelf
vernieuwen
• niet gespecialiseerd
zijn
Embryonale stamcellen • hebben
mogelijkheid om te
differentiëren in veel –
een aantal celtypes

21 Case – Rode biotechnologie

 Celtypes

Stamcel:
Cellen die :
• zichzelf kunnen Kunnen oneindig veel cellen uit
vernieuwen ontstaan
• niet gespecialiseerd zijn
• mogelijkheid hebben om Differentiëren in specifiek celtype
te differentiëren in veel –
een aantal celtypes
Mulipatent/multipotent

engineering

22 Case – Rode biotechnologie

 Modificatie gebeurt in vitro:
Neem cellen van patiënt à in vitro
Celtypes maak iPSCs van patiëntcellen à
wanneer nodig differentieer in cellen
nodig à gebruik voor toepassing vb.
plaats terug in patiënt
Somatische cellen
Genetische modificatie van 4 genen
geïnduceerde pluripotent stamcellen (iPSCs)

Volwassen stamcellen !
Beperkte beschikbaarheid in
patiënt

Embryonale stamcellen !
Ethische issues
Beperkte beschikbaarheid

23 Case – Rode biotechnologie

 Celtypes

Genetische modificatie 4 genen

geïnduceerde pluripotente stamcellen
(iPSCs)

"
Patiëntspecifiek
Wanneer gebruikt in celtherapie:
geen afstoting, alle celtypes kunnen
worden gebruikt

24 Case – Rode biotechnologie

 Celtypes: gebruik van stamcellen

• Geneesmiddelenonderzoek model m.b.v. stamcellen

• Voordeel: maak ‘disease in a dish’

25 Case – Rode biotechnologie

 iPSCs

• Klinische toepassingen worden onderzocht / beperkt

toegepast
• K. Takahashi and S. Yamanaka, "Induction of
pluripotent stem cells from mouse embryonic and adult
fibroblast cultures by defined factors," Cell, vol. 126, no. 4, pp.
663-76, Aug 25 2006, doi: 10.1016/j.cell.2006.07.024

• Nobelprijs geneeskunde 2012

Gurdon en Yamanaka
26 Case – Rode biotechnologie
 Cellen als behandeling sankanker

• Cellen als transportmiddel voor geneesmiddelen

Stamcellen om specifiek geneesmiddelen op specifieke

plaats in het lichaam van de patiënt te brengen

27 Case – Rode biotechnologie

 Cellen als behandeling

• Stamceltherapie voor behandeling diabetes

cellen à aggregaten à weefsels à organen?

28 Case – Rode biotechnologie

 Van cellen naar weefsels à organen
cel
• Weefsel: groep cellen –
weefsel gelijkaardige functie –
samenwerking Cellen in matrix /
orgaan
• Vb. Zenuwweefsel, extracellulair matrix
spierweefsel, …
‘Tissue Engeering’ /
orgaan- • Orgaan: groep weefsels à weefselengineering
systeem specifieke functie in het lichaam

organisme

29 Case – Rode biotechnologie

 Van cellen naar weefsels à organen

• Print cellen in dragermateriaal à aanmaak weefsel /

orgaan

Schematisch overzicht van 3D Bioprinting proces

30 Case – Rode biotechnologie
 Van cellen naar weefsels à organen

• Print cellen in dragermateriaal à aanmaak weefsel /

orgaan

machbeen:

I daaldine
-Formt en
snee
niet

3D geprint kraakbeenweefsel een

31 Case – Rode biotechnologie

 Van cellen naar weefsels à organen

• Veel toepassingen worden onderzocht :

• Labo à preklinisch à Klinisch

32 Case – Rode biotechnologie

 Rode biotechnologie
• Wat is rode biotechnologie?
Voorbeelden
• Diagnostische tests
• Geneesmiddelenontwikkeling en gentherapie
• Vaccinontwikkeling
• Case study: cellen gebruiken als therapeutisch agens
• Welk celtypes?
• Embryonische cellen
• Volwassen somatische cellen en kiemcellen
• Stamcellen
• Cellen als therapeutica
• Van cellen naar weefsels
• Verschillende rollen van ingenieurs in rode biotechologie
• Referenties

33 Case – Rode biotechnologie

 Ingenieurs in rode biotechnologie

BIO/CH ALGEMEEN / EM / EA
Lab & theoretisch Productie – pompen – koeling – sterilisatie
controle
ALGEMEEN / ICT
Kwaliteitscontrole, ‘data mining’, commercieel, …
34 Case – Rode biotechnologie
 >

35 Case – Rode biotechnologie

 Referenties
• MedlinePlus. "What is noninvasive prenatal testing (NIPT) and what disorders can it screen for?" https://medlineplus.gov/genetics/understanding/testing/nipt/ (accessed 01/02/2021).

• Gadsbøll et al., "Current use of noninvasive prenatal testing in Europe, Australia and the USA: A graphical presentation," AOGS, vol. 99, no. 6, pp. 722-730, 2020, doi: https://doi.org/10.1111/aogs.13841.

• F. Dahl et al., "Imaging single DNA molecules for high precision NIPT," (in eng), Sci Rep, vol. 8, no. 1, p. 4549, Mar 14 2018, doi: 10.1038/s41598-018-22606-0.

• Ilumina. "Deciding on a NIPT technology for your lab." https://www.illumina.com/content/illumina-marketing/spac/en_AU/clinical/reproductive-genetic-health/nipt/labs/nipt-technology-types.html (accessed 01/02/2021).

• gov.uk. "Guidance updated on PSA testing for prostate cancer." https://phescreening.blog.gov.uk/2020/01/20/psa-testing-guidance/ (accessed 01/02/2021).

• Trybiotech. "Applications of Red Biotechnology." https://trybiotech.com/application-red-biotech/ (accessed 01/02/2021.

• W. J. Thieman and M. A. Palladino, Pearson, Ed. Introduction to Biotechnology, Global Edition (4th). 2019.

• S. Mader and M. Windelspecht, Essentials of biology. McGrawHill, 2021.

• C. S. T. Networks. "Cell Potency: Totipotent vs Pluripotent vs Multipotent Stem Cells." https://www.technologynetworks.com/cell-science/articles/cell-potency-totipotent-vs-pluripotent-vs-multipotent-stem-cells-303218

(accessed 21/02/2021).

• N. A. Salem, "Biomedical Applications of Induced Pluripotent Stem Cells," Annals of Stem Cells and Regenerative Medicine, vol. 2, no. 1, 2019.

• K. Takahashi and S. Yamanaka, "Induction of pluripotent stem cells from mouse embryonic and adult fibroblast cultures by defined factors," (in eng), Cell, vol. 126, no. 4, pp. 663-76, Aug 25 2006, doi:
10.1016/j.cell.2006.07.024.

• M. Grskovic, A. Javaherian, B. Strulovici, and G. Q. Daley, "Induced pluripotent stem cells — opportunities for disease modelling and drug discovery," Nat Rev Drug Discov, vol. 10, pp. 915-929, 2011, doi:
https://doi.org/10.1038/nrd3577.

• E. A. Kimbrel and R. Lanza, "Next-generation stem cells — ushering in a new era of cell-based therapies," Nat Ref Drug Discov, vol. 19, pp. 463-479, 2020, doi: https://doi.org/10.1038/s41573-020-0064-x.

• J. B. Sneddon et al., "Diabetes: Progress and Remaining Challenges," Cell Stem Cell, vol. 22, no. 6, pp. 810-823, 2018, doi: https://doi.org/10.1016/j.stem.2018.05.016.

• D. Nguyen et al., "Cartilage Tissue Engineering by the 3D Bioprinting of iPS Cells in a Nanocellulose/Alginate Bioink," (in eng), Sci Rep, vol. 7, no. 1, p. 658, Apr 6 2017, doi: 10.1038/s41598-017-00690-y.

• Prometheus. "3D Bioprinting of Human Tissues." https://www.prometheus3d.com/en/rd-2/ (accessed 01/02/2021).

• E. Motivans. "Human Cartilage has been successfully 3D printed." https://www.zmescience.com/medicine/human-cartilage-successfully-3d-printed/ (accessed 01/02/2021).

• flanders.bio. https://flanders.bio/en/member-directory (accessed 01/02/2021).

• BioPharmGuy. https://biopharmguy.com/links/career-by-location-stem-cells.php (accessed 01/02/2021).

• + sources figures mentoned in notes page of ppt

36 Case – Rode biotechnologie

 Wat heb je geleerd?
• Rode biotechnologie is divers domein, onlosmakelijk
verbonden met de moderne geneeskunde

• Nieuwe vaccins kunnen veel sneller worden ontwikkeld

dan voorheen ... dit komt niet alleen door de gebruikte
nieuwe technieken, maar ook door miljarden
geïnvesteerde €

• Je kan stamcellen overal vinden... als je ze zoekt

• Je kan stamcellen ‘maken’... als dit jouw idee was, had
je de Nobelprijs gewonnen.

37 Case – Rode biotechnologie

 Open vragen

• Wat kunnen potentiële risico's zijn van het gebruik van

stamcellen in medische toepassingen?
kankercellen
Ly bever
delen -
kunnen

38 Case – Rode biotechnologie

39 Case – Rode biotechnologie