MUZIKA U PRVOBITNOJ ZAJEDNICI

I PRVIM ROBOVLASNIČKIM KULTURAMA

PROF. DR IRA PRODANOV

MUZIČKA AKADEMIJA, BANJA LUKA
ZIMSKI SEMESTAR, 2019.
POSTANAK MUZIKE

 Herbert Spenser – ljudski pev je plod viška energije, afekta,

 Čarls Darvin – muzika je sredstvo privlačenja suprotnog pola
 Karl Biher – muzika je nastala pri radu, da olakša rad
 Karl Štumpf – muzika nastala kao jezik signala
 Žil Kombarije – muzika vodi poreklo iz magije
 Sve ove pretpostavke posmatraju se kritički
POSTANAK MUZIKE
 U starijoj literaturi koristi se sintagma „današnje primitivne zajednice“, kad je reč o
istraživanju nastanka muzike
 To je pežorativno, uvredljivo oslovljavanje današnjih društava koja žive u posebnim
okolnostima, sa specifičnom vekovno starom tradicijom itd.
 Radije koristiti sintagmu „plemenske zajednice“ i slično
 Na osnovu istraživanja današnjih plemenskih zajednica, može se samo pretpostaviti kako je
pračovek počeo da stvara muziku
 Današnja pelemena sa Nove Gvineje, na primer, neguju muziku malog opsega, rado koriste
udaračke instrumente i sl.
 Postanak muzike istražuje se i kroz arheološke iskopine, odnosno prikaze crteža na različitim
predmetima
MUZIKA I MAGIJA
 U strahu od prirodnih nepogoda, čovek je počeo da neguje određene radnje-kultove
kroz koje se molio bogovima, mitskim bićima, onostranim silama za koje je verovao
da imaju moć nad njegovim životom
 Svaki takav kult pratila je muzika i ples, najčešće pevanje, a onda i sviranje
 Uloga vrača veoma bitna – to je prvi solista
 U kultovima važnu ulogu imalo ponavljanje, a ponavljanje odn. repeticija je ključna za
razvoj kasnije muzike
 Različiti načini izvođenja muzike pri ritualu – glasno tiho grubo nežno upućuju na
činjenicu da je već tada bio važan estetski doživljaj NAČINA izvođenja
 Broj ponavljanja veoma bitan – što će i kasnije biti bitno u razvoju muzike
 RAZVOJ NAPEVA
 Ne možemo sa sigurnošću govoriti o napevima prvih ljudskih zajednica
 Verovatno su prva melodijska kretanja bila nesigurna, kolebljivih linija
 Verovatno su prvi napevi imali mali opseg, uz sigurna ponavljanja (logično, uz rad ili
ples)
 Melodija sa opsegom od tri tona, četiri ili pet i danas su karakteristična za plemena
 Ukoliko su sa tekstom, melodija nije toliko razvijena (kao kod nas guslarska epska
poezija)
 Verovatno bogato ritmičkom i dinamičko nijansiranje
 Pojava višeglasja – ono se dugo smatralo proizvodom srednjeg veka, ali ga ima i u
plemeniskim svečanostima
PAPUA NOVA GVINEJA, NAPEV
PAPUA NOVA GVINEJA, NAPEV
INSTRUMENTI

 U početku, telo kao instrument – glas, ruke, noge

 Najpre udarački instrumenti – sa neodređenom i određenom visinom tona, potom
duvački
 Uočavanje rezonance i pravljenje instrumenata velikih dimenzija
 Zavise – kao uostalom i muzika generalno – od toga da li se pleme bavi lovom,
zemljoradnjom ili stočarstvom
MUZIKA U STARIM CIVILIZACIJAMA

 Egipat, Kina, Indija, Palestina – države sa robovlasničkim uređenjem!

 Ovo uređenje stvara slojeve bogatih i siromašnih i omogućava da se razvija umetnost,
ali stvara i jaz između muzike vladara i podanika; muzika na dvorovima veliča
vladare ili bogovima, izvodi je veliki broj profesionalaca, muzika je i dalje povezana
sa obredom i magijom; pojavljuju se prve teorije muzike i rasprave o muzici koju
vezuju sa magijom brojeva, planetama; muzika nižih klasa vezana je za rad i godišnje
cikluse;
 Zajedničke odlike u negovanju umetnosti kod različitih država
 Istorija muzike se proučava posredno, jer sačuvanih dela nema zbog nepostojanja
notacije, prenošenja muzičke tradicije usmenim putem i improvizacije itd.
 EGIPAT
 U toku svog razvoja (Staro, Srednje i Novo carstvo – 3200 – 1090 pne) Egipat je
imao vrhunske arhitekte, skulptore, književnike, a nauka je cvetala
 Muzika je imala veoma važnu ulogu, a muzičari su smatrani faraonovim rođacima
 Zidovi na grobnicama faraona pokazuju brojne muzičke aktivnosti i instrumente –
sviranje pojedinačno ili grupno, pevanje i ples
 Instrumenti: udaraljke, sistrum (trouglasti okvir na koji su zakačeni metalni kružići
koji udaraju jedan o drugi), harfe, trube, i čak hidraulične orgulje!
 Prema broju žica na instrumentima sa slika, znali su za pentatoniku i hromatiku;
glavni intervali oktava, kvarta, kvinta; izgleda da su imali i neku vrstu pisma –
znakova za izvođenje (heironomija)
 MESOPOTAMIJA

 Na tlu ravnice između Eufrata i Tigrisa – kultura Sumera, Asiraca i Vavilonaca

 Muzika povezana skoro isključivo za religijske obrede
 Zahvaljujući zapisima tekstova, zna se i da su pevani i čak sa kojim instrumentima
 Dokumenti dokazuju da su velikaši mogli imati i do 150 muzičara!
 Bogat i raznovrstan instrumentarijum
KINA I JAPAN
 Kina: 1500 PNE
 Muzika veoma važna, čak i u filozofiji (Konfučiju su prigovarali da pristalice privlači
muzikom)
 Teoretske rasprave o muzici
 Izrazita pentatonika
 Instrumentarijum bogat: posebno udaraljke – king (niz kamenih pločica po kojima se
udara čekićem), šeng (kombinacija Panove frule i orgulja), kin (srodan citri)
 Liu – niz od 12 ceviod bambusa – serije zvukova po kvintama
 Simbolika brojeva (12 liu tonova – 12 mesečevih mena), pentatonika – pet elemenata
(zemlja, voda, vatra, drvo, metal)
 Posebna forma kineske muzike – kineska opera
 JAPAN: slična muzička tradicija kineskoj, ali posebni oblici – No teatar i gagaku
instrumentalno muziciranje
 PALESTINA

 Muzika kao deo religijskog rituala, sveštenici su i pevali i plesali

 U početku nisu imali profesionalnizovane izvođače, ali su kasnije oformili obrednik
koji je zahtevao veliki broj profesionalnih muzičara
 Poznato je da je za osveštanje Solomonovog hrama bilo prisutno 120 sveštenika sa
trubama
 Davidov 150 psalam (Biblija) pominje brojne instrumente ali se oni nisu smeli slikati
(zabrana slikarstva);
 Kasnija istraživanja pominju šofar – duvački instument, pored brojih flauti , oboa i
slično, žičani – razne vrste harfi i lira;
 Tragovi jevrejske muzike prisutni i u starohrišćanskoj jer su prvi hrišćani bili Jevreji
INDIJA

 Veoma stroga klasna podela – kaste

 U spevovima Ramajana i Mahabharata mnogo podataka o muzici
 Indijska muzička teorija deli lestvicu na 22 dela – sruta; to su intervali manji od naših
polustepena;
 Rage i makami – „formule“ koje su se kombinovale kao krojenje u srpskom
crkvenom pojanju
 Bogat instrumentarijum – navodno je Indija kolevka gudačkih instrumenata; posebno
zanimljiva VINA – instrument sa dugačkom cevi koja na kraju ima bundevu-
rezonator. Na cevi su razapete žice koje se pritiskaju prstima.